ەشقاشان. وسى كۇنگە دەيىن ءماسىموۆتىڭ، ەسىموۆتىڭ، يسەكەشوۆتىڭ نەمەسە كەلىمبەتوۆتىڭ (جالپى باسقالارىنىڭ دا) قازاق باسىلىمدارىنا سۇحبات بەرگەنىن، قازاق جۋرناليستەرىمەن ەمىن-ەركىن وتىرىپ اڭگىمەلەسكەنىن – ەستىمەپپىز جانە كورمەپپىز.  ءيا، تۇسىنىكتى، ولار قازاقشا سويلەي المايدى (نەمەسە سويلەگىسى كەلمەيدى). بىراق بۇل سەبەپ ەمەس، سىلتاۋ عانا.

ولار قازاقستاندى ءورىستىلدى ەل دەپ ويلايدى، ويتكەنى. وزدەرى ءورىستىلدى بولعاسىن، ورتاسى دا سونداي. ولاردىڭ ورتاسىن، ولاردىڭ وي-تۇسىنىگىن وسى كۇنگە دەيىن ەشكىم بۇزىپ-جارعان ەمەس. ەشكىم ولاردىڭ قىتىعىنا تيگەن جوق. مەملەكەتتىك ساياسات وسى كۇنگە دەيىن قازاقشا تۇسىنبەيتىن، قازاقشا سويلەي المايتىن بيلىكتىڭ بۋىنىن تاربيەلەپ كەلدى جانە ءالى دە تاربيەلەي بەرەتىن ءتۇرى بار.

ورىسشا سويلەيتىن، ورىسشا ويلايتىن  ادام قازاق باسىلىمدارىن قايتسىن، ءبىر جاعىنان. تۇسىنبەيدى عوي. ونداي ادامدى ءبىزدىڭ نە جازىپ جاتقانىمىز قىزىقتىرا ما؟

ايتپەسە، الگى كەلىمبەتوۆتى قازاق گازەتتەرى ورىس باسىلىمدارىنان كەم سىناعان جوق. دەۆالۆاتسيانىڭ سەبەبىن، سالدارىن، قالاي جانە نەدەن بولعانىن قورىقپاي ايتتى. ءماسىموۆتىڭ دە تاس-تالقانىن شىعارعانبىز، تالاي رەت. ۇكىمەتتىڭ جۇمىسىنداعى كەمشىلىكتەردى كوزىنە شۇقىپ كورسەتكەنبىز. شوكەەۆ تە سىن ساداعىنا ىلىككەن. ول باسقارىپ وتىرعان «سامۇرىق-قازىنا» مەملەكەتتىڭ اقشاسىن قايدا جۇمساپ، قايدا كەتىرىپ جاتقانىن تالاي مارتە جىلىكتەپ جازعان ەدىك، مىنا ءبىز. بىراق، ولار  ءبارىبىر دە مەڭىرەۋ. 

ءبىزدى نەگە مويىندامايدى؟ سەبەبى، وقىمايدى. وقي المايدى. وقىسا دا، ءبىزدىڭ سىن ولاردىڭ قىزمەتىنە اسەر ەتپەسىن، بىلايشا ايتقاندا اتىنان اۋدارا الماسىن بىلەدى. 

تىم تار ويلاپ وتىرعان جوقپىز با؟

جارايدى، ەندەشە باسقا تۇرعىدان كەلەيىك. انىعىندا قازاق باسىلىمدارىنا كەلىمبەتوۆتەن، ماسىموۆتەن، يسەكەشوۆتەن ء«تىرى» سۇحبات الۋ قالاي بولسا دا ابىروي. بىراق، ءبىزدىڭ بيلىككە، جالپى شەنەۋنىكتەرگە رەسەيلىك باسىلىمدارعا شىققان ماقتان.

مىناداي جاعداي بولىپتى.

قازاقستان فۋتبول فەدەراتسياسىنىڭ ازىرگى پرەزيدەنتى ەرلان قوجاعاپانوۆ قىزمەتىنە تاعايىندالعان العاشقى اپتالاردا ءبىر قازاق گازەتى:

 «ەرەكە، كەلىپ جاتىر ەكەنسىز، قۇتتى بولسىن، بىزگە سۇحبات بەرسەڭىز، نەندەي وزگەرىس بولادى ونى دا ايتا وتىرساڭىز» دەگەن وتىنىشپەن شىعىپتى.

«مەنىڭ قىزمەتكە تاعايىندالعانىم كەشە عانا، قازىر سۇحبات بەرۋدىڭ رەتى جوق. اسىقپاڭدار، كەيىن كورەلىك» دەگەن قوجاعاپانوۆ جۋرناليستەردى بوساعادان شىعارىپ سالىپتى. جۋرناليستەر بىلدەي فەدەراتسيا باسشىسىنىڭ سوزىنە سەنەدى. سەنبەي قايتسىن. قازاق جۋرناليستەرىن «ادەمى» شىعارىپ سالعان قوجاعاپانوۆ ەكى اي وتپەي جاتىپ «سوۆەتسكي سپورت» گازەتىنە كوسىلىپ تۇرىپ سۇحبات بەرەدى. جالعىز قوجاعاپانوۆتا عانا ەمەس، جالپى بيلىكتەگى بەدەلدى شەنەۋنىكتەردىڭ بارلىعىندا بار اۋرۋ بۇل…

ايتپەسە، كەلىمبەتوۆتىڭ قايداعى ءبىر Bloomberg-تە نەسى بار؟ بريتاندىق باسىلىمعا سۇحبات بەرگەن ۇلتتىق بانكتىڭ ەكس-توراعاسى قازاقستاندى ورتا ازياداعى سينگاپۋرگە تەڭەگەن، سينگاپۋرمەن تەڭەسكەنىمىزدى دالەلدەگىسى كەلگەن. Bloomberg-ءتىڭ كەلىمبەتوۆتەن سۇحبات الۋعا اسىقپاعانى جانە كەلىمبەتوۆتىڭ بۇل باسىلىمعا تەگىن شىقپاعانى انىق. كىم ءۇشىن، نە ءۇشىن سوندا؟ مۇنىمەن نە ايتقىسى كەلدى؟ قازاقستاننىڭ سينگاپۋرگە اينالعانىن كەلىمبەتوۆ الەمگە ەمەس، الدىمەن قازاقستاندىقتاردىڭ وزىنە دالەلدەۋ كەرەك ەدى عوي؟ ونىڭ سۇحباتىنداعى، كەرەك دەسەڭىز، قيالىنداعى قازاقستان مەن «شىن قازاقستاننىڭ» اراسىنداعى ايىرماشىلىق – جەر مەن كوكتەي…

ۇكىمەتباسى ءماسىموۆ تە رەسەيلىك تەلەارنالارعا، گازەت-جۋرنالدارعا سۇحبات بەرۋگە ۇمتىلىپ، اسىعىپ تۇرادى. اناۋ-مىناۋ ەمەس، ەكسكليۋزيۆتى سۇحبات بەرەدى. قازاقستاننىڭ قالاي دامىپ، قالاي قارىشتاپ جاتقانىن ءدال وسى رەسەيلىك ارنالار، گازەت-جۋرنالدار ارقىلى ايتىپ جەتكىزگىسى كەلەدى. تاعى دا كىم ءۇشىن، نە ءۇشىن؟ «كرەملگە ەسەپ بەرەدى» دەيدى كەيبىرەۋلەر. كىم ءبىلسىن…

اسەت يسەكەشوۆ يندۋستريا جانە ساۋدا ءمينيسترى بولىپ تاعايىندالعان كەزدەگى العاشقى سۇحباتىن «كاپيتال.kz» پورتالىنا بەرگەن. قالاي ويلايسىز، قازاق گازەتتەرى وعان ءدال وسىنداي وتىنىشپەن شىقسا، اسەت كەلىسەر مە ەدى؟ ءاي، قايدام…

ايتپاقشى، كتك-داعى ارتۋر پلاتونوۆتىڭ الدىنان ءبىزدىڭ بيلىك وكىلدەرىنىڭ بارلىعى دەرلىك ءوتىپ شىقتى. پلاتونوۆتى «پىرگە» اينالدىرعان دا سولار…

ال قازاقتىلدى سەگمەنت شە؟

ءبىزدىڭ ىلگەرىدە ء«تىرى سۇحبات» دەۋىمىز دە تەگىن ەمەس. سەبەبى، وسى كۇنگە دەيىن ءبىز (قازاق گازەتتەرىن ايتامىز) بيلىكتىڭ ەڭ بەدەلدى دەگەن شەنەۋنىكتەرىنىڭ بارلىعىمەن سىرتتاي سويلەسىپ شىقتىق. «سىزدەر سۇراق جىبەرىڭىزدەر، ءبىز جاۋابىن سالىپ جىبەرەمىز» دەيدى. وسىنىڭ ارقاسىندا ءسارىنجىپوۆ، يسەكەشوۆتارمەن الدەنەشە رەت سۇحباتتاسقانبىز. وكىنىشتىسى، اڭگىمەلەرى – ء«ولى». ويتكەنى قولدان قۇراستىرىلعان. انا جاقتان، مىنا جاقتان جيناستىرىلعان ەسەپ بەرۋلەر…

ءبىز، وقىرماننىڭ الدىندا ۇياتتىمىز.

قازاق گازەتتەرى نەگە وتپەيدى نەمەسە ءبىزدى نەگە ساتىپ المايدى؟ الدە قازاقستان شىنىمەن دە ءورىستىلدى ەل مە؟ الدە ءبىزدىڭ مەنەدجمەنت، ماركەتينگ دۇرىس ەمەس پە؟

ەلىمىزدە گازەت ساتاتىن بىرنەشە كومپانيالار بار. «كاراۆان»، «نوماد پرەسس»، «داۋىس»، تاعىسىن تاعى. سولار گازەتتەردىڭ ءوزىن ءۇش ساناتقا بولەتىنگە ۇقسايدى.

ءبىرىنشى سانات «ا»: بۇل ساتىلىمعا شىعا سالا، قولدان-قولعا تۇرماي ءوتىپ كەتەتىن باسىلىمدار. اتتارىن دا بىلدىك: «ارگۋمەنتى ي فاكتى»، «جيزن» (بۇل ەكەۋى – رەسەيدىكى), «ۆرەميا»، «وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»، ءىشىنارا «كاراۆان» بار.

ەكىنشى سانات «ب»: بۇلار از دا ەمەس، كوپ تە ەمەس – ورتا دەڭگەيدە وتەتىن گازەتتەر. باستىسى، وتەدى. بۇل ساناتتا تاعى دا ورىس باسىلىمدارى ءجۇر. ورىس باسىلىمدارى دەگەندە باسشىلىعى ماسكەۋدە، فيليالى وسىندا وتىراتىن باسىلىمدار. كوپشىلىگى وسەك-اياڭ جازادى. ءبىزدىڭ ەمەس، رەسەيلىك جۇلدىزداردىڭ كىممەن سۇيىسكەنىن، كىممەن اجىراسقانىن ءسوز ەتەدى.  

ءۇشىنشى سانات «س»: وتپەيتىن گازەتتەر. الگى گازەت ساتاتىن كومپانيا وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، بۇعان بۇكىل قازاق گازەتتەرى كىرەدى ەكەن. ءيا، بۇكىلى، بارلىعى. نەگە؟

قازاق گازەتتەرى نەگە وتپەيدى نەمەسە ءبىزدى نەگە ساتىپ المايدى؟ الدە قازاقستان شىنىمەن دە ءورىستىلدى ەل مە؟ الدە ءبىزدىڭ مەنەدجمەنت، ماركەتينگ دۇرىس ەمەس پە؟

جوق، ءبارى دۇرىس (قاشانعى ءوز-وزىمىزدەن كەمشىلىك ىزدەيمىز؟). ءىس جۇزىندە ورىس باسىلىمدارىنىڭ وزىپ بارا جاتقان دانەڭەسى جوق. كەيبىرەۋىنىڭ اتى عانا بار، تارالىمى – ءنول. جوق، راس. ينتەرنەت ولاردى دا وڭدىرمادى. بىراق، بيلىك ءبارىبىر دە ءورىستىلدى سەگمەنتتىڭ سوزىمەن ساناسادى. ولاردىڭ سىنىنان قورقادى. ولارعا سۇحبات بەرەدى. نەگە؟

دۋمان بىقاي

دەرەك كوزى: http://www.dalanews.kz