قازاق پەن جىلقى بىتە قايناسقان ۇعىم. بىرىنەن-ءبىرىن ءبولىپ الۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇل تۋرالى قيسسا-داستاندار، اڭىز-اڭگىمەلەردە ايتىلىپ ءجۇر. جىلقى جانۋارىنىڭ ۇستىنە العاش ءبىزدىڭ بابالارىمىز مىنگەنى  عىلىمدا دالەلدەنىپ جاتىر. «ەر قاناتى - ات» دەپ دانا حالقىمىز بەكەر ايتپاعان. جاۋگەرشىلىك زاماندا باتىردىڭ جان سەرىگىنە اينالعان ارعىماقتار از ەمەس.

سول سايگۇلىكتەردىڭ بىرەگەيى - قۋباس ات. قاراكەرەي قابانباي باتىرعا سەرىك بولعان، ارۋاقتى تۇلپار - قۋباستىڭ ورىنى ەرەكشە. قابانباي باتىر سوعىسقا اتتانعاندا كوبىنە اتتىڭ بەلى شىدامايدى ەكەن. شەشۋشى شايقاستاردىڭ شەبىن بۇزىپ جۇرگەن قابان باتىرعا، وزىنە ساي تۇلپار كەرەك بولعانى داۋسىز. جىلقىشى الىپ كەلگەندە تۇلپاردى كورگەن ەل تاڭداي قاعىپ، تاڭىرقاسىپتى. بيىكتىگى نارداي، كەۋدەلى، كەسەك جىلقىنى قابانباي بىردەن ۇناتىپتى. اتىنىڭ ءوزى قۋباس دەپ قويىلۋى دا تەگىن ەمەس، جۇيرىككە ساي باسىندا ءبىر قىرىم ەت بولماعان دەيدى. قۋباس اقسۋات جەرىندەگى، تارباعاتاي جايلاۋىندا وسكەن قۇلىن. بوعاس، تالدى-بازار، قارعىبا سۋىن قانىپ ىشكەن قازانات. وكپەتى تاۋلارىنىڭ ەتەگى مەن مايلىشات ماڭايىندا وسككەن.  كەزىندە قالماقتاردى ويسىراتا جەڭىپ كەلىپ، قازاقتار ات شاپتىرىپ توي جاساپتى. قابانباي بابامىز قۋباستى تەك جورىقتا عانا ەمەس، بايگەدە دە سىناپ كورگەن ەكەن. سوندا بۇكiل ءۇش ءجۇزدiڭ حان-قاراسى، يگi جاقسىلارى باس قوسىپ، قازىرگى كەرەكۋ مەن سەمەيدiڭ ماڭىندا ەكi ءجۇز شاقىرىم قاشىقتىققا جۇگىرتىپ تۇلپارلارىن سىناپتى. وسى ۇلى بايگەدە قا­بانباي باتىردىڭ اتاقتى قۋباس اتى جەكە دارا كەلiپتi. “مiنگەنiم مەنiڭ قۋباستى، قۋباستاي جىلقى تۋماستى” دەگەندi باتىر بابامىز سوندا ايتىپتى.

باتىر بابامىزدىڭ جان سەرىگىنە اينالعان قۋباس اتپەن تالاي جورىقتار جاسالىپ، جەكپە-جەك شايقاستار وتكىزىپ، ەل ءۇشىن ەلەۋلى سوعىستارعا قاتىسقان. تۇران دالا توسىندە قابانبايدى كوتەرىپ ، جەڭىس تۋىنىڭ جەلبىرەۋىنە سەپتىگىن تيگىزگەن قۋباس اتتىڭ دا ەڭبەگى ەرەن. قۋباس اتتىڭ ەلىمىزدىڭ ءتورت بۇرىشىندا تۇياعى تيمەگەن جەرى جوق. دارابوز باتىرعا قانات بولعان داڭقتى  تۇلپار جايلى اڭگىمەلەر، داستاندار، جىرلار جەتەرلىك.

قابانباي داستانىنىڭ بۇگىنگە جەتكەن ۇلگىسىنەن التى نۇسقاسى  بار ەكەن . التى داستاننىڭ قۇرىلىسىندا حان باتىردىڭ  قۋباس ات پەن سەرتتەسكەن جەرى وتە ۇقساس بەرىلگەن. تومەندەگى جولدار قابانباي داستانىنان  بىر قايىرىم.  باتىردىڭ قۋباس ات پەن سەرتتەسۋى:
مەن كەلدىم جەتپىس سەگىزگە،

سەن كەلدىڭ وتىز سەگىزگە .

سەنەن باسقا ات مىنسەم ،

مىنگەندەي بولدىم وگىزگە.

سەنى ءمىنىپ شاپقاندا ،

تارتىنباي ءتۇستىم تەڭىزگە .

ەي، قۋ باسىم، قۋ باسىم،

قابانباي ءولدى دەگىزبە!

ءتورت ارىستىڭ بالاسىن ،

ەندى ەشكىمگە جەگىزبە!

شابا الماساڭ ساعان سەرت!

قارسى كەلگەن جاۋىما،

قارا تاماق نايزامدى ،

قاداماسام ماعان سەرت !

مىنە وسى جولداردى وقىپ-اق، وي تۇيە بەرۋگە بولادى.  قابانباي باتىر قۋباس اتىن 40 جىلداي وزىنە جولداس ەتكەن.  قۋباس ات «كىسىنەپ»، «ەلەڭدەپ» جاۋدىڭ كەلە جاتقانىن ءبىلدىرىپ وتىرعان دەسەدى.

باتىرلار جىرىنداعى سۋرەتتەلگەن سايگۇلىكتەر دە باتىرعا قورعان، جانىنا سەرىك بولعانى بەلگىلى.  الپامىستىڭ- بايشۇبارى، ەر تارعىننىڭ – تارلانى، قامبار باتىردىڭ - قارا قاسقاسى، قوبىلاندىنىڭ – تايبۇرىلى. ەر توستىكتىڭ - شالقۇيرىعى، شىڭقوجانىڭ - شۇبارى سياقتى، قۋباس اتتىڭ دا اقىلدىلىعى، ەستى جانۋار ەكەنى ەلگە ءمالىم. بۇل اتتار ادامدى تۇسىنەدى، سويلەيدى، ءتىلىن بىلەدى.

 قۋباس ات جايلى تولعانعان اقىن كوپ، ارمانداعان باتىر كوپ. ونداي تەكتى بۇگىن تۋا ما، ول بەيمالىم. اڭىز بولىپ جەتكەن ارعىماق جايلى اقىندارىمىز دا تىزگىن تارتقان ەمەس. جاركەن بودەشۇلى بىلاي دەپتى:

ءتىرى بولساڭ قابانباي مىنگەن قۋباس ات،

قۇيرىعىڭنان الار ەدىم-اۋ تۋ جاساپ.

الدە قاشان كەتەر ەدىك توز-توز بوپ،

انامىزدان باتىر بولىپ تۋماساق،

اقىن بولىپ تۋماساق.

بەۋ، قۋباس ات،

قۋباس ات،

تولارساعىڭمەن تۋسىرىلعان قۇمدى اساپ.

و دۇنيەدەن كىسىنەشى كۇمبىرلەپ،

بۇ دۇنيەدە قالايىن مەن مىڭ جاساپ.

بەك، قۋباس ات، قۋباس ات جايلى ەستىگەنىم بىلگەنىم وسى ەندى. ءالى تىڭ زەرتتەۋلەر، تاريحي شىندىقتار اشىلا جاتار. قۋباس اتتىڭ سوڭعى كۇندەرى دە تۋعان جەرىندە وتكەن. ابدەن قارتايعان شاعىندا كوز قىرىڭىزدى سالا ءجۇرىڭىز دەپ، امانات ەتىپ بي بورانبايعا اكەلىپتى. قالىڭ جىلقىنىڭ ىشىندە جۇرگەن  قۋباس ، ءبىر كۇنى ورنىنان تۇرا الماي جاتىپ قالادى. بۇنى ەستىگەن بي بورانباي: «ەل ءۇشىن تۋعان ەرەن ەردىڭ استىندا ۇزاق جىل سەرىك بولعان ارۋاقتى تۇلپار عوي، قالىڭ جىلقىنى «قابانبايلاپ!» ۇران سالىپ، قيقۋلاپ قاسىنان ايداپ وتىڭدەر. ايعايعا ەلىگىپ، تۇرىپ كەتەر»، - دەپتى. جىلقىشىلار اتاقتى ءبيدىڭ ايتقانىن ىستەپتى. قيقۋلاپ، ۇران سالىپ ءبىر توپ جىلقىنى جانىنان قۋىپ وتكەندە، كارى تۇلپار دۇبىرگە ەلىگىپ، ۇشىپ تۇرەگەلىپ، توپقا ىلەسە جونەلىپتى. جاعالبايلى تاۋىنىڭ بيىك اسۋىنا شىعا بەرگەندە جاتا قالىپ جان تاپسىرىپتى. قايران تەكتى جانۋار-اي!   بي اتانىڭ ۇيعارۋىمەن  قۋباس اتتىڭ باس سۇيەگى تارباعاتاي تاۋىنىڭ ءبىر سىلەمى، جاعالبايلىنىڭ ەڭ بيىگىنە قويىلعان ەكەن. بۇگىنگى تاڭدا بۇل ولكەنى قاستەرلەپ «قۋباس ات كەزەڭى» دەپ اتايدى. ەتەگىندەگى باستاۋعا اقتىق بايلاپ، ارى-بەرى وتكەن ەل ايالدايدى. تۇلپارعا قۇرمەت كورسەتىپ، ەل ازاماتتارى قۋ باس اتقا ەسكەرتكىش تە ورناتىپ قويعان. قۋباستىڭ ءىز قالعان بۇل ولكەدە تەكتى جىلقىلاردىڭ تامىرى  ۇزىلگەن جوق. ءالى تالاي قۋباستاي جىلقىلار تۋادى، ۇستىنە لايىق باتىر بولسا!

مەرەي قارتوۆ.

Abai.kz