كۇندەلىكتى ءومىردىڭ ماتەريالدىق قيىندىقتارىن وڭاي جولمەن شەشۋدىڭ ءبىر سەبەبى ادامنىڭ رۋحاني قۇلدىراۋىنان شىعاتىنىن كۇنى كەشە قايىمداي عالىمنىڭ نىسپىسىن تالقانداپ كەتكەندە كوردىك. ۇلت ءۇشىن سانالى عۇمىرىن سارپ ەتكەن تۇلعانى قاستەرلەۋ كەرەكتىگىن جاسىنان ۇعىنباعان ۇرپاقتىڭ ءىسىن كەشىرۋگە بولا ما؟ بۇعان قانشا جەردەن ساياسي استار ىزدەۋدىڭ قاجەتى جوقتىعىن ايتىپ، جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك «بۇزاقىلىق ىسكە» جاتقىزعانىمەن، قايىمنىڭ اتى قايىم! اباي مۇراسىن تۇگەندەۋدەگى ۇشان-تەڭىز عالىمدىق ەڭبەگى اۋەزوۆتەن باستاپ الدەقاشان مويىندالىپ قويعان.

راسى كەرەك، ءبىز ءوز قۇندىلىعىمىزدى ەشۋاقىت قورعاي المايتىن حالىقپىز. ول ءبىر مە؟ قازاقتىڭ مىقتىسى كىمدەر ەكەنىن ۇرپاق ساناسىنا سىڭىرۋدە تاربيەنىڭ جەتكىلىكسىزدىگى، ۇلتتىق يدەولوگيانى دارىپتەۋدىڭ وتە السىزدىگى دۇنيەتانىمى ءدۇبارا ۇرپاقتاردان قۇرالعان قوعامدى قالىپتاستىرىپ وتىر. بۇل ەكى. ۇشىنشىدەن وسى شىنىمەن ارىپتەردىڭ قىمبات بولۋى سەبەپتى تونالعانى راس بولسا، بەينەباقىلاۋ كامەراسى قالايشا قويىلماعان؟! دەمەك، سەمەيدە مادەني ورىنداردىڭ، نىسانداردىڭ، ەسكەرتكىشتەردىڭ قورعالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىن جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك ءالى كۇنگە دەيىن قولعا الماعان دەگەن ءسوز. ايتپەسە، قالانىڭ باستى كوشەسى سانالاتىن ءارى جارىعى ءتۇنى بويى سامالاداي جارقىراپ تۇراتىن اباي كوشەسىندە ورنالاسقان عالىم ەسكەرتكىشىندەگى «قايىم مۇحامەدحانوۆ» جازۋىنان تاپا-تال تۇستە (مەيلى جەتى قاراڭعى تۇندە بولسىن)  «نوۆ» بولىگىنىڭ تونالعانىن ەشكىم كورمەي قالۋى مۇمكىن ەمەس قوي!

سونىمەن «قايىم مۇحامەدحانوۆ» جازۋىنىڭ ارىپتەرى لاتۋننەن قۇيىلعانى سەبەپتى ۇرلانعان بولۋى مۇمكىن دەگەن بولجام بار. بۇل قالاداعى ەسكەرتكىش اتاۋلىعا جاۋاپتى قالالىق مادەنيەت جانە تىلدەردى دامىتۋ ءبولىمىنىڭ مامانىنىڭ ايتقانى. باسقا ساياسي استار جوق كورىنەدى. راسىمەن سولاي ما؟! وسىدان ءبىراز جىلدار بۇرىن پاۆلودار تراسساسى بويىنداعى قورىمعا جەرلەنگەن قايىم بەيتىنىڭ قورشاۋلارىن دا الدەكىمدەر قيراتىپ كەتكەندە وسىنداي بولجامدى قۇلاعىمىز شالعان. ول بۇزاقىلىقتى كىمدەر جاساعىنى سول كۇيى انىقتالعان جوق. انىعىنا قارايىق: بۇزاقىلىقپەن بەيىت قورشاۋىن بۇزۋ كەرەك بولسا، تۇلعانىڭ اتى جازىلعان ارىپتەردى الىپ كەتۋ كەرەك بولسا، نەگە قايىم عانا تاڭدالادى؟!  الەۋمەتتىك جەلىدە وسى ىسكە بايلانىستى جازىلعان پىكىرلەر ىشىندە «ەڭ قۇرماسا «ن» ءارپىن قالدىرۋ كەرەك ەدى» دەگەن سوقىر ۇستانىمدى دا كورىپ قالدىق. سوندا قالعان ەكى ءارىپ «وۆ» بولعانى سەبەپتى ۇرلانسا، قايىمداي عالىمنىڭ تەگىن «مۇحامەدحان» دەپ ۇرىلاردىڭ  «تۇزەتىپ كەتكەنىنە» العىس ايتۋىمىز كەرەك پە؟! ءسوز جوق بۇل دا رۋحاني قۇلدىراۋىمىزدىڭ ءبىر مىسالى.

سەمەيلىكتەر جاقسى بىلەدى، وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا قالاداعى ينتەرناتسيونال كوشەسى قايىمنىڭ اتىنا بەرىلەتىندىگى جونىندە قالالىق ءماسليحات ءبىراۋىزدان قولداپ، شەشىم قابىلدادى. بىراق، رەسمي تۇردە ءالى بەكىتىلمەسە دە كۇللى قازاق مۇنى قۋانا قابىلدادى. جاسىراتىن نەسى بار، ناق سول كەزدە بۇل ءىستى جۇزەگە اسىرۋ وڭاي بولعان جوق. عالىمنىڭ اتى ينتەرناتسيونالمەن جاپسارلاس جاتقان ەلەۋسىزدەۋ شميدت كوشەسىنە بەرىلىپ كەتە جازداپ، ارەڭ قالعان. «ينتەرناتسيونالدان» قۇتىلىپ، قايىمنىڭ كوشەسىمەن اياڭداپ كەلە جاتاتىن كۇندى اسىعا كۇتكەن قازاق ءۇشىن بۇل توناۋ «بۇزاقىلىق» ەمەس، ۇلتجاندىلىقتان ماقۇرىم وسكەن نادان ۇرپاقتىڭ قولىمەن جاسالعان ناعىز قورلىق!

توقەتەرىن ايتقاندا، قازاق ءوز قۇندىلىقتارىن كۇندىز-ءتۇنى قورعاپ، ونىڭ قورلانۋىنا جول بەرمەۋى ءتيىس!

ءساتجان قاسىمجانۇلى، سەمەي قالاسى

Abai.kz