- قاجىعۇمار اعامىزدىڭ «قىل­مىس» رومانىنىڭ التىنشى تومىندا اكەم ءانۋاردىڭ (روماندا الىبەك) قا­زا­سىنان سوڭ، قاجىعۇمار اعامىزدىڭ شەشەمە كوڭىل ايتىپ كەلەتىنى جازىلعان. سول رو­ماندا اكەمنىڭ قىتاي تۇرمەسىندە جاتىپ قايتىس بولعان كەزى دە سۋرەتتەلگەن. بىراق اكەم مەنىڭ ەسىمدە دەپ ايتا المايمىن، اكەم­دى ۇستاعاندا مەن ءتاي-ءتاي باسقان بالا ەكەن­مىن. ال قۋعىن-سۇرگىن زاماندا اكەممەن بىر­گە بولعان ۋاقىتىم ءبىر كۇنگە دە تولمايدى ەكەن! ءبارىن كەيىن بىلدىك قوي. اكەمدى قى­تايدا «مادەنيەت توڭكەرىسى» كەزىندە با­سىنا «قالپاق كيگىزىپ» (جالا جاۋىپ دەگەن ماعىنادا), ماڭگىباقي تۇرمەگە قاماپ تاس­تايدى. شەشەم دە «حالىق جاۋىنىڭ» ايەلى بولىپ شىعا كەلەدى. وتباسىمىز كادرلارعا ارنالعان تۇرعىن ۇيدەن قۋىلىپ، كەزىندە شىڭ شىسايدىڭ ات قوراسى بولعان لا­شىق­قا كوشىرىلەدى.

اكەم تۇرمەدە ون جىلداي جاتىپ، قاي­تىس بولادى. بىراق وكىمەت سۇيەگىن بەرمەي، تۇرمەدە جەرلەنەدى. تەك كەيىننەن، 4 جىلدان كەيىن اكەمنىڭ اتاعىن «قايتا قالپىنا كەلتىرىپ»، ءۇرىمجى قالاسىنداعى سول كەزدەگى حا­لىق سارايىندا سالتاناتتى قوشتاسۋ ءرا­سىمىن وتكىزىپ، اكەمنىڭ سۇيەگىن تۇرمە ما­ڭىنداعى زيراتتان ۇرىمجىدەگى قۇرباندار زيراتىنا كوشىرەتىن بولدى. بۇل شىڭجاڭ كولەمىندە «مادەنيەت توڭكەرىسىنەن» كەيىنگى وسى «توڭكەرىستىڭ» كەسىرىنەن ومىرىنەن ايى­رىلعان ولكە دارەجەلى باسشىعا ارنالىپ وتكىزگەن تۇڭعىش ازالى جيىن ەدى. سول كەزدە ماعان ەرەكشە اسەر ەتكەنى انامنىڭ جوق­­تاۋ ايتقانى بولدى. وتباسىمىز مار­قۇم اكەمنىڭ سۇيەگىمەن بىرگە سارايعا كىر­گەنىمىزدە، انام قىتايى، ۇيعىرى، قازاعى ارالاس زالعا داۋىس شىعارىپ جوقتاۋ ايتىپ كىردى. انامنىڭ زارلى ءۇنى تۇسىنگەن ادام­­­نىڭ عانا ەمەس، ءتىپتى قازاقشانى مۇل­دە تۇسىنبەيتىن باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ دە كو­زىنە جاس ءۇيىردى. سول تۇستا 14-15 جاس شا­­ما­سىنداعى مەن العاش رەت قازاقتىڭ ءولىم-ءجىتىم سالتىنىڭ دا وسىنداي سالتاناتتى بولاتىنىن ءبىلدىم. قاجىعۇمار اعامىز دا وسى جوقتاۋدى ەستىگەن سوڭ، «مىناداي جوقتالعان ءولىمنىڭ، ءدال قازىرگى شاقتا ارمانى از شىعار» دەپ جازادى عوي رومانىندا.

— ءسىز دە بىرازعا دەيىن «حالىق جاۋى­نىڭ» بالاسى بولىپ ءوسىپسىز عوي...

— اكەم ءانۋار، اعاسى ماعاۋيا مەن مەر­عازى، اكەمنىڭ نەمەرە اعاسى ءابىل­ما­جىن، اتامىز جاكۋلا — بارلىعى دا يمپە­ريا­نىڭ قۋعىنىن كورگەن ادامدار. ناعاشى جا­عىم دا بۇل سۇرگىننەن امان قالماپتى.

بۇل - اسقار ءانۋارۇلىنىڭ i-news.kz سايتىنا بەرگەن سۇحباتى ەكەن. بولىس بولعان اتاسى جاكۋلا سوۆەت وكىمەتىنىڭ تالاۋىنا ءتۇسىپ، اكەسى ءانۋار قىتاي كوممۋنيستەرىنىڭ  قولىنان قازا تاپقان اسقار  تۋرالى بۇگىن ءبىر سۋىق حابار ەستىپ وتىرمىز. ەسىل ەر دۇنيەدەن وزىپتى.

اسقار جاكۋلين - اتاجۇرتىنا ورالعان ايبوز ۇلداردىڭ ءبىرى ەدى. كەلگەن بەتتە كاسىپكەرلىك ىسپەن جاتپاي-تۇرماي شۇعىلداندى. ءسويتىپ، از جىلدىڭ اۋانىندا قازاق كاسىپكەرلەرىنىڭ ورتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورنىن الدى، ورتاق يگىلىككە ۇلەس قوستى. ول اركەز "ەلگە، جۇرتقا پايدام تيسە ەكەن", "قازاعىمنىڭ اتى وزسا ەكەن" دەپ ءومىر ءسۇردى. ونىڭ ومىرلىك ۇرانى وسى بولدى. اتالعان سايتقا بەرگەن سۇحباتىندا ول جانە بىلاي دەپتى:

– بىزدەر، شەتەلدەن كەلگەن قازاقتار، قوعامنىڭ ىشىنە كىرىسە الماي، قاشاندا شەتتەلىپ جۇرە­مىز. ال تەلەديداردان، گازەتتەن قاشاندا ورالماندى كەدەي-كەپشىك، بالاسىن وقىتا الماي، كۇنىن كورە الماي وتىرعان بايعۇس، بەيشارا ەتىپ كورسەتىپ، سونداي پىكىر قالىپتاستىرادى. ءبىزدىڭ “ورالمان” دەگەن اتقا كوڭىلىمىز تولماي، رەنجىگەنىمىز دۇرىس ەمەس ەكەن. ماسەلە، “ورالمان” دەگەن اتىندا ەمەس، سونى كوتەرەتىن، ولارعا دەم بەرەتىن ەل اعالارىندا ەكەن. ءبىزدىڭ ارامىزدا وقىعان، ءبىلىمدى، ىسكەر ازاماتتار وتە كوپ. نەگە سولاردى دۇرىس جاعىنان تانىستىرماسقا؟ قاشان باسى­مىز­دى كوتەرەمىز؟ ماسەلەن، ەۋ­رو­پانى ىسكەرلىگىمەن مويىندات­قان اعايىندى زەنگيندەر سياقتى مىق­تى قازاعىمىز بار دەپ نەگە تانىستىرمايدى؟ بۇل شارا ورال­مان بولىپ كەلگەن اعايىن­دار­عا ۇلكەن رۋحاني قولداۋ بولار ەدى.

اسقار جاكۋلين جارىق دۇنيەنى 51 جىل كەشىپ قانا ورتامىزدان كەتتى. 51 جاسىنىڭ 2-3 جىلىن اتى جامان دەرتتەن ايعۋدىڭ ارپالىسىنا جۇمسادى.  بىراق، اجال شىركىن الىپ تىندى.

جاننىڭ ءجانناتتا بولسىن، ءجۇزىڭنىڭ نۇرى پەيىشتە شالقىسىن. بۇ دۇنيەدە باستاعان ءىسىڭ بايتاق ەلىڭدە جالعاسىن تاپسىن. باقۇل بول.

Abai.kz ۇجىمى