قازاقستاندىق تotal.kz سايتى «اسىل ارنانى» كىم قارجىلاندىرادى؟» دەگەن ماتەريال جاريالادى. (قاراڭىز: http://total.kz/society/sobyitiya/2015/10/01/kto_finansiruet_telekanal_asyil_arna#begin_st). اتالعان سايتتىڭ جازۋىنشا، ءدىني ارنانى ساۋد ارابياسى قارجىلاندىرادى. سوندىقتان دا، «اسىل ارنا» يدەولوگيالىق تۇرعىدا ۋاحابيلىك جانە سالافيلىك باعىتتى ۇستانادى-مىس. تotal.kz مۇنداي ويدى تومەندەگى حاتتار ارقىلى دايەكتەپتى.    

 «اسىل ارنا» قازاقتىڭ ارناسى ما الدە ارابتىڭ ارناسى ما؟

«اسىل  ارنا» – قازاقستانداعى  يسلام  ءدىنى  قۇندىلىقتارىن ناسيحاتتايتىن  بىردەن-ءبىر تەلەارنا. دەگەنمەن، بۇگىن وسى قازاقستاندىق ارنانى قارجىلاندىراتىن تاراپ ساۋد ارابياسى ەكەندىگى  بەلگىلى بولىپ  وتىر.  ارنانىڭ باسى-قاسىندا  جۇرگەن  قىزمەتكەرلەردىڭ  دەنى  ساۋد ارابياسىنان ءدىني ءبىلىم الىپ كەلگەن نەمەسە سالافيتتىك باعىت ۇستانعان جاستار ەكەندىگى دە بەلگىلى. جۋىردا عالامتور بەتتەرىندە  ارناعا  قاتىستى  ءبىر  توسىن  اقپارات  شىقتى.  اتىشۋلى اۆستراليالىق  عالامتور ءجۋرناليسى دجۋليان اسسانجعا تيەسىلى ۋيكيليكس (WikiLeaks.org) سايتىندا ساۋد  ارابياسى بيلىك  ورىندارىنىڭ  قۇپيا  حاتتارى جاريالانعان  Saudi  Cables («ساۋد جەدەلحاتتارى») اتتى اقپاراتتار ءتىزىمى جارىق كوردى. سونىڭ اراسىندا قازاقستانداعى «اسىل ارنا» تەلەارناسىن قارجىلاندىرۋعا قاتىستى ءبىر رەسمي حات تا بار. وندا ساۋد ارابياسىنىڭ مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلدەرى وسى ارناعا قوماقتى قارجى ءبولۋ جايىندا ءوزارا وي بولىسكەن. حاتتاعى ھيجري جىل ساناۋىمەن بەرىلگەن داتانىڭ بىزشە 2010 جىلى جازىلعانى بەلگىلى بولدى.

ساۋد ارابياسى كورولدىگىنىڭ نەگىزىن ساۋد اۋلەتى مەن اتىشۋلى مۇحاممەد بەن ابدۋلۋاھھاب (ۋاھھابيزم اعىمىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى) دەگەن بۇلىكشىنىڭ قۇرعانى تاريحتان ءمالىم. وسى بۇلىكشىنىڭ بۇلىكشىل ءىلىمى  ساۋد مەملەكەتىنىڭ ساياسي  ءارى  ۇلتتىق يدەولوگيالىق تۇعىرناماسىنا اينالعان. ونداعى بۇكىل ءدىني وقۋ ورىندارىندا مۇحاممەد بەن ابدۋلۋاھھابتىڭ وسى اتىشۋلى ءىلىمى مەن سالافيلىك باعىتىنا باسىمدىق بەرىلەتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى. ولاي  بولسا، قانشا ۋاقىتتان  بەرى  ءسالافتار  قارجىلاندىراتىن «اسىل  ارنا» قانداي يدەولوگيالىق، ءدىني تانىمدىق – اقيدالىق باعىت ۇستانادى دەگەن سۇراقتىڭ تۋاتىنى زاڭدى. ارينە،الماقتىڭ دا سالماعى  بار. كىم  قارجىلاندىرسا،  سونىڭ  دەگەنى  بولماي  ما؟ سالافيلىك «شەيحتاردىڭ» ۋاعىزىن  تىڭداعان  جاستاردىڭ  قازاقستاندا  لاڭكەستىك  ارەكەت  جاساپ،  ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا، سالت-داستۇرگە قارسى شىعىپ جۇرگەندەرىنە بۇكىل حالىق كۋا. «اللاھۋ اكبار!» دەپ اتويلاپ،  سيريا  مەن  يراكتاعى  «جيحادقا»  اتتانىپ،  ونداعى  بەيبىت  حالىقتىڭ  قانىن  توگىپ جاتقاندار دا وسى اعىمدى ۇستانۋشىلار ەكەندىگى بارشاعا ايان.

ەندەشە ەلىمىزدەگى ءتيىستى ورىنداردىڭ ءدىني لاڭكەستىك، ەكسترەميزم مەن راديكالدى اعىمدارعا  قارسى پارمەندى شارالاردى قولعا الىپ جاتقانى راس بولسا، نەلىكتەن بۇل ارنانىڭ جۇمىسى مەن قارجى  كوزدەرىن  تەكسەرۋ  نازاردان  تىس  قالعان؟ قازىرتەحنيكالىق  ءارى  قارجىلىق  مۇمكىندىگى قازاقستانداعى باسقا اقپارات قۇرالدارىنان اسىپ تۇسپەسە، ەشبىر كەم تۇسپەيتىن تەلەارنادا قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ساناسى مەن بولمىسىنا وزەك بولعان ءداستۇرلى ماتۋريدي اقيداسى دارىستەرىنىڭ جۇرگىزىلمەۋى، ءماۋلىت تۋرالى جاق اشپاۋى، ءارى حاكىم ابايدىڭ وتىز سەگىزىنشى قارا سوزىندە ايتىپ وتكەن ءدىني-تانىم نەگىزدەرىنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن ناسيحاتتالماي كەلۋىنىڭ سىرى، بالكىم، وسىندا شىعار.وزگە ەلدىڭ اقپاراتتىق باسقىنشىلىعىنا  بىزدەگى بيلىك نەگە كوز جۇما قارايدى؟ حاتتاعى مالىمەتكە  قاراعاندا،  قازاقستاندىق  بىردەن-ءبىر ءدىني تەلەارنانىڭ باس  جەتەكشىسى  ءسالافي ۇستانىمىنداعى ساۋديالىق شەيح يسام بەن ساليح ءال-ۋەيد ەكەندىگى دە قانشا جاسىرىپ كەلسە دە اشكەرە بولىپ قالدى. ساۋديالىق رەسمي ۇسىنىس حات يەسىنىڭ قازاقستانداعى ءدىني احۋالدى وزىنشە ساراپتاپ، ءوز مۇددەلەرىنە  قاراي بەيىمدەۋگە  تىرىساتىنى انىق بايقالادى. حاتتا  قازاقستانداعى يسلامي  باعىتتاعى  ءدىني  ۋاعىزداردى جۇرگىزۋدە سوپىلار  مەن  شيتتەردىڭ  بەلسەندىلىگى  كۇشەيۋدە  دەۋى شىندىققا سايا ما؟ بۇل تۋرالى قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى مەن قازاقستانداعى ءدىني ماسەلەلەردى شەشۋگە رەسمي مەملەكەتتىك تۇرعىدان جاۋاپتى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە قاراستى ءدىن ىستەرى كوميتەتىنىڭ وكىلدەرى نە دەر ەكەن؟ الدە اتالمىش قۇزىرلى ورىنداردىڭ بۇل تەلەارناعا ءوز باتاسىن بەرەردە وسىلاي باعىت الارىن الدىن الا ءبىلىپ، سەزبەگەنى مە؟

ەندى ءسوزىمىز ناقتى دا دالەلدى بولۋى ءۇشىن ساۋديالىق مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ جاۋاپتى وكىلدەرىنىڭ ءبىر-بىرىنە رەسمي ۇسىنىس حاتىنىڭ ارابشا نۇسقاسى مەن قازاقشا ءتارجىماسىن قاز-قالپىندا قالىڭ  وقىرمان  تالقىسىنا  ۇسىنۋدى  ءجون  كوردىك. (ۇسىنىس حاتتىڭ ءماتىنى تومەندە). وقىپ  تانىسىپ، باعامداڭىز، ويلانىڭىز. سالافيلەر نەگە بۇل ارنانى قارجىلاندىرادى؟ نەگە قامقور؟ بۇل ارنانىڭ باسىندا كەشەگى ايتىسكەر اقىن، سويلەسە، جورعا اتتاي قامشى سالدىرمايتىن، سالافيلىك ۇستانىمعا ساي ءان-جىر، ايتىستان تىيىلعان مۇحاممەدجان تازابەكوۆتىڭ ۇكىمەتتىك نەشە ءتۇرلى ماراپات پەن سىي-كادەگە بولەنىپ وتىرعانى دا مەملەكەتىمىزدىڭ بۇلارعا دەگەن قامقورلىعىن سەزدىرمەي مە؟ تەرىس نيەت-پيعىلى  مەن  ءىس-ارەكەتى مەن (ىرىتكى  سالۋىمەن),  بۇلىك  شىعارۋىمەن  يسلام  اتىنا «يسلام تەرروريزمى»، «يسلام ەكسترەميزمى» دەگەن حالىقارالىق ۇرەي تۋعىزار اتاۋلاردى جاپسىرىپ، كىر كەلتىرگەن ۋاھھابيلىك اعىمنىڭ بىزدە الا-بوتەن باعالانىپ وتىرعانى كوپ ويعا جەتەلەيدى. راسىندا دا، بۇلاردى قاناتتىعا قاقتىرماي، تۇمسىقتىعا شوقىتتىرمايتىن جاعدايعا جەتكەنىمىز  بە؟

ساۋد ارابياسى كورولدىگىنىڭ مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنە جازىلعان حاتتىڭ اۋدارماسى

قۇرمەتتى، مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ سىرتقى اقپارات وكىلى! (ساۋد ارابياسى كورولدىگىنىڭ مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ سىرتقى اقپارات وكىلى ابدۋلازيز بەن ساليح بەن سالاما – اۋد.)

«اسىل  ارنا» تەلەارناسىنىڭ  باس  جەتەكشىسى  يسام بەن  ساليح  ءال-ۋەيدتىڭ (ساۋديالىق سالافيلىك باعىتتىڭ كورنەكتى وكىلى – اۋد.) اسا مارتەبەلىگە (كورولگە – اۋد.) جولداعان حاتى جانە  وسىعان قاتىستى  پىكىرىمىزدى سۇراعان1431/6/18 (2010/6/1–اۋد.) كۇنگى  جىبەرگەن جەدەلحاتىڭىزعا بايلانىستى بىلاي دەيمىز.

اسا  مارتەبەلىنىڭ (كورولدىڭ – اۋد.) استانا  (الماتى)  قالاسىنداعى  ەلشىلىگىنىڭ (قازاقستانداعى ساۋد ارابياسى ەلشىلىگىنىڭ – اۋد.) مالىمەتىنە قاراعاندا «اسىل ارنا» – ۇكىمەتتىك ەمەس  تەلەارنا،  2008  جىلى  قازاقستان  مۇسىلماندارى  ءدىني  باسقارماسى  مەن  ادىلەت مينيسترلىگىندەگى ءدىن ىستەرى كوميتەتى جانە باسقا دا بيلىك ورىندارىنىڭ تىكەلەي قولداۋىمەن نەگىزى قالانعان. اقيداسى – ءاھل ءسۇننا ۋال-جاماعات، مۇسىلمانداردىڭ اراسىندا ورتاق مۇددەلەردىڭ قامىن جەيدى.بۇل تەلەارنا قازاقستانداعى رەسمي، قوعامدىق جانە ءدىني تاراپتاردىڭ بارلىعىمەن دە تىعىز بايلانىس ورناتقان. سوندىقتان دا بۇل ارنا ءدىني ناسيحات جۇرگىزەتىن تەلەارناسى جوققا ءتان، بولسا دا، ۇكىمەت تاراپىنان قۇرىلاتىن وسىناۋ ايماقتا ەرەكشە ماڭىزعا يە. ونىمەن قوسا، مۇندا (قازاقستاندا – اۋد.) قازاق حالقىنىڭ اراسىندا سوپىلىق ناسيحاتىن تاراتىپ، جاڭساق ىستەرمەن شۇعىلداناتىن سوپى ۋاعىزشىلار توبى بار. سونداي-اق، شيتتەردىڭ اسەرى ءارى ولاردىڭ قازاقستاندا ءبىرشاما بەلسەندىلىك قاۋپى دە بار. ءدىني (سالافيلىك –اۋد.) ۇگىت-ناسيحاتتىڭ بولماۋى يسلامعا قىزىعۋشىلاردىڭ اسا بەلسەندى يسلامي توبىنىڭ وسىنداي بەلسەندى شيتتىك جاعىنا اۋىپ كەتۋىنە سوقتىرۋى مۇمكىن. سونداي-اق (قازاقستانداعى – اۋد.) ەلشىلىك  اتالمىش  ارنانىڭ  كوپ  ءارى  الۋان  ءتۇرلى مۇقتاجدىقتارى تۋرالى حابارلادى. ولار ءتۇسىرىلىم مەن مونتاجداۋعا، دۋبلياج جاساۋعا كەرەكتى جالپى سوماسى شامامەن ءبىر ميلليون اقش دوللارىن قۇرايتىن بۇگىنگى ەڭ جەتىلگەن قۇرال-جابدىقتاردى ساتىپ الۋدى قالايدى. سونداي-اق، جۇمىس ورنى بولاتىن عيمارات ساتىپ الۋدى جانە قىزمەتكەرلەردىڭ سانىن ارتتىرۋدى كوزدەيدى. ەلشىلىك (قازاقستانداعى ساۋد ارابياسى ەلشىلىگى – اۋد.) ايماقتاعى جاڭا سىناقت رەتىندەگى ماڭىزىنا قاراي بۇل ارنانى قولداۋ دۇرىس دەپ سانايدى. بۇل مالىمەتتەر ءسىزدىڭ تانىسۋىڭىز ءۇشىن ءارى ءوزىڭىز دۇرىس دەپ تاپقان شەشىم شىعارۋىڭىز ءۇشىن جىبەرىلدى.

 ەڭ ىزگى سالەممەن، (ساۋد ارابياسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنە قاراستى – اۋد.) اقپارات ىستەرى باسقارماسىنىڭ باستىعى، قۇرمەتتى ەلشى ۋساما احماد ناقلي زافير ۋسەيري 1431/08/01

(2010/07/13 – اۋد)

(حاتتىڭ ارابشا نۇسقاسى مىنا جەردە: https://wikileaks.org/saudi-cables/doc121022.html)

Abai.kz