سوۆەت وكىمەتىنىڭ تۇسىندا ءباسپاسوز بىتكەندە «وكىرگەن» تاقىرىپتىڭ ءبارى «كوممۋنيستىك» دەپ باستالاتىن ەدى. شەراعاڭ - شەرحان مۇرتازا «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە باس رەداكتور قىزمەتىن اتقارعان سونوۋ ءبىر جىلدارى الگى قۇردىمعا كەتكىر «كوممۋنيستىك» دەگەن «قاھارلى» ءسوزدىڭ ىشىندەگى «ني» ءتۇسىپ قالىپ رەداكتسيا ۇجىمىنىڭ باسىنا قارا بۇلت ۇيىرىلەدى. الدىمەن شەراعامىزدى ورتالىق كوميتەتتىڭ ءدالىزىن كەشىپ ءجۇرىپ  يدەولوگيانى باعاتىن يىسشىلدەر شاقىرىپ الىپ ءبىراز «يلەسە» كەرەك. بىراق، بوپساعا يىلە قوياتىن شەراعاڭ با، تاقىرىپتان قاتە تاۋىپ تاناۋراعاندارمەن تارتىسىپ شارشاپ رەداكتسياعا كەلگەن سوڭ قول استىنداعىلاردىڭ اپشىسىن قۋىرىپ «ني قايدالاپ» اقىرادى. بىلايدا سۇستى ادام «ني قايدا؟!» دەپ ىزبارلانعان سايىن جۋرناليستەردىڭ ءجۇنى جىعىلىپ جەرگە قاراي بەرەدى. سول كەزدە جيىن ۇستىنە اپالاقتاپ ءفوتوتىلشى سايلاۋ پەرنەباي كىرىپ كەلەدى. شەراعاڭ وعان دا قاراپ: «ءاي، سايلاۋ، «ني قايدا، ني؟» دەپ زىلدەنەدى. سوندا ويىن ىركپەي سويلەيتىن سايلاۋ مارقۇم ارىپتەستەرىنىڭ حالىنە جانى اشىپ: «وي، شەراعا، ءسىز دە قىزىقسىز، ءبىر كارىس ءۇشىن ءبارىمىزدى قىراسىز با؟» - دەگەن ەكەن. شەراعاڭ مىنا جاۋاپقا شىداي الماي مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەرەدى.

سوۆەت وكىمەتىنىڭ تۇسىندا ءباسپاسوز بىتكەندە «وكىرگەن» تاقىرىپتىڭ ءبارى «كوممۋنيستىك» دەپ باستالاتىن ەدى. شەراعاڭ - شەرحان مۇرتازا «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە باس رەداكتور قىزمەتىن اتقارعان سونوۋ ءبىر جىلدارى الگى قۇردىمعا كەتكىر «كوممۋنيستىك» دەگەن «قاھارلى» ءسوزدىڭ ىشىندەگى «ني» ءتۇسىپ قالىپ رەداكتسيا ۇجىمىنىڭ باسىنا قارا بۇلت ۇيىرىلەدى. الدىمەن شەراعامىزدى ورتالىق كوميتەتتىڭ ءدالىزىن كەشىپ ءجۇرىپ  يدەولوگيانى باعاتىن يىسشىلدەر شاقىرىپ الىپ ءبىراز «يلەسە» كەرەك. بىراق، بوپساعا يىلە قوياتىن شەراعاڭ با، تاقىرىپتان قاتە تاۋىپ تاناۋراعاندارمەن تارتىسىپ شارشاپ رەداكتسياعا كەلگەن سوڭ قول استىنداعىلاردىڭ اپشىسىن قۋىرىپ «ني قايدالاپ» اقىرادى. بىلايدا سۇستى ادام «ني قايدا؟!» دەپ ىزبارلانعان سايىن جۋرناليستەردىڭ ءجۇنى جىعىلىپ جەرگە قاراي بەرەدى. سول كەزدە جيىن ۇستىنە اپالاقتاپ ءفوتوتىلشى سايلاۋ پەرنەباي كىرىپ كەلەدى. شەراعاڭ وعان دا قاراپ: «ءاي، سايلاۋ، «ني قايدا، ني؟» دەپ زىلدەنەدى. سوندا ويىن ىركپەي سويلەيتىن سايلاۋ مارقۇم ارىپتەستەرىنىڭ حالىنە جانى اشىپ: «وي، شەراعا، ءسىز دە قىزىقسىز، ءبىر كارىس ءۇشىن ءبارىمىزدى قىراسىز با؟» - دەگەن ەكەن. شەراعاڭ مىنا جاۋاپقا شىداي الماي مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەرەدى.

اڭگىمەگە ءازىل قىستىرىپ وتىرعانىمىزدى وقىرمان بەك تۇسىنەر دەيمىز. مىنە، ءتورت بەس كۇننىڭ جۇزىنە اينالدى، قازاقستاننىڭ ساياسي ەليتاسى «ني قايدالاپ؟» «قىرىلىپ» جاتىر. بۇل جولعى «ني» قايداعى ءبىر پارتيانىڭ اتىنان ابايسىزدا ءتۇسىپ قالعان «ني» ەمەس، و دۇنيەگە بولىپ تولىپ اتتانعان ني. ەلىمىزدە «ەۋرازياگرۋپ» اتانعان الپاۋىتتاردىڭ كىندىك اكەسى، كارىس دياسپوراسىنىڭ كوسەمى ۆلاديمير ني دەگەن قاريا. قازاقستانداعى كارىستەردى بۇگىنگىدەي جاعدايعا جەتكىزگەن زور تۇلعا. ني جارىقتىقتىڭ ءوز ۇلتىن وزگەشە  سۇيگەنىنە سۇيسىنگەن ەلباسىمىز وسىلاي دەپتى («...ول ءوز سوزىندە ۆلاديمير ءنيدىڭ وتباسىنا كوڭىل ايتقان پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەلدەگى كارىس دياسپوراسىنا قاراتا: «ەگەر ۆلاديمير ۆاسيلەۆيچ بولماعاندا قازاقستان كارىستەرى قازاقستاندا بۇلايشا ءومىر سۇرمەس ەدى»  دەگەن ءسوزىن كەلتىرە كەتتى». ۆلاديمير كيمنىڭ قارالى جيىندا ايتقان ءسوزى.  - ازاتتىق راديوسىنىڭ سايتىنان الىندى.)

78 جىل عۇمىر كەشكەن ۆلاديمير ني دەگەن پەندە ۆلاديۆوستوكتا دۇنيەگە كەلىپ جوعارى بىلىمگە  سوۆەتتىك «ۇلتتار لابوروتورياسى» - قازاقستاندا قول جەتكىزەدى.  مارقۇمنىڭ جاريا ءومىرى ولە ولگەنىنشە جۇرتقا جۇمباق بولىپ كەتتى. سوندىقتان ءبىز دە ول تۋرالى رەسمي دەرەكتەن باسقا ماندىتىپ ەشتەڭە ايتا المايمىز; مارقۇمنىڭ اتقارعان قىزمەتى، لاۋازىمى جايىندا ينتەرنەتتىڭ «تىلىنە» جەتىك جان ءوزى-اق ىزدەپ، وقي جاتار. دەگەنمەن، جۇقالاپ بىلەتىنىمىزدى ورتاعا سالا كەتەلىك: ۆلاديمير ۆاسيليۇلى نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنا ەرتەرەك كەزدەن جۇعىسىپ اتقوسشىسى، كومەكشىسى، كەرەك ۋاعىندا كەڭەسشىسى بولدى. رىمعالي نۇرعاليۇلىنىڭ  ساياسي ناۋقاندار بارىسىنداعى «ەگەمەندە» جاريالانعان ەستەلىگىندە ءنيدىڭ نازارباەۆقا ءاۋ باستان ىقپالدى جاننىڭ ءبىرى بولعانى جونىندە جىڭىشكە عانا ايتىلىپ كەتەدى. قازاق ني دەيتىن الپاۋىتتىڭ تاسادا اسىپ تاسىپ ءومىر سۇرگەنى جايىندا كەش ەستىدى، كەش ءبىلدى. وندا دا تام-تۇمداپ. ۇزىنقۇلاقتان جەتكەن سوزدەن. سول «ۇزىنقۇلاقتىڭ» ايتۋىندا، نيەكەڭ نۇرەكەڭە «قازاق ءسىزدى ۇناتپايدى» دەپ سىلق-سىلق كۇلىپ ءجيى  سىبىر شىعارىپ وتىرىپتى-مىس. ۇزىنقۇلاقتىڭ تاعى ءبىر ايتۋىندا، نيەكەڭ نۇرەكەڭنىڭ قۇزىرىنداعى وكىمەتتىڭ ساياسي كامپانيالارىنا قارجى قۇيىپ كەلىپتى. ال ەندى، ۇزىنقۇلاقسىز ايگىلەنگەن ءبىر شىندىق - نيەكەڭ كارىس دياسپوراسىنىڭ قازاقستاندا باستالعان جاڭا تۇرمىسقا تەز بەيىمدەلىپ، تابىسى تولاعاي ىستەرمەن شۇعىلدانۋىنا قايقى ءمۇيىز اق سەركەدەي الشاڭداپ جول باستاپ، ءجون نۇسقاعان كوسەم. بۇل جايتتى «قازاقمىس» كورپوراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى، «فوربس» جۋرنالىنىڭ  كەزەكتى جاريالانىمىنا ەسىمى ەنىپ، الەم جۇرتىنا ميللياردەر رەتىندە داڭقى كەتكەن ۆلاديمير كيم قارالى جيىندا كوزىنە جاس الىپ تۇرىپ ءمالىم ەتتى.

قازاقستانداعى جالعاندى جالپاعىنان باسىپ جۇرگەندەردىڭ اراسىندا قازىر كىم كوپ؟ كيم كوپ. نان دەيتىندەر جانە بار. سولاردى جەتەكتەپ جەتكىزىپ، ەل ساناتىنا قوسىپ اقيرەتكە اتتانعان ني اقساقالدا ارمان جوق شىعار، ءسىرا... ولاردى بىلاي قويعاندا، كورەتىنىمىز بۇگىندە كارىستىڭ كوپ سەريالى كوركەم ءفيلىمى.  قىزدارىمىزدىڭ قيالىندا - كينوداعى كەلبەتى كەلىسكەن  كارىس جىگىتى. تۇتىناتىنىمىز - كارىس وندىرەتىن ءونىم. قارا بازارعا بارساق تا يرەكتەلىپ يرەوگليف تۇسكەن زاتتىڭ بۇيىرىنە قاراپ قويىپ،  «قىتايسكي ەمەس، كارەيسكي كەرەك، مىناۋىڭ كارەيدىكى مە؟» دەپ شالقالايمىز. جوعارى وقۋ ورىندارىندا جاستارىمىز كارىس ءتىلىن ۇيرەنۋگە كادىمگىدەي دەن قويىپ ءجۇر. وسىنىڭ بارىنە  قاراساڭ قازاقستاننىڭ ىشىندە «كارىسستان» دەگەن مەملەكەت قۇرىلىپ كەلە جاتقانعا ۇقسايدى. وسىنىڭ بارىنە قاراپ وتىرىپ قازاقتىعىمىزدان جازىپ ىزالانامىز، ايتپەسە كارىس بولساق نيلەر مەن كيمدەردىڭ اتىنا العىس جاۋدىرار ەدىك قوي. ايتكەنمەندە، ءنيدىڭ ەر ەكەندىگىنە قول قويعانىمىز ابزال. وتانىنان مۇلدە تامىر ۇزگەن ادام بوتەن ورتادا ءجۇرىپ قالىپتاستى، زامانا الپەتىن ەرتە اڭعارىپ،قامال سوعىپ  قايرات كورسەتتى. قازاقتىڭ قاعىنان جەرىگەن بايقۇس شەنەۋنىكسىماقتارىنىڭ ورتاسىنا ويران سالىپ ءبىرىن بىرىنە سوقتى. الدادى. اربادى. اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا ۇستادى. قازاققا كۇلدى. ەن بايلىقتى ەسەپسىز ەگەلەندى. ەندى ەر ەمەي نەمەنە؟! قازاقتىڭ وسى كۇنى ني سياقتى ءبىر شالى بار ما؟ بار شىعار. بىراق جوققا ەسەپ. ءبىزدىڭ شالداردىڭ شاپقاندا شاماسى ءجۇزدىڭ، رۋدىڭ اڭگىمەسىن قوزدىرىپ، سونى بيلىكتەگى اۋىس-ءتۇيىستىڭ كوزىرى ەتۋگە عانا جەتەدى. سالىق زيمانوۆ سياقتى كەشەگى الاش زيالىلارىنىڭ جولىن ۇستانعان تەكتى اتالارىمىزدىڭ اۋزىنداعى سوزىنە دەيىن تاركىلەپ، بيلىكتەگى قۋلار اۋىل ءۇيدىڭ اينالاسىندا ۇستاپ وتىر.  شەرحان مۇرتازانىڭ داۋىسى استاناداعى القىزىل الاڭنان عانا ەستىلەتىن بولدى («ني قايدالاپ» ەمەس، ارينە). مۇحتار  ماعاۋين قىر اسىپ كەتتى. ءابىش اعامىزدىڭ بيلىكتەگى ميسسياسى «ەڭبەك ەرى» اتانۋمەن تامامدالعان سىقىلدى. ۇلت ماسەلەسىن ۇران ەتىپ، ۇرىمتال تۇستان قيمىلدايتىن مۇحتار شاحانوۆتى اقوردانىڭ اينالاسىنداعىلار جاۋ كورىپ، شەتەلگە قاشقان قۋاياقتاردىڭ ء(ابىلازوۆ، اليەۆتەردىڭ) ەلدەگى جانسىزى سانايدى.

ەندى ءسوزدىڭ قىسقاسىنا كەلەيىك.

عايىپتان تايىپ ني مارقۇم و دۇنيەدەن بۇرىن سولتۇستىك كورەياعا بارىپ ءومىر سۇرسە... بۇ دۇنيەدە بۇيىرعان باعى باسىندا تۇراقتاپ قالار ما ەدى، الدە بۇلبۇل ۇشار ما ەدى؟ قازاقستانداعىداي بار بولمىسىن جارقىراتىپ كورسەتە الار ما ەدى، جوق پا؟  كۇماندىمىز. ويتكەنى، كوممۋنيستەر بيلىگىندەگى كورەي ەلىندە ني سياقتى جارتىلىسىنان جايلى تۇرمىسقا بەيىمدى جاننىڭ جايقاپ ءومىر ءسۇرۋى نەعايبىل. نارىقتىق قاتىناسقا كوشكەن قازاقستان ني دەيتىن ءبىر كارىس بالاسىنىڭ بار مۇمكىندىگىن اشتى. ءيا، قازاقستان مۇمكىندىكتەرگە جول اشقان مەملەكەت. بىراق ونداي مۇمكىندىككە ۇلت قامىن ويلاپ، ۇلت مارتەبەسىن اق قانات ارمانىنا بالاعان قازاقتىڭ جاسىنىڭ دا، كارىسىنىڭ دە قولى جەتپەي كەلەدى. ءسويتىپ، ەلىڭدى بۇل زاماندا ورىس پەن كارىس سۇراپ تۇر. ەندى «ني قايدا، ويباي، ني قايدا؟!» دەمەسكە امالىمىز كەم...