بۇگىندە «ڭ» ارپىنەن باستالاتىن ءسوزدى بىلمەك تۇگىلى، ونى ايتۋدى دا ۇمىتىپ بارا جاتقاندايمىز. كەيدە تەلەديدارداعى تىلشىلەر دە «ڭ»-ءدى ايتا الماي جاتادى. ال جاسوسپىرىمدەر اراسىندا ءتول دىبىسىمىزدى ايتا المايتىنداردىڭ سانى كوپ.

كوپشىلىك «ڭ» دىبىسىن «ن» دىبىسىمەن شاتاستىرىپ جاتادى. اسىرەسە، ۇيدە، بالالاباقشادا اۋەلى ورىسشا ءتىل سىندىرىپ، سوسىن قازاق سىنىبىنا بارعاندار قازاق تىلىنە ءتان دىبىستاردى ء(ا، ع، ق، ڭ، ءو ،ءۇ، ۇ، ھ، ءى) دۇرىس ايتا الماي قينالادى. اۋەلى ورىس تىلىندە سويلەپ ۇيرەنگەن بالا، ورىس تىلىندە مۇنداي دىبىس بولماعاندىقتان، «ڭ»-دى «ن»-مەن شاتىستىرادى. ال مۇنى شاتاستىرۋدىڭ سالدارىنان ءسوزدىڭ ماعىناسى بۇزىلادى.

«ڭ» دىبىسىن ءتۇرلى جاتتىعۋلار مەن ءادىس-تاسىلدەردىڭ نەگىزىندە ايتۋعا بولادى. مىسالى، «ڭ» مەن «ن»-دى دىبىستاعاندا ءتىلدىڭ قالپىن بالاعا ۇعىندىرۋىمىز كەرەك. «ڭ» دەگەندە ءتىل ۇشى جوعارى قارايدى، ءۇن مۇرىننان شىعادى. «ن» دەگەندە ءتىلدىڭ ۇشى جوعارعى ءتىستىڭ ارتىنا توقتالادى. بالاڭىز ارىپتەردى شاتاستىرىپ جاتسا، لوگوپەد مامانداردىڭ قىزمەتىنە جۇگىنۋگە دە بولادى.

قازاق تىلىندە «ڭ» ارپىنەن باستالاتىن ءسوز جوق دەپ ايتىلىپ كەلەدى. دەسە دە قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى، ساتيرا جانرىنىڭ اتاسى سانالاتىن وسپانحان اۋباكىروۆتىڭ «ڭ» ار­پىنە ارناعان ء«ڭوڭ» اتتى ولەڭى با­رىن بىلەسىزدەر. ول وسى ولەڭى ارقى­لى «ايسبەرگتى» قازاقشا ء«ڭوڭ» دەپ اتاۋدى ناقتى دەرەكتەر­مەن دالەلدەپ بەردى. ءسويتىپ، قازاق ءتىلىنىڭ سوزدىك قورىن بايىتتى. بىراق، ادەبي نورماعا اينالا الماي كەلەدى. سونداي-اق، وسپانحان اۋباكىروۆ پەن رەجيسسەر اسقار نايمانتاەۆتىڭء «ڭوڭ» اتتى كومەديالىق قويىلىمى دا بار.

بەلگىلى جازۋشى، دراماتۋرگ شەرحان مۇرتازاء «بىر كەم دۇنيە» اتتى تۋىندىسىندا وسى وسپانحاننىڭ ء«ڭوڭى» تۋرالى ايتا كەتەدى. «جارىقتىق وسەكەم اۋليە ەكەن-اۋ دەپ ويلايمىن. قازىرگى مىنا زاماندا «ڭ» -عا ءتىلى كەلمەيتىندەر كوبەيدى. تەلەديداردى تىڭداپ، قاراپ وتىرساڭ «جاناعى، جاناعى» دەپ ءسوز اراسىنا «ارام» ءسوز قوسىپ سويلەيتىندەر جيىلەدى. «جەنىستەن جەنىسكە جەتە بەرەيىك» دەيتىندەر دە بار.  بۇل دا ءبىر كەم دۇنيە»، – دەپ جازعان ەكەن. وسى ورايدا وسپانحان اۋباكىروۆتىڭ ء«ڭوڭ» ولەڭىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنعاندى ءجون ساناپ وتىرمىز. بۇل ءسوز تۋرالى ولەڭنىڭ وزىنەن دە كوپ ماعلۇمات الىپ، ءتىلىڭىزدى جاتتىقتىرا تۇسەدى دەگەن ويدامىز.

ءڭوڭ

ءبىر باسىمدا ساناساڭ،
ونەر،
ءبىلىم
تەگىس بار.
بولمايتۇعىن باس ءارىپ
قاي جەرىمدە كەمىس بار؟!
– بولا المايسىڭ باس ءارىپ،
تۇسپە تەككە ازاپقا.
«ڭ» ارپىنەن باستالار
ءبىر ءسوز جوق قوي قازاقتا.
دەدى وسىندا بىرەۋلەر،
دالەل ايتىپ بۇلجىتپاس.
(دالەلدى ءسوز – ءالدى ءسوز،
ءالدى سوزگە كىر جۇقپاس).
– سولاي، – دەستى قالعانى،
وڭاي كونىپ، ويلانباي.
«كونە سال»، – دەپ، بىرەۋلەر
تاماق بەرىپ قويعانداي.
– «ڭ» ارپىنەن باستالار،
ءسوز بار، – دەدى «ڭ».
كونبەدى.
– بىلمەسەڭدەر ايتايىن،
ونىڭ اتى – ء«ڭوڭ»، – دەدى.
ايسبەرگ دەگەندى،
ارعى قازاق ء«ڭوڭ» دەگەن.
كوكتەمدە كوشەتىن
وزەن مۇزىن «سەڭ» دەگەن.
ايتقان ءسوزىم ايعاقتى،
كەرەگى نە مازاقتىڭ؟!
ءومىر بويى زەرتتەدىم،
انا ءتىلىن قازاقتىڭ.
زىلدەي اۋىر زىلدەردى،
ء«ڭوڭ» دەيدى ەكەن بۇرىندار.
ال «سەڭ» دەگەن سوزىندە
«جەڭىل» دەگەن ۇعىم بار.
ءوڭ،
ءدوڭ،
جەڭ،
مەڭ،
سەڭ دەيدى.
تەڭ،
تاڭ،
توڭ،
كوڭ،
كەڭ دەيدى.
ال ەندى ايسبەرگتى
باس الساڭ دا، ء«نوڭ»، – دەيدى!
ويدا جوقتا وسىلاي،
«ڭ» اشتى ءبىر جاڭالىق.
41 ءارىپ باس شايقاپ،
تۇرىپ قالدى قامالىپ.
ء«ڭوڭ» دەگەن ءسوز قازاقتا
جوق دەسەڭ دە ەركىڭدە.
قارىز سۇراپ تۇرعام جوق،
بار دەسەڭ دە ەركىڭدە.
ء«ڭوڭ» دەگەن ءسوز قازاقتا
جوق دەسەڭ دە ەركىڭدە.
بار دەسەڭ دە ءدال سودان
بۇزىلمايدى كوركىڭ دە!

دەرەككوزى: massaget.kz