ءبىز 1991 جىلى قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل، ورىس ءتىلىن رەسمي ءتىل مارتەبەسىمەن بەلگىلەگەن زاڭ قابىلداعان بولاتىنبىز. بۇل شەشىم، مەنىڭ ويىمشا وتە ورىندى بولدى جانە الداعى ۋاقىتتارداعى زاڭنىڭ قولدانىس اياسىن تارىلتپاۋىمىز قاجەت. الايدا قازاق ءتىلى جاڭا مارتەبەگە يەلەنىپ، ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك تىلگە لايىق قىزمەتتەرىن تولىق ورىنداۋى ءۇشىن، ونى دامىتا ءتۇسۋىمىز دۇرىس.

مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىندەگى قازاق ءتىلى، ونىڭ قالىپتاسۋى مەن تۇراقتى دامۋى ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ءارى ساياسي ەگەمەندىگىمىزدىڭ ەڭسەلى نىشانى بولىپ تابىلادى.

ويتكەنى تاپ وسى تىلدىك تاۋەلسىزدىك، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ازاتتىققا دەگەن ۇمتىلىسىنىڭ ىرگەتاسىن قۇرايدى.

قارا ءسوزدىڭ اتاسى ابايدان باستاپ، قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار – مۇحتار اۋەزوۆ، ءسابيت مۇقانوۆ، ءىلياس ەسەنبەرلين  جانە ت.ب. دەيىنگى الىپ تۇلعالاردىڭ تىلدەرى دە، قازىرگى ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ شۇرايلى قازاق ءتىلى بولعان. زاماناۋي قازاق ادەبيەتشىلەرى مەن عالىمدارى باعالى عىلىمي جانە ادەبي شىعارمالاردى جارىققا تۋدىرىپ، قازاق ءتىلى ءوزىنىڭ لايىقتى ورىنىن يەلەنىپ، زاماناۋي الەمدەگى قازاق ۇلتىنىڭ ءمىنسىز ءتىل قۇرالى بولىپ تانىلدى.  

حالقىمىزدىڭ ەجەلگى تاريحىنىڭ ايناسى رەتىندەگى ۇلتتىق رۋحاني مۇرامىز بولعان – قازاق ءتىلى، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىگىمىزدىڭ جانە سالتىمىزدىڭ، ءداستۇرىمىزدىڭ، ۇلتتىق عۇرىپتارىمىزدىڭ شىمىلدىعىن اشاتىن دا، شاڭىراعىن تىرەيتىن دە نەگىزگى قۇرال بولدى.

بابالارىمىزدىڭ تىلگە دەگەن ماقتانىشى ولاردىڭ وتە جوعارى سەزىمدەرىن تۋلاتىپ، بارلىق ۋاقىتتاردا دا ونىڭ قاستەرلى ۇعىم ەكەنىن كورسەتىپ بەردى.

بۇل ماندەگى مەملەكەتتىك ءتىلىمىز، كۇدىكسىز، ەجەلگى قازاق حالقىنىڭ تەلەگەي تەڭىز تاريحىنىڭ تۇمارى بولىپ تابىلادى.

بارلىق حالىقتار مەن الەم ەلدەرىنىڭ ءتىلى عاسىرلار بويى ۇرپاقتار جالعاستىعىمەن بىرگە كۇردەلى دە قيىن كەزەڭدەردەن وتكەن رۋحاني مۇرا بولىپ ەسەپتەلەدى. 

ماقتانىشىمىزعا وراي، ءبىزدىڭ دە ۇلتىمىز ءوز بابالارىنان قالعان وزگە دە قۇندىلىقتارمەن بىرگە سابىلىپ جەتكەن باعاسىز مۇرانى ساقتاي الدى جانە ونى بۇل كۇنگە دەيىن جەتكىزدى.

بۇگىندە قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە  ساياسات، عىلىم، مادەنيەت، زاڭنامالار، ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستار، ساۋدا جانە باسقا دا بايلانىس قۇرالدارىنىڭ تىلدىك مارتەبەسىنە يە.

ەڭ ماڭىزدىسى، ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى مەملەكەتتىك ءتىل، بۇگىندە قازاقستاننىڭ بارلىق تۇرعىندارىنىڭ بىرلىگى مەن ۇيىتقىسىنىڭ سيمۆولىنا اينالدى.

ءتىلدىڭ دامۋى مەن ەۆوليۋتسياسى مەملەكەت پەن ۇلتتىڭ پروتسەسستىك كورسەتكىشى بولىپ تابىلادى.

بۇل مازمۇنداعى ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى كەزەڭدەرىندە، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىسى شەڭبەرىندە، ونىڭ مەملەكەتتى باسقارۋ ىستەرىندە دە، ساياسي، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە مادەني ساحنالارداعى قىزمەتتىك اياسى كەڭي ءتۇستى. 

تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندەگى قولايلى مۇمكىندىكتەردى تۋدىرعان قوعام ءومىرىنىڭ بارلىق اسپەكتىلەرىندە مەملەكەتتىك ءتىلدى قولدانۋ شەڭبەرىن كەڭەيتۋ ءۇشىن، بارشامىزدان ءومىردىڭ بارلىق سالالارىنداعى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قالىپتاسۋ سالاسىن كەڭەيتۋ، ونىڭ سوزدىك قورىن جۇيەلى تۇردە بايىتۋ، سونداي-اق مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ تازالىعى مەن ۇقساستىعىن ساقتاۋ ءارى قورعاۋ تالاپ ەتىلەدى.  

بۇل ىستە ەلەۋلى كوزگە تۇسەتىندەر قاتارىنا ۇلتتىق ءتىلىمىزدىڭ ءشۇباسىز ايناسى ەسەپتەلەتىن باق، ولاردىڭ تىلگە دەگەن قامقورلىقتارى بولۋى ورىندى.

بۇل پروتسەسستەردە ءبىز جاھاندانۋ كەزەڭىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزدى ەستەن شىعارماۋىمىز قاجەت، ويتكەنى جاھاندانۋ پروتسەسسى ۇلتتار مەن حالىقتاردىڭ رۋحاني مۇرالارىنا ۇلكەن قاۋىپ تۋدىرادى.  

تۇرعىنداردىڭ ەڭ ءبىر دارا قورعانىس جولى مەملەكەتتىك قاسيەتتەردىڭ نەگىزىن قورعاۋعا بارىنشا ۇمتىلۋ، ال مەملەكەتتىك ءتىل ۇلتتىق قاسيەتتەردىڭ باستى تىرەگى.

ءتىل ءاربىر ۇلتتىڭ تۇرمىسىن انىقتايتىن ماڭىزدى ەلەمەنت بولىپ تابىلادى.

سوندىقتان مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندەگى ۇلتتىق ءتىلدىڭ قولدانىسىنا، دامۋى مەن شارىقتاۋىنا ۇمتىلىس پەن مەملەكەتتىڭ بارلىق ۇيىمدارى مەن مەكەمەلەرىندەگى ونىڭ نورمالارىنىڭ ساقتالۋى، وتە زاڭدى جانە ماڭىزدى شارۋا بولىپ تابىلادى.

ء تىل ۇلت كەسەنەسىن قالاۋدىڭ العاشقى "كىرپىشى"-دەسەك ارتىق ەمەس. ۇلتتىق ءتىلى قۇرىعان ەلدىڭ، ەرتە مە، كەش پە ۇلتتىق وي-ساناسى قۇرىپ، ىزىنشە ءوزى جويىلارىنا تاريح كۋا.

سوندىقتان مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قورعانىسى، قۇرمەتى جانە سىيى ءاربىر ادامنىڭ پارىزى بولىپ تابىلادى. ءتول مادەنيەتى مەن ءتىلىن قۇرمەتتەيتىن ءاربىر سانالى ءارى ۇلتجاندى ادامنىڭ ۇلى پارىزى، بۇل باعاسىز مۇرانىڭ تازالىعىن ساقتاۋ جانە شۇرايلى دا شەشەن ءتىلدى كەلەشەك ۇرپاققا تابىستاۋ بولىپ ەسەپتەلەدى.

قازاقستان حالىقتارىنىڭ تىلدەر كۇنىمەن بارشا وتانداستاردى جانە ءبىر مارتە قۇتتىقتايمىن، ءبىز مەملەكەتتىك ءتىل - وركەنيەتتى قازاق ۇلتىنىڭ باي  تاريحى مەن مادەنيەتىنىڭ ماڭىزدى قۇرالى ەكەنىن ەستەن شىعارماۋىمىز قاجەت، ءاربىر شاڭىراققا باقىت پەن تىنىشتىقتى، قىمباتتى ەلىمىزگە - ۇزدىكسىز پروگرەسستى، ال تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ تىلىنە - ماڭگىلىك ءومىردى تىلەيمىن.

قىمباتتى وتانداستار، قازاقستان تىلدەرى كۇنى قۇتتى بولسىن!

***

بارشاڭىزدى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25-جىلدىعىمەن قۇتتىقتايمىن!

ءبىز بۇل ايتۋلى كۇندى شيرەك عاسىر بۇرىن رەفەرەندۋم بيۋللەتەندەرى تۇرىندە كورگەن بولاتىنبىز، جانە ءاربىرىمىزدىڭ بۇل تاڭداۋدى جاساعانىمىز ۇجىمدىق جادىمىزدا ساقتاۋلى. ءبىز ءوز تاڭداۋىمىزدى الاش بابامىزدىڭ داۋىرىندە-اق، ساداق پەن جەبەنىڭ زامانىندا جاساپ قويعانبىز. بۇگىندە، 21-ءشى عاسىردا قارۋ ءتۇرى وزگەرگەنىمەن، ءوز ەركىندىگىن قورعاۋ قاسيەتى وزگەرگەن جوق.

ارينە، ءمىنسىز الەمدەگى قۇقىق - قۋاتتى كۇشتى تۋدىرۋى كەرەك. بۇگىندە زامان ءمىنسىز الەمنەن الدەقايدا الىستا. قۋاتتى كۇشتەردىڭ قۇقىقتى جانشىپ جاتقان جايلارى تولاستار ەمەس. ال بىزدە ءوز قۇقىقتارىمىز بەن بوستاندىقتارىمىزدىڭ قورعانىسىنا لايىقتى اسكەرىمىز بار، ءوز كۇشىمىز بار. ازاتتىق پەن ەركىندىك تەك سىرتقى قاۋىپتەردىڭ قورعانىسىنا مۇقتاج ەمەس.

ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىز دا ەركىن ءومىر سۇرۋلەرى كەرەك، ويتكەنى ەركىن ادام مەن ازات قوعام ءسوزسىز وتە ءتيىمدى قىزمەت ەتەدى. ءبىز ەركىن ادام مەن ازات قوعامدى قورعايتىن ەلدى قۇرۋدى جالعاستىرا بەرگەنىمىز ءجون. تاۋەلدى ادامنىڭ قولىنان ءبارى كەلگەنىمەن، ول باقىتتى قۇرا المايدى.

وتكەن 25 جىل ىشىندە ءبىز ءوز باقىتىمىزدى، بەيبىت ءارى شىعارماشىلىق الەۋەتىمىزدى قۇرىپ كەلەمىز. پروگرەسسىمىزدىڭ قۇپيا فورمۋلاسى قاراپايىم - ول ەڭبەك، ەڭبەك جانە ەڭبەك. ءبىز ءوز جەتىستىكتەرىمىزدى ءوز ەڭبەگىمىزبەن ەسەلەپ، ءوز كۇشتەرىمىزبەن قورعاۋىمىز شارت. قازاقستان شەكاراسىنىڭ ءار قارىسىن قورعايتىن باتىر ۇلدارىمىز بەن قىزدارىمىز امان بولسىن، ولار ءبىزدىڭ ەركىن ءومىرىمىزدىڭ باستى كەپىلى!

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءاربىر ازاماتى - شارۋاسى مەن قۇرىلىسشىسى، دارىگەرى مەن مۇعالىمى، شاحتيورى مەن كاسىپكەرى، مەملەكەتتىك قىزمەتكەرى مەن مادەنيەت قايراتكەرى جاساسىن! قازاقستان تۇرعىندارىنىڭ جاڭا قۇندىلىقتارىن قۇرۋشىلارعا شەكسىز قۇرمەت بولسىن!
قازاقستان-دياسپوراسىنىڭ بىرلىگى جاساسىن: ءبىز، ءبىز ويلاعاننان دا ۇلى ىستەردى جاساي الامىز!

جىلۋلىقتىڭ، باقىتتىڭ، بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىقتىڭ، باتىرلاردىڭ قاينار بۇلاعى - قايماعى بۇزىلماعان ءداستۇرلى قازاقى وتباسى جاساسىن!

قۇرمەتتى وتانداستار!

ءبىز، مەملەكەتتىڭ ىرگەتاسى قۋاتتى ەكونوميكا ەكەنىن ءبىلۋىمىز قاجەت، قۋاتتى ەكونوميكا باردا، تاۋەلسىزدىكتىڭ ىرگەسى دە بەرىك بولادى. ەل ەكونوميكاسىنىڭ كورسەتكىشىن ەسەلەۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن ساپالى دا ساندىق رەتتە ەكونوميكانىڭ ءوسىمىن قامتاماسىز ەتۋىمىز كەرەك. ەكونوميكانىڭ ساپالى ءوسىمى، جوعارىتەحنولوگيالى ەكونوميكا، ال ساندىق ءوسىم وتاندىق تاۋارلارىمىزدى ەسەلەۋ قاجەت دەگەندى بىلدىرەدى. ەكونوميكا ءوسىمىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ءبىز، ەڭ الدىمەن، پروتەكتسيونيستىك ساياساتتى جۇرگىزىپ، ونىمدىك ەميسسيانى جاساپ، كاسىپكەرلەر ءۇشىن سالىقتىق سالماقتى جەڭىلدەتىپ، ءونىم دامۋىنا ەلدىڭ قارجىلىق رەسۋرستارىن ۇتقىرلاۋىمىز كەرەك. ءبىز ەل ەكونوميكاسىنىڭ يندۋستريالانۋىن قولداپ، يننوۆاتسيالاردى ەندىرۋىمىز قاجەت. دەنساۋلىق ساقتاۋ، مادەنيەت، ءبىلىم جانە عىلىم سالالارىن بەلسەندى دامىتۋىمىز، اگروونەركاسىپتىك كەشەندەردى جاڭارتۋىمىز وتە ورىندى، سەبەبى بۇل سالالارسىز كەمەل بولاشاقتى ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس.  

قازاقستاندىقتاردى، ەلىمىزدەن تىس ايماقتارداعى اعايىنداردى قازاقستان حالقىنىڭ مەملەكەتتىگىنىڭ شيرەكعاسىرلىق مەرەيتويىمەن، تاعى دا قۇتتىقتايمىن! قازاقستان رەسپۋبليكاسى جاساسىن!

رۇستەم دوسىمكۋلوۆ

Abai.kz