پۋشكين پاتشا سارايىندا كامەر-يۋنكەر قىزمەتىن اتقارعانىن بىلەتىن شىعارسىزدار. بۇل لاۋازىم يەسى پاتشا سارايىندا الۋان ءتۇرلى سالتاناتتى راسىمدەردە كىسى قاراسىن كوبەيتىپ، وزىنە تيەسىلى عانا ءىس-قيمىلدى جاساۋعا مىندەتتى بولعان.

قىزمەتى ءارى قاراي وسپەيدى. سول كەتكەنى كەتكەن. سوندىقتان عوي پۋشكيننىڭ قىزمەتتەن كەتۋگە ءوتىنىش بەرىپ جۇرگەنى. وعان پاتشاكەڭ رەنجىپتى دەيدى. قىسقاسى، الاتىن ايلىعى ورتاشا، بيلىك قۇرىلىمىندا ەش ىقپالى جوق بۇل قىزمەتكە پۋشكين 34 جاسىندا تاعايىندالىپتى. يۋنكەر دەپ اتى ايتىپ تۇرعانداي بۇل شەنگە نەگىزى 20-25 جاسار جاس وفيتسەرلەر، تۋراسىن ايتقاندا دۆوريان تۇقىمىنان شىققان شولجاڭباي بوزبالالار شاقىرىلاتىن. ايداۋدان ورالعان پۋشكيندى ورىس پاتشاسى وسىنداي «جەڭىلتەك» قىزمەتكە لايىق دەپ تاۋىپ، ءوزى بۇدان بىلاي اقىن ولەڭدەرىنە تسەنزور بولامىن دەپ مالىمدەيدى. پەتەربورداعى قىزىقتى، دۋلى-شۋلى ومىردەن الىس، دوستارىنان جىراق، تۇڭىلۋگە شاق قالعان پۋشكين نيكولاي ءى پاتشا اقىندى كەشىرىپتى، ەندى جەكە قابىلدايدى دەگەندى ەستىگەندە «باعىم ەندى اشىلدى!» دەپ قۋانعانى ءسوزسىز. ول رەسەيدىڭ وركەندەۋ جولىنا كارامزين قۇساپ عۇمىرىمدى ارنايمىن، پاتشاعا قولىمنان كەلگەن كومەگىمدى اياماسپىن، بىلگەنىمدى اقىل-كەڭەس رەتىندە ۇسىنىپ وتىرام، شىعارماشىلىعىم جانە قىزمەتىم ارقىلى حالقىمدى اعارتۋ جولىنا شاقىرام، سول ارقىلى وتانعا قالتقىسىز قىزمەت ەتەم دەپ لاپىلداپ، بۇيرا ايدارىنان جەل ەسىپ پەتەربورعا كەلە جاتتى.

ول رەسەيدە اقىننىڭ قوعامداعى ءرولى مەن ورنىن جاقسى بىلەتىن. بيلىك باسىنا دەنى دۇرىس ادام كەلىپتى دەپ جول بويى قۇدايعا شۇكىر ايتۋمەن بولدى. پەتەربورعا كەلىسىمەن كەۋدەسىن كەرنەگەن الگىندەي تەگەۋرىندى سەزىمدەردىڭ قۋاتىمەن پاتشا اعزامنىڭ الدىنا باردى. پاتشانىڭ قابىلداۋ بولمەسىنە قالىقتاپ كىرگەن گەني اقىنىمىز جاس بوزبالالار كيەتىن كامەر-يۋنكەر فورماسىنىڭ يەسى بولدى دا قالدى. بولدى.

تاڭىردەن بريلليانت تالانتتى العان پۋشكين! ورىستىڭ ادەبي ءتىلىن بايىتقان عالامات اقىن! ورىس جانىنىڭ بىلگىرى، تەرەڭ ءبىلىمنىڭ جانە بيىك ءىلىمنىڭ يەسى پۋشكين! جانە ول ەندىگارى كامەر-يۋنكەر قىزمەتىندە! قانداي قورلىق ءھام نەندەي پارادوكس!

ەڭ قىزىعى، بۇل قىزمەتتى اتقاراتىن ادام پەتەربورداعى كۇنارا بولاتىن ءار ءتۇرلى جيىن-بالدارعا بارۋعا ءتيىس بولعان. ونداي جيىندارعا بارۋ/بارماۋىنان ونىڭ قوعامداعى ورنى مەن دەڭگەيى انىقتالاتىن. قانداي كۇلكىلى قوعامدىق پىكىر دەسەڭشى! قانداي جالعاسا بەرەتىن ۇقساستىق! ال، ونداي بال-تومالاقتارعا ايەلىن ەرتىپ بارۋ دەگەنىڭىز — جاتقان شىعىن. جاڭا كيىمدەر، مۇشەلىك جارنا دەگەندەي، تولىپ جاتقان قاجەتسىز اقشا شاشۋ. كىتابى شىقپايدى، گونورار جوق. ويتكەنى مارتەبەلى تسەنزوردىڭ ۇلىق باعاسى بەرىلمەي جاتىر. ايلىق پاتەر جالداۋ مەن ءومىر جالعاۋعا كەتىپ جاتىر. وسىنداي يىرىمگە بار جان-تانىمەن كىرگەن اقىندا نە قاۋقار قالادى دەيسىز. قارىز. وسەك-ايان. ينتريگالار. دۋەل. ءولىم.

ابىروي بولعاندا، وسىنداي بەرەكەسىز ءومىر مەن قايعىلى وقيعاعا دەيىن پۋشكين ناعىز شىعارماشىلىق كۇيدە بولىپ، ءوزىنىڭ نەگىزگى دۇنيەلەرىن جازىپ تاستاعان. ول تاريحتا قالدى. وعان تسەنزور بولام دەپ وكىرەڭدەگەن پاتشا دا اقىننىڭ ارقاسىندا تاريحتا قالدى. ايتپەسە، ەشقانداي جاڭالىعى يا رەفورماسى جوق مۇنداي پالەن پاتشا كىمنىڭ ەسىندە قالادى دەيسىز!؟ مينيستر، گۋبەرناتور، كاكىر-شۇكىر باستىقسىماقتاردى بىلاي قويعاندا. پاتشا قايتكەنمەن دە پاتشا عوي، ول ايتەۋىر ەل تاريحى جازىلعان كىتاپتىڭ جارتى بەتىندە ورىن الۋى مۇمكىن، ال، الگى شۋىلداق شارالاردا اقىنعا مەنسىنبەي قاراپ، جەلپۋىشپەن قىپ-قىزىل ماي بەتتەرىنە سالقىن اۋا شاقىرعان كەردەڭبايلار شە؟! اقىن جاعدايى جوق، ءومىر سۇرۋگە ءارى قاراي امالى دا دارمەنى دە قالماعان كەزدە ونى مۇسىركەپ، ايتقان سوزىنە كۇلىپ، دۇنيەنىڭ ماڭگىلىك بيلەۋشىسىندەي شالتىرەڭ-شالتىرەڭ ەتكەن باي-شونجار دۆورياندار شە؟! پۋشكين ەلدىڭ ءسوزىن سويلەگەندە، «اقىماق نەمە، تيىش وتىرماي ما، بولماسا تاقپاعىن جازىپ جۇرە بەرمەي مە!» دەپ سامپىلداعان الگى دۆورياندار مەن قىزىلبەت بايلاردىڭ قاتىندارى شە، ولاردىڭ ون ەكى ەمەس-اۋ، ءبىر نۇسقاسى قالدى ما ەكەن مىنا جالعاندا؟! ءوي، كىم بىلەدى ولاردى قازىر! ال، پۋشكين ءتىرى، ويتكەنى ول دا اباي سەكىلدى اقيقاتتىڭ ءسوزىن ايتتى. اقيقات — ماڭگىلىك قوي. ول ولمەيدى.

اقبەرەن ەلگەزەك

Ult.kz