قازاق كوشىنىڭ جولىن قايتا اشايىن دەپ تۇرعان اللانىڭ بۇيرىعى شىعار، مەنىڭ قولىما 20 مينۋتتىق ۆيدەو جازبا كەلىپ ءتۇستى.

ۆيدەو-جازبادا قاسيەتىڭنەن اينالايىن نۇركەڭنىڭ - نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ 2002-جىلى قازان ايىندا تۇركىستان قالاسىندا اشىلعان دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ ەكىنشى قۇرىلتايىندا سويلەگەن ءسوزىنىڭ سوڭعى بولەگى جازىلىپتى.

قيىر جايلاپ، شەت قونعان تۋىستاردىڭ تاۋەلسىزدىگىن ءوز قولىنا العان اتاجۇرتىنا كەلىپ، كوك تۋدىڭ استىندا ءوز ەلباسى مەن ەلتاڭباسىنا جوقتاي جانعان جانارلارىن قاداپ تۇرىپ، وڭ قولىن كەۋدەلەرىنە قويىپ، ايبىندى ءانۇرانىن شىرقاپ تۇرعان عاجاپ ءبىر ءسات ەدى بۇل!

كورىپ وتىرىپ، كوڭىلىڭ بوسايدى. «قۇداي-اۋ، ءبىر كەزدە ءبىز قانداي ەدىك؟! قازاق كوشى وسىنداي دا باقىتتى ءساتتى باستان كەشتى-اۋ!»-دەپ بۋلىعاسىڭ!

يا، ءبىزدىڭ ارداقتى نۇرەكەڭنىڭ الىستاعى اعايىنعا، ءوز قانداسىنا دەگەن ىقىلاس-پەيىلى ءدال وسىلاي بولاتىن! ءار ءسوزى ات باسىنداي التىنعا تەڭ ەدى!

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسى 40-بابىنىڭ 1-تارماعىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى – مەملەكەتتىڭ باسشىسى، مەملەكەتتىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىن ايقىندايتىن، ەل ىشىندە جانە حالىقارالىق قاتىناستاردا قازاقستاننىڭ اتىنان وكىلدىك ەتەتىن ەڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعا» دەپ جازىلعان.

اتا زاڭنىڭ 64-بابىنىڭ 1-تارماعىندا «ۇكىمەت قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتقارۋشى بيلىگىن جۇزەگە اسىرادى، اتقارۋشى ورگانداردىڭ جۇيەسىن باسقارادى جانە ولاردىڭ قىزمەتىنە باسشىلىق جاسايدى» دەپ كورسەتىلگەن. ال، 66-باپتىڭ 3-تارماعىندا «ماجىلىسكە زاڭ جوبالارىن ەنگىزەدى جانە زاڭداردىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتەدى» دەپ بەلگىلەنگەن.

دەمەك، قاسيەتتى نۇراعانىڭ ءاۋ باستاعى كوشى-قون ساياساتى، انە، كورىپ وتىرسىزدار، مۇلتىكسىز، دۇپ-دۇرىس ەدى عوي!

سوندا، وسىناۋ سۋداي تۇنىق پەيىلگە باتپانداي بالشىق لاقتىرعان، وتتاي ىستىق كوڭىلگە ءمۇزداي سۋ سەپكەن كىم ءوزى؟ قانداستارىمىزعا كەدەرگى جاساپ وتىرعان قانداي زاڭ مەن قاۋلى؟؟ اتازاڭدا كورسەتىلگەن مىندەتىن اتقارۋشى بيلىك تۇتقاسىن ۇستاعان كوكەلەر قانشالىقتى دارەجەدە اتقارا الدى؟

ۇكىمەتتىڭ بەرگەن ناقتى مالىمەتىنە سۇيەنسەق، قازاقستان قازىرگە دەيىن 952 مىڭ قانداسىن قابىلداپ ۇلگەرىپتى. بىردەن تىزبەلەپ وتىرماي-اق، ونى بەس-بەس جىلعا ءبولىپ قاراساق، ەل تاۋەلسىزدىگىن العان العاشقى بەس جىلدا (1991-1996) كەلگەن قانداسىمىزدىڭ سانى 104 009 ادام ەكەن. بۇل سان – جالپى كەلگەندەردىڭ 11 پايىزىن قۇرايدى.

ۇكىمەت تىزگىنىن سەرگەي تەرەششەنكو (1991- 1994) مەن اكەجان قاجىگەلدين (1994-1997) ۇستاعان سوناۋ ءبىر توقىراۋ جىلدارى عوي. سوعان قاراماستان، ءجۇز مىڭنىڭ ۇستىندە قانداسىمىز ورالىپتى.

تىزگىن نۇرلان بالعىمباەۆ (1997-1999) پەن قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ (1999-2002) قولىنا وتكەن ەكىنشى بەس جىل مەزگىلدە (1997-2001) 82 335 قانداسىمىز ورالىپتى.

ارينە، بۇل ازايۋ – پەيىلدىڭ تارىلعانىنان ەمەس، ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ سالدارىنان بولعانىن ەل جاقسى بىلەدى. ەسەسىنە، كاسىبي ديپلومات قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ ارقاسىندا قانداستارىمىزدىڭ قۇجاتتانۋ ماسەلەسى بارىنشا وڭايلاتىلدى. ۆيزا راسىمدەۋ جانە تىركەۋگە تۇرۋ تارتىپتەرى ءتىپتى جەڭىلدەدى.

سول جەڭىلدىكتەردىڭ ارقاسىندا قازاق كوشىنىڭ التىن ءداۋىرى باستالدى. ۇيتكەنى، قاسەكەڭنەن كەيىن ۇكىمەت باسىنا يمانعالي تاسماعامبەتوۆ (28.01.2002-11.06.2003) كەلدى ەمەس پە!

ءۇشىنشى بەس جىلدا (2002-2006) ورالعان قانداستارىمىزدىڭ سانى 384 106 ادامعا جەتتى. بۇل - جالپى كەلگەندەردىڭ 40.3 پايىزىن ۇستايدى. قازاق كوشىنىڭ تاريحىنداعى ەڭ جوعارعى رەكورد جاراتىلدى.

وكىنىشكە وراي، يمەكەڭ ۇكىمەتتە كوپ وتىرمادى، ورنىنا پرەمەر-مينيستر بولىپ دانيال احمەتوۆ (2003-2007) تاعايىندالدى. بەكەر وبالى كانە، دانيال كەنجەتايۇلى دا قانداستارىنىڭ بەتىنەن قاققان جوق! قاسىم-جومارت قالىپتاستىرىپ، يمانعالي كەمەلدەندىرگەن يگىلىكتى شارۋانى ودان ارى جاقسى جالعاستىرا ءبىلدى!

«سۇمىرايدىڭ كەلىپ، سۋدىڭ قۇرۋى» 2007-جىلدان باستالدى. ءتورتىنشى بەس جىل سانالاتىن 2007-2011 جىلدار ارالىعىندا ورالعان ادام سانى 308 832. بۇل كورسەتكىش جالپى ورالعانداردىڭ 32.2 پايىزى. يمانعالي نۇرعاليۇلى كەزىندەگىدەن 8 پايىز از!

بۇل – قايتا كورىم عوي، 2012 جىلى كەلگەندەردىڭ سانى 80 617-گە بىراق قۇلدىراعان. ماناعى 40.3 پايىز 8,3-كە كۇرت تومەندەپ كەتكەن! 2013 جىل مەن 2014 جىلدى، كوز الدىلارىڭىزدا تۇر عوي، ايتپاي-اق قويايىن...

ۆيدەو-جازبا مەن وسىناۋ كورسەتكىشتەرگە قاراپ وتىرىپ، ىشكى ىستەر مينيسترلىگى مەن ۇكىمەتتىڭ بۇگىنگى ىستەپ وتىرعان يتتىگىنە ء(بىرى دايىنداپ، ەكىنشىسى قول قويعان №111 قاۋلى ايتام) يت جىنىڭ ۇستايدى. ءتىپتى اشۋعا بۋلىققاندا، اللا ءوزى كەشىرسىن، تۋرا شىمكەنتشە جىبەرگەنىڭدى دە بايقاماي قالادى ەكەنسىڭ عوي!

ءبىز سەرىك احمەتوۆ قول قويعان ۇكىمەتىنىڭ 2014 جىلعى 19 اقپانداعى №111 قاۋلى ايتىپ شۋلاپ ءجۇرمىز عوي، ونىڭ باسى 2012 جىلى 28 ناۋرىزدا ك.ءماسىموۆ بەكىتكەن №362 قاۋلىدان باستالعان. ەل بىلەتىن «ەكى انىقتاما» سوندا پايدا بولعان!

كوشتى يت قوسىپ توقتاتقانى از بولعانداي، قانداستارىمىزعا جاپپاعان جالاسى مەن جاقپاعان كۇيەسى قالمادى عوي!

2007 جىلى باستالعان الەمدىك ەكونوميكالىق داعدارىس كەزىندە ەل ءىشىن ارالاپ شىققان نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنا اۋىل ادامدارى «سەندەر «داعدارىس-داعدارىس» دەيسىڭدەر، سول داعدارىستى ءبىز ءتىپتى سەزىنىپ تە وتىرعان جوقپىز» دەپ دۇرىس ايتقان. قازاقستاندا ەكونوميكالىق داعدارىس بولعان ەمەس، بولمايدى دا. بولعان كۇندە دە ول قالپىنا كەلەتىن داعدارىس. ال، ەكىنشى قايتىپ ورنىنا كەلمەيتىن ءبىر داعدارىس بار. ول – شەتتە جۇرگەن بەس ميلليون قانداسىمىزدىڭ ۇلتسىزدانۋى!

قۇدايعا تاۋبە، مىنە، سول 2002 جىلدارداعى پەيىل مەن ىقىلاس بىرتىندەپ قالپىنا كەلۋ الدىندا تۇر. ەلباسىمىز وتە كورەگەندىك تانىتىپ، وتكەن جىلى (04.05.2014) ۇكىمەتكە قايتادان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتىڭ كوشى-قونى جانە جۇمىسپەن قامتىلۋى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» №1026 تاپسىرما بەردى. شەتتەگى قانداستارى دا سول مومىن، ەڭبەكشىل قالپىنان وزگەرگەن جوق، نۇرەكەڭ ريزا بولعان ۇلتارالىق قاتىناس پەن قوعامدىق تىنىشتىقتى ءالى كۇنگە دەيىن سارى التىنداي ساقتاپ كەلەدى.

وسى 13 اقپان كۇنى ماجىلىستە جۇمىس توبى بەكىتىلىپ، سول زاڭ جوباسىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى. ەندى قوس پالاتادا تالقىلانىپ، تولىقتىرىلىپ، الداعى كۇندەردە پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا جىبەرىلەدى دەپ كۇتىلۋدە. جينالىسقا ءۇش-ءتورت جىگىت قاتىناسىپ، جاقسىلىقتىڭ كۋاسى بولدىق. جۇمىس توبىنىڭ جەتەكشىسى - قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، قازاقتىڭ ايماڭداي قىزى گۇلنار سەيىتماعانبەتوۆا حانىم. توپتا الدان سمايىل، نۇرتاي ءسابيليانوۆ، الماس تورتاەۆ، باقىتبەك سماعۇلوۆ باستاعان جاقسىلار مەن جايساڭدار بار كورىنەدى... ءبىز ءۇش جىگىت وسى جۇمىس توبىنا ەندىك. بەتالىس، ىنتا جاقسى...

اتىڭ وشكىر ەكى انىقتاما بۇل زاڭنىڭ ەمەس، زاڭنامالىق تۇرعىدان ىشكى ىستەر مينيسترلىگى دايىنداپ، ۇكىمەت بەكىتەتىن قاۋلىنىڭ قۇزىرىندا شەشىلەدى ەكەن. ول جاقتان قۇرى «زەردەلەپ جاتىرمىزدان» ارتىق ازىرگە تىرس ەتكەن سىبىس جوق!

كەشەلى بەرى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى جاعىنان 2015 جىلى مەرزىمىنەن بۇرىن پرەزيدەنت سايلاۋىن وتكىزۋ تۋرالى ۇسىنىس ءتۇسىپ جاتقان كورىنەدى. نەگىزى، بۇل ۇسىنىستى ءبىرىنشى بولىپ ءبىزدىڭ – شەتتەن كەلگەن اعايىنداردىڭ جاسايتىن ءجونىمىز بار ەدى. انە-مىنە دەپ كوشى-قون زاڭىنىڭ، تۇراقتى تىركەۋ مەن ازاماتتىق الۋدىڭ الەگىندە جۇرگەندە، اناتولي باشماكوۆ الدىمىزدى وراپ كەتتى. جارايدى. كەلەسى كەزەكتى قولدان جىبەرە قويماسپىز.

ەگەر، شىنىمەن دە بيىل مەرزىمىنەن بۇرىن پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتىپ جاتسا، ن.نازارباەۆتىڭ شاپپاي-اق بايگە الاتىنىنا ەشكىمنىڭ كۇدىگى بولماسىن!

جاڭا كوشى-قون زاڭى تەز قابىلدانىپ، ازاماتتىق الۋ ماسەلەسى شەشىلىپ جاتسا، قانداستار قاۋىمى نۇرەكەسىن اسسامبلەيادان الپىس ەسە ارتىق قولدايتىنىنا داۋ جوق!

اۋىت مۇقيبەك.

استانا.

Abai.kz