جەر رەفورماسى جونىندە قۇرىلعان كوميسسيانىڭ العاشقى وتىرىسىنا «ۇلا دالا قىراندارى» قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ مۇشەسى، شىعىسقازاقستاندىق ايدىن ەگەۋباەۆ قاتىسىپ، ءۇرجار اۋدانىندا جەر قىتاي ينۆەستورلارىنا بەرىلىپ، ول جەرلەردى يگەرۋگە ارنالعان قاراجاتتىڭ قولدى بولىپ كەتكەندىگى تۋرالى ايتىپ قالىپ ەدى. ارينە، ايدىننىڭ ءسوزى مەملەكەتتىك ارنالاردان تولىق بەرىلگەن جوق. سوندىقتان ايدىن مىرزانىڭ ايتپاق بولعان اقيقاتىنا Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ وقىرماندارى نازار اۋدارىپ كورسىن دەدىك. ونىڭ ۇستىنە، ايدىننىڭ اقيقاتى جەردى شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرەمىز دەپ وتىرعان ۇكىمەتتى ويلاندىرار دەگەن ۇمىتتەمىز.

ايدىن ەگەۋباەۆ، «ۇلا دالا قىراندارى» قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ مۇشەسى (سۋرەتتە):

- 2010 جىلى قىتاي وكىمەتى اۋىل شارۋاشىلىق سالاسى ينۆەستيتسياسىنا دەپ 2 ملرد. 300 ملن. اقش دوللارى كولەمىندە قاراجات بولەدى. 1974 جىلى تۋعان ءبيادىلوۆ نۇرلان نۋريوۆيچ دەيتىن ازاماتقا قىتايدان «ميستەر دجەيمس» (بۇركەنشەك اتى) دەيدى، Zhang Weidong دەگەن قازاقستانعا كەلىپ، «نۇرلان، قىتاي اۋىل شارۋاشىلىعىنا ينۆەستيتسيا ءبولىپ جاتىر، بىزگە قازاقستاننان سويا ەگەتىن جەر كەرەك» دەيدى. نۇرلان «بولاشاق» باعدارلاماسى بويىنشا وقىعان كەزدە Zhang Weidong-پەن قاتار وقىپ، سول جاقتا تانىس-تامىر بولعان.

ەستەرىڭىزدە بولسا، 2010 جىلى شونجى، جاركەنت جاقتان قىتايعا جەر بەرگەلى جاتىر دەپ شۋ شىقتى.  بۇل جاقتاعى حالىق نارازىلىق تانىتقان سوڭ، بۇلار شىعىسقا، ۇرجارعا بارادى. ءۇرجار اۋدانىنىڭ اكىمى باۋىرجان جاناقوۆ ولارعا «بىزدە بوس جاتقان جەر جوق. يگەرىلمەي جاتقان جەرلەردىڭ يەلەرىمەن سويلەسىپ كورىڭدەر» دەپ جىبەرەدى.  ءۇرجار اۋدانىنان ەرجان تىلەمەسوۆ دەگەن ازاماتتىڭ اتىنداعى «عاني» جشس-نا تيەسىلى 6080 گەكتار جەردى كەلىسىم شارتپەن الادى. ءسويتىپ، جۇمىس ىستەپ جاتادى. بۇل – 2010 جىلدىڭ قازان ايى. ال، سول جىلدىڭ 2 جەلتوقسانى كۇنى  نۇرلان ءبايادىلوۆ تىلەمەسوۆ ەرجاننىڭ اتىنداعى «عاني» جشس-نا تيەسىلى 6080 گەكتار جەردى «دارەمەت» جشس-نىڭ اتىنا بىلدىرمەي اۋدارىپ الادى. ولار مۇنىمەن توقتاماي، سول ماڭنان 7250 گەكتار جەردى «دارەمەت» جشس-نىڭ اتىنا تاعى اۋدارىپ الادى. بۇلاردىڭ ء«باتۋا» جشس دەگەن فيرماسى جانە بار. سونىمەن، تاسكەسكەن جاقتان، قارابۇتا اۋلىنىڭ ماڭىنان،  جالپى اۋماعى 84 مىڭ گەكتار جەردى الىپ الادى. بۇل جەرلەردىڭ ار جاعىنداعى ينۆەستور – قىتاي ازاماتى. بىزگە جەتكەن اقپارات بويىنشا، بۇلار 2 ملرد.300 ملن دوللار قىتايدان بولىنگەن ينۆەستيتسيانى الىپ، ونىڭ 600-800 ملن. قاراجاتىن جەرگە سالادى دا، قالعان شامامەن 1,5 ملرد. دوللار اقشانى جوعارىداعى قىتاي ازاماتى   مالايزيادان سچەت اشادى دا، سول جاققا اۋدارىپ جىبەرەدى. ال، قىتاي ازاماتىنان اقشا العان  نۇرلان ءبيادىلوۆتىڭ يگىسىنوۆ تالعات قازىباەۆيچ دەگەن كلاستاسى بار. تالعات ءتورت جىل بولدى شۆەتساريادا تۇرادى. الگى اقشانى وسى تالعات، نۇرلان ەكەۋى شۆەتساريادا، انگليادا يگەرىپ جاتىر. وسىعان تەكسەرىس جۇرگىزۋ كەرەك.

2011-2012 جىلدارى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا اۋىل شارۋاشىلىق مينيسترلىگىنە قاراستى «اگروسويۋز «ماجيكو» دەگەن مەكەمە بولادى. ونىڭ سول كەزدەگى باستىعى ارمان ەۆنيەۆ دەگەن ازامات بولادى. ءسويتىپ، ارمان نۇرلانعا كەلىپ، «شىعىسقا ينۆەستور اكەلىپ جاتىر ەكەنسىز. ماعان دا ينۆەستور تارتۋعا كومەكتەسپەيسىز بە؟» دەيدى. نۇرلان بۇعان: «جاقسى، كومەكتەسەيىن، بىراق، «اگروسويۋز «ماجيكونى» مەنىڭ اتىما جازاسىڭ دا، پرەزيدەنتى مەن بولامىن» دەيدى. قازىرگى ۋاقىتتا «اگروسويۋز «ماجيكونىڭ» پرەزيدەنتى ءبيادىلوۆ نۇرلان. بۇلار ينۆەستيتسيانى بىلاي الادى دا، ونىڭ ۇستىنە جىل سايىن سۋبسيديا تاعى الادى. جاڭاعى ارمان ەۆنيەۆ اۋىلشارۋاشلىعى مينيسترلىگىندە جاۋاپتى حاتشى، اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىندە قىزمەت اتقاراتىن ۆيتسە-مينيستر ەرمەك كوشەرباەۆ دەگەن تاعى ءبىر جىگىت بار. وسىلار جاڭاعى نۇرلاندارعا مەملەكەتتىك سۋبسيديانى ءبولىپ بەرىپ وتىرادى. سۋبسيديانى شىعىس قازاقستان بويىنشا ء«باتۋا»، «دارەمەت»، سولتۇستىك قازاقستان بويىنشا «اگروسويۋز «ماجيكو» عانا الادى. باسقالار الا المايدى. وسىنداي توپ قۇرىپ العان. اقشا جوعارىداعىداي سحەمامەن كەتىپ جاتىر. ينۆەستور قىتاي بولعان سوڭ، ولار نە اقشانى، نە جەردى سۇرايدى عوي. بۇل ءبىر عانا ءۇرجار اۋدانىنداعى جاعداي. ال، بەسقاراعاي اۋدانىندا 14 مىڭ گەكتار جەرگە قىتايلار كۇنباعىس، سولتۇستىك قازاقستاندا زىعىر، سويا دەگەندى اكەپ ەگىپ جاتىر.

جەر رەفورماسى تۋرالى كوميسسيا جيىنىندا ۇرجارداعى 84 مىڭ گەكتار جەردىڭ ماسەلەسى قاۋىپتى دەپ ماسەلە كوتەرگەنىم – وسى. مىنە، جەردى قازاقستان ازاماتى ساتىپ العانىمەن، ەرتەڭ قىتايعا ءوتىپ كەتۋ قاۋپى بار. حالىقتىڭ دۇرلىگىپ وتىرعان قاۋپى – وسى. وسىنداي جولمەن كەتىپ قالۋى مۇمكىن.  كوميسسيادا باقىتجان ساعىنتاەۆپەن دە، مۇحتار قۇل-مۇحاممەدپەن دە، اسقار مىرزاحمەتوۆپەن دە جەكە-جەكە سويلەستىم. بىراق، كوميسسيا ۇكىمەت جانىنان قۇرىلعاندىقتان ونىڭ مۇنداي ىستەردى شەشۋگە قۇزىرەتى جەتپەيتىن سىقىلدى.

قىتاي بولسىن، باسقا بولسىن، جەرگە ينۆەستيتسيا سالعان شەتەلدىك مول ءونىم الۋ ءۇشىن جەردى اياماي دارىلەيدى. ءسويتىپ، ءبىزدىڭ وتاندىق اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى ولارعا توتەپ بەرە الماي قالادى. ويتكەنى، وتاندىق جەر يلەنۋشى قاراپايىم تىلمەن ايتساق، ءبىر قاپ كارتوپتان ون قاپ الادى. ال، قىتايلار ءدارىنىڭ كۇشىمەن ءبىر قاپتان جيىرما قاپ الادى. وتاندىق كارتوپ ءوندىرۋشى نارىققا 80 تەڭگەمەن شىعارسا، قىتايلىق 40 تەڭگەمەن شىعارادى. سويتەدى دە، وتاندىق اۋىل شارۋاشىلىعى تۇرالايدى. سوندىقتان، ەشقانداي شەتەلدىك جەرگە كىرگىزىلمەۋى كەرەك.

Abai.kz