ەلىمىزدەگى كوممۋنالدىق قىزمەتتەر – ءتۇرلى كەمشىلىكتەرگە تولى سالا. پىسىقاي كوممۋنالششيكتەر حالقىمىزدى سۋ، ەلەكتروقۋاتپەن، جىلىتۋمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ورنىنا، بۇكىل قوعامىمىزعا ورتاق شيكىزات تۇرلەرىن ساۋداعا سالادى.  سوناۋ توقسانىنشى جىلداردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا، جىلپوس قاجىگەلدين، ماشكەۆيچ، شوديەۆ پەن يبراگيموۆ بەلگيالىق «تراكتەبەل» كومپانياسىنا الماتىنىڭ ەنەرگەتيكا جۇيەسىن ساتىپ جىبەردى.

كەڭ بايتاق، اسا جومارت قازاق جەرى كوپتەگەن ۇلتتار مەن تايپالاردىڭ قارقىندى دامۋىنا بارىنشا جاعدايدى جاساپ باعۋدا عوي قازىر. الايدا، كىمگە بولسا دا  «شاڭىراققا قارا!» دەپ ايتۋدى ۇمىتپاۋ كەرەك شىعار. الماتىداعى قۇرىلىس-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتىڭ جەتەكشىلەرىنىڭ دەنى – وزگە جۇرتتىڭ وكىلدەرى. مىسالى، «الماتى جىلۋ جەلىلەرى» جشس-ءنىڭ باستىقتارى كوبىنەسە قازاق ەمەس: ونىڭ كوممەرتسيالىق ديرەكتورى – مارينا حوحلوۆا، جىلۋ ەنەرگياسى ساتۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى – وكسانا گاليلوۆا، مونيتورينگ ءبولىمىنىڭ باستىعى – يۋليا داۆىدوۆا، ەسەپ قۇرالدارىن باقىلايتىن قىزمەتىنىڭ باستىعى – دميتري فەديۋكوۆ جانە نامانگان كوشەسى، 39ا، مەكەنجايىندا ورنالاسقان ەنەرگەتيكالىق جۇيەنىڭ مەڭگەرۋشىسى – ولگا لەپيلينا. سوندىقتان دا ولاردىڭ رەسمي سايتى www.alts.kz تولىعىمەن رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە جۇرگىزىلەدى. ءسىز ورىس ءتىلىن بىلمەسەڭىز، رەسەيدە ءتىپتى سىپىرۋشى رەتىندە جۇمىسقا ورنالاسا المايسىز. ال، اسا قوناقجاي قازاقستاندا ونىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن بىلمەيتىن بىرەۋلەر تابىستى ءارى ىقپالدى لاۋازىمداردى يەلەنۋدە.

ايتپاقشى، سولتۇستىكتەگى كورشىلەرىمىزدىڭ اڭگىمەلەرىنە دەن قويايىق. بيىل، تاتار ءجۋرناليسى مەن بلوگەرى يرەك مۋرتازين ءوزىنىڭ irek-murtazin.livejournal.com/1654216.html ماقالاسىنىڭ استىندا مىناداي تۇسىنىكتەمە قالدىردى: «يا ۋجە لەت دەسيات گوۆوريۋ و نەوبحوديموستي اۋديتا تسەنووبرازوۆانيا ۋسلۋگ جكح. ۋ مەنيا ەست سيلنىە پودوزرەنيا، چتو وني بەزبوجنو زاۆىشەنى....» ونىڭ وقىرمانى، پەتەربۋرگ بلوگەرى colobus1.livejournal.com بىلاي جاۋاپ قايتاردى: «ۆاشي پودوزرەنيا سوۆەرشەننو وپراۆدانى. يناچە كاك وبياسنيت ستويموست ديرەكتورستۆا ۆ ۋپراۆليايۋششەي كومپاني ۆ ميلليون دوللاروۆ». قازان قالاسىندا ءومىر سۇرەتىن باۋىرىمىز سولتۇستىك پالميرانىڭ تۇرعىسىنان سۇرادى: «وتكۋدا تسيفرا؟» پيتەرلىك بلوگەر ايتتى: «منە، كاك سترويتەليۋ، لەت پيات نازاد پرەدلاگالي». كوردىڭىز بە، قۇرىلىس-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتىڭ سالاسىنداعى لاۋازىم يەلەرىنىڭ پاراقورلىق قۇنى وتە قىمبات! اقشا اينالىمى جاعىنان الماتى پەتەربۋرگپەن شامامەن تەڭ تۇسەدى، سوندىقتان وڭتۇستىك استانامىزدىڭ دا پاراقور پرەيسكۋرانتى پيتەرلىك باعالاردان ارتىق بولماسا، كەم تۇسپەيدى. وسى سالانىڭ اسا ىسكەر ءبىر  ادامى بۇرىنعى ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى ن. كورجوۆانىڭ كۇيەۋى ا.كورجوۆ ەدى. بۇل كورجوۆتىڭ پارا الىپ سوتتالعانى تۋرالى 1997 جىلدىڭ 18 ساۋىرىندە، «كاراۆان» گازەتىندە «كوە-چتو و مۋجە مينيسترا كورجوۆوي» اتتى شاعىن ماقالا جارىق كورگەن دە بولاتىن.

ا. ي. كورجوۆتىڭ تۋعان ءىنىسى ميحايل دە قارجى ماسەلەلەرىنىڭ جىلىك مايىن ىشكەن «قايراتكەر». ادەتتە، قىلمىس جاساپ ايىپتالعان كىسىلەردىڭ تۋعان-تۋىسقاندارىن جاۋاپتى قىزمەتتەرگە تاعايىندامايدى. سوعان قاراماستان، ميشا اتىشۋلى «الماتىجەر» مەملەكەتتىك كوممۋنالدىق كاسىپورىنى ديرەكتورىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بوپ ىستەدى. نەتكەن دارىندى كىسى! بالكىم، بۇنداي جاۋاپتى لاۋازىمعا ورنالاسۋى ءۇشىن ول گەودەزيا، كارتوگرافيا مەن ساۋلەت ونەرىنىڭ يگەرگەن شىعار؟ كىم ءبىلسىن؟  

تاقىرىبىمىزعا ورالايىق. بىزدەگى  جىرىندى كوممۋنالششيكتەر نەشە ءتۇرلى ادىستەر ويلاپ تابۋدا. مىسالى، ىستىق پەن سالقىن سۋدىڭ ساناۋىشتارىن بەس جىل سايىن وزگەرتۋى نەمەسە اقىلى تەكسەرىستەن وتكىزۋى – بۇقارا حالىقتى قاناۋعا ارنالعان كەزەكتى ايلا. كەزىندە، سۋ ساناۋىشتار  قانشاما تۇتىنۋشىلارىمىزدىڭ قارجى-قاراجاتىن ۇنەمدەدى! «سۋدىڭ دا سۇراۋى بار» دەمەكشى، مۇقياتتى تۇردە ەسەپتەلگەن سۋدى پايدالانۋ وتباسىلىق بيۋدجەتكە ءسال جەڭىلدىك اكەلدى. ال، تاپ سول كەزدە تابىسى ازايعان پىسىقاي كوممۋنالششيكتەر ءۇشىن قيىن كەزەڭ باستالدى. دەگەنمەن،  ولار تاعى دا ىسكەرلىك تانىتتى. جارايدى، تۇتىنۋشىلار سۋ ساناۋىشتارى ارقىلى ۋاقىتشا قارجى-قاراجاتىن ۇنەمدەي بەرسىن. بىراق، ولاردى ءار بەس جىل سايىن الگى ساناۋىشتاردى   وزگەرتۋگە رەسمي تۇردە ماجبۇرلەۋ كەرەك! – دەپ شەشتى ولار. وعان قوسا، تۇتىنۋشىلاردىڭ جەكە ومىرىنە باس سۇعاتىن باقىلاۋشىلاردى دا ءار ۇيگە ءجيى جىبەرە باستادى.  وسى ارادا شەتەلدىك تاجىريبەگە جۇگىنەيىك. ماسەلەن، گەرمانيادا سۋ ساناۋىشتارى سىنعانشا پايدالانىلادى. سەبەبى، تەحنيكالىق قۇرال-جابدىقتاردىڭ قىزمەت مەرزىمىن قالاي بولجاي الاسىڭ؟ مۇمكىن، ول ءبىر جىل ىشىندە سىنادى الدە جيىرما جىلدان سوڭ ىستەن شىعادى. سونىمەن قاتار، پەدانت نەمىستەر دە تۇتىنۋشىلاردىڭ جەكە ءومىرىن سىيلاپ، جىل سايىن ءبىر-اق رەت قانا سۋ ساناۋىشتارىن كورسەتكىشتەرىن تەكسەرۋگە كەلەدى.

وڭاي ولجاعا ماساتتانعان ءبىزدىڭ وبىر كوممۋنالششيكتەر  وسى كۇنى جاڭا تالاپ قويدى: الماتىدا جيىرما سەگىز مىڭ پاتەر ىستىق سۋدان اجىراتىلادى، ەگەر ولاردىڭ يەلەرى «قازاق» جەر-سۋىنىڭ قوجايىندارىنا قوسىمشا تولەم جاساماسا. جەمقور كوممۋنالششيكتەردىڭ قاھارىنا ىلىنگەن پاتەر يەلەرىنىڭ ءبىرى – زەينەتكەر تولقىناي ماقاشەۆا. ونىڭ بولماشى زەينەتاقىسىنىڭ مولشەرى – وتىز سەگىز مىڭ تەڭگە. سوعان قاراماستان، بۇل كىسى ۇقىپتى تۇردە پاتەراقىسىن تولەيدى. ءتىپتى، جىلىتۋ ءۇشىن ون ءتورت مىڭ تەڭگەنى ارتىق تولەدى. ونىڭ دەربەس شوتىنىڭ ءنومىرى: 003922553. تولقىناي حانىم ۇنەمى  سۋ ساناۋىشتارىنىڭ كورسەتكىشتەرى بويىنشا ءتيىستى تولەمدەرىن جاسايدى. بىراق، عالىمسىماق كوممۋنالششيكتەردىڭ پايىمداۋىنشا ت. ماكاشەۆانىڭ سۋ ساناۋىشتارى باياعىدان بەرى ىستەن شىقتى، سەبەبى الگى بەس جىلدىق مەرزىمىنەن سوڭ ولار اۋىستىرىلمادى. مۇمكىن، ت. ماقاشەۆا ءوزىنىڭ كىپ-كىشكەنتاي پاتەرىندە مونشا اشىپ العان شىعار ء(ازىل) الدە، ونىڭ شاعىن ۇيىندە سۋ شيكىزاتىنا ءزارۋ وندىرىستىك تسەح ورنالاسقان با ەكەن ء(ازىل)? قالاي دەسەك تە، قۇرىعى ۇزىن قاتىگەز كوممۋنالششيكتەر الگى ۇقىپتى زەينەتكەردى دە بورىشكەرلەر قاتارىنا قوسىپ، وعان بىرنەشە رەت «سوتقا بەرەمىز!» قاراقاعاز جىبەردى. 

ارينە، الگى «قاراقاعازداعى»  «قارىزداردىڭ» ەلەۋلى بولىگى ت. ماقاشەۆانىڭ جالعان بورىشى تارىزدەس وتىرىك مىندەتتەمەلەر بولىپ تابىلادى. 

سايىپ كەلگەندە، قر باس پروكۋرورى رەتىندە جاڭادان تاعايىندالعان جاقىپ اسانوۆقا قۇلاققاعىس! قۇرىلىس-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتا ورىن الاتىن زاڭسىزدىقتاردى قاتاڭ تۇردە جازالاۋ قاجەت. ءسىز 1997 جىلدان 2001 جىلعا دەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى باس پروكۋراتۋراسىندا باس پروكۋروردىڭ اعا كومەكشىسى – الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق سالاداعى زاڭدىلىقتى قاداعالاۋ باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى، كەيىن وسى باسقارمانىڭ باستىعى رەتىندە قىزمەت ەتتىڭىز. 2006 جىلى «قازاقستان كوممۋنالدىق جۇيەلەرى» اق-نىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى رەتىندە جۇمىس ىستەدىڭىز. سوندىقتان، وسى سالانى بۇگە-شىگەسىنە دەيىن بىلەسىز. كەزىندە، شىعىنعا باتقان «قازاتومونەركاسىپ»-ءتى حالىقارالىق دارەجەدەگى كومپانياعا اينالدىرعان، مىڭداعان جاڭا جۇمىس ورىندارىن ۇيىمداستىرعان مۇحتار جاكىشەۆ ون ءتورت جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان. مۇحاڭ ناقاقتان كۇيگەن قازەكەڭ عوي... ال، ميللياردتاعان تەڭگەنى قىمقىرعان كوممۋنالششيكتەردى ون ءتورت جىل تۇگىل، ون بەس تاۋلىككە ەشكىم وتىرعىزبايدى. سونىمەن قاتار، پارلامەنت تاراپىنان وسى سالاداعى تارتىپسىزدىكتەردىڭ قاداعالانعانى ءجون.  ەڭ دۇرىسى، قۇرىلىس-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتى مەملەكەتتىك نەمەسە قوعامدىق مەنشىككە وتكىزۋ كەرەك. سەبەبى، بۇكىل حالقىمىز ءۇشىن ورتاق بايلىق – قۇرىلىس-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق – بازبىرەۋلەردىڭ وففشور زونالارىنداعى ەسەپ-شوتتارىنىڭ كوزى بولماۋعا ءتيىس! 

دانيار ناۋرىز

Abai.kz