ءحىح عاسىردا قازاق توپىراعىنان قاجىلىققا ەكى رەت بارۋ باقىتى از كەم ادامعا بۇيىرسا كەرەك-ءتى. سونىڭ ءبىرى الاشقا ورتاق تۇلعا قۇنانباي قاجى وسكەنبايۇلى بولاتىن. قۇنانباي قاجىنىڭ مەككەگە بارىپ، ءوز قاراجاتىنا مەشىت، قوناق ءۇي، ياعني، تاكيا سالدىرعانى تاريحتان ءمالىم. دەي تۇرعانمەن، قالاي بارعاندىعى وندا كىمدەرمەن جولىققاندىعى جايىندا دەرەكتەر از كەم ايتىلادى.

جاقىندا «ازىرەت سۇلتان» قورىق-مۋزەيىندە «ۇمىت قالعان اۋليەلەر» تاقىرىبىندا دوڭگەلەك ستول بولىپ ءوتتى. شارانىڭ قۇرمەتتى قوناعى رەتىندە ولكەتانۋشى، ى.التىنسارين اتىنداعى توسبەلگىسىنىڭ يەگەرى، قر ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى ت.سالعاراەۆتى شاقىرعان بولاتىنبىز. سوندا بىلىكتى ۇستازدان ءسوز اراسىندا ۇكاشا ساحابا اۋليەنىڭ تاريحىنا قاتىستى بۇعان دەيىن ەستىپ تە، ادەبيەتتەردەن دە كەزىكتىرمەگەن تىڭ اڭگىمەنى ەستىپ، قاعاز بەتىنە ءتۇسىرۋدى ءجون دەپ تاپتىق.

ت.سالعاراەۆ: «بىردە ق.ا.ياساۋي اتىنداعى حقتۋ-ءنىڭ پروفەسسورى راحمانقۇل بەردىباي اعا ۇكاشا ساحابا مازارىنا زياراتقا اپارىپ كەلسەڭىز» دەپ، ءوتىنىش ءبىلدىردى. مەن بىردەن كەلىسىمىمدى بەردىم. اراعا اپتا سالىپ، جەكە كولىكپەن راحاڭدى الىپ جولعا شىقتىق. جولاي راحاڭ قۇنانباي قاجىنىڭ مەككەدەگى قاجىلىعى جايىنا دا توقتالدى. مەككەگە بارعان كەزدە ارابتار قۇنەكەڭنەن قايدان كەلگەندىگىن سۇرايدى. ول كىسى قازاقستاننان دەپ جاۋاپ بەرەدى. مۇنى ەستىگەن ارابتار «ۇكاشا ساحابانىڭ ماڭگىگە تىنىس تاپقان مەكەنىنەن كەلىپسىز عوي» دەيدى. قۇنەكەڭ اڭ-تاڭ، وقىس ساۋالدان ابدىراپ قاسىنا ەرگەندەردەن «ۇكاشا ساحابا مازارى قايدا؟» دەپ سۇرايدى. قاسىنداعىلار دا ۇكاشا ساحابا جايلى بىلمەيتىن بولىپ شىعادى. قۇنەكەڭ قاجىلىق اياقتالىپ، ەلگە كەلە جاتقان بويدا سۇراستىرىپ، ۇكاشا ساحابا مازارىنىڭ تۇركىستان ماڭىندا ەكەندىگىن ەستيدى. جولشىباي تۇركىستانداعى قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىنە زيارات جاساپ، ارى قاراي قارناق قالاسىن بەتكە الادى. ەلدى مەكەندەردەن ءوتىپ، بەسىن ۋاقىتىسى جاقىنداعان تۇستا قاسىنداعى جولسەرىكتەرىنە مەشىتكە توقتاپ، دارەت جاڭارتىپ، بەسىن نامازىن جاماعاتپەن وقىساق دەيدى. وسىلايشا قارناقتاعى شامەت يشان مەشىتىنە توقتاپ، ناماز وقيدى. يمامنىڭ وتە ساۋاتتىلىعى، وقىعان قۇرانىنىڭ قىراعاتى قۇنەكەڭدى قاتتى اسەرلەندىرسە كەرەك. ىشتەي «ارامىزدا دا وسىنداي ساۋاتتى يمامدار بار ەكەن-اۋ» دەپ ناماز اياقتالعان سوڭ يمامعا ءوزىنىڭ قاجىلىقتان كەلە جاتقاندىعىن ايتادى. يمامنىڭ ەسىمى بەردىقوجا ەكەن. ءجون  سۇراسىپ، قۇنەكەڭدى ۇيىنە قوناق قىلىپ ءبىر كۇن كۇتەدى. ۇكاشا ساحابا مازارىنا زيارات جاساتادى. سودان قۇنەكەڭ بەردىقوجاعا «ەلىمە الىپ كەتەيىن. بالالارىمىزدى رۋحانيلىققا تاربيەلەيسىڭ، مەشىت، ءۇي جاعىن، بارلىق جاعدايىڭىزدى جاسايمىن» دەپ قولقا سالادى. سوندا بەردىقوجا بيىل عانا بۇقاراداعى مەدرەسەنى تامامدەپ كەلگەن ون جاسار ۇلى اۋەزدى بەرەيىن دەيدى. قۇنەكەڭ بەردىقوجانى قولقاسىنا كوندىرىپ، سەمەي جەرىنە كوشىرىپ الىپ كەتەدى. سول ون جاسار اۋەزدەن ومارحان ەسىمدى ۇل تۋىلدى، ومارحاننان مۇحتارداي دارا دا، دانا عالىم-جازۋشى دۇنيەگە كەلدى.

جالپى قۇنانباي قاجىنىڭ ۇكاشا ساحابا مازارىنا كەلىپ، مۇحتار اۋەزوۆتەي ۇلى تۇلعانىڭ بابالارىمەن كەزىگىپ، ولارمەن اعايىندىق قارىم-قاتىناس ورناتىپ، سوناۋ سەمەي جەرىنە مەشىت، مەدرەسەلەر بوي كوتەرۋىنە قۇنانباي قاجىنىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگى ولشەۋسىز دەپ ءسوزىن اياقتادى».

راسىندا قۇنانبايداي قاجىنىڭ تۇركىستانعا ات باسىن بۇرىپ، ۇكاشا ساحابانىڭ مازارىنا زيارات جاساۋى، قارناقتا بەردىقوجانى كەزىكتىرىپ، ونى ەلىنە كوشىرىپ الىپ كەتۋ وقيعاسى جايلى الاشقا ايتۋلى تۇلعا راحمانقۇل بەردىبايدىڭ ايتقان حيكاياسى كوپشىلىكتىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋدىرارى ءسوزسىز.

بەرىك بايبولوۆ

Abai.kz