بەلگىلى جۋرناليست تولەن تىلەۋباي وتكەن جەلتوقسان ايىندا   (27.12.16) «شالقار» ۇلتتىق راديوسى ارقىلى اۋەتولقىنىنا شىعاتىن  جاسۇلان ناۋرىزبايۇلىنىڭ «وتاندى ءسۇيۋ» بعادارلاماسىنا قاتىسىپ، قازىرگى قازاق ءباسپاسوزى تۋرالى ويىن ورتاعا سالدى. استاناداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا «تاۋەلسىزدىك-تۇمارىم» اتتى جاڭا كىتابىن وقرىمان قاۋىمعا ۇسىنعان ارىپتەسىمىز ماسكەۋدە رف سىرتقى ىستەر ءمينيسترى س. لاۆروۆقا قازاق تىلىندە ساۋال قويعانىن اڭگىمەلەپ بەردى. سونداي-اق ول "ۇلتشىلدىقتان قورقۋدىڭ قاجەتى جوق ەكەندىگىن" دە قاداپ ايتتى.   

جاسۇلان ناۋرىزبايۇلى: توكە، كەشە عانا استاناداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا «تاۋەلسىزدىك-تۇمارىم» اتتى جاڭا كىتابىڭىزدىڭ تۇساۋى كەسىلدى. قۇتتى بولسىن! ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا وراي جارىققا شىققان جاڭا جيناعىڭىزعا ەل الدىنا شىعىپ، حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەپ، رۋحاني دەمەۋ جاساپ جۇرگەن ەل اعالارىمەن، زيالى قاۋىم وكىلدەرىمەن، كىلەڭ جاقسى-جايساڭدارمەن جۇرگىزگەن سۇبەلى سۇحباتتارىڭىز، ساراپتامالىق ماقالالارىڭىز كىرگەنىن كوردىم. بۇل ەڭبەگىڭىز ەلدىڭ قاجەتىنە جارايتىنداي، قاي قازاقتىڭ بالاسى وقىسا دا تاعىلىم الاتىنداي دۇنيە بولسىن! بۇگىنگى اڭگىمەمىزدى وسى كىتابىڭىزدان باستاساق.

تولەن تىلەۋباي: راحمەت، جاسۇلان. ەڭ الدىمەن، قازاق ەلىن تۇعىرلى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 25 جىلدىعىمەن قۇتتىقتايمىن! ەلىمىز ءۇشىن تابىستى بولعان 2016 جىل دا اياقتالىپ كەلەدى. بارشامىزدى ەسكى جىل ەسىركەپ، جاڭا جىل جارىلقاسىن! جاڭا كىتابىم تۋرالى ايتايىن. ءيا، بۇل مەنىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ شيرەك عاسىرلىق مەرەيتويىنا جاساعان كىشكەنە تارتۋىم دەۋگە بولادى. كىتاپتى شىعاراردا الدىما ەكى ءتۇرلى ماقسات قويدىم. بىرىنشىدەن، تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قازاق باسپاسوزىندە جارىق كورگەن ەڭ وزەكتى، سۇبەلى سۇحباتتارىمدى، ساراپتامالىق ماقالالارىمدى، پۋبليتسيستيكالىق شىعارمالارىمدى جيناقتاپ، وقىرمانعا ۇسىنۋدى مۇرات ەتتىم. ونداعى نيەتىم – قازاق قوعامىندا ايتىلعان وتكىر پىكىر، تۇشىمدى وي، پاراساتتى سىن، جاناشىر تىلەكتى تاسپاعا باستىرىپ، تاريحتىڭ پاراعىندا قالدىرۋ. ەكىنشىدەن، جۋرناليستيكادا 20 جىلعا جۋىق ۋاقىت ۇزدىكسىز قىزمەت ەتىپ كەلەمىن. سونىڭ ىشىندە گازەت سالاسىنداعى تاجىريبەمدى ءتىلشى بولۋدى ارمانداعان ءىنى-قارىنداستارىممەن بولىسكىم كەلدى. مەن سۇحباتتاسقان جانداردىڭ اراسىندا مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، ساياساتكەر، ساياساتتانۋشى، عالىم، جازۋشى، اقىن، زاڭگەر، ەكونوميست، مادەنيەتتانۋشى، ديپلومات، دارىگەر، فيلولوگ، ءانشى، عارىشكەر، سپورتشى ت.ب. كاسىپ يەلەرى، اقجاعالىلار (ۆيتسە-سپيكەر، دەپۋتات، مينيستر، اكىم ت.ب.) بار. ەڭ قۇندىسى - سۇحبات كەيىپكەرلەرىنىڭ جيىرما بەس جىلدا باسپاسوزدە ايتقان ورامدى ويلارى، پاراساتتى پىكىرلەرى ءبىزدىڭ قوعامعا وي سالدى، بۇقارا مەن بيلىكتى «وياتتى». وسىلاردىڭ بارىنەن قوعامدىق پىكىر قۇرالدى. تاۋەلسىز ەلدەگى ەركىن پىكىردىڭ قوعامدى دامىتۋشى كۇشكە اينالعانىن كورسەتكىم كەلدى. كىتاپ ءۇش بولىمنەن تۇرادى. «الاشتىڭ اڭساعانى - ازاتتىق» دەگەن العاشقى بولىمگە سۇحباتتارىمدى، ء«تاڭىردىڭ تارتۋى - تاۋەلسىزدىك» دەگەن ەكىنشى بولىمگە ماقالالارىمدى، «قازاقتىڭ باقىتى - بوستاندىق» دەگەن ءۇشىنشى بولىمگە پۋبليتسيستيكالىق شىعارمالارىمدى توپتاستىردىم. نەگىزىنەن، ول ءۇش ايتۋلى داتاعا وراي جارىققا شىقتى دەۋگە بولادى. ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعى، جەلتوقسان ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ 30 جىلدىعى، الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحاننىڭ 150 جىلدىعى. بۇل تاريحي داتالار كەزدەيسوق قاتار كەلىپ وتىرعان جوق. ءبارىنىڭ اراسىندا بەلگىلى ءبىر بايلانىس بار. مىسالى، 1-ءشى بولىمدەگى 25 سۇحبات جەلتوقسان تۋرالى ساياساتتانۋشى، زاڭگەر س. قاسىموۆتىڭ «كوڭگە كومىلگەن كەك» اتتى سۇحباتىمەن باستالىپ، ءاليحانتانۋشى عالىم سۇلتان حان اققۇلىنىڭ ء«ا. بوكەيحان ماسون ۇيىمىنا ءوز ۇلتىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن كىردى» اتتى سۇحباتىمەن اياقتالادى. ساياساتتانۋشى بەرىك ابدىعاليۇلى: ء«بىز تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تاريحىن الاش رەسپۋبليكاسىنىڭ تاريحىنان باستاۋىمىز كەرەك» دەيدى. مەن وسىنى قۇپتايمىن. الاش ارداقتىلارى تاۋەلسىزدىكتى اڭساپ قانا قويعان جوق. سونىڭ جولىندا كۇرەستى، قۇربان بولدى.     

جاسۇلان ناۋرىزبايۇلى: كىتابىڭىز قانشا دانامەن شىقتى؟ ونى ىزدەگەن وقىرماندار قايدان الادى؟ قالاي تاراتاسىزدار؟

تولەن تىلەۋباي: كىتاپتى استاناداعى «باقوردا» باسپا ءۇيى باسىپ شىعاردى. تارالىمى – 500 دانا. وسى جەردە «شالقاردىڭ» مىنبەرىن پايدالانا وتىرىپ، جاڭا كىتابىمدى جارىققا شىعارۋعا قول ۇشىن بەرىپ، دەمەۋشىلىك جاساعان، ءوز ۇلتىنىڭ مۇددەسىنە جان-تانىمەن قىزمەت ەتىپ جۇرگەن تانىمال كاسىپكەر، «Bagorda media group» كومپانياسىنىڭ باسشىسى، ءوزىمنىڭ جان دوسىم ءمادي ماناتبەككە، ەڭبەگىمدى از عانا ۋاقىتتا باسىپ شىعارعان «باقوردا» باسپا ءۇيىنىڭ بارشا قىزمەتكەرلەرىنە العىس ايتامىن. كىتاپتىڭ تولىق داناسى 2017 جىلدىڭ قاڭتار ايىنىڭ سوڭىندا باسىلىپ شىعادى. رەسپۋبليكالىق، وبلىستىق كىتاپحانالارعا تاراتۋدى جوسپارلاپ وتىرمىن. سونداي-اق، ونى گۋمانيتارلىق جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ (اسىرەسە، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتتەرىنىڭ ستۋدەنتتەرىنە) ستۋدەنتتەرىنە تانىستىرۋ دا ويدا بار. ونداعى مۇراتىم – سورەلەردە جاتىپ قالماي، جۇرتتىڭ قاجەتىنە جاراعانى. ال، كەز-كەلگەن وقۋعا ىنتالى وقىرماننىڭ ءوزىمنىڭ تىكەلەي قالتا تەلەفونىما حابارلاسىپ، ساتىپ الۋعا مۇمكىندىگى بار. وسى جەردە تەلەفونىمنىڭ ءنومىرىن ايتا كەتەيىن: 8 701 346 43 68.

جاسۇلان ناۋرىزبايۇلى: ءسىز جەلتوقسان ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىن ءبىر كىسىدەي جازىپ، زەرتتەدىڭىز. جەلتوقسان مەن تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ اراسىندا قانداي بالانىس بار؟

تولەن تىلەۋباي: جەلتوقسان كوتەرىلىسى تۋرالى كوپ جازدىم. ەگەر ول ماتەريالداردى جيناستىرسام، ءبىر كىتاپ شىعارۋعا بولادى. جەلتوقساننىڭ شىندىعىن جازۋ ماقساتىمەن كوتەرىلىس قاھارماندارىنىڭ بىرنەشەۋىن ىزدەپ-تاۋىپ، اشىق سۇحباتتاستىم. بىرنەشەۋىمەن جاقىن تانىسىپ، ارالاسىپ كەتتىم. بۇل تاقىرىپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىم كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ بۇرىنعى مۇشەسى، مۇراعاتتارمەن جۇمىس ىستەپ، جەلتوقسانعا قاتىستى ىستەردى سوتتىڭ تىڭداۋلارىنا دايىنداعان بەلگىلى ساياساتتانۋشى، زاڭگەر سابىر احمەتجانۇلى قاسىموۆ اعامىزبەن تانىسىپ، اڭگىمەلەسكەننەن كەيىن وياندى. وسىدان تۋرا 14 جىل بۇرىن، ول كىسىمەن اشىق سۇحباتتاسىپ، سول كەزدەگى رەسپۋبليكالىق تاۋەلسىز «التىن وردا» گازەتىنە «كوڭگە كومىلگەن كەك» اتتى كەڭ كولەمدەگى سۇحباتىمدى جاريالادىم. سول جولى سابىر اعامىز وسى تاقىرىپتا وتاندىق باسپاسوزگە العاش رەت سۇحبات بەردى. سول سۇحباتىمدى كوپ باسىلىمدار كوشىرىپ شىعاردى. سەبەبى وندا جەلتوقساننىڭ جۇمباق بولىپ كەلگەن ءبىراز شىندىعى ايتىلدى. ايتا كەتەيىن، وسى كىتابىمدا جەلتوقسان جونىندەگى ەلگە تانىمال تۇلعالاردىڭ دا اشىق جاۋاپتارى كەلتىرىلگەن. جەلتوقسان مەن تاۋەلسىزدىكتىڭ اراسىندا تىعىز بايلانىس بار، سەبەبى جەلتوقسان بىزگە، بىزگە عانا ەمەس، بۇرىنعى وداقتاعى كوپتەگەن ەلدەرگە تاۋەلسىزدىك الۋعا جول اشىپ بەردى. جەلتوقساننىڭ قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن ماڭىزىن تۇسىنەتىن كۇن الدا.  

جاسۇلان ناۋرىزبايۇلى: توكە، ازاتتىق العانىمىزعا شيرەك عاسىر ءوتتى. بىراق ءبىز وسى تاۋەلسىزدىگىمىزدى ءوز دارەجەسىندە باعالاپ، قادىرلەپ ءجۇرمىز بە؟

تولەن تىلەۋباي: ءار قازاقتىڭ، ءار وتانداسىمىزدىڭ جۇرەگىندە تاۋەلسىزدىككە دەگەن ەرەكشە سەزىم بولۋى ءتيىس. ونداي سەزىم بولماسا، باعالاۋ نە قادىرلەۋ تۋرالى ايتۋدىڭ ءوزى ارتىق. تاۋەلسىزدىك – ءتاتتى، قاسيەتتى، كيەلى ۇعىم. ونى اركىم وزىنشە تۇسىنەدى. مەنىڭ ويىمشا، بۇل ۇعىم ەلدى، وتاندى ءسۇيۋ دەگەن ۇلى ۇعىمدارمەن استاسىپ جاتىر. «ەلىمدى سۇيەمىن!»، «وتانىمنىڭ پاتريوتىمىن!» دەگەن ءار ادام ول ءسوزىن ىسىمەن دالەلدەي بىلۋگە ءتيىس. مىسالى، ديقانشى ەگىنىن ەگىپ، مۇعالىم شاكىرتىن وقىتىپ، ءتىلشى ماقالاسىن جازىپ، تاۋەلسىزدىكتى نىعايتۋعا ۇلەس قوسادى. تەك ولار ادال ەڭبەكپەن عانا ءومىر ءسۇرسىن. تاۋەلسىزدىكتى ءوز دەڭگەيىندە باعالاۋ ءۇشىن، بىزگە مەملەكەتشىلدىك سانا قالىپتاستىرۋ قاجەت. كەيدە مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەگەندەردى كورىپ، قىنجىلاتىنىمىز راس. جازۋشى تولەن ابدىك اعامىز بىردە: ء«پاتريوتيزمنىڭ نەگىزىن قالاۋشى – مەملەكەتتىك ءتىل. تۋعان وتانىڭنىڭ ءپاتريوتيزمىن كورشى ەلدىڭ (رەسەيدىڭ) مەملەكەتتىك تىلىمەن جاساۋ مۇمكىن ەمەس» دەگەن پىكىر ايتتى. ساياساتتانۋشى بەرىك ابدىعاليۇلى ايتقانداي، «قازاقستاننىڭ كاستومىن كيىپ الىپ، قازاقستاندا شىعارىلعان تەلەفونمەن سويلەسىپ، قازاقستاننىڭ كولىگىنە ءمىنىپ الىپ، ورىسشا شۇلدىرلەپ جۇرگەنىمىزدىڭ نە كەرەگى بار؟!». مەنىڭ ويىمشا، وتاندى ءسۇيۋ، تاۋەلسىزدىكتى قادىرلەۋ تيتتەي نارسەدەن باستالادى. ءار قازاقتىڭ ۇلتتىق ادەت-عۇرپىن، سالت-ءداستۇرىن قادىرلەۋى وسىعان مىسال. كوزى تىرىسىندە سۇحباتتاسۋعا بارعانىمدا ءابىش كەكىلبايۇلى اعامىز: «تاۋەلسىزدىك – بۇل كەزگە دەيىنگى دە، بۇل كەزدەن كەيىنگى دە كەشەتىن عۇمىرىمىزدىڭ رۋحاني مايەگى. تاۋەلسىزدىككە جەتكەنگە دەيىنگى عۇمىر ونى كوكسەۋمەن وتسە، تاۋەلسىزدىكتەن كەيىنگى عۇمىر ونى باياندى ەتۋدى باستى مۇرات ەتەدى» دەگەن ويىن ايتىپ ەدى. ولاي بولسا، ءبىز بۇگىن تاۋەلسىزدىكتى باياندى ەتۋگە ۇلەس قوسايىق. ازات ەلدە ءومىر ءسۇرۋدىڭ ءوزى – ۇلكەن باقىت. جەر بەتىندە ازاتتىعىن الماعان ەلدەر دە بار. وتانى جوق ۇلتتار دا كوپ. ال بوستاندىق بىزگە اللانىڭ بەرگەن باقىتى. جاس ۇرپاققا وسىنى تۇسىندىرۋدەن جالىقپايىق.

جاسۇلان ناۋرىزبايۇلى: توكە، وسى جەردە «وتاندى ءسۇيۋ» حابارىنىڭ تۇراقتى ساۋالىنا كەلسەك. قازىر ءوزىنىڭ ءتىلىن بىلمەيتىن، بىلگىسى دە كەلمەيتىن باۋىرلارىمىز بار. ولاردى وتانسۇيگىش، ۇلتشىل ازامات دەپ ايتا الاسىز با؟

تولەن تىلەۋباي: مەنىڭشە، ولاردى «سەن قازاقشا بىلمەيسىڭ! سەن پاتريوت ەمەسسىڭ!» دەپ كەۋدەسىنەن يتەرىپ، سىرتقا تەبۋگە بولمايدى. ويتكەنى كەيبىر ادامدار ورىسشا سويلەپ ءجۇرىپ تە، ەلىن ءسۇيىپ، وتانىنىڭ مۇددەسىنە قىزمەت ەتەدى. مەملەكەتشىلدىك سانا دەگەن بار. بىزدە مەملەكەتشىلدىك سانا بىرتە-بىرتە قالىپتاسادى دەپ ۇمىتتەنەمىن. الگى ورىسشا سويلەپ جۇرگەن قانداستارىمىز ۋاقىت وتە كەلە قازاق ءتىلى مەملەكەت قۇراۋشى ۇلتتىڭ ءتىلى ەكەنىن، ول ەشقاشان ولمەيتىنىن تۇسىنەدى. باستىسى، ولاردا ءوزىنىڭ تۋعان اۋىلىنا، قالاسىنا، ەلىنە دەگەن ەلسۇيەرمەندىك سەزىم بولۋى ءتيىس. «20 جىلدا مەملەكەت قۇرعانىمىزبەن، مەملەكەتشىلدىك سانانى قالىپتاستىرا المادىق. مەملەكەت، تاۋەلسىزدىك دەگەن ۇعىمداردى سانامىزعا ءالى سىڭىرە قويماعان سياقتىمىز»،-دەيدى ساياساتتانۋشى ەرلان قارين. بۇل ارينە ول كىسىنىڭ پىكىرى. مەنىڭ ويىمشا، بەلگىلى ءبىر ۋاقىت وتكەندە تاريحي سانامىز قالىپتاسادى. ول ءۇشىن قازاقستاندا تۇراتىن ادامداردىڭ بارلىعى مەملەكەتشىل بولۋعا ۇمتىلعانى ءجون.

جاسۇلان ناۋرىزبايۇلى: ال، ۇلتشىل دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىز؟ بۇل ءسوز قۇلاققا ءبىر ءتۇرلى ەستىلەدى. ويتكەنى كەشەگى كۇنى قازاقتىڭ قامىن ويلاعان اتا-بابالارىمىزعا وسىنداي جالا جابىلدى عوي.

تولەن تىلەۋباي: ۇلتشىل دەگەن سوزدەن ۇركۋدىڭ كەرەگى جوق.  كەرىسىنشە، ءبىزدىڭ ۇلتسىزدانىپ بارا جاتقان قوعامدا ۇلتشىل بولۋعا ۇمتىلعان ابزال. ەرلان قارينگە دە ءبىر جولى وسى ساۋالدى قويعانمىن. ول: ء«بىر وكىنىشتىسى، ءبىز تاۋەلسىز مەملەكەت قۇرۋ كەزەڭىندە ۇلتشىلدىقتان ۇركىپ، باس تارتتىق. مەملەكەتتىڭ دامۋىنا باستاپقى ەنەرگيانى بەرەتىن – وسى. ونى ۇلتشىلدىق، ۇلتجاندىلىق دەپ قالاي اتاساق تا ءبارىبىر. 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنەن كەيىن، بىزدە ەڭ الدىمەن ەليتادا، زيالى قاۋىمدا ءبىر ۇرەي قالىپتاستى. 20 جىل بويىنا وسى ۇلتشىلدىقتى باسىپ كەلدىك. ءتىپتى، ونى ۇلتجاندىلىق دەپ جۇمسارتىپ، كوپۇلتتىلىق دەپ وزگەرتىپ، ءوزىمىزدى ءوزىمىز الداپ، سول ۇعىمدى جوققا شىعارىپ كەلەمىز» دەگەن باتىل پىكىر ءبىلدىردى. ءبىر زاماندا كوممۋنيستەر الاشورداشىلارعا «ۇلتشىل» دەگەن ايىپ تاقتى. كەڭەس بيلىگى جەلتوقساندا «قازاق ۇلتشىلدىعى تۋرالى» ارنايى قاۋلى شىعارىپ، ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ۇلتشىلداردى ىزدەدى. سول زاماندا ول قورقىنىشتى ءسوز بولاتىن. ال بۇگىن زامان باسقا. مەنىڭ تۇسىنىگىمدە ۇلتشىل دەگەن ءوز ۇلتىن، ەلىن، وتانىن شىن سۇيەتىن ادام دەگەن ءسوز. ول ادام ءوز ۇلتىنا جانى اشيدى. ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن قاستەرلەيدى. سالت-ءداستۇرىن تولىق ۇستانادى. ەندەشە، ءبارىمىز ۇلتشىل بولۋعا ۇمتىلۋىمىز كەرەك. ء«بىز ۇلتشىلمىز، مەملەكەتشىلمىز!» دەپ العا ادىمداي بەرەيىك.

ستۋدياعا سوعىلعان قوڭىراۋ:

الماتىدان تەلەفون شالعان باققالي اعانىڭ سۇراعى:

ء«سىز قازىر ۇلتتىق ماسەلەلەردى جۇزەگە اسىرا الاتىن قانداي جاس قايراتكەرلەردىڭ اتىن اتاي الاسىز؟ سولاردىڭ ىشىندە كىمدەرمەن سۇحباتتاستىڭىز؟».

تولەن تىلەۋباي: ارينە ۇلتتىق ماسەلەلەردى باتىل كوتەرىپ جۇرگەن كوپتەگەن ادامدارمەن سۇحباتتاستىم. ولارعا ماعان باعا بەرۋگە ەرتەرەك شىعار. وسى جەردە سابىر قاسىموۆ اعامىزدىڭ مىنا پىكىرىن كەلتىرەيىن: «جاس تالانتتى قايراتكەرلەر بىزدە جەتەرلىك. سولاردىڭ ىشىنەن ساياساتتا شىنىققاندارىن اتاپ بەرەيىن، ولار: بەرىك ابدىعاليۇلى، ەرلان قارين، مۇحتار تايجان، دوسىم ساتپاەۆ، ايدوس سارىم، ديحان قامزابەكۇلى جانە ت.ب. بۇل جىگىتتەر بارشا قازاق حالقىنىڭ ءبىلىمدى پاتريوتتارى». مىسالى، ءوز باسىم ساياساتتانۋشىلاردان سابىر قاسىموۆ پەن بەرىك ابدىعاليۇلى اعالارىمدى ەرەكشە ۇلگى تۇتامىن. بەرىك اعامنىڭ كىسىلىگىنە، قاراپايىمدىلىعىنا ءتانتىمىن. كەشە كىتابىمنىڭ تۇساۋكەسەرى وتەردە ءبىر-ەكى ساعات بۇرىن بەكەڭە تەلەفون شالىپ، تۇساۋكەسەرگە شاقىردىم. قولىنا «قازاق بولايىق» دەگەن كىتابىن سىيلىققا الىپ، جەتىپ كەلىپتى. اعا-دوستىڭ شىنايى كوڭىلىنە قاتتى ريزا بولدىم.

جاسۇلان ناۋرىزبايۇلى: ءبىر سوزىڭىزدە ەركىن پىكىر، ازات وي دەپ قالدىڭىز. جالپى جۋرناليستەر قاۋىمىن بيلىك پەن بۇقارانىڭ اراسىنداعى التىن كوپىر دەپ جاتامىز. بۇگىنگى جۋرناليستەردە ەركىن پىكىر، ازات وي بار ما؟

تولەن تىلەۋباي: ءبىزدىڭ قوعامدا ازات ويلى ازاماتتار كوپ. بىراق ولاردىڭ كوبىسى ەركىن پىكىر بىلدىرە بەرمەيدى. كوپ نارسە ءتىلشىنىڭ قىزمەت ەتەتىن باق-تارىنا بايلانىستى. ءباسپاسوز ازات ويلى بولۋى ءۇشىن، ونى باسقارىپ وتىرعان ادامدار ۇلتشىل، ازات ويلى بولۋى كەرەك. مەن بىرقاتار سونداي باس رەداكتورلارمەن جۇمىس ىستەدىم. كوپ جىلدار بويى رەسپۋبليكالىق «جاس قازاق» گازەتىندە ءتىلشى بولدىم. ۇكىمەتتىڭ، پارلامەنتتىڭ جيىندارىنا قاتىسىپ، ۇكىمەت باسشىسىنا، مينيسترلەرگە قاتىستى سىني ماقالالار جازدىم. ەگەر ەركىن پىكىر، ازات وي بولماسا ول گازەتكە شىعار ما ەدى؟ سونداي-اق، ءبىز پارلامەنتتە ءارتۇرلى دەپۋتاتتاردىڭ اۋزىنان شىققان باتىل پىكىرلەردى جاريالاپ جۇردىك. ءبىزدىڭ قوعامدا: «قازاقتىلدى ءباسپاسوز ورىس ءتىلدى باسپاسوزگە قاراعاندا وتكىر، باتىل ەمەس» دەگەن سىڭارجاق كوزقاراس بار. بىراق مەن مۇنىمەن مۇلدەم كەلىسپەيمىن. كەرىسىنشە، قوعامداعى بارلىق ەركىن پىكىر، وي-تولعاۋ اۋەلى قازاقتىلدى باسپاسوزگە شىعادى. ۇلتتىق ماسەلەلەردى دە ءبىرىنشى بولىپ قازاق ءباسپاسوزى كوتەرەدى. ارينە، كەيدە وتكىر سۇحباتتار، ماقالالار سيرەك كەزدەسەدى. ازات ويلى قوعامعا اينالامىز دەسەك، سۇحبات بەرەتىن ادام دا، ونى جازاتىن دا ادام دا وقىرماننىڭ اقيقاتتى ءبىلۋ، ازات ويدى جەتكىزۋ قۇقىن قاستەرلەۋى كەرەك. اقپارات تا – اۋا. ادام اۋامەن قالاي تىنىستاسا، اقپاراتپەن دە سولاي قورەكتەنەدى.

جاسۇلان ناۋرىزبايۇلى: توكە، ءسىزدىڭ ۇكىمەتتەگى جيىنداردا، ءباسپاسوز ءماسليحاتتارىندا بيلىك وكىلدەرىنە باتىل ساۋال قويىپ جۇرگەنىڭىزدى ءبارىمىز بىلەمىز. رەسەيگە بارعاندا سەرگەي لاۆروۆقا قازاق تىلىندە سۇراق قويعانىڭىزدى دا ەستىدىك. سوڭىڭىزدان ەرگەن جاس جۋرناليستەرگە ازات ويلى بولىڭدار دەپ ايتىپ وتىراسىز با؟

تولەن تىلەۋباي: ماسكەۋدە سەرگەي لاۆروۆقا قازاق تىلىندە ساۋال قويعانىمدى ايتا كەتەيىن. مارات ءتاجين اعامىزدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولىپ تۇرعان كەزىندە ءبىر توپ جۋرناليستەر رەسەيگە باردىق. ەكى ەلدىڭ مينيسترلەرى كەزدەسىپ، قۇجاتتارعا قول قويدى. ارتىنان ەكى تاراپتىڭ جۋرناليستەرىنە ەكى-ەكىدەن ساۋال قويۋعا مۇمكىندىك تۋدى. سونىڭ بىرىندە ماعان رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترىنە ساۋال قويۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. ميكروفونعا كەلىپ، بايقوڭىردىڭ تاعدىرى تۋرالى سۇراعىمدا قازاق تىلىندە قويدىم. جۇرت سىلتىدەي تىنا قالىپتى. اينالاما قاراسام، رەسەيلىك جۋرناليستەر الا كوزىمەن اتىپ، جاقتىرماعانىن بايقادىم. ەلشىلىك قىزمەتكەرلەرى سۇراعىمدى ورىسشاعا اۋدارىپ قاعازعا جازىپ، س. لاۆروۆقا بەرۋدى ءوتىندى. ءسويتىپ، رەسەيلىك مينيستر سۇراققا ورىسشا جاۋاپ بەردى. بىراق الگى وقيعا رەسەيلىك ارىپتەستەرىمنىڭ قازاق تىلىنە جاعىمسىز كوزقاراستا ەكەنىن كورسەتىپ بەردى.

 Abai.kz