بۇگiنگi زاماندا اركiمنiڭ-اق كاسiپكەر بولعىسى كەلەدi. ءوز شارۋاڭدى ءوزiڭ دوڭگەلەتiپ وتىرعانعا نە جەتسiن؟! سول كاسiپكەرلiكپەن مەنiڭ دە اينالىسقىم بار ەدi. الايدا، نەمiستiڭ اتاقتى ەكونوميسi, گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ پروفەسسورى يوزيف شۋمپەتەردiڭ «كاسiپكەر بولۋ – باسقانىڭ iستەگەنiن iستەمەۋ» دەگەنiن وقىعان سوڭ ول ويىمنان امالسىز اينىدىم. دەمەك، كاسiپكەرلiك دەگەنiمiزدiڭ ءوزi ماڭايىڭداعى iسكەر ادامداردىڭ تiرلiگiنە ەلiكتەۋ ەمەس ەكەن. بۇل – تىڭنان تۇرەن سالۋ دەگەنگە سايادى.

قازىعۇرت اۋدانى قاقپاق اۋىلىندا قىمىز ءوندiرiسiن وركەندەتiپ، شارۋاسىن ۇرشىقشا يiرiپ وتىرعان شىمىر سىدىقوۆتى كورگەندە تاعى دا ەكiۇداي كۇيگە ءتۇستiم. دانا قازاقتىڭ «قيمىلداعان قىر اسادى» دەپ تەككە ايتپاعانى وسىندايدا كورiنەدi. جالپى، بiز «قولى قيمىلداعاننىڭ اۋزى قيمىلدايدىنى» دا ۇمىتىپ كەتە بەرەمiز. بۇل قازاقى جالقاۋلىعىمىزدان ەكەنi انىق.

بۇگiندە شىنتاقتاپ جاتىپ قىمىز ساپىراتىن شىمىردايىن شارۋاڭىز كاسiپكەرلiككە قالاي كەلدi?

– كولحوز كەزiندە تاپجىلماي 14 جىل قوي ورگiزدiم. كەڭەس وكiمەتi تاراعان سوڭ قامشىمدى قولىما ۇستاپ قىردان ءتۇستiم. نە iستەمەك كەرەك؟ ەكi ۇل مەن ەكi قىزعا تاماقتى قايدان تاۋىپ بەرەمiن؟ وسى ويمەن باسىم قاتىپ وتىرعاندا شارۋاتورى اتىم كiسiنەدi. «مىناۋ نە دەپ تۇر؟» دەيمiن iشتەي. شولدەپ-اق قالىپپىن. تاڭداي جiبiتەتiن سۋسىن iزدەدiم. اڭسارىم قىمىز ەدi. سول اڭساعان قىمىزىم مەنi وسى دەڭگەيگە جەتكiزدi, – دەيدi شىمىر.

«قىزىل تاڭ» كولحوزى تاراعان سوڭ شىمىردىڭ دا ۇلەسiنە 5-10 توقتى تيگەن. الايدا، ونىمەن جان باعۋ قيىن ەدi. سودان عوي، ولاردىڭ جىلقى شارۋاشىلىعىنا بەت بۇرىپ جۇرگەنi.

– كوكپاردا دوداعا كيiپ-جارىپ كiرەتiن بەلدi ايعىرىم بار ەدi. قىستا جىلقىعا قورا كەرەك. جايىلىمسىز، قوراسىز مەملەكەت سۋبسيديا بەرمەيدi ەكەن. قانشا قيماعانمەن، سول ايعىردى ساتتىق. بيە باسى بارشىلىق قوي، بiر قازاناتتى دۇنيەگە اكەلەر دەپ ويلادىق، – دەيدi «شىمىرباي» شارۋا قوجالىعىنىڭ توراعاسى شىمىر سىدىقوۆ.

قازiر جەلiگە 22 قۇلىن بايلانادى. دەمەك، وسىنشاما بيە ساۋىلادى. الماتى قالاسىنا كۇن سايىن 60 ليتر قىمىز جونەلتiپ وتىرادى. مۇندا ونى ۇلكەن ۇلى بولات كۇتiپ الىپ، كافەلەرگە وتكiزەدi. ال، اۋىلدا قالعان قىمىزدى توي-جيىنعا، اۋىزاشارعا الدىن-الا تاپسىرىس بەرiپ، اتتاي قالاپ الدىراتىندار كوپ. ارا-اراسىندا قىستىق سوعىمعا جىلقى بايلاپ، تابىسىن ەسەلەيدi. وسىلايشا ەشكiمگە الاقان جايماي-اق، شەكارالى ايماقتا شارۋاسىن شالقىتىپ وتىرعان شىمىر شىن مانiندە اۋىلداعى باي-قۋاتتىلاردىڭ بiرi.

كوكتوبەدە 80 گەكتار جايىلىمدىق جەرi بار. كiشi ۇلى جانiبەك بويداق مالدى وسى جەردە باعادى. شىمىردىڭ جۇبايى قانزيرا اباي اتىنداعى قىزدار پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن بiتiرiپ كەلگەن قىزى مولدiرمەن بiرگە بيەلەردi مەزگiلiندە ساۋىپ الادى.

شىمىر قىمىزدان تۇسكەن قارجىعا 12 توننا جەم، 40-50 توننا ءشوپ ساتىپ الادى ەكەن. مال ازىعى جىلقىلارعا قىستاي جەتەتiن كورiنەدi. الايدا، «اگروبيزنەس–2020» باعدارلاماسى اياسىندا «اۋىل شارۋاشىلىعىن قارجىلاي قولداۋ قورى» اق وڭتۇستiك قازاقستان وبلىستىق فيليالىنان نەسيە الا الماي جۇرگەن جايى بار بولىپ شىقتى. ەلەكتروندى بازاعا تiركەلiپ، سول ارقىلى سۋبسيديا الۋعا ارەكەت ەتكەنiمەن، ونىسىنان ەشتەڭە شىعارا الماعان. مەملەكەتتiك باعدارلامالارعا ەنگiزiلگەن وزگەرiستەر مەن قور الدىنداعى ماقساتتارعا بايلانىستى قارجىلاندىرۋ شارتتارىنا دا وزگەرiستەر ەنگiزiلگەن. ماسەلەن، بيىل جىلقى، قوي شارۋاشىلىقتارى مەن جايىلىمداردى سۋمەن قامتۋ باعىتتارىن قارجىلاندىرۋعا باسىمدىق بەرiلەدi. «قۇلان» باعدارلاماسى اياسىندا نەسيە ۇيىمدارى جىلقىشىنىڭ بۇل تiلەگiن قاناعاتتاندىرادى دەگەن سەنiمدەمiز.

– بىلتىر جوڭىشقانىڭ تايلانعان بiر داناسىن 250-280 تەڭگەدەن الدىق. بيىل ءشوپ مول. سوندىقتان ارزانعا ءتۇسiپ وتىر. تەڭگەنiڭ باسى قۇرالسا، ەكiجىلدىق ءشوپ جيناپ الۋ ويىمدا بار، – دەيدi شىمىر.

اڭگiمە اراسىندا ول قىمىزدىڭ شيپالىق قاسيەتi تۋرالى مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور تورەگەلدi شارمانوۆتىڭ زەرتتەۋلەرiن كوپ وقىعانىن ايتتى. سيىر سۇتiنەن ترانسماي قىشقىلى كوپ بولiنەدi. ال، بيە ءسۇتi بارلىق اۋرۋعا ەم. ت.شارمانوۆ باسقاراتىن قازاق تاعامتانۋ اكادەمياسىنىڭ عالىمدارى «قۇلىنشاق» دەگەن اتپەن سۇزبە يوگۋرتىن جاساپتى. سونداي-اق، بيە سۇتiنەن جاسالعان بالمۇزداقتىڭ قۇرامىندا قانت مۇلدە بولمايدى ەكەن.

بۇل – شىمىردايىن شارۋانىڭ ءسوزi. جىلقىنى – جانىم، قىمىزدى – قانىم دەپ بiلەتiن ول بيەلەردiڭ سانىن تاياۋ كەلەشەكتە جۇزگە جەتكiزۋدi ارمانداپ ءجۇر.

Abai.kz