بەلگىلى ساياساتكەر التىنبەك سارسەنبايۇلى كوزى ءتىرى بولسا، بيىل 48 جاسقا تولاتىن ەدى. ادام قولىمەن جاسالعان «اجالدان» وپات بولعان ارىستىڭ قازاسىنا كىمدەر قاتىستى ەكەنى ازىرگە ەلگە جۇمباق. بىراق زامان تۇتقاسىن ۇستاعانداردان قۇتىلار زامان تۋعاندا، ول ءبارىبىر اشىلادى.

وسى ورايدا ءبىز التىنبەكپەن بىرگە وقىعان كۋرستاسى، «قازاقستان» قوعامدىق-ساياسي گازەتىنىڭ رەداكتورى سەرعازى مۇحتاربەكوۆتى «دات، تاقسىرعا» شاقىرعان ەدىك.

- سەرعازى مىرزا، ءسىز التىنبەك سارسەنبايۇلىمەن كازگۋ-دە بىرگە وقىپ، كەيىننەن دە جاقىن جولداس بولعان ەكەنسىز. التىنبەكتىڭ قازاسىنان جۇرەكتە قالعان قاياۋدىڭ قايتار ءتۇرى بار ما؟

- ءاي، قايدام! كوزدەن كەتسە دە، كوڭىلدەن وشكەن جوق قوي. ءبىز 1979 جىلى كازگۋ-گە بىرگە وقۋعا تۇستىك. ول كەزدە ءبارىمىز جاسپىز. ول دا - ءبىز سياقتى اۋىلدان ارمان ارقالاپ كەلگەن بالا جىگىت. مەن اۋداندىق گازەتتە جۇمىس ىستەپ كەلگەن، جۋرناليستيكادان ءتاجىري­بەسى بار ساقا ستۋدەنتتەردىڭ قاتارىندا بولدىم. ءبىزدى مۇعالىمدەرىمىز: «بۇلار ءبارىن بىلەدى!» - دەپ، ارقا­مىزدان قاعاتىن. ال التىنبەك ەندى عانا مەكتەپ ءبىتىرىپ كەلگەن جىگىت بولعانىمەن، كوپ ىزدەنىپ، كوپ وقيتىن ەدى.

- بىراق، التىنبەكتىڭ ءومىربايانىندا «مگۋ ءبىتىردى» دەپ جازىلعان ەكەن...

بەلگىلى ساياساتكەر التىنبەك سارسەنبايۇلى كوزى ءتىرى بولسا، بيىل 48 جاسقا تولاتىن ەدى. ادام قولىمەن جاسالعان «اجالدان» وپات بولعان ارىستىڭ قازاسىنا كىمدەر قاتىستى ەكەنى ازىرگە ەلگە جۇمباق. بىراق زامان تۇتقاسىن ۇستاعانداردان قۇتىلار زامان تۋعاندا، ول ءبارىبىر اشىلادى.

وسى ورايدا ءبىز التىنبەكپەن بىرگە وقىعان كۋرستاسى، «قازاقستان» قوعامدىق-ساياسي گازەتىنىڭ رەداكتورى سەرعازى مۇحتاربەكوۆتى «دات، تاقسىرعا» شاقىرعان ەدىك.

- سەرعازى مىرزا، ءسىز التىنبەك سارسەنبايۇلىمەن كازگۋ-دە بىرگە وقىپ، كەيىننەن دە جاقىن جولداس بولعان ەكەنسىز. التىنبەكتىڭ قازاسىنان جۇرەكتە قالعان قاياۋدىڭ قايتار ءتۇرى بار ما؟

- ءاي، قايدام! كوزدەن كەتسە دە، كوڭىلدەن وشكەن جوق قوي. ءبىز 1979 جىلى كازگۋ-گە بىرگە وقۋعا تۇستىك. ول كەزدە ءبارىمىز جاسپىز. ول دا - ءبىز سياقتى اۋىلدان ارمان ارقالاپ كەلگەن بالا جىگىت. مەن اۋداندىق گازەتتە جۇمىس ىستەپ كەلگەن، جۋرناليستيكادان ءتاجىري­بەسى بار ساقا ستۋدەنتتەردىڭ قاتارىندا بولدىم. ءبىزدى مۇعالىمدەرىمىز: «بۇلار ءبارىن بىلەدى!» - دەپ، ارقا­مىزدان قاعاتىن. ال التىنبەك ەندى عانا مەكتەپ ءبىتىرىپ كەلگەن جىگىت بولعانىمەن، كوپ ىزدەنىپ، كوپ وقيتىن ەدى.

- بىراق، التىنبەكتىڭ ءومىربايانىندا «مگۋ ءبىتىردى» دەپ جازىلعان ەكەن...

- ءيا، ول ءۇشىنشى كۋرستان كەيىن ءماس­كەۋگە - مگۋ-گە اۋىسىپ كەتتى. بىراق ءبىز وقۋدى بىتىرگەننەن كەيىن دە بىرگە جۇردىك. وتباسىمىزبەن ارالاسىپ تۇردىق. التىنبەك قۇداي ماڭدايىنان سي­پا­عان، باعى جانىپ كەلە جاتقان ازامات ەدى... ۇلتتىڭ، مەملەكەتتىڭ ءسوزىن سويلەپ، جوعارعى قىزمەتتە بولدى. ۇلتتىڭ تۇلعاسىنا اينالدى. ول بيلىكتە جۇرگەن كەزىندە ەشقاشان ۇلتتىق مۇددە تۇر­عىسىندا ەشكىمگە دەس بەرگەن ەمەس. ءالى ەسىمدە، 1993 جىلى بولۋى كەرەك، مەن «حالىق كەڭەسى» گازەتىندە قىزمەت ات­قارىپ جۇرگەم. ۇكىمەتتە ۇلتتىق ۆاليۋتانى قولدانىسقا ەنگىزۋ تۋرالى وتىرىس بولدى. سول وتىرىستا التىنبەك ۇلتتىق ۆاليۋتا تۋرالى تۇ­شىمدى پىكىرلەر ءبىلدىرىپ، ونى قولدانىسقا ەنگىزۋ كە­رەك­تىگى جونىندە تاماشا وي ايتتى. جينالىستان شىق­قاننان كەيىن، ونىڭ بىرگە قىزمەت ىستەپ جۇرگەن ورىس جولداستارى: «التىنبەك، ساياسات بولعان سوڭ ءمىن­بەدە قانداي ءسوز بولسا دا ايتاسىز عوي. بىراق شىنىڭىزدى ايتىڭىزشى، ومىردە ونداي پىكىردە ەمەس شىعارسىز؟»  - دەپ سۇرادى. سوندا التىنبەك: «مەندە ۇلت مۇددەسى تۋرالى ەكى وي جوق: ومىردەگى شىندىعىم دا، مىنبەدەگى ءسوزىم دە - سول»، - دەپ، كەسىپ ايتقان ەدى.

- التىنبەكتىڭ بويىنان سىزگە ونەگە بولارلىق قانداي قاسيەتتى ايتار ەدىڭىز؟

- التەكەڭنىڭ بويىنداعى ەڭ تاماشا قاسيەتتەردىڭ ەكەۋىن عانا ايتايىن. ءبىرىنشىسى، ول - ۇلتتى سۇيۋدە شەكسىز ماحابباتىمەن بەرىلگەن جان. ەكىنشىسى، ءوزىن-ءوزى سىيلايتىن ەرەكشە قاسيەتى بار بولاتىن. ۇلتىن سۇيۋدە التىنبەكتەن ارتىپ، قازاققا شىنايى بەرىلگەن ازامات كەمدە-كەم.

ال ەكىنشى قاسيەتى تۋرالى ءبىر اڭگىمە ايتا كەتەيىن. ول ءوزىن-ءوزى سىيلاعانى سونشاما، بۇگىنگى شارۋانى ەشقاشان ەرتەڭگە قالدىرمايتىن. 1993 جىلى بىرگە وقىعان كۋرستاس، دوس جىگىتتەر جينالىپ، ارىستان بابتى باسىپ، قوجا-احمەت ءياسساۋيدىڭ كەسەنەسىنە تۇنەپ، ودان ارى بۇحارا، سامارقاند جاقتى ارالايتىن بولىپ جولعا شىقتىق. ول كەزدە التىنبەكتىڭ مينيستر كەزى بولاتىن. استىندا جەكەمەنشىك «جيگۋليى» بار. ءبىز ارىستان بابتان شىعىپ، تۇركىستانعا جەتىپ قال­عاندا، التىنبەكتىڭ ماشيناسى سىر بەردى. مەن دارحان دوسىم ەكەۋمىز ارتتا كەلە جاتقانبىز. التىنبەك جول شەتىندە توقتاپ تۇر ەكەن. سويتسەك، ماشينانىڭ گەنەراتورى ورنىنان بوساپ قالىپتى. ولاردىڭ ارا­سىنداعى ەرتەرەك ماشينا مىنگەن شەبەرى - مەنمىن.

التىنبەك ماعان «جوندە» دەيدى. ءجون­دەيىن دەسەم، گەنەراتور قىزىپ تۇر. كۇن دە قاپىرىق. سودان مەن التىنبەككە تۇركىستانعا دەيىن جەتە الاتىنىمىزدى، مۇنىڭ تۇك ەتپەيتىنىن ايتىپ الەك بولدىم. بىراق وعان التەكەڭ كونبەيدى. ول ءۇشىن بۇگىن بىتىرەتىن شارۋانى ەرتەڭگە قالدىرماۋ كەرەك. امال نە، ىسىپ تۇرعان «گەنەراتوردى» قولىمنىڭ كۇيگەنىنە قاراماي جاسادىم... التىنبەكتىڭ بو­يىندا وسىنداي تياناقتىلىقتى سۇيەتىن جاقسى قاسيەتتەرى كوپ بولاتىن.

- سارسەنبايۇلىن بىلەتىن ءبىراز ازاماتتاردىڭ: «التىنبەكتىڭ سول جاقسى قاسيەتتەرىن بويىنا سىڭىرگەن شاكىرتتەرى بار»، - دەگەن سوزدەرىن ەستىپ ءجۇرمىز...

- ءيا، ونىڭ تاماشا قاسيەتتەرىن، بىلىكتىلىگىن بويلارىنا سىڭىرگەن ءبىراز جىگىتتەر بار. ماسەلەن، ايدوس سارىم، ەرلان سايىروۆ سياقتى وسى كۇنى جۇرت جاق­سى بىلەتىن، ۇلتتىڭ ءسوزىن سويلەپ جۇرگەن شاكىرتتەرى بار.

التىنبەكتىڭ قىزمەت ىستەۋدەگى ءبىر ەرەكشەلىگى - ول مينيسترلىككە بارعاننان كەيىن، قاسىنا سايدىڭ تاسىنداي وڭشەڭ جاستاردى تارتىپ، مينيسترلىكتى كارى-قۇرتاڭنان تازارتتى.

وسى كۇنى التىنبەكتەن ءتالىم العان ازاماتتار كوپ. الايدا ونىڭ بويىنداعى بارلىق قاسيەتتى اينا-قاتەسىز مەڭگەرگەن شاكىرتى بار دەپ ايتا المايمىن. بارلارى - التاكەڭنىڭ بويىنان ءوز الدەرىنشە ءبىر-ءبىر جاقسى قا­سيەت­ىن سىڭىرگەن. مىسالى، ايدوس سا­رىم­نىڭ جازعىشتىعى، جازعاندا كەڭ كولەمدە وي قورىتاتىن، ءىلىپ تۇسەتىن ەرەك­شەلىكتەرى - التىنبەكتەن العان قاسيەتتەرى. ال ەرلان سايىروۆ الاش تاريحىنىڭ ماسە­لەسىنە كەلگەندە، التىنبەكتەي قازمەت ەتىپ ءجۇر.

بەرىك ابدىعاليەۆ شە؟ ول بيلىككە كەتكەننەن كەيىن دە ءوز ۇستانىمىنان تانعان جوق. حالىق ءۇشىن شاماسى كەل­گەن­­شە جۇمىس جاساپ جاتىر. مىسالى، «Zona.kz» سايتىنىڭ قازاقشا بەتىن اش­تى. «اباي» اقپاراتتىق پورتالى بەرىكتىڭ سەبەپكەر بولۋىمەن قۇرىلدى. ءتىل تۋرالى دا تاماشا جۇمىستار جاسادى. سونىمەن بىرگە وسىدان التى-جەتى ايدىڭ الدىندا ۇلىتاۋ اۋدانىنا اكىم بولىپ باردى. ال قازىر جەزقازعانعا اۋىستى. بىراق ونى ىزدەگەن ۇلىتاۋلىقتار ءبىزدىڭ گازەتكە حات جازىپ، قيمايتىن­دىقتارىن ايتىپ جاتىر.

- سەكە، بۇگىندە التىنبەكتى اۋىز­عا الۋ - بۇرىندارى توڭىرەگىنەن شىقپايتىندارعا قاتەرلى تاقىرىپقا اينالعان جوق پا؟ ءبىز مارقۇمدى ەسكە الىپ، تىم قۇرىعاندا، التىنبەكتىڭ ءازىل-قالجىڭىن ايتىپ بەرۋگە قولعا سالعان اعايىندار نەگە الاتاۋدى اينالا قاشقانىن بىلە المادىق...

- التىنبەك سياقتى ارىستاي ازامات­تىڭ قازاسى كىم-كىمگە بولسىن اۋىر سوققانى انىق. اينالاسىنداعى كۋرستاس، دوستارى ءۇشىن دە بۇل قازا قابىرعامىزدى قايىستىرىپ كەتتى. ال ءبىر كەزدەرى التىنبەكپەن بىرگە جۇرگەن جىگىتتەردىڭ «ساقتى­عىن» تۇسىنەمىن: سارسەنبايۇلى تۋرالى سويلەۋ بىرەۋگە اۋىر، بىرەۋگە «قورقى­نىشتى تاقىرىپ» ەكەنى راس.

- «قورقىنىشتى تاقىرىپ» دە­گەنىڭىزدەن شىعادى، وسى كۇنى التىنبەكتىڭ شاپاعاتىن كورگەن كۋرستاستارى اراسىندا دا «ساقتىق ساقتاۋ» ءۇردىسى پايدا بولعان سياقتى. مۇنى قالاي تۇسىندىرەسىز؟

- ءيا، بۇل پىكىرىڭىزدى جوققا شىعارا المايمىن. الايدا ءوز كۋرستاستارىمنىڭ سىرتىنان ارتىق پىكىر ايتۋ - ازامات باسىما جاراسپاس. ولارعا دا سىن جوق شىعار. ويتكەنى دانىشپان اباي ايتقان­داي، ادامدى زامان بيلەگەن ۋاقىت قوي قازىر.

ءالى ەسىمدە، 2004 جىلى بولاتىن. التىنبەك قايتادان مينيستر بولعان كەز ەدى. ءبىر شارۋامەن وعان كەزدەسەتىن بولىپ قوڭىراۋ شالىپ ەدىم، ەرتەسى ەرتەرەك كەلۋىمدى ءوتىندى. ۋاقىتىندا كەلسەم، قابىلداۋعا مەنەن بۇرىن ءبىر توپ جازۋشىلار كىرىپ كەتىپتى. اراسىندا شوقتىعى بيىك ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆ بار. ءبارى كەزەك-كەزەك التىنبەكتى ماقتاپ: «بۇل ورىن وزىڭە عانا لايىق، سەنسىز بۇل ورىن بوساپ، جۇتاپ قالدى»، - دەپ، داۋرىعىسىپ جاتىر ەكەن. سوزدەرىندە ءباتۋا جوق سول اقىن-جازۋشىلار مينيسترلىكتەن التىنبەك كەتىپ، مۇحتار قۇل-مۇحاممەد كەلگەندە دە باياعى «جاراپازاندارىنا» باستى. مۇحتار دا ءبىزدىڭ كۋرستاس قوي. قا­لامگەر كوكەلەرىمىز پەندەنى ايتپا­عاندا، قۇدايدان قورىقپاي، مۇحتار كەلگەندە ەكىنشى رەت جاعىمپازدانعانىن كورگە­نىمدە جاعامدى ۇستادىم.

ءبىزدىڭ اقىن-جازۋشىلارعا ايتار وكپە تاۋسىلعان. بىلتىر مۇحتار ءابىلا­زەۆ «بتا بانكىنەن» قۋدالانعان كەزدە «قازاقستان» گازەتىندە ماقالا جازدىم. ماقالامدا بانك جاريالاعان ءمۇشايرا­دان جۇلدە العان اقىنداردىڭ تىم بول­ما­عاندا مۇحتار ءۇشىن ءبىر اۋىز پىكىر ءبىلدىر­مەگەن ەزدىكتەرىن سىنادىم.

جاسىراتىنى جوق، التىنبەك تۋرالى جازاتىن سىزدەردىڭ گازەتتى ايتپاعاندا، «جاس الاش»، «سۆوبودا سلوۆا»، ءوزىم شىعاراتىن «قازاقستان» اپتالىعىنان باسقا بىردە-ءبىر باسىلىمدى اتاي المايمىن. جالپى، التىنبەك تۋرالى قو­عام­دا قوردالانعان جۇيەلى پىكىر بار. ۋاقىتى جەتكەندە ول ايتىلادى، جازىلادى جانە باعاسى بەرىلەدى.

- التىنبەك سارسەنبايۇلىنىڭ ايتقىشتىعىن، ازىلگە جاقىندىعى تۋرالى بىلەتىندەر كوپ ايتادى. الايدا گازەتكە باسۋعا كۋرستاستارىنان ەشكىمدى «ۇستاي» المادىق. ەندى ورايى كەلگەن سوڭ، سول قولقانى سىزگە سالساق...

- ءيا، التەكەڭنىڭ ازىلدەرى «كىسى ولتىرەتىن». ول قازاقى ءازىل، ۇلتتىق ۇعىم جونىنەن الدىنا جان سالمايتىن ازامات ەدى.

ءبىر قىزىق اڭگىمەسىن ايتىپ بەرەيىن. التىنبەك مينيستر بولىپ وتىرعان كەز ەكەن. «تۇركىستان» گازەتىنە 4 مىڭ وقىر­مان جازىلىپتى. ول كەزدە «تۇركىستان­نىڭ» رەداكتورى مارقۇم قالتاي اعا مۇحامەدجانوۆ بولاتىن. ونىڭ رۋى  قوجا عوي. التىنبەك قالتايعا قوڭىراۋ شالىپ: «قالەكە، قازاقستاندا قانشا قوجا بار ەكەنىن بىلدىك...» - دەپتى. قالە­كەڭ اڭقالاڭداپ، قالاي دەمەسى بار ما، سوندا التىنبەك: ««تۇركىستان» گازەتىنە 4 مىڭ ادام عانا جازىلىپتى عوي...» - دەپتى.

- سەكە، ءسىز تاۋەلسىز گازەتتىڭ رەداكتورىسىز، تاجىريبەڭىز بەن ءبىراز جىلعى قىزمەتىڭىز قازاق جۋرناليستيكاسى تۋرالى تۇشىمدى وي قورىتۋىڭىزعا جەتەرلىك شىعار: بۇگىنگى قازاق جۋرناليستيكاسىنا نە جەتپەيدى؟

- قازاق جۋرناليستيكاسىنا بۇگىنگى كۇنى، بىرىنشىدەن، تاۋەلسىزدىك، ەكىنشىدەن، اقيقاتتى ايتۋ جەتىسپەيدى. ماقتان­عانى­مىز ەمەس، قۇدايعا شۇكىر، قازاقتىلدى تالانتتى جۋرناليستەر كوپ. الايدا ولار اقيقاتتى ايتىپ، شىندىقتى جازۋعا كەلگەندە تاباندىلىق تانىتا الماي ءجۇر. بۇلاي بولعاندا، قازاق جۋرناليستي­كاسىنىڭ كوسەگەسى بۇگىن-ەرتەڭ كوگەرە قوي­ماسى انىق. ونداي اۆتورلاردىڭ جالتاق ماقالاسىن وقىپ وسكەن ۇرپاق - وقىرمان دا وڭبايدى. ياعني وتىرىك ايتادى، جالعان ءسوز سويلەيدى.

شىندىقتى سويلەپ، تاۋەلسىز وي ايتىپ جۇرگەن ساناۋلى ءتورت-بەس باسىلىمنان باسقا گازەت-جۋرنالداردىڭ ءبارى مەملەكەتتىڭ قاراماعىندا. كەيبىر باق كارىستەردىڭ نەمەسە رەسەيدىڭ قارجىسى­مەن شىعادى. دەمەك، ولاردىڭ قازاق مۇددەسىن قىزعىشتاي قورعاي قوي­ماسى - ايدان انىق شارۋا. مىسالى، «كتك» - قوعامدىق-الەۋمەتتىك ماسەلە­لەردى ءتاپ-ءتاۋىر كوتەرىپ جۇرگەن تەلەارنالاردىڭ ءبىرى. الايدا ونىڭ دا «قولبالا» قىزمەتىن اتقارىپ جۇرگەن كەزدەرى بار.

جۋىردا سول «كتك» تەلەارناسىندا استانا قالاسىنىڭ قۇرىلىستارى تۋرالى ءبىر حاباردا بولات اتاباەۆ پەن ەرمەك تۇرسىنوۆ ەكەۋى تاس قالانىڭ ءولى بەينەسى تۋرالى اششى ايتتى. «و، بارە­كەلدى!» دەپ وتىرسام، ەفيرگە ءۇشىنشى بولىپ جارقىنبەك دەگەن بۇرىن «ەكسپرەسس-ك»-نىڭ ءجۋرناليسى بولعان، ماشكەۆيچ­تىڭ قولتىعىنىڭ استىندا جۇرگەن ازامات شىعا كەلدى.

سوندا ءتۇسىندىم ءبىزدىڭ جۋرنا­ليستەر­دىڭ استانا ءۇشىن ءدۇرداراز بولىپ، الپاۋىتتىق توپتاردىڭ ءسوزىن سويلەپ جۇرگەندەرىن.

- بۇدان بۇرىنعى جىلدارى تاۋەلسىز باسىلىمداردىڭ جۋرناليستەرى ساياسي ماقالالارى ءۇشىن وققا ۇشىپ نەمەسە ءىز-ءتۇسسىز جوعالىپ جاتاتىن. ال سوڭعى ءبىر جىلدىڭ ىشىندە ءدىني ماسەلە كوتەرگەن جۋرناليستەردىڭ قىسىمعا الىنعانى جونىندە بىرنەشە فاكت تىركەلىپتى. قالاي ويلايسىز، قازاقستان ءۇشىن ەندى ساياساتتان ءدىننىڭ ماڭىزى ارتا باستاعان با؟

- ارينە، ءدىن قوعامدا كۇيىپ تۇرعان ماسەلەلەردىڭ بىرىنە اينالا باستادى. نەسىن جاسىرايىق، وسى ءدىننىڭ ارتقى تىرەگى كۇشتى مە، قارجىسى كوپ پە، كىم ءبىل­سىن، ءدىن  «دوڭگەلەپ-اق» تۇر عوي. بۇرىنعى جىلدارى سىزدەردىڭ «دات» جوباسىنداعى باسىلىمدارىڭىزدان ساياسي ماقالا جاز­عاندارى ءۇشىن جۋرناليستەردىڭ قى­سىم­عا الىنعانى تۋرالى بىرنەشە وقي­عانى كوزبەن كورىپ ەدىك. قازىر ءدىن ماسە­لەسىنە ارالاسقان تىلشىلەردىڭ جو­عالىپ نەمەسە ءىستى بولىپ جاتقان­دارىن ەستىپ جاتىرمىز.

- كۇز - ناۋقان. ساياسات ءۇشىن دە بۇل مەزگىل اۋىس-ءتۇيىس بولاتىن نەمەسە ەسەپ بەرەتىن كەز. قازاق ماسەلەسى مەن بيلىك ساياساتىندا بيىلعى كۇزدىڭ بەينەسى وتكەن جىلداعىدان قالاي بولاتىن سياقتى؟

- بيىلعىسى بىلتىردان وزگەرەك بولا قويماس... ءبىر ادام بار ماسەلەنى شەشكەن قوعامنىڭ تامىرىندا قان جۇگىرمەيدى...

«قازاقستان» گازەتىندەگى ماقالالا­رىم­دا نازارباەۆتى «مەنىڭ ماڭگىلىك پرەزيدەنتىم!» دەپ جازامىن. ونى كەكە­تىپ، مۇقاتىپ ايتقان پىكىرىم ەمەس. شىندىعى سولاي. نازارباەۆ - تاۋەلسىز ەلدىڭ ءبىرىنشى جانە سوڭعى پرەزيدەنتى. ويتكەنى ول وسى بيلىگىن پايدالانىپ، قا­زاقستاندى رەسەيگە قايتادان قوسىپ بەرەدى نەمەسە تاتارستان سياقتى، رە­سەيدىڭ قۇرامىنداعى اۆتونومياسى بولىپ قالامىز. ءبىز تاۋەلسىزدىكتى قاراۋسىز قالعان جەرىنەن «تاۋىپ» الدىق. ياعني رەسەي وزىنە تاۋەلسىزدىك جاريالاعاننان كەيىن (كىمنەن تاۋەلسىزدىك العانىن ءبىل­مەي­مىن), ءبىز تاۋەلسىز ەل بولدىق.

- ۇكىمەت جاقتان بيلىكتىڭ ءسوزىن سويلەيتىن، ۇكىمەتتىك مارتەبەسى بار گازەتتەردى شىعارۋعا ۇسىنىس تۇسكەن جوق پا؟

- قارا نان جەسەم دە، قارجىسى مول دۇنيەگە كوز بايلاپ بارا المايمىن... التىنبەك مارقۇم دا بيلىكتەن كەتكەندە ۇكىمەتتىڭ بىلىعى مەن شىلىعىنا شىداي الماعان عوي. قازىرشە ۇكىمەتتىك مارتە­بەسى بار گازەتتەردەن ەشقانداي ۇسىنىس تۇسە قويعان جوق. ەگەر ونداي جاعداي بولىپ جاتسا (وعان كۇمانىم بار), اقتان باسقا جاعىم جوق ەكەنىن اشىپ ايتام. باسقا دەرىم جوق.

- وسى كۇنى جۇرت اراسىندا وپپوزيتسيالىق پارتيالار مەن تاۋەلسىز باسىلىمدار جونىندە الۋان ءتۇرلى پىكىر بار. ماسەلەن، ءبىزدىڭ ۇكىمەت الەمگە قازاق­ستاندا دەموكراتيانىڭ بار ەكەنىن كورسەتۋ ءۇشىن وپپوزي­تسيالىق پارتيالاردى قولمەن جاساپ، باسىلىمداردى ۇكىمەت ەسەبىنەن قارجىلاندىرىپ وتىر دەگەن ءسوز ايتىلادى. بىزدىكى «دات» جوباسىنداعى ءوز گازەتىمىزدى اقتاپ الۋ ەمەس، سىرتكوز رەتىندە ءسىزدىڭ پىكىرىڭىز ارقىلى وقىر­مانعا اڭگىمەنىڭ ءمان-جايىن ءتۇسىندىرۋ...

- مۇنداي پىكىردى بىرىنشىلەردىڭ بىرەۋى بولىپ راحات اليەۆتىڭ ايتقانىن وقىدىق قوي. الايدا ۇكىمەت شىنىمەن وپپوزي­تسيالىق پارتيالاردى قارجىلاندىراتىن بولسا، وندا ءبىزدىڭ گازەتكە دە ءبىر ۇش­قىنى ءتيىپ قالسا كەرەك-ءتى. بىراق ونداي اقشانى كورگەن جوقپىن. «ازات» پەن «ال­عا» پارتياسى تۋرالى انىق پىكىرىم - ول ەكەۋى ۇكىمەتتەن ءبىر تيىن اقشا المايدى. ال «ادىلەت» پارتياسى تۋرالى بىردەمە دەي المايمىن.

ەندى تاۋەلسىز باسىلىمدار جاعدا­يىنا كەلسەم، ۇكىمەت ونداي قارماقتى ادەيى سالادى. ونى سىزدەردىڭ «دات»، «سۆو­بودا سلوۆا» گازەتتەرى «قاۋىپ»، ءبىراز جاماناتقا قالدى ەمەس پە.

بىراق ۇكىمەتتەن اقشا الدىق ەكەن دەپ، ەرمۇرات باپي دا، گۇلجان ەرعاليەۆا دا ايىلىن جيعان جوق قوي. قالاي ايتساق دا، تاۋەل­سىز باسىلىمدا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن جۋرناليستەردى قۇرمەتتەۋ، سىيلاۋ كەرەك. حالىق الدىندا «ەگەمەن قازاقستان» مەن «داتتىڭ» قايسىسىنىڭ ءجۇزى جارىق، قايسىنىڭ كوتەرگەن جۇگى اۋىر ەكەنىن پرە­زيدەنت تە، قويشى دا جاقسى بىلەدى. بىراق باعا بەرىلمەي وتىر. باعا - بولا­شاقتىڭ ەنشىسىندە.

- سەكە، اڭگىمەڭىزگە كوپ راقمەت!

جۇقامىر شوكە،

«D»

التىنبەكتىڭ ءازىلى

التىنبەك ءازىل-قالجىڭدى تەاتردا قويىلعانداي ەتىپ ۇيىمداستىراتىن. بىردە كۋرستاستار باس قوسىپ وتىرعانبىز. اناۋ-مىناۋدى ايتىپ وتىرعاندا، ستۋ­دەنتتىك كۇندەردە بارلىق جاس جىگىتتەر باستان كەشەتىن ءبىر جاعدايات ەسكە ءتۇستى. ءبىز ەكىنشى كۋرس­تى بىتىرگەن جىلى قوس­تانايعا كارتوپ تەرۋگە باردىق. سول جەردە بوزبالا كۋرستاسىمىز ساعاتبەك مە­دەۋبەكۇلى (پروفەسسور، قازىر قازمۋ-دە ساباق بەرەدى), قازىرگى تىلمەن ايتقاندا، «قىزبەن جۇرەدى» عوي. جيىرما جىلدان كەيىن سونى التەكەڭ تاماشا ازىلگە اينالدىردى.

ءازىل بىلاي: التىنبەك ءبىر ستۋدەنت بالانى تاۋىپ، وعان ساعاتبەكتىڭ ءۇيىنىڭ تەلەفونىن بەردى. سونىمەن بىرگە قالجىڭنىڭ ستسەناريىن ءتۇسىندىردى. ياعني ستۋدەنت بالا ساعاتبەكتىڭ قوستانايدا «جۇرگەن قالىڭدىعىنان» تۋعان بالا بولىپ، تەلەفون شالۋى كەرەك.

ول «جۇگەرمەك» تە ءارتىس ەكەن، ساعات­بەك تۇتقانى كوتەرگەن جەردە-اق: «ساعىن­دىرعان اكەم-اۋ!» - دەپ بوزداپ قويا بەرەدى. ساعاتبەكتە ەس جوق. سودان بالا ءوزىن تانىستىرىپ: «مامام سىزگە ءبىر جا­با­عى سويىپ بەرىپ جىبەرىپ ەدى»، - دەيدى. ساعاتبەك تايدىڭ ەتىن الۋ ءۇشىن بالامەن ەكىنشى الماتى تەمىرجول بەكەتىندە كەزدەسەدى. ءبىز ول جەرگە الدىن الا بارىپ، كامەرامىزدى قوسىپ تۇرمىز.

ءبىر كەزدە ساعاتبەك كەلدى. بالا ەڭكىل­دەپ جىلاپ، ونى قۇشاقتاپ كورىسىپ جاتىر. ول بالانى جۇباتىپ جاتىپ: «ەت قايدا، ەت؟» - دەپ قويادى. ءدال سول كەزدە جان-جاقتان ءبىز دە شىعا كەلىپ، قىران-توپان كۇلكىگە باتتىق. ساسىپ قالعان ساعاتبەك: «ءسويتىپ تە قالجىڭداي ما ەكەن؟..» - دەپ قيپاقتاپ قالدى.

ويىنىمىز بىتكەن سوڭ، ءبارىمىز سا­عاتبەكتىڭ ۇيىنە بارىپ، ءبىر قويىن سويدىرىپ، قىمىزىن ءىشىپ قايتقانبىز. ال­تىن­بەكتىڭ ونداي-ونداي قىزىقتارى كوپ.

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» گازەتى (پروەكت «DAT» № 31 (68) 08 قىركۇيەك  2010 جىل.