...«ينستاگرام» الەۋمەتتىك جەلىسىن پاراقتاپ وتىرىپ، باتىرحان شۇكەنوۆتىڭ رەسمي اككاۋنتىنداعى سۋرەتكە كوزىم ءتۇستى. وندا «100 كۇننەن بەرى تىنىشتىق...» دەپ جازىلىپتى. جۇرەگىم ءدىر ەتە قالدى. «اپىر-اۋ، بۇل اعامىز دۇنيەدەن وزعالى بەرى 100 كۇن، ءتىپتى ودان دا كوپ ۋاقىت ءوتىپتى عوي» دەيمىن كۇبىرلەپ. كۇنى كەشە سياقتى ەدى...

الماتى سول كۇنى قاباعىن اشپاي، الاتاۋ ءبىر دەمدە تۇنجىراي قالعان. تەك الماتى مەن استانادا عانا ەمەس، ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە ونىڭ اندەرى ايتىلدى. ءانشى كوزىنىڭ تىرىسىندە اينالاسىنداعىلارعا انىمەن جىلۋ سىيلاپ ءجۇرۋشى ەدى. ونىڭ قازاسى حالىقتى بۇرىنعىدان بەتەر جاقىنداستىرىپ كەتتى. ءالى ەسىمدە، 29 ءساۋىر كۇنى الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى حابار الىسقان  الماتىلىقتار كەشقۇرىم اباي الاڭىنا قاراي اعىلدى. جينالعان جۇرتتىڭ سانىندا ەسەپ جوق. ءبارىنىڭ كوزىندە – جاس، كوڭىلىندە – مۇڭ. ءبىر ساتتە الدەكىم توسىننان بۇيرىق بەرگەندەي، جۇرتشىلىق باتىرحاننىڭ ورىنداۋىنداعى سۇيىكتى اندەردى شىرقاي كەتتى. «وتان-انا»، «ساعىم دۇنيە»، «قايران، كوڭىل-اي!»، «دجۋليا»... بۇرىن دا تالاي تىڭداپ جۇرگەن اندەرىمىز بۇل جولى باسقاشا ەستىلىپ، الابوتەن سيپاتى اڭعارىلعانداي بولدى. ادەتتە كوپشىلىك جينالعان جەرگە جولاي قويمايتىن ونەر ادامدارى دا وسى ارادان تابىلدى.  ال، ءانشىنى اقتىق ساپارعا شىعارىپ سالۋ ءراسىمى حان مەن قاراشانىڭ باسىن قوستى. قوشتاسۋعا كەلگەن اق ساقالدى اتالار مەن اق جاۋلىقتى اجەلەر، ءانشىنىڭ زامانداستارى، ءتىپتى، كىشكەنتاي بالالارعا دەيىن كوزدەرى ءمولت-ءمولت ەتىپ، ونىڭ اندەرىن شىرقادى. كۇن شايداي اشىق ەدى. فيلارمونيا ماڭدايشاسىنا ىلىنگەن سۋرەتتەن باتىرحان حالىققا ءسال كۇلىمسىرەي قاراپ تۇردى. بارشامىزدى وتىز جىل بويى سىرلى انىمەن تەربەپ كەلگەن سۇيىكتى ۇل بىرلىك كۇنىندە باسىمىزدى بىرىكتىرىپ كەتتى. قوشتاسۋ ءراسىمى دە باتىرحاننىڭ ىشكى مادەنيەتىندەي تىم بيىك سيپاتتا، ىڭ-شىڭسىز، تىنىش ءوتتى. ۇزدىكسىز سوعىلعان شاپالاق... جۇرتتىڭ وسىنشا ىقىلاس-پەيىلىن كورمەگەلى كوپ بولىپ ەدى.

قۇداي ءبىر باسىنا باق پەن تالانتتى بەرىپ قانا قويماي، ىزگىلىك پەن قاراپايىمدىلىقتى قاتار دارىتقان باتىرحان شىنىندا دا حالىقتىڭ ادامى ەدى. ماقپالداي ءۇنى تىڭداعاننىڭ قۇلاعىنا مايداي جاعاتىن. جۇرگەن جەرىن دۋمانعا اينالدىرىپ وتكەن تالانتتى ۇل تەك قازاقستانعا عانا ەمەس، بۇكىل تمد حالىقتارىنا ورتاق بىرەگەي ءارتىس بولا ءبىلدى. كەزىندە ايگىلى اللا پۋگاچەۆا «ا-ستۋديو» توبىن ماسكەۋگە اتتاي قالاپ الدىرىپ، قاراپايىم قازاق جىگىتتەرىنىڭ باعىن اشتى. پريمادوننانىڭ كورەگەن شەشىمى باتىرحاننىڭ كەيىنگى جەكە كارەراسىنا دا جول اشىپ بەردى. ءوزىنىڭ ارالاسقان ورتاسى دا تىم بيىك تالعاممەن تاڭدالعانداي: بيبىگۇل تولەگەنوۆا، روزا رىمباەۆا، اللا پۋگاچەۆا، قۋات شىلدەباەۆ، يبراگيم يسا، ەركىن ىنتىقباەۆ، ەركەش شاكەەۆ... ءوز سالاسىندا وزا شاپقان جۇيرىكتەرمەن شىعارماشىلىق بايلانىس جاساۋ ءانشىنىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىنىڭ وسۋىنە زور ىقپال ەتتى. بىرىنەن سوڭ ءبىرى ناعىز «حيت» اندەر دۇنيەگە كەلدى. ءبىر عانا «وتان-اناسىن» الىڭىز. العاشقى نوتاسى وينالعان ساتتەن-اق، التاي مەن اتىراۋدىڭ اراسىنداعى ۇلان-عايىر دالانى ەرىكسىز كوز الدىڭا اكەلەتىن ءاننىڭ اسەرى سۇمدىق. تىڭداعاندا، تۇلا بويىڭ تىتىركەنەدى. ەلباسىنىڭ ءوزى ءبىر كەزدەسۋدە انشىگە «وتان-انا» – ەلىمىزدىڭ ەكىنشى ءانۇرانى» دەگەن ەكەن. ونەر ادامىنا بۇدان اسقان قانداي باعا كەرەك؟! كەيىنىرەك، يبراگيم يسا مەن قۋات شىلدەباەۆتىڭ تاماشا تاندەمىنەن تۋعان «ساعىم دۇنيە» دە حالىقتىڭ جۇرەگىنە جول تاپتى.

باتىرحان حالىققا فالشسىز، تازا، شىنايى ونەردىڭ قانداي بولاتىنىن كورسەتىپ كەتتى. ول انشىلىگىنەن بۇرىن، اسا ءبىلىمدى مۋزىكانت ەدى. چارلي پاركەردەي حح عاسىردىڭ ۇزدىك ساكسوفونشىسىنا ەلىكتەپ وسكەن بالا باتىر قازاققا تاڭسىق اسپاپتا ويناۋعا دەن قويدى، كەيىنىرەك كاسىبي ءبىلىم الدى. العاشىندا ۇلىنىڭ بۇل قادامىن قۇپتاي قويماعان اكەسى ء«ارتىس بولام دەيسىڭ بە؟ سەن ءارتىس بولساڭ، كوپتىڭ ءبىرى ەمەس، بىرەگەي ءارتىس بولۋ كەرەگىن بىلەسىڭ بە؟» دەپ كوڭىلى تولماي سويلەگەن ەكەن. سوندا «مەن ەڭ ۇزدىك ءارتىس بولامىن، اكە!» دەپ جاۋاپ قايىرعان باتىرحان كەيىن سول ۋادەسىندە تۇردى. ساكسوفونىن ارقالاپ بارماعان جەرى قالمادى، وزىنە عانا ءتان ەرەكشە مانەرىن قالىپتاستىردى.

مەزگىلسىز قازادان كەيىن تىڭدارماندارعا بۇرىن-سوڭدى تانىپ-بىلمەگەن «باتىرحان» دەگەن جاڭا الەم اشىلعانداي ەدى. باق بەتتەرى مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە باتىرحان شۇكەنوۆ تۋرالى كوپتەگەن جىلى ەستەلىكتەر جازىلدى. ەستەلىكتەردىڭ كوبىندە اۆتورلار ءانشىنىڭ بالاداي اڭعال مىنەزىن، سەزىمتالدىعىن، كىشىپەيىلدىگىن ءسوز ەتكەن. بالا دەگەننەن شىعادى، شۇكەنوۆ يۋنيسەف-ءتىڭ ورتا ازياداعى بالالارعا كومەكتەسەتىن العاشقى ەرىكتى ەلشىسى بولعانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس. يۋنيسەف جاستار اراسىندا ساۋالناما جۇرگىزگەندە، كوپتىڭ تاڭداۋى ءدال وسى باتىرحانعا تۇسكەنى تەگىن ەمەس-ءتىن. ويتكەنى، ول بالالارعا كوپ كومەكتەسەتىن. بىراق، ونىسىن ەشقاشان ەلگە جاريا قىلعان ەمەس. الەۋمەتتىك جەلىدە باتىرحان شۇكەنوۆ اتىنداعى قوردىڭ ديرەكتورى ولجاس بايقانوۆ تا ونىڭ قايىرىمدىلىق شارالارعا قاشاندا ۋاقىت تاباتىنىن جازعان ەدى. ال، رەسەيلىك «مۋزتۆ» ارناسىنىڭ ديرەكتورى، ءانشىنىڭ دوسى ارمان داۋلەتياروۆ ءبىر سۇحباتىندا مىناداي ەستەلىگىمەن ءبولىسىپتى: ء«بىر جولى باتىر ەكەۋمىز سىرلاسىپ وتىرعانىمىزدا، مەن وعان ءوزىمنىڭ كەيدە جاس بالاشا قۋانعىم كەلەتىنىن ايتقانمىن. «شىركىن، ماعان بىرەۋ شار مەن بالمۇزداق سىيلاسا عوي!» دەگەنىم ەسىمدە. ارادا ءبىرشاما ۋاقىت ءوتتى. ول اڭگىمە ۇمىتىلىپ كەتتى. ءبىر كۇنى ۇشاقتان ءتۇسىپ كەلە جاتسام، قارسى الدىمدا باتىرحان تۇر. ءبىر قولىندا – بالمۇزداق، ءبىر قولىندا – شار! «ارمان، تەزىرەك جە، ايتپەسە، مىنا بالمۇزداق ەرىپ كەتەدى» دەپ قويادى. سول كەزدە مەنىڭ بالاشا شاتتانعانىمدى كورسەڭىز! باتىرحان ادامداردى قالاي قۋانتۋدى بىلەتىن...»

باتىرحان شۇكەنوۆتىڭ كاسىبي شەبەرلىگى تۋرالى كوپ نارسە ايتۋعا بولادى. 2013 جىلى ءوزىنىڭ 50 جىلدىق مەرەيتويىندا الەمنىڭ ەڭ ۇزدىك دەگەن ماماندارىن شاقىرىپ، «باتىر Live» اتتى ەسەپ بەرۋ كەشىن وتكىزدى. وسى كەشىمەن باتىرحان ارىپتەستەرىنە ناعىز كونتسەرتتىڭ، ناعىز شوۋدىڭ قانداي بولاتىنىن كورسەتىپ كەتتى. ول قازاقستاندا الەمدىك دەڭگەيدەگى دىبىس جازۋ ستۋدياسىن، دىبىس رەجيسسەرلەرىنىڭ ۇلتتىق مەكتەبىن اشۋدى ارماندادى. «ۇلتتىق وركەسترلەردىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن قۇرمانعازىنىڭ بارلىق كۇيلەرىن ستۋديادا جازدىرىپ، كەلەر ۇرپاققا تابىستاپ كەتكىم كەلەدى» دەيتىن. ءوزى قازاق تىلىندەگى اندەردى ءمىنسىز ورىندايتىن جانە وزگەلەردەن دە سونى كۇتتى: «كەيبىرەۋلەر ءان ايتقاندا، «ماحاببات» دەگەن ءسوزدى «ماھابات» دەپ جەتكىزەدى. ول – قاتە. ءاننىڭ قازاق تىلىندە ساۋاتتى، تازا ورىندالۋىنا باسا ءمان بەرۋىمىز كەرەك. ال، كومپوزيتورلاردىڭ قۋات شىلدەباەۆ سەكىلدى قازاق فولكلورىن جەتىك بىلگەنىن قالار ەدىم» ء(انشىنىڭ «تۇنگى ستۋديا» باعدارلاماسىنا بەرگەن سۇحباتىنان).   

مويىندايىقشى، باتىرحان ءاندى انىق، ساۋاتتى جەتكىزگەنىنەن بۇرىن جۇرەگىمەن ايتۋشى ەدى عوي؟! قوڭىر داۋسىمەن ميلليونداردىڭ جۇرەگىن جاۋلادى. اقىرىندا، اناسىنىڭ جۇرەگىن ەمدەتىپ ءجۇرىپ، ءوزى دە جۇرەك اۋرۋىنان كەتتى. سايكەستىك پە، بىلمەيمىن، ونىڭ رەپەرتۋارىندا جۇرەك تۋرالى اندەر كوپ ەدى. باتىردىڭ ساحنادا ەڭ سوڭعى رەت شىرقاعان ءانى «ماعان كوكتەم كومەكتەسەدى» دەپ اتالادى. ءان ماتىنىندە «مەنىڭ جۇرەگىم كومەككە ءزارۋ» دەگەن جول بار ەكەن. ءانشىنىڭ عازيز جۇرەگىنىڭ ءدال وسى كوكتەم ايىندا توقتاعانى قانداي وكىنىشتى! كوكتەم وعان كومەكتەسپەدى، اتتەڭ...

قاي ءىستى قولعا الماسىن، مۇلتىكسىز ورىندايتىن باتىرحان بىلتىر رەسەيلىك «جيۆوي زۆۋك» باعدارلاماسىندا باس جۇلدەنى جەڭىپ الدى. ال، بيىل  «ودين ۆ ودين» شوۋىنا قاتىسىپ، ءوزىنىڭ كوپكە بەلگىسىز قىرلارىمەن ءبارىمىزدى تاڭعالدىرىپ ەدى. باتىردىڭ وسى شوۋداعى لۋچانو ءپاۆاروتتيى، جالاڭ اياق سەزاريا ەۆوراسى قانداي ەدى! كەزىندە بۇكىل كەڭەس حالقى ءسۇيىپ تىڭداعان يۋري انتونوۆتىڭ «لۋننايا دوروجكاسىن» دا اينىتپاي شىرقادى. بايگەنىڭ باسىندا كەلە جاتقان بولاتىن. اتتەڭ... شوۋ اياقتالۋعا ءسال قالعاندا دۇنيەدەن وزدى. دەسە دە، ۇيىمداستىرۋشىلار باتىرحاندى ءسوزسىز جەڭىمپاز دەپ تانىدى. باعدارلاماداعى سوڭعى شىرقاعان ءانى ونى شەكسىز باقىتقا بولەگەن ەدى. ءوزىنىڭ كۋميرى، الەمدىك دەڭگەيدەگى ءانشى ستيۆي ۋاندەردىڭ بەينەسىنە ەنىپ، ۇزدىك دەپ تانىلدى. ونىڭ سونداعى ايتقانى ءسوزى ءالى سانامدا تۇر: «دليا مەنيا پروەكت ۋجە سوستويالسيا». قۇددى قوشتاسۋ ءسوزى سياقتى...

...باتىرحان شۇكەنوۆتى اقتىق ساپارعا شىعارىپ سالعان سوڭ، جينالعان حالىق ۇيگە قايتۋعا اسىقپادى. ولاردىڭ كوڭىلىندەگى قيماستىقتى سەزدى مە، فيلارمونيا قىزمەتكەرلەرى دالاعا اپپاراتتارىن شىعارىپ، باتىرحاننىڭ اندەرىن قويدى. توسىننان ەستىلگەن تانىس داۋىس ءبارىمىزدى سەلت ەتكىزدى. نەگە ەكەنىن قايدام، ءبىر مەزەتتە بارلىعىمىز اسپانعا قاراي قالىپپىز. ءان اراسىندا ءانشىنىڭ «الماتى، قانەكي، بىرگە شىرقايىق!» دەگەن داۋسى جارقىن-جارقىن شىعادى. ونى ەستىگەن جۇرت ءبىر جىلاپ، ءبىر كۇلدى. ادام كوپ جينالعان كونتسەرتتەردە ساحناداعى ءارتىستىڭ سۇلباسىن كورە الماي، داۋسىن تەك الىستان تىڭداۋعا ءماجبۇر بولۋشى ەدىك عوي. سول جەردە ءوزىمدى باتىرحان اعامنىڭ سوڭعى كونتسەرتىندە تۇرعانداي سەزىندىم. تەك ونىڭ ءۇنى اسپان جاقتان ەستىلگەندەي بولدى.

مۇحتار اۋەزوۆ، كۇلاش بايسەيىتوۆا، شاكەن ايمانوۆ... شىعارماشىلىعىنىڭ شارىقتاۋ شاعىندا ماسكەۋدە قازاقتىڭ تالاي مارعاسقالارى دۇنيەدەن وتكەن. ەندى وسى ءبىر كوڭىلسىز تىزىمگە شۇكەنوۆتىڭ دە اتىن قوسۋعا ءماجبۇرمىز. ول وزىمەن بىرگە مۋزىكانىڭ تۇتاس ءبىر ءداۋىرىن الا كەتتى. ءوزىنىڭ ونەر جولىندا ارتىنان قاڭقۋ ءسوز ەرتپەگەن ازدىڭ ءبىرى ەدى. سوندىقتان بولار، حالىق ونى شىن جاقسى كوردى.

ءوزىنىڭ اياقتالماي جوسپارلارى مەن يدەيالارى كوپ ەكەن. قازىر ولاردى جاقىندا عانا اشىلعان باتىرحان شۇكەنوۆ اتىنداعى قور جۇزەگە اسىرىپ جاتىر. ءانشىنىڭ ارتىندا قالعان مۇراسىن اقتارىپ، اندەرىن ميلليون مارتە قايتالاپ تىڭدارمىز-اۋ. شىعارماشىلىعىنىڭ ناعىز كەمەل شاعىندا ورتامىزدان مەزگىلسىز كەتىپ قالعانى عانا جۇرەكتى قينايدى.

«تاۋلار الىستاعان سايىن بيىكتەيدى» دەيدى. ءبىز ءسىز تۋرالى ءالى تالاي ەستەلىكتەر ايتامىز، اعا! ەستراداداعى، قۇداي-اۋ، جالپى، ومىردەگى جاساندىلىق پەن داڭعازالىقتان شارشاعاندا، ساف تازا ونەردى ساعىنعاندا، ءبىز ءسىزدى ءالى تالاي ىزدەيتىن بولامىز...

روزا ارەن،

«استانا اقشامى»،  

1 قازان، 2015.