2008 جىلدىڭ 21-ءشى اقپانىندا «تۇركىستان» گازەتىندە   جۋرناليست گۇلبيعاش وماردىڭ «مەملەكەتتىك ءتىل تۇرمىستىق ءتىل دارەجەسىندە...» دەگەن ماقالاسى جارىق كورىپ ەدى.  ول ماقالادا «...ءبىزدىڭ ساياسي ەليتا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ كوسەگەسىن وزدىگىمەن كوگەرتۋگە قۇلىقسىز. تەك ەلباسىنىڭ نۇسقاۋىمەن جۇرۋگە ۇيرەنىپ العان. جەل قالاي سوقسا، سولاي مايىسۋعا بەيىم. ايتالىق، وسىدان 1,5 جىل بۇرىن ەلباسى قازاقستان حالىقتارى اسسامبلەياسىنىڭ ءحىى-سەسسياسىندا (2006 ج) «ايۋدىڭ دا ءتىل ۇيرەنەتىن كەزى جەتتى» دەپ قاداپ ايتتى. سودان كەيىن جوعارى جاقتا ابىڭ-كۇبىڭ باستالدى. ءتىل ۇيرەتۋدىڭ ءار ءتۇرلى جوبالارى جاسالدى. ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى جانسەيىت تۇيمەباەۆ ء«تىل ۇيرەتۋ كۋرستارىن اشىپ»، ونى جاڭا ۇلگىدە ۇيرەتەتىن ءادىس-تاسىلدەردىڭ تۇساۋ كەسەرىن جاسادى. ءتىل ۇيرەنگىسى كەلگەندەرگە بۇل كۋرستاردا تەگىن ءدارىس وقىتىلاتىن بولدى.

اتالعان جيىندا ەلباسى: «مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەيىنشە، قىزمەتكە الىنبايدى» دەدى. ءبىز وسى جيىننان كەيىن ءبىراز سىلكىنىس بولادى دەپ ويلادىق. بىراق، بۇل دا كوپ جيىننىڭ كەبىن قۇشتى» دەگەن جولدار بار. 

اۆتور اتالعان ماقالاسىندا ەتەك جايىپ وتىرعان ەرەنسىزدىككە ەگىلە وكىنىش بىلدىرە كەلە مۇنداي كوربىلتەلىكتىڭ ءتۇپ-توركىنىن جان-جاقتى تالداپ بەرە وتىرىپ، بىلايشا پىكىر ساباقتايدى: «سونىمەن، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ جىرى 20 جىل بويى جىرلاندى. ونىڭ قولدانىلۋ اياسىن كەڭەيتۋ ماقساتىندا قىرۋار قارجى جۇمسالدى(!) بىراق، ءىس سىلبىر. وگىز اياڭمەن، اربانى دا سىندىرماي، وگىزدى دە ولتىرمەي كۇن كەشىپ كەلەمىز. تىلدەردى دامىتۋدىڭ ەكى كەزەڭدەگى باعدارلاماسىنداعى تەزيستەر ورىندالمادى. ەڭ الدىمەن 1990-2000 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاما قابىلداندى. ناتيجە جوقتىڭ قاسى. سوسىن، 2001-2010 جىلدارعا ارنالعان 50 باپتان تۇراتىن باعدارلاما قابىلداندى. 2010 جىلى قازاق ءتىلى بارلىق سالادا قولدانىسقا ەنۋى ءتيىس بولدى. 2008 جىل ەسىك قاقتى. بىراق، قولعا الىنعان ءىستى كورىپ وتىرعان جوقپىز. كەرىسىنشە، بيلىك بۇگىن-ەرتەڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ساياسي جۇيەگە ەنگىزۋگە اسىقپايتىندىعىن بىلدىرەدى.

...اعىلشىن ءتىلىن نەمەسە باسقا دا شەت ءتىلىن ەش قيىندىقسىز ۇيرەنىپ العان شەنەۋنىكتەرىمىز قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە كەلگەندە سىلبىرلىق تانىتۋدا... ياعني، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ جۇزەگە اسۋىنا قوعام ەمەس، بيلىك كىنالى.

بيلىكتەگىلەر ءتىلدى ەنگىزۋدىڭ ناقتى مەحانيزمدەرىن ءالى ويلاپ تاپقان جوق، ويلاپ تابۋعا قۇلىقسىز دا ءتارىزدى. جاعداي وسىلاي سىپات الا بەرسە، تاعى ەكى ونجىلدىقتى ارتقا تاستايتىن ءتۇرىمىز بار».

ارىپتەسىمىز باعزىدا عۇمىر كەشكەن ءبىرتۋار بابالارىمىزدىڭ بيلىك باسىنداعى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەنسىنبەيتىن بۇگىنگى ماڭگۇرت ءۇرىم-بۇتاعىن وسىلايشا مىنەپ-شەنەپ، ولاردىڭ بەت-پەردەسىن اشىپ تا بەرگەن. وسىدان كەيىن، «سەنگەن قويىم سەن بولساڭ، كۇيسەگەنىڭدى ۇرايىن» دەمەسكە امالىڭ دا قالمايدى ەكەن.

مۇنان بىرەر جىل بۇرىن مارقۇم ديداحمەت ءاشىمحانۇلى ء«بىز ۇلت بولىپ قالىپتاستىق پا؟» دەپ اتالاتىن تاقىرىپ اياسىندا ءبىز دە بۇگىن تىلگە تيەك ەتىپ وتىرعان ماسەلە توڭىرەگىندە بەلگىلى پۋبليتسيست قالامگەر مىرزان كەنجەبايمەن ەكەۋارا سۇحبات قۇرعان ەكەن. ساۋال قويعان ديداحمەت-اعامىزعا مىرزان كەنجەباي بىلايشا جاۋاپ بەرىپتى: «وسى كۇنگى جۇرگىزىلىپ وتىرعان ساياسات وسىلاي كەتە بەرسە، مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن قازاق مىڭ ءبىرىنشى رەت تىرىلمەيدى. جويىلىپ كەتۋى مۇمكىن». ءيا، مۇرات موڭكەۇلى: «مەن قاۋىپ ەتكەننەن ايتامىن!» دەمەكشى، وسى ءبىر جۇمىر جاۋاپ بۇگىنگى كۇننىڭ اششى اقيقاتى. ەندەشە، «سۋعا كەتكەن تال قارمايدى» دەگەندەيىن، نە ىستەمەك ءلازىم؟ بۇل ورايدا ءبىزدىڭ ءوز تاراپىمىزدان ايتارىمىز، جاڭادان سايلاناتىن  پارلامەنت ء ماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى جەدەل تۇردە اتا زاڭىمىزعا وزگەرىستەر ەنگىزىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىنىڭ ۇلىقتالۋىن ۋاقىت وتكىزبەي جۇزەگە اسىرعانى ءلازىم-ءدۇر. بۇلاي بولماعان جاعدايدا «دەدا ەنا!»، – «تۋعان ءتىل!» دەپ 1977 جىلى تايلى-تۇياعى قالماي ورە تۇرەگەلگەن گرۋزيندەرشە بىزگە دە باس كوتەرۋگە تۋرا كەلەدى. بۇل تۇرعىدا وسىدان 30 جىل بۇرىنعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ تاجىريبەسى ايقىن دا، ناقتى ۇلگى بولا الادى. وسىلايشا ۇلت بولىپ، اۋىزبىرلىك تانىتساق، الىنباس قامال بولماسى انىق-اق. ەندەشە:

«ازامات، جۇنجىمە جۇرمە بوس!

قول ۇستاس، بىرىگىپ تىزە قوس!» –

دەپ ساكەن جىرلاعاندايىن، جۇمىلعان جۇدىرىقتاي بولالىق. بۇگىنگى كۇنى بىزگە باسقا تاڭداۋ جوق.

بەكەن قوجامقۇل،

جۋرناليست،

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى.

Abai.kz