الماتى وبلىسى تالعار قالاسىنداعى تالعار پوليتەحنيكالىق كوللەدجىنە بارلىبەك سىرتانوۆتىڭ اتى بەرىلۋى كەرەك. بۇدان ەكى جىل بۇرىن اتالعان وقۋ ورنى وبلىستىق ونوماستيكالىق كوميسسياسىنا وسىنداي ۇسىنىس تۇسىرگەن. قازىر بۇل باستامانى ءتيىستى ورگاندار قاراپ جاتقان كورىنەدى.

جۇماعالي كيبەكباەۆ، تالعار پوليتەحنيكالىق كوللەدجىنىڭ ديرەكتورى:

– قازاق مەملەكەتىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن بارلىبەك سىرتانوۆتىڭ ەسىمىن ۇرپاق ساناسىنا ءسىڭىرۋ ءۇشىن بىرقاتار ءىس-شارالار وتكىزىپ كەلەمىز. ماسەلەن، ءبىزدىڭ باستامامىزبەن، ياعني كوللەدجىمىزدىڭ كۇشىمەن بۇرىنعى ەمەلەۆ كوشەسى بارلىبەك سىرتانوۆ كوشەسى بولىپ وزگەرتىلدى. وسى جاقىندا عانا ءبىزدىڭ وقۋ ورنىنا الاش ارىسىنىڭ تۋىستارى قوناققا كەلىپ، ستۋدەنتتەرمەن كەزدەستى. ءبىز وسىلاي شاما-شارقىمىزشا بارلىبەك سىرتانوۆتىڭ 150 جىلدىعىن اتاپ ءوتىپ جاتىرمىز. وسى 150 جىلدىقتىڭ قۇرمەتىنە كوللەدجگە اتى وزگەرىپ قالار دەگەن ءۇمىتىمىز بار.

رەداكتسيادان. سىرتانوۆ بارلىبەك – 1866 جىلى بۇرىنعى جەتىسۋ وبلىسى، قاپال ۋەزى، اراسان بولىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ۆەرنىيداعى ەر بالالار گيمنازياسىندا ورتا ءبىلىم الىپ، 1886 جىلى سانك-پەتەربۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسەدى. ول ستۋدەنتتىك شاعىندا سونداعى جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىپ جۇرگەن م.سەرالين، ب.قاراتاەۆ، ا.تەمىروۆ، ب.قۇلمانوۆ سەكىلدى قازاق جاستارىمەن بىرلەسىپ، «جەرلەستەر» اتتى ۇيىرمە قۇرۋعا اتسالىستى. بۇل ۇيىرمە مۇشەلەرى ستۋدەنت جاستارعا كومەك كورسەتۋدى ۇيىمداستىرۋمەن بىرگە ساياسي-السۋمستتىك ماسەلەلەردى قىزۋ تالقىعا سالدى. ۋنيۆەرسيتەتتى اياقتاعاننان كەيىن ب.سىرتانوۆ 1891-1894 جىلدارى تاشكەنت قالاسىندا تۇركىستان گەنەرال-گۋبەرناتورىنىڭ قازىنالىق پالاتاسىندا قىزمەت ەتتى.

1894 جىلى 29 كىركۇيەكتە جەتىسۋ اسكەري گۋبەرناتورىنىڭ بۇيرىعىمەن وبلىستىق باسقارمانىڭ ءىس جۇرگىزۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ تاعايىندالدى. مۇنىڭ ارتىنشا ەرەكشە تاپسىرمالاردىڭ كىشى شەنەۋنىگى قىزمەتىن اتقاردى. ول جەتىسۋ وبلىستىق باسقارماسىندا قىزمەت ەتە ءجۇرىپ، رەسەي شەنەۋنىكتەرىنەن ءجابىر كورگەن قازاق حالقىنىڭ وكىلدەرىنە كومەك كورسەتۋدى ءوز بورىشى سانادى.

1903-1907 جىلدارى ب.سىرتانوۆ رەسەي مەن قىتاي شەكاراسىنىڭ مەجەسىن تەكسەرۋ ىسىنە اتسالىستى. پاتشا وكىمەتىنىڭ ورىس شارۋالارىنىڭ جەتىسۋ وڭىرىنە قونىس اۋدارىپ، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ مال باعۋعا، ەگىن ەگۋگە جارامدى جەرلەرىن تارتىپ الۋىنا نارازىلىق تانىتتى. «ايقاپ» جۋرنالىندا قازاق حالقىنىڭ الەۋمەتتىك-ساياسي ماسەلەلەرىنە قاتىستى ماقالالار جاريالادى. سول تۇستاعى جەرگىلىكتى حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن ايقىنداۋ، ءارى ونى شەشۋ جولدارىن قاراستىرۋ ماقساتىندا جالپىقازاق سەزىن شاقىرۋ ماسەلەسىن كوتەردى. ونىڭ مۇنداي ۇسىنىسى س.لاپين، ر.مارسەكوۆ، ج.سەيدالين جانە ب.قاراتاەۆ سەكىلدى قازاق زيالىلارى تاراپىنان قولداۋ تاپتى.

1910-1913 جىلدار ارالىعىندا ب.سىرتانوۆ ءوز تاراپىنان قۇپيا تۇردە قازاق ولكەسىن رەسەيدىڭ وتارى قاتارىنان شىعارۋدى كوزدەگەن جارعى ازىرلەدى. بۇل جارعىدا قازاق جەرى رەسەي وتارى ەمەس، دومينيونى (دوستاستىق قۇرامىنا ەنگەن مەملەكەت، مىسالى، اۆستراليا وداعى، (جاڭا زەلانديا) بولۋ كەرەكتىگى كورسەتىلدى.

1914 جىلى 26 قازاندا ول اۋىر ناۋقاستان قايتىس بولدى.

(دەرەكتەر kk.wikipedia.org سايتىنان الىندى)

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz