جۇما, 29 ناۋرىز 2024
قوعام 5357 0 پىكىر 30 قاراشا, 2016 ساعات 10:59

1 جەلتوقسان - جالپىعا ورتاق مەرەكە.

 

1 جەلتوقسان – تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى. جالپىعا ورتاق مەرەكە.

پرەزيدەنتتىك ينستيتۋت العاش رەت اقش-تا تاعايىندالىپ، ەنگىزىلگەنى بەلگىلى. الەمنىڭ كوپتەگەن ەلىندە پرەزيدەنت لاۋازىمى بار. بۇل – ومىرشەڭ ينستيتۋت. سول اقش-ىڭىزدا 1880 جىلدان بەرى امەريكانىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى دجوردج ۆاشينگتوننىڭ قۇرمەتىنە بەلگىلەنگەن پرەزيدەنت كۇنى جىل سايىن اتالىپ كەلەدى.

قازاقستاندا دا تۇڭعىش پرە­زي­دەنت كۇنى رەسمي مەرەكە رەتىندە اتا­لا باستادى. مەملەكەت باسشى­سى­نىڭ ءبىر ءسوزى بار: – قۇداي قازاققا قى­رىن قاراماعان: پەيىلىنە ساي ەتىپ ۇلان-عايىر جەر بەرگەن، استى-ءۇستىن تول­تىرىپ كەن بەرگەن، مەيىربان، اق­كوڭىل، ادال ەل بەرگەن، جانى ءۇشىن ما­لىن، ارى ءۇشىن جانىن ساداعا ەتە­تىن ەر بەرگەن. ماعان ارى ءۇشىن جا­نىن ساداعا ەتەتىن وسىنداي تەكتى حا­لىققا، مەنى «ۇلىم» دەپ، «پەر­زەن­تىم» دەپ توبەسىنە كوتەرگەن حالىققا، ارعى-بەرگىدەگى قازاق بالاسىنىڭ بىردە-ءبىرىنىڭ پەشەنەسىنە بۇيىر­ما­عان باقىتتى – تولىققاندى، تاۋەل­سىز مەملەكەت قۇرۋدىڭ باسىندا بولۋ باقىتىن بۇيىرتقان حالىققا قىز­مەت ەتۋدەن ارتىق ەشتەڭەنىڭ كە­­­رەگى جوق. وسى جولدا مەن بويىم­دا­عى بار قايرات-قابىلەتىمدى، ءبىلىم-بىلىگىمدى اياماي جۇمسايمىن، قانداي تاۋەكەلگە دە بارامىن!

تاۋەلسىزدىك ۇعىمى – قازاق ءۇشىن قاس­تەرلى. تاۋەلسىزدىك – تاۋەكەل دە­گەن ۇلتتىق ۇعىمعا تولىق ساي كەلە­تىن قۇبىلىس. قازاق «تاۋەكەل ەت تە تاس جۇت» دەيدى. ەلباسىنىڭ وسىناۋ 25 جىل مۇعدارىنداعى اتقارعان اۋ­قىم­دى قىزمەتىن باعامدايتىن بول­ساق، ەڭ الدىمەن وسى تاۋەكەلگە ارقا سۇيەگەنىن اڭعارامىز. قاي قازاقتىڭ بالاسىنا تولىققان تاۋەلسىز مەم­لە­كەت قۇرۋ باقىتى بۇيىردى راسىن­دا؟!. بۇرىن سورابى بەلگىلى، سوقپاعى بەدەرلى جولمەن جۇرسەك ءبىر ءسارى. «كۇن سونگەنشە، سونبەيدى» دەگەن كسرو ءبىر كۇندە كۇيرەپ سالا بەردى. شىر­ماۋىقتاي شىرمالعان جوسپار­لى ەكونوميكانىڭ بەلبەۋى بىت-شىت ءۇزىلدى. قازاقستانعا قاراساتىن ەش­كىم قالمادى...

ءبارىن  دە تىڭعا تۇرەن سالعانداي جاڭادان باستاۋعا تۋرا كەلدى. اسپان ۇعى­مىمەن سالعاستىرا قارايتىن بول­ساق، تاۋەلسىزدىك – تەمىرقازىق جۇل­دىزى ىسپەتتەس. ول ءبىر ورنىنان ەش­قاشان وزگەرمەيدى. وزگەرگەن دە ەمەس. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءا دە­گەندە ۇستانعان ەكى باعىتى – دە­موك­راتيا مەن نارىق، تەمىرقازىققا باي­لانعان اقبوزات پەن كوكبوزات سەكىلدى. ۋاقىت ەلباسىنىڭ ەڭ دۇرىس تاڭداۋدى جاساعانىن دالەلدەدى. 
«ادامنىڭ ادامشىلىعى ءىستى باس­تاعاندىعىنان بىلىنەدى، قالايشا بى­تىرگەندىگىنەن ەمەس» دەپتى اباي. پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ تاۋەل­سىز مەملەكەت قۇرۋ جولىنداعى ءىس باس­تاۋى وڭىنان بولدى. از ۋاقىتتا عا­سىرعا تاتىرلىق جۇمىستار اتقا­رىل­دى. شەكارا شەگەندەلدى. ءتول تەڭ­گەمىز اينالىمعا ءتۇستى. ەلدىڭ قور­عانىس قۋاتى ارتتى. ىشكى-سىرت­قى ساياساتتىڭ ءبارى وڭعارىلدى. اتوم اج­داھاسىنىڭ وشاعى جابىلدى. اس­­تانا قالاسى سالىندى. ساناي بەر­سەك ءبىر ادام ەمەس، مىڭ ادامنىڭ ات­ق­ارار ءىسىنىڭ باستاۋى شىعا بەرەدى.
جارىقتىق اباي ءوزىنىڭ 41-قا­را­سوزىندە «قازاققا اقىل بە­رەم، تۇ­زەي­مىن دەپ قام جەگەن ادامعا ەكى ءتۇر­­لى نارسە كەرەك. اۋەلى – بەك زور وكى­­مەت، جارلىق قولىندا بار كىسى كە­رەك. ۇلكەندەرىن قورقىتىپ، جاس با­لالارىن ەرىكسىز قولدارىنان الىپ، مەدرەسەلەرگە بەرىپ، ءبىرىن ول جول، ءبىرىن بۇل جولعا سالىپ، دۇنيەدە كوپ ەسەپسىز عىلىمنىڭ جولدارى بار، ءاربىر جولدى ۇيرەتۋشىلەرگە بە­رىپ، سەن بۇل جولدى ۇيرەن، سەن ول جول­دى ۇيرەن دەپ جولعا سالىپ، مۇن­داعى حالىققا شىعىنىن تولەتىپ جى­بەرسە، ءحاتتا قىزداردى دا ەڭ بول­ماسا مۇسىلمان عىلىمىنا جىبەرسە، جاق­سى ءدىن تانىرلىق قىپ ۇيرەتسە، بۇل اتالارى قارتايىپ سوزدەن قال­عانشا تۇزەلسە بولار ەدى. ەكىنشى – ول ادام ەسەپسىز باي بولارعا كەرەك. اتا­لارىن پارالاپ، بالالارىن الىپ، باستاپقى ايتقانداي جولعا سا­لىپ، تاعىلىم بەرسە، سوندا تۇزە­لەر ەدى» دەپ كەتكەن ەكەن.

ابايدىڭ ايتىپ وتىرعانى – وسى كۇنگى تىلمەن ايتقاندا، پرەزيدەنتتىك بيلىكتىڭ ناق ءوزى ەمەس پە؟!. «جارلىق قو­لىندا بار كىسى» دەگەن – پرەزيدەنت لاۋازىمى عوي. دەمەك، اباي – دا­نىش­پان! تاۋەلسىز قازاقستان رەس­پۋبليكاسىندا تولىققاندى جۇزەگە اسى­رىلعان رەفورمالار مەن اۋقىم­دى، وزەكتى ءىس-شارالاردىڭ بارلىعى دا نەگىزىنەن العاندا ەلباسى جار­لى­عىمەن اتقارىلدى.

«بالالاردى دۇرىس جولعا سالۋ» تۇر­عىسىنداعى اباي وسيەتى مەم­لە­كەت باسشىسىنىڭ جارلىقتارىمەن جۇ­زەگە اسىرىلدى. ءبىر عانا «بولا­شاق» باعدارلاماسىن ايتساق تا جەت­كىلىكتى. سونىمەن قاتار نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى، نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىنىڭ اشىلۋى، اباي ايت­قان  «دۇنيەدە كوپ ەسەپسىز عىلىم جول­دا­رىن» يگەرۋ ەمەس دەپ كىم ايتا الا­دى؟!.

تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى – تا­ري­حي تاڭداۋ كۇنى! ىنتىماعى جا­راس­قان، بىرلىگى بەكەمدەلگەن بارشا قا­زاق­ستاندىقتاردىڭ ۇلت كوش­باس­شىسى، تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ توڭىرەگىنە توپتاسۋ كۇنى!

ەلباسىنىڭ ءوز سوزىمەن ايتقاندا، ء«بىز ۇيرەنۋشى ەلدەن – ۇيرەتۋشى ەل­گە اينالدىق». قازاقتىڭ اتى قالىڭ الەم­گە ءمالىم بولسا، ونى ءماشھۇر ەت­كەن تۇڭعىش پرەزيدەنت. قازاق حال­قىنىڭ ءاردايىم مارتەبەسى بيىك، مە­رەيى ۇستەم بولا بەرسىن!

نۇرتورە ءجۇسىپ

دەرەككوز. اikyn.kz

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1578
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2276
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3594