قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنا كەلىپ تۇسكەن كوپتەگەن سۇراقتار مەن وتىنىشتەرگە بايلانىستى عۇلامالار كەڭەسى قۇرساق انا بولۋدىڭ شاريعي ۇكىمىن بەردى.

كەڭەستىڭ XV ماجىلىسىندە قابىلدانعان ءپاتۋا ءماتىنى مىناداي:

«قۇرساق انا (سۋرروگات انا) قازىرگى تاڭدا وزەكتى ماسەلەلەردىڭ بىرىنە اينالدى.  بۇل ءادىس بويىنشا ەرلi-زايىپتىلاردان الىنعان اتالىق ۇرىق پەن انالىق كلەتكانى ارنايى تۇتiكشەلەردە سىرتتاي ۇرىقتاندىرىپ، قۇرساق انا (سۋرروگات) قىزمەتiن اقىلى نەمەسە اقىسىز تۇردە اتقارۋعا ريزاشىلىعىن بiلدiرگەن بوتەن ايەلدiڭ جاتىرىنا سالادى. مۇنداي جولمەن بالا تابۋعا شاريعاتتا رۇقسات جوق. سەبەبى:

ەر  كىسى مەن قۇرساق انانىڭ اراسىندا نەكە جوق. 

شاريعاتىمىزدا «نەكەمەن تۋىلعان بالا» دەگەن مارتەبەگە يە بولۋ ءۇشىن ونىڭ اتا-اناسى بولىپ تابىلاتىن ەر مەن ايەلدىڭ اراسىندا شاريعي تۇرعىدان نەكەنىڭ رۇكىندەرى مەن شارتتارى تولىق ورىندالۋى ءتيىس. اللا تاعالا قۇران كارىمدە «ناحىل» سۇرەسىنىڭ 72-اياتىندا:

«اللا تاعالا ءوز جىنىستارىڭنان جۇبايلار جاراتتى. جۇبايلارىڭنان سەندەرگە بالالار، نەمەرەلەر ءناسىپ ەتتى. سونداي-اق سەندەردى تاپ-تازا نارسەلەردەن ريزىقتاندىردى. وسىلاي بولا تۇرا ولار جالعانعا سەنىپ، اللانىڭ نىعمەتىنە شۇكىرسىزدىك ەتە مە؟» – دەپ باياندايدى.

ايەل جاتىرى ساۋدا-ساتتىققا، الىس-بەرىسكە جارامدى ءمۇباح زاتتاردىڭ ساناتىنا جاتپايدى.

شاريعاتتا كەيبىر زاتتار، ماسەلەن، تاعام تۇرلەرى، سۋسىندار، كيىم، كولىك، باسپانا، كىتاپ، باۋ-باقشالار، ت.ب. ساۋدا-ساتتىققا، الىس-بەرىسكە جارامدى سانالادى. وسى زاتتاردى ساتۋعا، جالعا بەرۋگە، ساداقا ەتۋگە، سىيعا تارتۋعا بولادى. ال كەيبىر دۇنيەلەر ساۋدا-ساتتىققا، الىس-بەرىسكە رۇقسات ەتىلمەيدى. ماسەلەن، ايەلدىڭ جىنىستىق قالاۋىن تەك نەكەلى كۇيەۋى عانا جۇزەگە اسىرا الادى. كۇيەۋى وزىنە جۇكتەلگەن ىستەردى وزگە ەر كىسىگە بەرۋىنە بولمايدى. سول سەكىلدى، ايەل دە كۇيەۋىنەن وزگە ەر كىسىگە وسى ىستەردى (ياعني كۇيەۋىنە عانا شەكتەلگەن ىستەردى) ساداقا ەتۋىنە، جالعا بەرۋىنە، ساتۋىنا اقىسى جوق. ايەلدىڭ بۇكىل ءتانى، جاتىرى كۇيەۋىنەن باسقا ەر كىسىگە حارام بولعاندىقتان جاتىرىن جالعا بەرۋگە، ساتۋعا رۇقسات ەتىلمەيدى.

ەگەر ايەلگە جاتىرىن ساتۋعا نەمەسە جالعا بەرۋگە رۇقسات ەتىلسە، بالا ءوز تەگىن بىلمەي، ونىڭ اكەسى دە: «مىناۋ مەنىڭ بالام»، – دەپ ايتا الماس ەدى. تەكسىزدىككە الىپ باراتىن مۇنداي ەرسى، سوكەت ءىستى شاريعات ەش ۋاقىتتا قۇپتامايدى.

نەكەلى ەرلى-زايىپتىلاردىڭ بالا ءسۇيۋ قۇقىعى.

بالا ءسۇيۋ – ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ورتاق نىعمەتى. ايەلى كۇيەۋىنىڭ رۇقساتىنسىز «بالا كوتەرمەيمىن» دەپ ايتا المايدى. سەبەبى، بالا ءسۇيۋ كۇيەۋىنىڭ دە قۇقىعى. تەك جۇكتىلىك ايەلدىڭ دەنساۋلىعىنا زيان كەلتىرەتىن بولسا عانا بالا كوتەرمەۋگە رۇقسات ەتىلەدى.

ۇكىم:

• ەرلi-زايىپتىلاردىڭ اتالىق ۇرىعى مەن انالىق جۇمىرتقا جاسۋشاسىن ارنايى تۇتiكشەلەردە سىرتتاي ۇرىقتاندىرىپ، ونى قۇرساق انا قىزمەتىن اتقارۋعا ريزاشىلىعىن بىلدىرگەن بوتەن ايەلدىڭ جاتىرىنا ەگۋگە تىيىم سالىنادى.
• ايەل جاتىرى وزگەگە جالعا دا، اقىسىز دا بەرىلمەيدى.

 Abai.kz