مامىراجاي مامىردىڭ 25 كۇنى بۇكىل قازاقستانداعى ورتا مەكتەپتەردە سوڭعى قوڭىراۋ سوعىلدى. بيىلعى جىل اتالمىش ءراسىمنىڭ بارلىق مەكتەپتەردە ءبىر كۇندە سوعىلۋىنىڭ سوڭى وسى بولسا كەرەك. كەلەسى جىلى ورتا مەكتەپتىڭ 5 كۇندىككە كوشۋىنە بايلانىستى سوڭعى قوڭىراۋدىڭ سوعىلۋى ءار ءتۇرلى مەزگىلدە ورىن الۋى مۇمكىن. وقۋ جىلىنىڭ اياقتالۋى ماۋسىم ايىنىڭ ىشىنە قاراي جىلجيدى. بۇل – مينيسترلىكتىڭ بايلامى.

ورتا مەكتەپتىڭ باستاۋىش دەڭگەيى بەس كۇندىككە كوشىپ، سونىڭ سالدارىنان وقۋ جىلى ماۋسىم ايىنا قاراي اۋىسۋى جانە جازعا دەمالىس كۇندەرىنىڭ قىسقارۋى اتا-انالار تاراپىنان كوپتەگەن سۇراقتار تۋدىردى. الاڭداۋعا نەگىز بار. سەبەبى بالانىڭ وسۋىنە جاۋاپتى تۇلعا، الدىمەن – اتا-انا. مەكتەپ تە، مەملەكەت تە سىرت قالمايدى. ويتكەنى بۇگىنگى وقۋشى – ەرتەڭگى ەلدىڭ ازاماتى. ال سول ازاماتتىڭ دەنى ساۋ، باسەكەگە قابىلەتتى بولىپ ءوسۋى – ورتاق قوعامدىق ماسەلە. دەمەك، ماسەلەنى مەملەكەت پەن اتا-انا بىرلەسە وتىرىپ شەشۋى قاجەت. اتا-انالاردى الاڭداتىن ماسەلەلەر: مەكتەپتىڭ جۇكتەمەسى اۋىر، ءبىلىم دەڭگەيى تومەن، جازعى دەمالىس كەزەڭىندە كۇن ىستىق، سوندىقتان بالانى وقىتۋ ازاپقا سالۋ ت.ب. 

ءسوز جوق، مەكتەپتە باسى ارتىق ساباقتار كوپ. كەزىندە اقپاراتتىڭ، مامانداردىڭ  تاپشىلىعىنا بايلانىستى ومىرگە قاجەتتى كوپتەگەن ءبىلىم مەن داعدىنى مەكتەپ ارقىلى ورنىقتىرۋ ساياساتى جۇرگىزىلگەن بولاتىن. قازىر زامان وزگەردى. اقپاراتتىق تەحنولوگيالار قارىشتاپ دامىپ جاتىر. سوندىقتان باسى ارتىق پاندەردى فاكۋلتاتيۆتىك فورماعا نەمەسە اتا-انانىڭ فۋنكتسياسىنا اۋىستىرىپ، وقۋشىلاردىڭ نەگىزگى جۇكتەمەسىن ازايتۋ كەرەك. بۇل – ءبىر.

ەكىنشىدەن، ۇستازدار مارتەبەسىن كوتەرۋ – وتكىر تۇرعان ماسەلە. «مەكتەپتىڭ جۇرەگى –  مۇعالىم» دەگەن ى.ءالتىنساريننىڭ ويلى ءسوزى ءوز ءمانىن جويعان جوق. جۇرەگى دىمكاستىڭ  جۇمىس ىستەۋ قابىلەتى قانشالىقتى ەكەنى بەلگىلى. قازىرگى تاڭدا مۇعالىم الەۋمەتتىك جاعىنان ەڭ از قورعالعان توپ. جالاقىسى تومەن، جاعدايى جوق. سوندىقتان ولاردىڭ ءوز ىسىنە دەگەن جاۋاپتىلىعى دا سونداي. ۇكىمەت مۇعالىمدەردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنا تۇبەگەيلى بەت بۇرىپ، بيۋدجەتتىك سالاداعى ەڭ جوعارى جالاقى، ءسوزسىز، ۇستازداردا بولۋىن قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس. 

ۇشىنشىدەن، كەڭەستىك جۇيەدەن شىققان ەلدەردىڭ باسىم كوپشىلىگىندە جازعى دەمالىس مەرزىمى وتە ۇزاق. ۇزاق مەرزىمنىڭ ءبىر كەسىرى بالانىڭ ءبىلىمىن تەجەپ، بويكۇيەزدىككە جول اشاتىن، باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن تومەندەتەۋگە اكەپ سوقتىرادى. ۇلى ابايدىڭ مىنا ءسوزىن ەسكە تۇسىرەيىكشى: تاماعى توقتىق //كويلەگى كوكتىك// ازدىرار ادام بالاسىن.

ءبىزدىڭ ۇسىنىسىمىز: وقۋ جىلىن مامىردىڭ 31-ندە اياقتاپ، جاڭا وقۋ جىلىن تامىزدىڭ العاشقى كۇنىنەن باستاۋ. سەبەبى تامىزدا كۇن ىستىعى ءبىرشاما قايتادى. كۇن كوزىنىڭ ۇزاقتىعىندا بالانى وقىتۋ ەكونوميكالىق تۇرعىدان دا ءتيىمدى. كەرىسىنشە، كۇن كوزى قىسقا، سۋىق قىس كۇندەرى كوبىرەك  دەمالىس بەرۋ قاجەت. بۇل ماسەلەمەن كەڭىرەك تانىسۋ ءۇشىن مىنا سىلتەمەنى ۇسىنامىز (http://abai.kz/post/view?id=4509).

بالانىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن دامىتۋ – اتا-انا مەن مەكتەپتىڭ (مەملەكەتتىڭ) ورتاق مىندەتى. ءححى عاسىرداعى باسەكەلەستىككە قابىلەتتى بولۋ تەك بىلىممەن عانا بايلانىستى بولىپ تۇرعانى اركىمگە ايان. گەوگرافيالىق ورنالاسۋ كەڭىستىگىنە قاراي قازاقستان ءۇشىن ءبىلىم ارقىلى قابىلەتتىلىكتى دامىتۋ وتە ماڭىزدى ماسەلە.

جالپى، ءبىلىم سالاسىندا كوزدەلىپ وتىرعان وزگەرىستەرگە بايلانىستى ماسەلەلەر قوعامدا ۇلكەن داۋ تۋدىرىپ جاتىر. بياعانىڭ (ب.ءمايليننىڭ) كوركەم شىعارماشىلىعىنان تۋىنداعان «داۋدىڭ باسى –دايرابايدىڭ كوك سيىرى» دەپ كەلەتىن ماتەل سوزبەن ايتساق، داۋدىڭ باسى «ۇشتىلدىلىكتەن» شىقتى. قوعام نەگە دۇرلىكتى؟

قازاقستاندا كەڭەس ۇكىمەتى تۇسىنان باستاپ قوستىلدىلىك قالىپتاستى. بىراق قوعامعا قوس ءتىلدىڭ بىرەۋى ۇزىن، ەكىنشىسى قىسقا بولىپ ورنىقتى. ۇزىنى – ورىس ءتىلى، قىسقاسى – قازاق ءتىلى. ورىس ءتىلىنىڭ ۇزىن بولاتىن سەبەبى – ەرتەدەن ورگە شاۋىپ توردەن ويىپ تۇرىپ ورىن العان، قولدانىسى كەڭ، ەۋرازيا كەڭىستىگىندە ەڭسەسى (الەۋەتى) جوعارى. قازاق ءتىلى – 100 استام دياسپورا تۇراتىن قازاقستاندا كوبىنەسە قازاقتاردىڭ ءوزارا عانا سويلەسەتىن «قىسقا» قۇرال. ۇزىن مەن قىسقانى بايگەگە قاتار قوسىپ جارىستىرۋ ادىلەتسىزدىك. تىرسەك مۇمكىندىك بەرمەيدى. سوندىقتان قازاق تىلىنە مەملەكەتتىك مارتەبە بەرىپ، ونىڭ بويىنىڭ ەۆوليۋتسيالىق جولمەن ۇزارىپ وسۋىنە جاعداي جاسالىپ كەلە جاتقان. ەندى بويى افريكانىڭ جيرافىنداي بولاتىن ءۇشىنشى اعىلشىن ءتىلى قوسىلعاندا، ونسىز دا «ۇزىنمەن» ارپالىسىپ كەلە جاتقان «قورتىقتىڭ» وكپەسى ءوشىپ قالا ما دەگەن قاۋىپتىڭ ءورشي تۇسكەنى انىق. ءتىل دە جاندى نارسە سياقتى. قولدانعان سايىن جانى كىرە باستايدى. كەرىسىنشە بولسا، ءوشىپ، ولەدى. قولدانىس كەڭىستىگىندە «ۇزىنتۇرا» ورىس تىلىمەن باسەكەگە ءتۇسىپ جۇرگەن «مىرتىق» قازاق ءتىلى شاشاۋىنا شاڭ جۇقپايتىن اعىلشىن ءتىلى بايگەگە قوسىلعاندا، ەسەڭگىرىپ (نوكداۋن) نەمەسە ەستەن تانىپ (نوكاۋت) الىپ قالادى ما دەپ ويلايسىڭ! الدىمەن قازاق ءتىلىن بايگە باسەكەسىنە تەڭ تۇسە الاتىن دارەجەگە كوتەرىپ بارىپ، جارىس جالاۋىن كوتەرگەن دۇرىس. بايگەدە باق شاپپايدى، باپ شابادى. باپتاۋى كەم جۇيرىكتى كەمەردە ۇستاي تۇرىپ، كەمشىن تۇستارىن «كەلتىرگەن» ابزال!

الماس ابسادىق، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور

Abai.kz