جاقىندا مارسەل گرانە مەن ميحايل گاسپاروۆتىڭ كىتاپتارىن وقىپ وتىرىپ مىناداي ويلارعا كەلدىم.

1. ءجۇز - əسكەري-əكىمشىلىك ءبولىنىس. ياعني، بەلگىلى ءبىر دəرەجەدە ارميانىڭ تۇراقتىلىعىن، كəسىبيلىگىن قامتاماسىز ەتۋ جولىنداعى باستاما.

ءجۇز كونەلەردىڭ تۇسىنىگىندە ەڭ كەمەل سان بولعان. ءجۇز - تولىق سان. كوپشىلىكتىڭ بەلگىسى.

2. ءۇش ءجۇز.

كونە قوعام ەكىقۇرامدى بولعان. فەوداليزم زامانى قوعام مەن əسكەردى كۇردەلەندىردى. ديحوتوميالى ەكىقۇرامدى قوعامنان ۇشتۇعىرلى، ۇشقۇرامدى قۇرىلىمعا اۋىستى. ورتا، وڭ جəنە سول قاناتتارعا كوشتى. 

ارابتا، مىسالى، ءجۇزيا جəنە كۇلليا دەگەن ماتەماتيكالىق تەرميندەر بولعان. ونداعىسى: كۇلليا - سوماسى، بارشاسى، ءجۇزيا - كۇللىنىڭ قۇرامداس بولىگى بولعان. 

ياعني بىزدەگى جۇزدەر ءبولىنۋ عانا ەمەس. قۇرامداستىقتىڭ، مىزعىماستىقتىڭ نىشانى، فورماسى. 

3. الاش، التى الاش.

الاش مەنىڭ تۇسىنىگىمدە əسكەري-əكىمشىلىك تەرمين. 

بايقاساڭىز الاش دەپ قازاق ءوزىن كوبىنەسە جاۋگەرشى زاماندا اتاعان. 

15-ءشى عاسىردا قازاق رۋلارى بولەك مەملەكەت قۇرعاندا ولارعا ءوز دəۋلەتىن نەگىزدەۋ ءۇشىن جاڭا يدەيا، جاڭا ساياسي كونتسەپتسيا قاجەت بولدى. سول كەزدە تۇركى دəۋىرىنەن كەلە جاتقان، شىڭعىسحان يدەياسىنان دا كونە ءدəستۇر نەگىزگە الىندى. ول - الاش كونتسەپتسياسى. الاش كونتسەپتسياسى تۇركىلىك پەن شىڭعىسحاندىق كونتسەپتسيالاردىڭ سينتەزى. 

قازاقتىڭ ەڭ ۇلى حاندارىنىڭ ءبىرى - قاسىم حان بۇل يدەيانى يمپەرلىك، جاۋگەرشىلىك يدەياعا اينالدىردى. قاسىمدى ورىستار "كازاتسكي تسار" دەۋى تەگىن ەمەس. ورىستار تۇركىنىڭ بارلىق شەندەرىن جاتقا بىلگەن. 

تسار، كەسار، تسەزار، پاتشا - يمپەرلىك شەندەر. 

التى دەگەن ۇشقۇرىلىمدىقتىڭ ەسەلەنگەن كەمەل سانى. تەك يمپەرلىك بيلىك التىقانات əسكەر جاساقتاپ، قۇرا بىلگەن. 

ونىڭ ۇستىنە التى الاش قازاق ۇعىمىنان دا كەڭ ۇعىم. وعان كوشپەلى ءدəستۇردى ءپىر تۇتقان، سارتتىقتى مويىنداماعان ەلدەر مەن رۋلار مۇشە بولعان. 

سوسىن كەڭىرەك تاراتارمىن.

ايدوس سارىمنىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىنان

Abai.kz