2012 جىلى ارقالىقتاعى ىبىراي التىنسارين اتىنداعى مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتىڭ جانىنان عالىم، ايتىسكەر اقىن ايبەك قاليەۆتىڭ جەكە عىلىمي مەكتەبى قۇرىلعان بولاتىن. عىلىمي مەكتەپتىڭ نەگىزگى ماقساتى – عىلىمي ىزدەنۋشىلىك قابىلەتى بار ستۋدەنت جاستاردىڭ شىعارماشىلىعىن شىڭداۋ، ادەبيەتتانۋ عىلىمىنداعى وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ. وسى مەكتەپ قۇرىلعاننان بەرى ونىڭ مۇشەلەرى ءبىراز ءىستىڭ باسىن قايىردى. تورعاي ولكەسىندەگى اقىندىق مەكتەپ، الىدە يگەرىلمەي جاتقان جەكەلەگەن اقىن، جازۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعى كەڭىنەن زەرتتەلە باستادى. وسى جىلدىڭ باسىندا  جاس زەرتتەۋشى باتىرلان ساعىنتاەۆتىڭ  «تورعاي اقىندارىنىڭ انتولوگياسى» اتتى ءىىى تومدىق زەرتتەۋ ەڭبەگى شىقسا، بۇگىن جاس ادەبيەتتانۋشى، ى.التىنسارين اتىنداعى ارقالىق مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ 4 كۋرس ستۋدەنتى، 2014-2015 وقۋ جىلىنداعى تۇلەگى  ەلدوس توقتاربايدىڭ  «قازاق ادەبيەتى تاريحىنداعى تۇرمە شىعارماشىلىعى جانە ەميگرانتتىق كەزەڭ» (گەنەزيس.ەۆوليۋتسيا.پوەتيكا) اتتى مونوگرافيالىق زەرتتەۋ ەڭبەگى ءوز الدىنا دەربەس كىتاپ رەتىندە جارىققا شىعىپ وتىر.

        ەلدوس توقتارباي – كوپشىلىك قاۋىمعا مەرزىمدى باسىلىم  ارقىلى جاقسى تانىس جاس قالام يەسى. ونىڭ پروزالىق شىعارمالارى جانە عىلىمي زەرتتەۋلەرى، ادەبي سىن ماقالالارى ءتۇرلى باسىلىمداردا ءجيى جاريالانىپ جاتقانىن كوزى قىراقتى، زەردەلى وقىرمان جەتىك بىلەدى.

        باكالاۆريات ستۋدەنتتتىڭ التى تاراۋدان تۇراتىن مونوگرافيالىق زەرتتەۋ ەڭبەگىنە تۇرمەدە جازىلعان شىعارمالار ارقاۋ بولدى. قازاق ادەبيەتىندەگى تۇرمەدە جازىلعان شىعارمالار وسى كۇنگە دەيىن كەشەندى تۇردە زەرتتەلىپ، قولعا الىنعان ەمەس. بۇل زەرتتەۋ جۇمىسى وسىنداي ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا جازىلدى.

        عىلىمي جەتەكشىمىز ايبەك قاليەۆ: «الەمدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ءار ءتۇرلى ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ ادەبيەتى سياقتى قازاق ادەبيەتى دە ۇزاق دامۋ جولىنان ءوتىپ، باعىندىرعان بەلەستەرىمەن، العان اسۋلارىمەن، جەتكەن جەتىستىكتەرىمەن جاڭا عاسىرعا ەنىپ كىردى. قازاق حالقىنىڭ باسىنان كەشىرگەن اۋىر تاريحىنا بايلانىستى قازىنالى ادەبيەتىمىزدىڭ تاپقانى دا مول، جوعالتقانى دا جەتەرلىك. قازاق ادەبيەتى ايسبەرگ ءتارىزدى، وسى ۋاقىتقا دەيىن جاريالانىپ، زەرتتەلىپ، حالىققا تانىلعان ادەبي مۇرامىز قانشالىقتى كوپ بولسا، تۇڭعيىق تەرەڭدە جاتقان اسىل قازىنامىز ايسبەرگتىڭ سۋ استىنداعى بولىگىندەي ودان الدەنەشە ەسە كوپ. اسىرەسە، ارىگە بارماي-اق، قازاق ەتنوسى قالىپتاسقان ءحۇ عاسىر مەن قازاق ادەبيەتىنىڭ كەڭەس داۋىرىنە دەيىنگى ارالىقتا قانشاما اشىلماعان ارالدار جاتىر. سوندىقتان دا، وسى ۋاقىتقا دەيىن قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ نازارىنان تىس قالىپ كەلە جاتقان ادەبيەتىمىزدىڭ اقتاڭداق بەتتەرىن قالپىنا كەلتىرىپ، قازاق ادەبيەتىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسقان اقىن-جىراۋلاردىڭ، اقىندىق مەكتەپتەردىڭ اسىل مۇراسىن ارحيۆتەر مەن جەكە مۇراعاتتاردا شاڭ باسىپ، سارعايىپ جاتقان جەرىنەن تاۋىپ، شاڭ-توزاڭنان ارىلتىپ، قاعىپ-سىلكىپ، قۇم استىنان تاۋىپ العان اسىل تاستاي جارقىراتىپ حالىققا ۇسىنۋ –قازىرگى ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەسى دەپ ەسەپتەيمىز» ، – دەگەن ەدى. وسى پىكىردەن الشاقتاماي، مونوگرافيانىڭ جازىلۋى جايلى ايتساق، الەم ادەبيەتى كونتەكسىندە تۇرمەدە جازىلعان شىعارمالار الدەقاشان زەرتتەلىپ، ارنايى تسيكل رەتىندە عىلىمي اينالىمعا تۇسكەنى بەلگىلى. تۇرمە شىعارماشىلىعى تۋرالى ەلدوس توقتارباي: «تۇرمە – اباقتى، قاپاس، زىندان. تۇرمەدە جازىلعان شىعارمالار – تاعدىرلى شىعارمالار بولىپ سانالادى. تۇرمە شىعارماشىلىعى دەگەن تۇسىنىك قالاي پايدا بولعانىنا تۇسىنىك بەرەيىك، تۇرمە شىعارماشىلىعى – قوعامدىق ساياسي ءومىردىڭ كەرى قۇبىلىستارىنان، ياعني، ساياسي يدەولوگيانىڭ سالدارىنان پايدا بولعان تاريحي ءىرى وقيعا» ،  – دەيدى.

 جاس زەرتتەۋشىنىڭ مونوگرافيالىق جۇمىسىنا  قر حالىق جازۋشىسى قابدەش ءجۇمادىلوۆ اتامىز العى ءسوزىن جازسا، حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ يەگەرى، كورنەكتى اقىن جادىرا دارىباەۆا، سىنشى-عالىم قۇلبەك ەرگوبەك، جازۋشى تۇرلىبەك مامەسەيىت سىندى اعا بۋىن وكىلدەرى  وڭ پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ، قولداۋ تانىتقان. بەلگىلى الاشتانۋشى عالىم،  فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور  ا.س.ىسىماقوۆا ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور گ.ج. پىراليەۆا، ساياسي عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور گ.س. سۇلتانباەۆا ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، پروفەسسور ل.م. ادىلبەكوۆا ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت  ق.ب. سارباسوۆا  سىندى عالىمدار عىلىمي باعالارىن بەرىپتى.

مونوگرافيانىڭ ءوز الدىنا دەربەس كىتاپ رەتىندە جارىققا شىعۋىنا دەمەۋشىلىك جاساعان كورنەكتى بالالار جازۋشىسى، «بايانجۇرەك» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى اراسانباي ەستەن اعامىز.

ءبىر ەسكەرەرلىك جايت، بۇرىن-سوڭدى قازاق ادەبيەتىندەگى تۇرمەدە جازىلعان شىعارمالار زەرتتەلمەگەندىكتەن، جاس ادەبيەت زەرتتەۋشىسى وسى ماسەلەنى وڭتايلى شەشىپ، ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋعا تىرىسقان. زەرتتەۋ جۇمىسىندا تاريحي كەزەڭدەر جاعىنان قاتە  بولۋى ابدەن مۇمكىن. بىراق، بۇل – العاشقى شىعارىلىمى. اۆتوردىڭ ايتۋىنشا، الداعى ۋاقىتتاردا بۇل زەرتتەۋ  جۇمىسى ءوزىنىڭ جالعاسىن تابادى ەكەن.تاياۋ كۇندەرى جاس عالىم «ۇزىلگەن جىر»،  «ۇزىلگەن ءان»،  «سوتتالعان شىعارمالار» اتتى بولىمدەردەن باس قۇراعان  «تاعدىرلى شىعارمالار» اتتى تۇرمەدە جازىلعان شىعارمالاردىڭ انتولوگياسىن جارىققا شىعارماقشى. ءتاڭىرى ءساتىن سالسىن!

مونوگرافيالىق جۇمىس ىبىراي التىنسارين اتىنداعى ارقالىق مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ بەلگىلى ادەبيەت زەرتتەۋشىسى ايبەك قاليەۆتىڭ عىلىمي مەكتەبى ۇيىرمەسىنىڭ جانىندا  جازىلىپ، باسپاعا وسى اتالمىش ينستيتۋتتىڭ پەداگوگيكا جانە فيلولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ وقۋ-ادىستەمەلىك كەڭەسى ۇسىنعان. جۇمىستىڭ قورعالۋىنا م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى جەتەكشى ۇيىم بولدى. جۇمىستىڭ جالپى رەداكتسياسىن باسقارعان، عىلىمي جەتەكشىمىز، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت ايبەك قاليەۆ اعامىز.

كوبەي  جەتىباي،

جاس ادەبيەتتانۋشى.

ى.التىنسارين اتىنداعى ارقمپي 4 كۋرس  ستۋدەنتى.

Abai.kz