رومان

ەكىنشى باسىلىم

 …ەست ەپوحي، كوگدا تسەلوە پوكولەنيە وكازىۆاەتسيا مەجدۋ دۆۋميا ەپوحامي، مەجدۋ دۆۋميا ۋكلادامي جيزني ۆ تاكوي ستەپەني، چتو ۋتراچيۆاەت ۆسياكۋيۋ ەستەستۆەننوست، ۆسياكۋيۋ پرەەمستۆەننوست ۆ وبىچاياح، ۆسياكۋيۋ زاششيششەننوست ي نەپوروچنوست.

گەرمان گەسسە

يا پرەدۋپرەديل تەبيا، سلۋچاينوست، ي وتگوروديلسيا وت ۆسياكوگو تۆوەگو تاينوگو پرونيكنوۆەنيا. ني تەبە، ني درۋگومۋ كاكومۋ وبستوياتەلستۆۋ مى نە ۆىداديم سەبيا. نو كوگدا نەوبحوديموست پوۆەدەت ناس، مى، س پرەزرەنيەم پليۋنۋۆ نا جيزن ي نا تەح، كتو زا نەي پوپۋستۋ تسەپلياەتسيا، ۋيدەم يز جيزني، ۆ پرەكراسنوي پەسنە پوبەدنو ۆوسكليتسايا، چتو جيزن نامي حوروشو پروجيتا.

ەپيكۋر

I تاراۋ

 

تەگىندە، بۇرىن – اسقات جاقانۇلىن بiلمەۋشi ەدiم. ەكەۋمiز قارقارالىلىقتار باس قوسقان ساۋىق كەشiندە، ويىن-تاماشادا كەزدەيسوق جۇزدەسىپ، جاقىن تانىستىق، سوسىن كوپكە شەيiن بiر-بiرiمiزدi ورايىن تاۋىپ، كەزiكتiرە الماي جۇردiك. قارىنداسىم ونىڭ بوكسپەن شۇعىلداناتىنىن ايتىپ، مەنi ودان سايىن قىزىقتىرا ءتۇستi. اسقات قاراعايلى قالاشىعىندا قازاق ورتا مەكتەبiن بiتiرiپ، سول جىلى الماتىداعى پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتقا قۇجاتتارىن تاپسىرادى. ول جاقسى دايىندىقپەن كەلىپ، وقۋعا ەش قيىندىقسىز، وڭاي ءتۇسiپ كەتەدi. بىراق، ەكەۋمiزدi تابىستىرعان مۇلدەم باسقا نارسە ەدi. اۋەلدە ولەڭ جازىپ جۇرگەندىكتەن بە، جەرلەستەرiم مەنى بولاشاقتا ۇلكەن اقىن بولادى دەپ ويلايتىن. الايدا، ولاردىڭ ۇمiتتەرi اقتالعان جوق – پوەزيانى ەرتە تاستاپ كەتتىم، ءسويتىپ، پروزاعا بiرجولاتا دەن قويدىم. اسقات ولەڭدi جاقسى كورەدi ەكەن، قارقارالىلىق اقىنمەن جولىققىسى كەلiپ، دوس-جاران ارقىلى مەنى كوپ ىزدەتىپتى، بىراق، ۇدايى جولى بولماي جۇرسە كەرەك. كەيiن اسقات بوزبالالىق شاق، جاستىق داۋرەندە جازعان ولەڭ-جىرىمدى تۇگەل جاتتاپ الدى، ال مەن بولسام – بوكسپەن شىنداپ اينالىسا باستادىم.

بiر كۇنi ەكەۋمiز شەۆچەنكو مەن بايتۇرسىنۇلى كوشەلەرiنiڭ قيىلىسىندا قاپىلىس جولىعىپ قالدىق. ول مەنi ەڭ تاقاۋ بارعا ەرتiپ اپاردى. بiز iشكە كiرگەندە، قارسى الدىمىزدان باردىڭ جاقتاۋى كوزگە iلiكتى، ار جاعىنان ىدىس-اياق سۇرتكەن جاس بارمەن كورiندi. زال سونشا كەڭ ەمەس، iشi قولقانى قاپقان كوك جالقىن ءتۇتiن. اسقات جىلدام باسىپ، تورگi ۇستەلگە جەتتi دە، ماعان جايعاساتىن بوس ورىندىقتى نۇسقاپ، ءوزi تەرىس اينالىپ، بارعا قاراي شۇعىل ءجۇردى. كورشi ۇستەلدە قىز بەن جiگiت جايما-شۋاق شامپان iشiپ وتىر، توست ارتىنان تاقتا شوكولادتان كەرەناۋ عانا تiستەيدى. قىز ۇقىپتى بويانىپ الىپتى، شاشى جەلكە تۇسىنان قيىلىپ، كارە ۇلگىسىنە كەلتiرiلiپ قويىلعان. ۇستiنە كيگەنi جiبەكتەن تiگiلگەن اق بلۋزكا، ونىسىن قىسقا بەلدەمشەسىنە تىقپالاپتى. كوگiلدiر، جايناق leggings دە كوزدiڭ جاۋىن الادى. اسقات قايتىپ كەلە جاتىر. قولىندا كونياكتىڭ شولمەگi جانە تارەلكەگە تiزiپ، جىپىرلاتىپ قويعان قيار مەن قىزاناق سالاتى. ول تاياپ كەلدi دە، قولىنداعىسىن داستارقانعا بiر-بiرلەپ قويىپ جاتتى.

– كونياكپەن ارالاستىراتىن بiردەڭە الايىن با؟ – دەدi.

– قاجەت ەمەس.

– وندا كiشكەنە شىرىن الايىن.

– المۇرت شىرىنى دۇرىس بولار.

– جارايدى.

ول قايىرا كەتiپ قالدى. كوپ ۇزاماي – بوس ەگىز ريۋمكا، قوس بوكال شىرىن ۇستاپ قايتىپ كەلە جاتقان. كورشi ۇستەلدەگi قىز بەن جiگiت شىعىپ كەتiپتi. ورتالانعان شامپان، پار فۋجەر جانە جۇپ تەمەكى تۇقىلى كوزگە تۇسەدى. اسقات كونياكتىڭ قاقپاعىن سىپىرىپ، ەكi ريۋمكاعا بiردەي مولشەرلەپ، تەڭ قۇيىپ قويدى. سوسىن ءجۇزiن كوتەرiپ، جانارىمەن ماعان تەسiلدi.

– بiردەڭە ايتىپ جiبەر.

– باقىت ءۇشiن.

– باقىت ءۇشiن، راس، iشۋگە بولادى.

– الداعى ارمان-ماقساتىمىز ءۇشiن.

– دەگەنمەن، جاقسى دەنساۋلىقتان اسقان قانداي مۇ-رات بار.

– وندا، ەشقاشان اۋىرىپ-سىرقامايىق!

– عۇمىرىمىز ۇزاق بولسىن.

– ىرىس-بەرەكە تىلەيىك!

بiز ريۋمكالاردى سوعىستىردىق. مەن تۇبiنە شەيiن iشiپ سالدىم. كونياك وڭەشiمدi جىرتىپ وتكەندەي بولدى، سوسىن كەۋدەمە قۇيىلىپ، توڭىرەگىن قىزدىرا باستادى. اسقات ءدامiن تاتىپ كوردى دە، ريۋمكاسىن ورنىنا قويا سالدى. ول اڭعارىپ قالعانىمدى بايقاپ، كiنالi ادامشا قىسىلا كۇلiمسiرەدi.

– ىشپەيتىن ەدiم، – دەدى ول.

– كوڭiل ءۇشiن ەپتەپ السا بولماي ما.

– بولمايدى، ءوزىمنىڭ شارتىم بار ەدى.

– قانداي شارت؟

– انت.

– ءتۇسىندىم.

– جالپى، قانشا ولەڭ جازدىڭ؟

– كوپ.

– بەكەر تاستادىڭ.

– قازىر ەشكىم ولەڭ وقىمايدى.

– نەگە؟

– وقىمايدى.

– مەنىڭشە، پوەزيا وقىرمانى قالىڭ ءتارىزدى.

– جىر كىتابى جاستىق داۋرەندە جاقسى وقىلادى، باس قۇراعان سوڭ كىمگە كەرەك؟

– پوەزيادا شەك بار ما، تاقىرىبى ماڭگىلىك ەمەس پە؟

– ەندى، سەزىمدى تۇرمىس بيلەيدى.

– سوندا قالاي؟

– وكىنىشكە قاراي، ولەڭ-جىردىڭ شەگى بار ەكەن.

– تاقىرىبى تاۋسىلدى ما؟

– جوق، شىدامى. بۇرىن اقىنعا تاعدىر كەرەك بولاتىن، قازىر – PR.

– ءيا، PR اقشا تۇرادى.

– ەرتەدە ونەرپازدى تالانت جارىققا شىعاراتىن، بۇگىن جارناما تۋدىرادى.

– وكىنىشتى.

– جارناماسىز كىتاپ ساتىلمايدى، بەينەبايانسىز ءانشى تانىلمايدى.

– مۇمكىن، وقىرماننىڭ دا، تىڭدارماننىڭ دا ۋاقىتى وتكەن شىعار.

– باياعىدا كىتاپ قۇبىلىس ەدى، قازىر – تاۋار.

– ءساتسىز تاۋار.

ول كۇرسىندى.

– مەرزىمدى ءباسپاسوز ءجۇزىن كورگەن ولەڭدەرiڭدi تۇگەل وقىدىم، – دەدi ول.

– ادەبيەتكە وبال، قازiر وعان ەشكiمنiڭ جانى اشىمايدى.

– كىم بىلەدى، زامان وزگەرۋى دە مۇمكىن عوي.

– جالپى، كiتاپتىڭ بولاشاعى، شىنىمەن، قىل ۇستiندە. تۇرمىسى ءتاۋىر ادام تىرشىلىكتەن تاجىريبە، ومىردەن تاعدىر، كiتاپتان تۇجىرىم iزدەمەيدi.

– ءيا، تاريحقا زەر سالمايدى.

– بىراق، كiتاپ ەشقاشان ولمەۋi كەرەك.

– نەگە؟

– بىلمەيمىن، مەنىڭشە، ولمەۋى كەرەك.

– قالاي؟

– كىتاپتا اجال بولمايدى.

بار iشiنە سiلتiدەي تىنىشتىق ورنادى. اسقات ماعان تاعى تولتىرىپ قويدى. مەن شانىشقىمەن قىزاناقتىڭ بiرەۋiن تۇيرەپ الدىم دا، اۋزىما اپارىپ، اقىرىن جەي باستادىم.

– كiتاپتىڭ ازعىنداۋى مۇمكiن.

– ول دا ءولىم ەمەس پە؟ – دەپ سۇرادى اسقات.

– جوق، ول – دەرت. داۋاسى بار، ەمى تابىلعان، شيپا قوناتىن سىرقات.

– قانداي ىندەت؟

– بۇل كەسەلدىڭ اتى – ەرمەك. كىتاپ اركiمنiڭ ەرمەگiنە، ساۋىقتىڭ تاماشاسىنا اينالىپ كەتۋi عاجاپ ەمەس.

– ءبارىمىزدىڭ مەيمانامىز اسقان ەكەن.

– بۇگىنگى مادەنيەت – ساۋىق مادەنيەتى.

– ءيا.

– مەنى كور، مەنى تات، مەنى ءسۇي، دەپ شاقىرىپ تۇ-رادى.

باردىڭ ەسiگi ايقارا اشىلىپ، تابالدىرىقتان ءناشتى كاستوم-شالبار كيگەن، گالستۋك تاققان قامىرىقتى بوزبالا اتتادى. ول مەنi شىرامىتىپ، بiزگە قاراي سامارقاۋ ءجۇرiپ كەلدi دە، ۇستەلگە جەتiپ كiدiردi. تۇرەگەلiپ، ونىمەن قۇشاقتاسىپ امانداستىم.

– سەنi iزدەپ ءجۇرمiن، – دەدi ول.

كوزدەرi شۇڭiرەيiپ، ءوڭi قاشىپ كەتiپتi. قالتاسىنان تەمەكi قورابىن شىعاردى. شەتىن جىرتىپ، بىرەۋىن سۋىر-

دى، تiسiنە قىستىردى دا، قوراپتى قايتا قالتاسىنا سالىپ قويدى. سوسىن شىلىمىن تۇتاتتى، بiر مارتە سورىپ، بۇرق ەتكiزiپ ءتۇتiن جiبەردi. ەكەۋمiز تىسقا شىقتىق.

– كەيiنگi كەز شارشاپ ءجۇرمiن، – دەدi قامىرىعا سويلەپ.

– جۇدەپ كەتiپسiڭ.

– وزiمنەن شارشادىم.

– نەگە؟

– قولىمنان ەشتەڭە كەلمەيدi. پايدا كوزدەپ، ولجا ىزدەپ، شارۋانىڭ جايىن، ءiستىڭ كوزىن ءبىلىپ، اقشا قوسىپ كورەمىن دە، اقىرىندا – زيان شەگiپ شىعامىن.

– داۋلەتى توسىن ارتىپ، تەز بايىعان ەشكىم جوق.

– ءتۇسىم ويلاپ، كىرىس كۇتىپ، بوسقا الدانادى ەكەنسىڭ.

– الايدا، كەيبىرەۋدىڭ دۇنيە-مۇلكى مولىقتى.

– بىلەمىن. شىندىق بار ما، ايتشى.

– ادىلدىك شە.

– ءامىر، بيلىكتىڭ يەسى قازىنا-بايلىقتى ۇرلاپ، توناپ وتىر.

– قىلمىسقا – جازا، ەڭبەكتىڭ زەينەتى جوق.

– قايداعى ىسمەرلىك، قايداعى بەينەتقورلىق.

– ەلدىڭ اتىنان مەملەكەت داۋلەتىن وزىنە جەكەشە-لەندىرەدى.

– قورىقپايدى.

– ىرىس – قولىندا، ىرىق – وزىندە.

– زادى، ۇكىم جارلىق شاشقانشا، شەشىم جارىق كورگەنشە ورىندالادى.

– ۋاقىتتىڭ بەلگىسى – ارسىزدىق، زامانا كەلبەتى – كورنەۋ قيانات.

– ءيا، وبال-ساۋاپتى ۇمىتتى.

– بىلىمگە جۇگىنبەيدى، ويعا توقتامايدى.

– ىزدەنىستەرىمىز ءراسۋا بولدى.

– ءومىردىڭ ىرگەتاسى شايقالدى.

– كىتاپتاردى قايتەمىز، قانشاماسىن وقىدىق.

– راس. جاستىق شاق تولستويعا، دوستوەۆسكيگە، اۋەزوۆكە جۇمسالدى.

– ەندى ءبىز كىمگە كەرەكپىز؟

– بىلمەيمىن.

– جازىپ ءجۇرسiڭ بە؟

– ءيا.

– مەن ونى تاستادىم.

– بارiنە جەڭiل قاراۋ كەرەك. عۇمىردا ماڭگiلiك ەش-تەڭە جوق ءتارىزدى.

– وسىلاي بۇكiل ءومiرiمiز زايا بولادى!

– ءار ادامنىڭ ءومiرi ماعىنالى، تەك ونى تابا بiلۋ قاجەت.

– بiر كۇنi وتىرىپ، شاراپ iشەيiكشi.

– بۇدان بiردەڭە وزگەرەتiن بولسا، iشەيiك.

– قاماريا كەتiپ قالدى.

– قۇدايدىڭ باسقاسىن بۇيىرتقانى دا.

– مەن ونى قاتتى جاقسى كورۋشi ەدiم، قالاي ۇمىتا الامىن.

– ۇمىتاسىڭ.

– ءوزiمiزدi الداپ جۇرگەنiمiزدi ۇقساق قوي.

– وزگەشە iستەي المايمىز.

– ۋاقىتىڭدى العانىما رەنجiمە. ماعان بiرەۋمەن سويلەسۋ كەرەك بولدى.

– ەشتەڭە ەتپەيدi.

– دوسىڭ با؟

– دوسىم.

– سەنi “ەسiك” مەيرامحاناسىنا ەرتiپ كەتەيiن دەپ ەدiم.

– كەيiن بiر ءجونi بولار.

– سەن تەك رەنجiمە.

– ۋايىم-قايعىدان كىم قۇتىلىپتى.

– رەنجiمەيسiڭ عوي.

ول قولىمدى قىسىپ، ءارi اينالىپ كەتتى دە، جولعا شىعىپ، ونى كۇتiپ تۇرعان جەڭiل ماشيناعا بارىپ ءمiندى. “جيگۋلي” ماركالى اۆتوموبيل باردىڭ جازعى الاڭىنان ۇزاي بەرiپ، كوز ۇشىندا جوعالدى. مەن بارعا ەندiم. داستارقانعا كەلiپ، جايعاسىپ جاتقانىمدا:

– بiردەڭە بولعان با؟ – دەپ سۇرادى اسقات.

– جاي.

– بiردەڭە بولعان شىعار دەسەم.

– جولى بايلانىپ... بەيشارا قايتسىن.

– ەسiمi قالاي؟

– قانات نۇربەكۇلى.

– كىسى ولگەندەي، نەگە سونشاما قارالى؟

– شارۋاسىنىڭ بەينەتى اسىپ كەتتى.

اسقات ريۋمكاسىن الىپ، تىلەك ايتۋعا وڭتايلاندى. بار iشiنە اعىلشىن تiلiندە، Witney Houston ورىن-داۋىنداعى، سۇلۋ ورنەكتى “I Am Every Woman” ءانi شالقىپ، سىزىلىپ كەستەلەنىپ توگىلدى. قۇيقىلجىپ، كيىپ-جارىپ، بىرتە-بىرتە جوعارى كوتەرىلگەن اۋەز اقىرىندا شارىقتاپ بيىككە جەتتى دە، تامىلجىپ قالىقتاپ تۇرىپ الدى. اۋەلەپ تۇرىپ، قايىرا ءۇزiلiپ كەتتi دە، قۇيىلىپ تومەن سورعالاپ، اسەم داۋىس قۇلاققا جاعىمدى ەستiلدi.

– دەنساۋلىق ءۇشiن، – دەدi اسقات.

توڭكەرiپ تاستاعانىمدا، كونياك كوكiرەگiمدى جىلىتا جونەلدى. الكوگول كوكىرەگىمدى قىزدىرىپ بارىپ توقتادى، سوڭى بويىما ءسىڭىپ، تۇيسiكسiز جوعالىپ كەتتi. سودان كەيiن ەكەۋمiز Witney Houston اۋەنiن تىڭداعان قالپى تابالدىرىققا بارىپ iلiندiك تە، سىرتقا شىقتىق. ىمىرت ءۇيىرىلىپ، كوشە كۇڭگىرت تارتا باستاپتى. جول بەلدەۋىنە تاقاعاندا، الدىمىزدى شويىن دوڭگەلەكتەرىن سۇيرەتىپ ترامۆاي كەسiپ ءوتتi. جاسىل ءتۇس جانعان زاماتتا وڭ قاپتالىنا جايباراقات بۇرىلىپ، جەلى ارقان بويى ۇزاپ باردى دا، ايالداماعا جەتىپ، قاتارلاسا بەرىپ، تەجەۋiشiن قوستى. اسقات ەكەۋمiز قيىلىستا iركiلiپ كوپ تۇردىق. ول قولىن قالتاسىنان شىعارىپ، ماعان ۇسىندى. بiز قول الىستىق.

– قايتاسىڭ با؟ – دەدi ول الاقانىمدى قىسقان كۇيi.

– ءيا.

– ءالi كەزدەسەمiز عوي.

– ارينە.

– مەنiڭ كوپ بiلگiم كەلەدi.

– بىراق، ودان پايدا بار ما؟

– نەگە؟

– كەيدە وسىنىڭ ءبارi يت اۋرە سياقتى كورىنەدى.

– بوس ماشاقات دەيسىڭ بە؟

– ءيا، بەكەر ەڭبەك ءتارىزدى.

– ءپالى، نە بولدى؟

– ەشتەڭە.

– نە بولدى؟

– جاي، انشەيىن.

– انشەيىن ەمەس.

– نەسىنە شابىلىپ ءجۇرمىز دەگەن وي يەكتەيدى، ءبارى-ءبىر، ەشكىم كىتاپ وقىمايدى.

– قيانات ايتپا.

– ادەبيەت تە، وقىرمان دا جوق.

– جوق؟

– ءبارى تەگىس جالعان. كەيدە وسى ەسكە تۇسكەندە جازا الماي قالامىن.

– رەنىشتەن شىققان سوزدەر اقيقات بولا المايدى.

– سوندا، كۇيىنەمىن. كۇندەردىڭ كۇنىندە قولىما قالام العانىما وپىنامىن.

– ادەبيەت قاجەت قوي.

– بiلمەيمiن.

– قاجەت، قاجەت. مەنىڭشە، قاجەت.

– مۇمكىن، قاجەت تە شىعار.

– كىتاپ وقىعانىڭا ما، الدە جازعانىڭا ما، قايسىسىنا وپىق جەيسىڭ؟

– ابىگەرگە تۇسكەنىمە، الەكتى باستاعانىما وكىنەمىن.

– بەكەر قامىقپا.

– راس، جۇدەپ قايتەمىن.

– ۇپىنبا، داناي.

– بiراق، مەن ودان قول ۇزە المايمىن.

– قايتىپ؟

– دەسەك تە، كوپ ەڭبەك سiڭiرiپ قويدىم، بەينەتىم ەش بولىپ كەتپەۋiن ويلايمىن.

– ەگەر ادەبيەت جوعالىپ كەتسە، كىتاپتىڭ ورنىن نە باسادى؟

– كينو ونەرi.

– ول مۇلدەم باسقا الەم ەمەس پە.

– شىن. كينو ادامنىڭ iشكi دۇنيەسiن كورسەتە المايدى.

– جيi ۋايىمداعان دۇرىس ەمەس.

– مۇمكiن، ءبارi وزگەرەتiن شىعار.

– البەتتە.

ول ءارi بۇرىلدى. مەن سولعا قاراي ءجۇرiپ، جولدى كولدەنەڭ جارىپ، بايتۇرسىنۇلى كوشەسiنiڭ بويىنا شىقتىم. اۆتوموبيلدەر تۇنگi شامدارىن جاعىپ الىپتى. قۇرمانعازىعا اياق باسقانىمدا، الماتى ءارتۇرلi شامداردىڭ بۇرقاق تاسقىنىنا اينالدى. قۇرمانعازىنى قيىپ، قايتادان تروتۋارعا تۇسكەنiمدە، قاسىمنان، تاياق تاستام جەردەن توعىزىنشى باعىتتاعى تروللەيبۋس جىلجىپ ۇزاپ بارا جاتتى.

كiتاپتىڭ جەر بەتiنەن جويىلۋى مۇمكiن ەمەس. حا-ۋىز سالىنعان ءۇيدiڭ iرگەسiنەن باياۋ iلبiپ ءوتىپ بارا جاتتىم. ۇلى جاراتىلىستى پەندەنىڭ تۇسiنiك اۋماعىندا تاپتiشتەپ بەرگەن قۇراننىڭ iزiم-قايىم جوعالۋى ساناعا سيا ما ەكەن. Iنجiلدi ەكiنشi مارتەبە قايتالاپ كiم جازا الادى. وڭ قاناتىمدا دەنەشىنىقتىرۋ ينستيتۋتىنىڭ كەشەنi قالىپ بارادى. قارسى الدىمنان اباي داڭعىلى كورiندi. سارى شام قاپىلىس سونگەندە، اۆتوموبيلدەر تولقىنىن كەشىپ، داڭعىلدىڭ ارعى جيەگiنە جەتتىم، ايالداماعا دەيiن ءۇنسىز، سامارقاۋ اياڭداپ كەلدiم. جوپەلدەمەدە، ەلۋ توعىزىنشى باعىتتاعى اۆتوبۋس اۋىر قوزعالىپ، وڭدى-سولدى تەڭسەلىپ كەلدى دە، ەسiكتەرiن شالقاسىنان اشىپ كەپ جiبەردى. كiتاپتىڭ جەر بەتiنەن جويىلۋى مۇمكiن ەمەس. اۆتوموبيلدەردىڭ ساپاسى جاقسارعان سايىن جۇرگىزۋشىلەردىڭ كىسىلىگى ارتىپ كەتكەن جوق.

الدە، ادام بالاسى كiتاپتاردىڭ ەكىتالاي تاعدىرىنان الماعايىپ ءوز بەينەسiن كورە مە دەيمiن. بiراق، قاسيەتتi لۇعاتتار جايلى نە توپشىلاي الامىز. ءار ادام قالاي تۋعانىن بىلمەيدى، ەسىندە جوق، كەلەشەكتە قايتiپ دۇنيەدەن قايتارىن تۇسىنبەيدى، ءولىپ كورگەن ەمەس. ءومiردiڭ باستالعانىنان تەگىس بەيحابار، ءولiمنiڭ قاشان كەلەرiن ايتۋعا ءبارى دە دارمەنسىز.

بiراق، كiتاپتىڭ جەر بەتiنەن جويىلۋى مۇمكiن ەمەس. ءبارىبىر، ادامزات كiتاپقا زار، كىتاپ قاشاندا كىسىگە جۇپ، قوس ۇعىم – ەكى دۇنيەدە ءبىر-بىرىنەن اجىراماس پار، كىندىكتەس ەگىز، ەكەۋارا باعىنىشتى – جاراتىلىس. كىتاپتىڭ قادىرىنە جەتە المادىق، سىي-قۇرمەتتەن ايىرساق تا، ول قاسيەتىن ساقتاپ قالدى. نۇر توگەدى، اقىل شاشادى، قۋانىشقا بولەيدى. الايدا، بويىنا دارىعان قۇتتى جۇرتتىڭ كوبى بىلمەيدى، كىتاپتىڭ كوڭىلىن ءبىلۋ ءۇشىن – ونى تالماي وقۋ قاجەت.

كiتاپ تا قۇدىرەت سياقتى، وزىنە تاۋەلدى، باسقادان دەربەس. بار، بىرەۋ جانە شەكسىز. بىراق، ارينە، ءتاڭىردىڭ ءوزى ەمەس.

ايالدامادا توقسان جەتiنشi باعىتتاعى اۆتوبۋس پايدا بولدى. مەن سالونعا كوتەرiلiپ، تۇكپiرگە بارىپ، تەرەزەدەن – قاراۋىتقان بيىك تاۋلارعا، جۇمباققا تولى جۇلدىزدى اسپانعا – كوز جiبەردiم.

II تاراۋ

بiز ۇيدەن شىققاندا، جاڭبىر باستالعان بولاتىن. اسقات، قۋانىش، نۇرعالي تورتەۋمiز قابانباي باتىر كوشەسiمەن ءىلبىپ، “دينامو” سپورت ورتالىعىنا كەلدىك. بوكسشىلار زالىنا كiرگەنiمiزدە، رينگتە نۇرلان قالىباەۆ بوي قىزدىرىپ ءجۇردi. ونىڭ قارسىلاسى قورعانىپ قانا ۇلگەرەدi. نۇرلان تiك ۇمتىلعان قارسى سوققى كەلە جاتقاندا، سۇڭگiپ كەتiپ، وڭ قاپتالىنا شىعا بەرەدi دە، قىسقا حۋكتى جەڭiل تاستاي سالادى. ودان كەيiن بiرنەشە مارتە ارتقا شەگiنە بەرiپ، سول قولىمەن تۇمسىقتان سۇيكەپ ءوتتى. بiز رينگتiڭ ءدال iرگەسiنەن باقىلاپ تۇردىق. قارسىلاسى وڭ قاپتالىنان ۇرماقشى بوپ، وڭ قولىمەن حۋك جاساعاندا، نۇرلان سول قاناتىنا جىلجىپ كەتتi دە، وڭ قولىمەن كوكiرەكتەن قويىپ جiبەرiپ، سول قولىمەن قۇلاق-شەكەدەن سالىپ قالدى. الگi بوكسشىنىڭ قولدارى سالبىراپ، تiزەسi بۇگiلە بەردi.

رينگتە كiشكەنە ءۇزiلiس بولىپ، ءۇش-ءتورت مينۋتتان سوڭ، تايلان توپاەۆ كەرۋلi ارقاندى كوتەرiپ، ورتاعا بيلەپ شىقتى. وعان قارسى بۇرىشتا ەكiنشi بوكسشى بىلعارى قولعاپتارىن تورەشiگە تەكسەرتiپ تۇردى. بوكسشىلار تەڭ ورتاعا كەلiپ، سالەمدەستi دە، كەيiن قاراي شەگiنiپ كەتiپ، اركiم ءوز بيلەۋ مانەرىنە كوشتi. تايلاننىڭ سول قولى قورعانىستى بۇزىپ، كەۋدەنi سوقتى، ىلە-شالا جىلدام جوعارىلاپ كەتتi دە، قۇلاق-شەكەدەن ادەمi ءسۇزiپ ءوتتi. تايلان قايتىپ بارا جاتىپ، تiك سوققىنى باعىتتادى. شابۋىلدى تامامداعان وڭ قولى كەدەرگiسiز جۇيتكiپ تۇمسىقتان تيدi. قازىلار ۇرىستى دەرەۋ توقتاتقان ەدى. بايسالدى تورەشi ساۋساقتارىن بۇگiپ، جەتiگە دەيiن سانادى دا، بوكستى جالعاستىرۋعا ۇلىقسات ەتiپ، قولىن سەرمەدi. تايلان ەكi اياعىنا كەزەك سالماق ءتۇسiرىپ، ادەمى تەڭسەلىپ بيلەپ تۇرعان. ول بيلەگەن قالپى سول اياعىن العا تاستادى، iلگەرi تاستالعان اياعىنىڭ قوزعالىسىنا ۇيلەسە، سول قولى شۇعىل كوكiرەكتەن قاتتى سوعىپ، كەيiن قايتا بەرە، لەزدە بيiكتەپ كەتتى دە، جاق سۇيەكتەن بارىپ پەردى. ءوزi شەگiنiپ بارا جاتىپ، وڭ قولىمەن يەك استىنان قاعىپ قالىپ، اپپەركوت جاسادى دا، قارسىلاسىنان الىستاپ كەتتi. ماعان تايلان ۇدايى وڭ جاق قىرىمەن كورiنiپ ءجۇردi. بiز رينگكە تاياۋ تۇرعاندىقتان، ونىڭ ءاربiر سوققىسىنا دايارلانۋىن، كوزدەگەن نىساناسىنا ءدوپ تيگەن جۇدىرىقتىڭ سالماعىن جاقسى بايقاي الدىق. گونگ سوعىلىپ، ويىننىڭ تامامدالعانىن پاش ەتتi دە، تورەشi بوكسشىلاردى ەكi بۇرىشقا جiبەردi. تايلان كەرۋلi ارقانعا تاقاعاندا، زالدان ءبىر بەيتانىس ادام ورنىنان كوتەرiلدi. بوكسشى قولىن بەرi شىعارۋى مۇڭ ەكەن، جاڭاعى كىسى جىلدامداتا بىلعارى قولعاپتاردىڭ باۋلارىن اعىتا باستادى. ول ەكi قولعاپتى شەشiپ، وزiنە الىپ قالدى دا، تايلان رينگپەن ءجۇرiپ ءوتiپ، ەكiنشi شەتiنەن زالعا ءتۇستi. ودان كەيiن بiز ونى كورە المادىق.

– ونى تاۋىپ الايىن، – دەدi اسقات.

– بiز وندا ەلەۋسiزدi الىپ، ءۇي جاققا بارا بەرەمiز، – دەدiم مەن.

– ول كiم؟ – دەپ سۇرادى قۋانىش.

– دانايدىڭ iنiشەگi, بوكستان سپورت شەبەرi, – دەدi اسقات.

– ونىڭ بولاشاعى زور.

– داناي دۇرىس ايتادى، – دەپ سوزگە ارالاستى نۇر-عالي. – ەلەۋسiز ءالi ون جەتiگە تولعان جوق.

اسقات جارتىلاي اشىق ەسiكتiڭ تابالدىرىعىنان اتتاپ، ءارi كەتتى دە، قالعانىمىز كوشەگە شىقتىق. شىعا-بەرiستە ەلەۋسiز قىدىرالين كۇتiپ تۇرعان. ءبىز ونى ەرتiپ الىپ، قابانباي باتىر كوشەسiمەن “تسەليننىي” كينوتەاترىنا قاراي بەت تۇزەدىك. جاڭبىر سiركiرەي جاۋىپ، اسفالت جولدىڭ ءۇستi جىلجي اعىپ جاتقان جىلعالارعا اينالىپتى.

– قانشا بولاسىڭ؟ – دەپ ساۋال قويدىم مەن.

– بiلمەيمiن، – دەدi ەلەۋسiز.

– قاراعاندى جىلىندى ما؟

– جىلىندى.

– ازيالىق بايقاۋعا تىڭعىلىقتى دايىندالۋ قا-جەت.

– بiلەمiن.

– اباي قالاسىنان كەلگەن جiگiتتi سەن ۇتىپ الاسىڭ.

– ءبارi سولاي ايتادى.

– سەن وعان سەنەتiن بول.

– بۇنى دا بiلەمiن.

– مەنiڭ رومان جازعىم كەلiپ ءجۇر. رومان بوكس حا-قىندا دا، رەپ زامانى تۋرالى دا، ءوزiمiز جايلى دا بولمايدى. بiراق، سونىڭ iشiنە ءبارi تۇگەل ەنەتiن شىعار.

– جەڭiپ الاتىن سياقتىمىن.

– مەن بولعان جايدى عانا جازۋعا تالپىنامىن.

– قازاقشا ما؟

– ءيا، رومان قازاقشا بولادى.

– سەن ورىسشا دا جازاسىڭ عوي.

– جازامىن.

– ەڭ كۇشتi جازۋشى كiم؟

– ءدال قازiرگi مە؟

– ءيا.

– ماعان جازۋ ءتاسiلi تۇرعىسىنان الەن روب-گريە ۇنايدى.

– تاعى كىم بار؟

– گابريەل گارسيا ماركەس، جان-ماري گيۋستاۆ لەك-لەزيو، ميلوراد پاۆيچ.

– قازاقتاردان شە؟

– بەيىمبەت مايلين، ماعجان جۇماباەۆ، مۇقتار اۋەزوۆ.

– زامانداستارىمىزدان كىمدى اتار ەدىڭ؟

– مۇقتار ماعاۋين، ءابىش كەكىلباەۆ، اسقار سۇلەيمەنوۆ، تىنىمباي نۇرماعانبەتوۆتى. بوكستان مايك تايسون مىقتى.

– بiراق، ول مۇحاممەد ءالي ەمەس قوي.

– ءيا.

– دەسەك تە، مايك تايسون – ۇلى بوكسشى!

– قايتالانباس سپورتشى، قايراتكەر تۇلعا.

ەلەۋسiز ەكەۋمiز ەل سوڭىندا قالىپ قويعان ەدىك. جۇرتپەن قاتارلاسۋ ءۇشiن ءجۇرىسىمىزدى ۇدەتە تۇستىك. جاڭبىر سەبەزگiلەي جاۋىپ تۇردى. “تسەليننىي” كينوتەاترىنا جەتكەنiمiزدە، بوز جاۋىن وقىس قالىڭ نوسەرگە ۇلاسقاندىقتان – جۇگىرە باسۋعا تۋرا كەلگەن. كينوتەاتردى سول جاعىنان اينالا بەرىپ، كiشiگiرiم توعايعا تاپ بولعان بىزدەر – ونى قاق ورتاسىنان جارىپ، كەسiپ وتتiك. بايتۇرسىنۇلى كوشەسiنiڭ قارسى قاباعىنا شىعىپ، اسىعىس كۇيدە، سولتۇستiككە قاپىلىس بۇرىلدىق.

اسقات وسى ءۇش قاباتتى ءۇيدiڭ بiر بولمەسiندە تۇرىپ جاتقان. بiز بوساعادان كورiنگەنiمiزدە، توردە تايلان توپاەۆ اڭگiمە شەرتiپ وتىر ەكەن. ۇيگە الدىمەن كىرگەن مەن وعان تاقاپ بارىپ سالەم بەردىم.

– تايلان، – دەدi اسقات، – حەلسينكي قالاسىندا وتكiزiلۋگە تيiس الەم بايگەسiنە الماتىدان اتتانۋعا كەلiپتi.

– داناي بايقۋانىش.

– داناي بوكستى جاقسى كورەدi.

– بوكس – عاجاپ قۇبىلىس.

– قازiر بiرiنشi قاباتقا ءتۇسiپ، سوندا اياقتى كەڭ تاس-تارمىز.

– اسەكە، شاراپ كەلتىرتىپ اۋرە بولماڭدار.

– قىمىز الدىرعانبىز، – دەدi اسقات.

تايلان كەرەۋەتكە شىنتاقتاي قيسايىپتى. ۇستiنە بوياۋى قانىق بىلعارى كۇرتەشە كيiپ، بۇتىنا كوگiلدiر رەڭ سپورت شالبارىن تارتقان. شاشى جۇقالانىپ، ۇقىپتى قىسقارتىلعان، كوزدەرi ءسال قىسىڭقى، ءوڭi قارا تورى جiگiت ەكەن. ەكى يىعىنا ەكi كiسi مiنگەندەي كەڭ – قاقپاق جاۋىرىندى.

بولمەدە ەلەكتر شامى جانىپ تۇردى. سالدەن سوڭ، اسقات تايلانمەن قاتار تiزە بۇكتى دە، مەن بولسام، قارسى توسەككە، ەلەۋسىزدىڭ قاسىنا جايعاستىم. اسقات ورنىنان كوتەرiلدi دە، قولىن سوزىپ، بالكون ەسiگiنىڭ تۇتقاسىن ۇستادى. بەرi جۇلقىپ ەدi, ەسiك سىقىرلاي اشىلىپ، سۋىق تازا اۋا لاپ بەرiپ بولمەگە قۇيىلدى. ول قايىرا تايلاننىڭ iرگەسiنەن ورىن تەپتi.

– بارسەلونا وليمپياداسىندا نە بولدى؟

– باعىمنىڭ جانباعانى دا، اسەكە.

– شىن.

– كەيiن سول زاڭگى قالعانىن تەگiس ۇتىپ الىپتى دەيدى.

– ءا دەگەندە سونىمەن كەزدەسكەنىڭ جۇلدەنىڭ ساعان بۇيىرماۋىنا كورىنگەن عوي.

– وكiنiشتi.

– وسىدان سوڭ، سەن بوكستى تاستاپ كەتەتىن شىعارسىڭ دەپ ويلادىق.

– ەگەر بۇل جولى الەم جەڭiمپازى اتانسام، بوكستى، شىنىمەن، تاستاپ كەتەمiن.

– بوكس دەنساۋلىقتىڭ تۇبىنە جەتەدى.

– مي جاسۋشالارىن زاقىمدايدى. جاتتىقتىرۋشى-لارعا جەڭىستەن باسقا ەشتەڭە قاجەت ەمەس، قاشاندا ءالi دە باعىڭدى سىناپ كور دەپ ايتا بەرەدى. ەگەر دەنساۋلىعىمدى قۇرتىپ السام، مەن ەشكiمگە كەرەك بولماي قالامىن.

– راس.

– سوندا بۇكiل عۇمىرىم باسقانىڭ الاقانىنا تەلمi-رۋمەن وتپەي مە.

– ەرتەڭ وتكiزiلەتiن جارىس الاڭداتپاي ما؟

– الاڭداتپايدى.

– رينگكە شىعار الدىندا قوبالجيتىنىڭ بار ەمەس پە.

– ماعان ءبارiبiر.

– الەم دەڭگەيi شە؟

– ول دا. ەگەر ماعان جاتتىقتىرۋشىم حەلسينكي-گە بارمايسىڭ دەيتiن بولسا، مەن قازiر-اق سومكەمە قولعاپتارىمدى سالىپ الىپ، قاراعاندىعا ەش وكىنىشسىز قايتىپ كەتەر ەدiم.

تابالدىرىقتان سپانديار اتتادى دا، مەنiڭ قاسىما كەلiپ جايعاستى. سiلتiدەي تىنعان تىنىشتىق ورناپ، سىرتتان سەبەلەپ جاۋعان جاڭبىردىڭ شۋىلى قۇلاعىمىزعا جەتتi.

– ەت دايىن با؟ – دەپ سۇرادى اسقات.

– دايىن.

– تايلان، استىڭعى قاباتقا ءتۇسiپ، قىستان قالعان سوعىم ەتىنەن اۋىز ءتيىپ، بيىلعى قىمىزبەن ءشول باسايىق.

ول ءۇنسiز تۇرەگەلدi دە، شولاق كۇرتەشەسiن جوندەپ، بوساعا جاققا قاراي ماڭدايىن تۇزەدi. جاڭبىر شۋىلى اشىق قالعان بالكون ەسiگiنەن ءوتiپ بiزگە انىق ەستiلiپ جاتتى. تايلان كروسسوۆكاسىنا اياعىن سۇعىپ، تومەن يiلiپ، باۋىن كۇشتەپ تارتتى دا، كۇرمەپ بايلاي باستادى. بايلاپ بولعان سوڭ، باسىن كوتەرiپ، ەڭسەسىن تىكتەدى، سوسىن دالiزگە شىعىپ – بiزدi كۇتتى. مەن سالاماندرا ءتوپiليiمدi كيiپ، بوساعادان ۇزاپ، تايلاننان ءارi بارىپ تۇردىم.

بiز باسپالداقپەن تۇگەل باياۋ قوزعالىپ، تومەن تۇسە باستادىق. تسەمەنتتەن قۇيىلعان كىر باسپالداقتاردا، ۇدايى تەمەكi تۇقىلدارى مەن قاعاز قالدىقتارى شاشىلىپ جاتاتىن. سپاندياردىڭ بولمەسىنە كىرگەنىمىزدە، مول داستارقان ۇستىنەن تۇستىك. اسىقپاي ەت جەدiك – قاۋقىلداسىپ اڭگىمە-دۇكەن قۇرىپ ۇزاق وتىردىق – سالقىن قىمىزدان ىشتىك. سوسىن تايلان قايتۋعا رۇقسات سۇراپ، عافۋ ءوتiندi. بiز ونى كولiككە شەيiن شىعارىپ سالماقشى بولدىق.

سىرتتا ونى “جيگۋلي” ماركالى جەڭiل ماشينا توسىپ تۇرعان. جاۋىن استىندا قالماس ءۇشىن قاپىل قوشتاسقان ول جۇگىرىپ بارىپ ءاۆتوموبيلدىڭ ارعى قاپتالىنداعى ەسىكتەن ىشكە ەنىپ كەتتى. ءبىرىنشى جىلدامدىققا قوسىلعان ماشينا باياۋ قوزعالا بەرگەن.

– ول – شەبەر بوكسشى، – دەدi اسقات.

مەن باسىمدى شۇلعىدىم.

– قايتايىن، – دەدiم.

– قونبادىڭ با؟

– ماعان ۇيگە قايتۋ كەرەك.

– ءالi دە شاي ىشەتىن ەدىك قوي.

– بۇگiن بولمەدە ەشكiم جوق، از بولسا دا، بiردەڭە جازىپ كورەيiن دەپ ەدiم.

– ەلەۋسiز شە؟

– ماعان باراسىڭ با؟

– بارايىن.

ەلەۋسiز بەرi اتتاعاندا، مەن قولشاتىردى جازىپ، ءۇستiمiزدi قالقالادىم.

– قاشان سوعاسىڭ؟

– بiلمەيمiن.

– مۇمكiن، بiز دە بارىپ قالاتىن شىعارمىز.

– كەلiڭدەر.

– سەنبiگە كەلiسiپ قويدىم. ادەمى قىزدار.

– كوڭiلسiزدىك يەكتەسە، ءوزiم دە كەلىپ قايتارمىن.

– كىندىگىڭ ىستىققا ءتيسىن، – دەدi اسقات جاقانۇلى.

بiز قول بۇلعاستىق تا، iلگەرi باسىپ، ارتىمىزعا بۇرىلماستان بايتۇرسىنۇلى كوشەسiنiڭ بويىنا تۇستiك. جول ۇستiندە اۆتوموبيل اعىزىپ كەلە جاتقان. ەلەۋسiز توقتاتىپ ەدi, شوپىر وڭاي كەلiسiپ، ول الدىنا مiندi دە، مەن ارتقى ەسiگiنە بەت الدىم. اسفالت جولمەن قۇيعىتا جونەلگەن ماشينا قوناقۇيگە لەزدە  جەتكىزدى،  جۇرگiزۋشiگە اقىسىن تولەدiم دە، ەسiكتi يتەرiپ، تىسقا شىقتىم.

ءسال بوگەلگەن شوپىر اقشانى مۇقيات سانادى دا، گۇر ەتكىزىپ موتورعا وت بەردى. بiز قوناقۇيدiڭ iشiنە كiرiپ، دالiزبەن شامالى ءجۇرىپ باردىق تا، جوعارى كوتەرىلگەن باسپالداققا اياق باستىق. ءۇشiنشi قاباتقا دەيiن ءۇنسiز كەلدiك. شالبارىمنىڭ قالتاسىنا قولىمدى سالىپ، كiلت الىپ شىقتىم دا، قۇلىپتى ۇڭعىسىنا تىعىپ، ەكi بۇراپ اشتىم. بولمە iشi الاكولەڭكە بولىپ تۇردى.

– ايىرىپ-قوسقىش قاي ماڭدا؟ – دەدi ەلەۋسiز.

– شامدى ءوزىم جاعامىن. قازىر.

ەكەۋمiز بولمەگە كىرiپ، ءتوپiليiمiزدi شەشiپ، تورگە شىقتىق. ەلەۋسiز وڭ جاق قابىرعانىڭ iرگەسiندەگi توسەككە قۇلاي كەتiپ، اۋدارىلىپ شالقاسىنان جاتتى. تەرەزەگە جاقىنداعان مەن ەرنەۋىنە شىنتاعىمدى تiرەپ، تىسقا كوز جiبەردiم. قاپەلiمدە شىنى بەتiندە تامشى پايدا بولدى. ءىلىنىپ، كiبiرتiكتەي بەرiپ، شالىنىپ كەتتi. ىلديلاپ ءجۇزىپ، شۇعىل تومەن اقتى، سىرعاناپ بارىپ جيەك اعاشقا سوعىلدى. سودان كەيىن، جارىق تاقتايدىڭ جىڭىشكە سىزاتىنا ءتۇسىپ، بويلاي ءسىڭىپ، كوز ۇشىنان جوعالدى. قايىرا ەكiنشiسi ۇشىپ كەلە جاتقان. و دا دiرiلدەپ كوپ تۇرا العان جوق. سىنىق بوياۋدىڭ ءتىلىم-ءتىلىم جارىقشاقتارىنا تەزدەتىپ، شاپشاڭ قۇيىلادى.

توقاجىراتقىشتى قوسايىن دەگەن ويمەن كەيiن بۇرىلسام، ەلەۋسiز ۇيىقتاپ قالىپتى. مەن قارسى قويىلعان كەرەۋەتكە تiزە بۇكتiم دە، بەتىمدى سيپادىم. جاڭبىر سىبدىرى اقىرىن ەستiلiپ جاتىر. بوكستا جيىرما جاسىنا دەيiن بەلگiلi بiر ناتيجەگە جەتپەسە، ەلەۋسىز ءومىر بويى سول دەڭگەيiندە عانا قالادى. مۇمكiن، بىلعارى قولعاپتى مۇلدەم تاستاپ كەتەتiن شىعار. ياعني، بۇكiل عۇمىرى زايا بولادى دەگەن ءسوز. الدە بوكس تا، ادەبيەت تە ادامنىڭ ءوزi ءۇشiن عانا قاجەت دۇنيەلەر مە ەكەن.

ءوز باقىتىڭدى باسقانىڭ تىرشىلىگiنەن iزدەۋگە بولمايدى. مەن كىشكەنە قيسايىپ الماقشى بولىپ، كوزiمدi جۇمدىم، بiراق كiرپiكتەرiم ايقاسپاي قويدى دا، كوكەيiمە ءار نارسە ورالا بەردi. اۋزىمنان كەرمەك ءدام بiلiندi. جاڭبىر شۋىلى قاتتى ەستiلiپ كەتكەنگە ەلەگىزىپ، باسىمدى كوتەرiپ، تەرەزەدەن سۇرعىلت تارتقان ۇيلەرگە قارادىم. كوشەدە اق جاۋىن الاڭسىز توگىپ جاتتى. كەۋدەمدە تىرشىلىكتى وگەيسىگەن كوڭىلسىزدىك وياندى.

III تاراۋ

ەلەۋسiز ەكەۋمiز “جۇلدىز” كافەسiنiڭ ماڭىنان ءتۇسiپ قالدىق. مەن جول باستاپ، iشكە اۋەلi كىردiم، تورگە تامان وزىپ، تۇكپiردە تۇرعان وڭاشا ۇستەلدi تاڭداپ الدىم. كەشiكپەي، توبەسiنە اق جىبەكتەن بيiك تاقيا قوندىرعان سۇيكىمدى داياشى بiزگە قاراي تولىقسىپ ءجۇرiپ كەلە جاتقان. بiز ەكى ليۋليا-كەباب، ساڭىراۋقۇلاق پەن تۇزدالعان كاپۋستا ارالاسقان سالات، ەكi بوكال اناناس شىرىنىن جانە شوتلاند ۆيسكيiن سۇرادىق. ءوتiنiشiمiزدi قاعازعا جازىپ العان داياشى داستارقاننان قاپىلىس – تەز الىستادى. ول اپپاق سازانداي ساندارىن شولاق ەتەكتەن جارقىراتا، جارتىلاي اشىپ كورسەتىپ، جىلدام باسىپ ۇزاپ بارادى. سالدەن كەيiن بiر ەسiككە باسىن سۇعىپ، بiزگە كورiنبەي كەتكەن.

– توپاەۆ وسىندا ەكەن، – دەدi ەلەۋسiز.

مەن ول مەڭزەگەن جاققا مويىن بۇرىپ ەدiم، ەكi قىز بەن بiر جiگiتتiڭ ورتاسىندا جايما-شۋاق اڭگىمە-دۇكەن قۇرعان تايلان توپاەۆتى كوردiم. اتاقتى بوكسشى سول قاناتىمىزدان، ءۇش ۇستەلدەن كەيiن جايعاسىپتى. ەكى جاعىنا ەكى بويجەتكەندى وتىرعىزىپ العان ول ءجۇزىن ءبىز جاققا قاراتىپتى. كەنەت ەلەۋسiزدi كوزi شالىپ قالىپ، قولىن جوعارى كوتەردi. ۇستiنە كەشەگi بوياۋى قانىق، وزىنە جاقسى جاراسقان بىلعارى كۇرتەشەسiن كيگەن، اق كويلەگىنە پەر كاردەن قارا گالستۋگىن تاعىپ الىپتى. ساليقالى، بايسالدى قالپىندا ول كەشەگiدەن گورi سىمباتتى كورiندi. اڭگiمە شەرتىپ وتىرىپ بiزدi تاعى بايقاپ قالىپ، داعدىسىنشا جىلى كۇلiمسiرەدi. قىزدارىنىڭ بiرەۋi جالبىر، سارى شاشتى ورىس، كيگەنi كاپرون تەكتەس جۇقالتاڭ قارا كويلەك. ەكىنشىسى ورتا بويلى قارا تورى قازاق قىزى، اق بلۋزكامەن شىرايى اشىلا تۇسكەن، شاشى كارە ۇلگىسىمەن ىقشامدالىپ قيىلىپ تاستالعان.

ماناعى داياشى بiزدi قايىرا نىساناعا الىپ، ءجۇرiپ كەلە جاتتى. جۇرىسىنەن شولاق ەتەگى وقىس كوتەرىلىپ، جۇمىر بوكسەسىن جالاڭاشتاپ جiبەرەدi. تاياپ كەلiپ، بيىك ۇستاعان تاباعىن داستارقانعا قويىپ، تارەلكەلەردى بiر-بiرلەپ تۇسiرۋگە كiرiستi. جايعاستىرىپ بiتكەن سوڭ، تاباعىن قولىنا الا بەرىپ، تەرىس اينالدى، سوسىن نايقالا باسىپ، ءارi ءجۇرىپ كەتتi. بiز سوڭىنان قىزىعىپ قاراپ وتىردىق.

مەن ۆيسكيدiڭ شولمەگiن الىپ، قاقپاعىن سىپىرىپ تاستادىم. ەكi فۋجەرگە تەڭ ءبولiپ، مولشەرلەپ تولتىرىپ قويدىم. قاشىق تۇرعان كوپ ۇستەلدىڭ بiرىنەن تۇرەگەلiپ كەلە جاتىپ ءبىر بوزبالا ماعان بۇرىلدى دا، ەزۋiنە كۇلكi جينادى. ولاردىڭ ۇستەلiن قاۋقىلداسقان سەگiز كىسى جامىراي قورشاپ وتىر. تۇرعان ادام كوگiلدiر رەڭ سپورت كاستومiندە ەدى، ەڭسەگەي دەنەلى، بويى سىرىقتاي ۇزىن، كوكىرەگى كورىكتەي ءىرى، قاقپاق جاۋىرىندى، كەڭ يىقتى، سارى ءوڭدi جiگiت بولاتىن. ول بەرi قاراي جۇرگەندە عانا، مەن ونى ءبىر-اق تانىدىم. قاسىما داۋرىعىپ، قۋانىپ جەتكەن قالپى ايقارا قۇشاقتادى، دابىرلاپ سويلەپ ارقامنان قاقتى.

– جوعالىپ كەتتiڭ عوي، – دەدi ول.

– بوكسشىلارمەن ءجۇرiپ قالدىم.

– كەشە بiز جەلوكپە اۋقاتتى توپتى كوپ اقشاعا قا-رىزدار ەتتiك.

– ۇردىڭدار ما؟

– جوق.

– ايىپتى ما ەدى؟

– بiزدiڭ جiگiتتەرگە “مەرۋەرت” كافەسiندە بiرەۋلەر تيىسە بەرiپتi.

– سەن بە قارىزدار ەتكەن؟

– ءيا.

– قازiر نە iستەپ جاتىرسىڭدار؟

– بiر ءداۋدiڭ پيستولەتiن جوعالتىپ الدىم.

– اقشاسىن تولە دەي مە؟

– كەشە كەۋدەمسوقتاپ ەكi-ءۇش ساربازىمەن كەلiپتi, مەن اپتىقتارىن باسىپ، جىگەرىن قۇم قىلىپ، قۇر قول قايتارىپ جiبەردiم.

– ومىراۋلاتىپ قايتا كەلiپ جۇرمەسiن.

– ءبىر كۇنى ءولتiرiپ كەتەمiن دەيدى، ماڭدايىن جارىپ، تاناۋىن بۇزىپ، مەنى قورقىتۋ مۇمكiن ەمەس ەكەنiن ءتۇسىندىردىم.

– ولار شە؟

– وزدەرi قورقىپ كەتتi.

– ۆيسكي iشەسiڭ بە؟

– كiشكەنە قۇيىپ بەرۋىڭە بولادى.

ءوز فۋجەرiمدi الدىنا ىسىرىپ قويدىم. ماقسۇت لەزدە توڭكەرiپ سالدى. شانىشقىعا قول جۇگiرتiپ، ساڭىراۋقۇلاقتىڭ جارتى قالپاقشاسىن تۇيرەپ الدى دا، اۋزىنا سالىپ، جەي باستادى. وزiمە ەپتەپ تولتىرىپ، ەلەۋسiز ەكەۋمىز شىنىلاردى ەپپەن بiر-بiرiنە تيگiزدiك تە، جۇتىپ جiبەردiك. ۆيسكي وڭەشiمدi تiلiپ بارىپ، كەۋدەمە جەتتi.

– بiزگە بارايىق، – دەدi ماقسۇت.

– جارايدى.

ورنىمىزدان جاپىرىلا تۇرعان ۇشەۋمىز ۇزدىك-سوزدىق تىزبەكتەلىپ، ۇزىنا جايىلعان داستارقانعا بەتiمiزدi تۇزەدىك. بiزگە تەز ەكى ورىندىق تاۋىپ بەردi دە، ورىس شارابىنان شۇپiلدەتiپ قويدى. قارسى تiزە بۇككەن بادەندى قىزدىڭ ماعان تەسىلە قاراعانىن اڭعاردىم. تاباقتاعى قۋىرداقتان الىپ جەدiم. ءجۇزiمدi جوعارى كوتەرسەم، الگى بادەندى قىز ءالi كوز الماي قاراپ وتىر ەكەن. ول سىپايى كۇلiمسiرەدi.

– سiزدi بiر جەردەن كوردiم.

– ەسiمدە جوق.

– ماقسۇتتىڭ تانىسى بولاسىز با؟

– ءيا.

– ول – جiگiتتiڭ تورەسi.

– بiلەمiن.

– كەشە ول كوشەدە كەلە جاتىپ، ەكi ادامدى كەزەك سوعىپ، اسقان جىلدامدىقپەن ەكەۋىن دە باۋداي ءتۇسىردى.

– قوس بەيباقتى دا قۇلاتتى ما؟

– ءيا، ءبىر-بىرلەپ جەرگە توپ ەتكىزدى.

– بەكەر ءتيىسىپتى.

– بiز ونىڭ سوققىسىن سىنادىق.

– قالاي ەكەن؟

– ماقسۇت كەز-كەلگەن ەسەرسوقتى بiر ۇرىپ، ەتپەتىنەن دە، شالقاسىنان دا سۇلاتا سالادى.

– كىسىلىگى دۇلەي كۇشىنەن بيىك ەدى. قياناتقا قالاي قيدىڭىزدار؟

– ول – جiگiتتiڭ تورەسi.

– ونى ءبارi بiلەدi.

اۋەگە اعىلشىن تiلiندەگi باياۋ اۋەن تارادى. اۋەز بiرتە-بiرتە كۇشەيە ءتۇستى دە، شارىقتاۋ بيiگiنە جەتىپ، قالىقتاپ تۇرىپ الدى. بۇل دجوردج مايكلدىڭ بارلىق حيت-بايگەدە العاشقى ورىنداردى يەلەنىپ جۇرگەن كۇردەلi سازى ەدi.

– بيلەيمiز بە؟

– ءيا.

– تۇرا بەرۋiمە بولا ما؟

– بولادى.

– ءسىز كورiكتiسiز.

– راقمەت.

ول تۇرەگەلiپ، ءارi ءوتتi دە، بي الاڭىنا تامان بارىپ تۇردى. مەن قاسىنا تاياپ، ونى بەلiنەن قاپسىردىم.

– ەسiمiڭىز قالاي؟

– عانيپا.

– داناي.

– نىسپىڭىز نەنى بىلدىرەدى؟

– بىلمەيمىن. ايتەۋىر – داناي. بيلەۋدi جاقسى كو-رەسiز بە؟

– ۇناتامىن.

– ءبيدىڭ سوڭى ادەتتە قايدا اپارادى؟

– ءار نارسەگە. كەيدە قيىرعا ۇزاتادى، كەيدە سايعا قۇلاتادى.

– قازiر شە؟

– قازىر مە؟ جىرانى كورىپ تۇرمىن.

– ەندi بيلەمەيمiز بە؟

– نەگە؟

– جىرادا قالتارىس، جىقپىل كوپ بولادى، قاۋىپتى ەمەس پە؟

– ويلى-قىرلى، ۇڭعىل-شۇڭعىل...

– ءدال سولاي، قالىڭ جىنىستى، بۇتالى، جارلاۋىتتى جەر. بارىمتاشى قاپتايدى. ۇرى-قارى ۇيىرسەكتەپ جۇرەدى.

– قورقىنىشتى.

– بىتقىل-بىتقىلدا اۋىق-اۋىق اۋپىلدەك اۋپىلدەپ، وقتا-تەكتە بەيمازا بودەنە بىتپىلدىقتاپ، ايدىن شالقار كولدە قۇس شۋلاپ، سوسىن؟

– كەنەت ءان ءۇزىلىپ، وزەن-سۋدى ۇرەي باستى.

– قىز بالا قاشىپ كەلەدى.

– جوق. قىز بالا جىرادان سىقىلىقتاپ قاشىپ شىقتى.

– ياعني، باتىرمىز.

– ءيا!

– بۇگىن كورەر تاڭدى كوزبەن اتىرايىق. بiرگە.

– قىدىرىپ پا؟

– قىدىرىپ تا.

– تۇندەلەتىپ؟

– ءيا، ءتۇن قاتىپ.

– سوسىن، تۇندىكتەپ جاپقان اسپان ەتەگىنە بوزامىق-تانىپ سىزات تۇسكەندە، تۇنەمەلدەن قايتىپ...

– قىلاڭ بەرگەن شاقتا.

– بوزارىپ.

– قۇلانيەكتەنىپ.

– ەلەڭ-الاڭدا.

– ياعني، تاڭ سارىدە.

– سىزدى بايقاپ.

– تۇرىلگەندە.

– نە؟

–  قاراڭعىلىق سەيىلگەندە دەيمىن.

– انىق.

– ايدان انىق.

– بەسەنەدەن بەلگىلى؟

– امبەگە ايان.

– بىراق، ءالى كۇن باتقان جوق قوي.

– بارشاعا ءمالىم.

– الەمگە ايگىلى.

– كوپكە تانىس.

– جاريا.

– تاعى راس.

– ۋاقىت تالابى.

– كۇن جامىراپ، جارقىراپ اتقان تاڭ – سام جامىراپ، توقىراپ باتقان كۇنگە اكەلەدى.

– اقيقات.

– داۋسىز.

– شىن.

ويدا-جوقتا وكشەسiن كوتەرiپ، ەرنiمنەن قۇمارلانا ءوپتi. نە دەرىمدى بىلمەي، ءمۇدىرىپ، كەنەت جاۋاپتان توسىلىپ قالدىم. توسىن قىلىق جۇرەك قىلىن شەرتكەن اسەم كۇيىمىزدى اۋدارىپ-توڭكەرىپ كەتكەندەي كورىندى. كەۋدەمدە تىرشىلىكتى وگەيسىگەن كوڭىلسىزدىك وياندى. ول داستارقانعا قاباعى ءتۇسىپ، ءجۇزى سىنىپ، ءجۇنجىپ، قۇلازىپ، اقىرىن باسىپ كەلدi. قاپىلىس توبىلعى كوزىن تۇنجىراتا قارادى. قاسىما ماقسۇت تايادى.

– ونىمەن بيلەۋشi بولما، – دەدi.

– جارايدى.

– بۇدان دا سۇلۋىن تاۋىپ بەرەمiن.

– قاجەتi جوق.

– ايدانا نە بiتiرiپ ءجۇر؟

– ۋنيۆەرسيتەتتە، ستۋدەنت.

– نۇرلىبەك اسقارۇلى ايىرىلماۋى كەرەك، كەيiن ونداي كورىكتى ايەل زاتىن ەشقاشان تاپپاۋى دا مۇمكىن.

– ول بۇنى جاقسى بiلەدi.

– ءوزiڭ ۇيلەنبەيسiڭ بە؟

– ماعان ءالi بiر كۋرس بار، كەلەسi جاز ويلانىپ كورەمiن.

– “توتى قۇس ءتۇستi كوبەلەك” اتتى رومان جازىپ جاتىر دەگەن سەن تۋرالى قاۋەسەت شىعىپتى.

– راس.

– كiتابىن قاشان كورە الامىز؟

– ۇزاق كۇتۋگە تۋرا كەلەدi.

– نە جايلى؟

– ءوزiمiز تۋراسىندا، بiراق بiز حاقىندا ەمەس.

– مەنىڭ مۇنداي فيلوسوفيانى ۇقپايتىنىمدى ءبى-لەسىڭ عوي.

– كونە گرەكتەردىڭ پايىمداۋىنشا، “دانالىققا قۇشتارلىق”.

– ول نە؟

– فيلوسوفيا.

– ادەبيەت شە؟

– ونەر، مەنىڭشە، اسەمدىككە قۇشتارلىق.

– كونياك iشەمiز بە؟

– Iشەيiك.

ماقسۇت قارۋلى بiلەگiن سوزىپ، شولمەكتi ۇستاپ، ەكi بوس ريۋمكاعا تولتىرىپ قويدى. ەكەۋمiز ءالسiز سوعىستىردىق تا، تۇبiنە شەيiن سiمiردiك. كەنەت سوقتالداي، ەڭگەزەر مارقاسقا ءبىر قوناق ورنىنان كوتەرiلiپ، تالتiرەكتەي باسىپ، كورشi ۇستەلگە جەتتi دە، بويجەتكەن قىز بەن بوزبالا جىگىت سوراپتاپ وتىرعان كوكتەيل ىدىستارىن، كەسە-اياقتى جەڭiمەن سىپىرىپ، ەدەنگە ءتۇسiرiپ جiبەردi. شالدىر ەتىپ جەرگە قۇلاعان شىنىلار ەدەنگە سوعىلىپ، تۇگەل سىندى. جوپەلدەمەدە نە iستەرiن بiلمەگەن بوزبالا ۇرەيى قاشىپ، وقىس شىرايى وزگەرىپ، بىردەن قاتتى ساسىپ، ابدىراپ قاتىپ قالدى.

– قايدار ماس بولسا، جانجال-شاتاققا iزدەنىپ ءجۇ-رەدi, – دەدi ماقسۇت.

– جەلىككەن توبەت جەلگە ۇرەدى، – دەدىم.

– ول نە؟

– قازاقتىڭ ماقالى.

كۇلدى.

قايدار بوتەن داستارقانعا ەتپەتiنەن سۇلاپتى. ۇستەلدiڭ ەكi شەتiنەن تاس قىپ ۇستاپ، اياقتارىن جوعارى كوتەرىپ جiبەردى. بوزبالا جانجالدىڭ ارتىن كۇتiپ وتىر. قايدار داستارقاننان تۇرىپ، ءۇستiن قاعىپ جاتىپ، جiگiتتiڭ جاعاسىنا جارماسا كەتتى. ماقسۇت اراشالاۋعا تۇرا ۇمتىلدى. ول دەرەۋ جەتiپ ۇلگەرگەنشە، قايدار وڭ قولىن بوساتىپ، قۇلاق-شەكەدەن قۇلاشتاپ بار كۇشiمەن سوعىپ قالدى. جiگiت ورىندىعىنان سىرعىپ، ءارi اۋدارىلىپ، وماقاسا قۇلاپ ءتۇستi. ماقسۇت قايداردىڭ قولىن ارتىنا قايىرىپ، ەركىنە قويماي سۇيرەتىپ، تىسقا الىپ شىقتى.

– قورقاق، – دەدi بويجەتكەن.

– كافەدە توبەلەسۋگە بولمايدى.

– ونى ءوزiڭ بiلەسiڭ.

جiگiت باسىن ۇستاپ وتىر.

– وسى ءۇشiن ءسوز جارىستىرامىز با؟

– قورقاق، – دەدi قايتادان.

بويجەتكەن جىلدام تۇرەگەلiپ، ويماقتاي بىلعارى سومكەسiنەن دوڭگەلەك ايناسىن شىعارىپ، ءتۇرiن رەتكە كەلتiرiپ الدى دا، شىعار اۋىزعا قاراي تەزدەتە ءجۇرiپ كەتتi.

– سەنi جاقسى كورەمىن عوي، – دەدi جiگiت.

– ونى ءوزiڭ بiلەسiڭ، – دەدi قىز بۇرىلماي كەتiپ بارا جاتىپ.

قارا ءتوپiليiنiڭ بيىك وكشەسi تاس ەدەندi تىقىلداتىپ تابالدىرىققا دەيiن جەتتi دە، ودان سەرگەك، جەڭىل اتتاپ، وڭ قاپتالىنا ىرعالا بۇرىلا بەرە، نازاردان تاسا بولدى. جiگiت كوزiمەن جەر شۇقىپ وتىر. ماناعى تاكاپپار كەيپىنەن اداسىپ قالىپتى. بايلانعان گالستۋگى شەشىلىپ، موينىنا جاي اسىلىپ تۇر. سامارقاۋ كاستومiنiڭ تۇيمەلەرiن اعىتتى. كويلەگiنiڭ جاعاسى كوتەرiلiپ كەتiپتi. بiزدiڭ ۇستەلگە جانارىن تiكتەگەن ول، زەر سالىپ، تەسىلە قاراپ وتىردى دا، قولىن ءۇنسىز داستارقانعا اپارىپ، ورتالانعان كونياكتىڭ شولمەگiن ۇستادى. وزiنە سۇيرەتە تارتىپ، فۋجەردi كەنەرەسiنە دەيiن تولتىردى. كوڭىلى جۇدەپ، مۇڭ كەشكەن ونىڭ بيداي ءوڭى جاداۋ تارتتى. فۋجەردi تاستاي سالدى.

ول ماعان ايانىشتى كورiندi. ورنىمنان تۇرىپ، ۇستەلiنە تاقاپ كەلدiم دە، جانىنا جايعاستىم. ەكi يىعى قۋسىرىلىپ، موينى سالبىراپ كەتكەن. بوزبالا كوزىن تومەن سالدى. يىعىنان ۇستاپ، وزiمە تارتقانىمدا، ول جىلاپ جiبەردى. اققان جاس تامشىلارىن الاقانىمەن ءسۇرتiپ جاتتى دا، تاماعىنا قايىرا وكسiك تىعىلىپ، داۋىسىن شىعارا ەگىلىپ جىلادى.

– ساعان توبەلەسۋ كەرەك ەدi, – دەدiم.

– كۇل-پارشاسى شىقتى، – دەدi ول.

– قارسى سوققى جۇمساعاندا، ءبارi باسقاشا بولار ەدi.

– ءبارi بiتتi.

– قازiر انا بۇزاقىنى جەكپە-جەككە شاقىر.

– ەندi قايتەمىن. ەندى ەشتەڭە وزگەرمەيدi.

– بۇل ساعان قاجەت.

– ماعان تۇكتiڭ كەرەگi جوق.

– ەر-ازامات ەمەسسiڭ بە؟

– بىلەمىن، ول مەنi ۇرىپ تاستايدى.

– سوندا دا.

– ەشكiم جابىلماي ما؟

– جابىلمايدى.

– ەشقاشان توبەلەسكەن ەمەسپiن.

– ايتەۋiر بiر جۇدىرىقتاسۋعا تۋرا كەلەدi.

– ءبارi بiتكەن جوق پا؟

– بۇل ساعان قاجەت.

ول ۇندەمەي قالدى. ەسiكتەن بوي كورسەتكەن ماقسۇت بەرi قاراي جىلدام باسىپ كەلدi دە، بوس ورىندىققا تiزە بۇكتi.

– قايدار جەكپە-جەك شىعامىن دەيدi.

– دايىن با؟

– ءيا. مەنىڭشە، ءادىلى وسى.

– كەلiسەسiڭ بە؟

– كەلiسپەيمiن.

– نەگە؟

– بiز قامىس اراسىنان شىققان جابايى ەمەسپiز.

– اقىماق.

– ماقسۇت، تىنىش وتىر.

– مۇنى توڭقالاڭ اسىرىپ جونىمىزگە كەتە بەرگەنىمىز دۇرىس.

– ويلان.

– شىقپايمىن.

– بۇل ماعان دا، ماقسۇتقا دا كەرەك ەمەس، بۇل ساعان قاجەت.

– كەلiسپەيمiن.

ماقسۇت ۇشىپ تۇرەگەلiپ، ەكi ادىم اتتاپ بارىپ، وڭ قاپتالىنا ەڭكەيە بەردi دە، وڭ جۇدىرىعىن سiلتەپ قالدى. جىلدام سوققى يەگىنىڭ ۇشىنان ءدوپ تيگەن جiگiت ءارi قاراي شايقالىپ كەتتi دە، ورىندىعىنان سۇيرەتiلىپ بارىپ، سىپىرىلا قۇلادى. ماقسۇت ورنىنا قايىرا سىلق  ەتە ءتۇستى. كولدەنەڭ جاتقان بوزبالا ەكi قولىمەن ەدەندi تiرەي، كوتەرiلە بەرىپ، قايتادان ەتپەتiنەن جىعىلدى.

– بەكەر ۇردىڭ.

– شىداي الماي كەتتiم، داكە.

– وبال بولدى.

– ءوزi كiنالi.

– بەيشارا، بۇگiن ناعىز بەيشارا بولدى.

– كەتتiك پە؟

– ءيا.

– جىگىتتەر قالا ما؟

– قالادى.

قاۋىرت جينالىپ، سىرتقا شىعىپ، ماقسۇتتىڭ ماشيناسىنا توپىرلاي مiندiك. ەلەۋسiز، قايدار ۇشەۋمiز ارتقى كرەسلوعا جايعاستىق تا، ماقسۇتتىڭ قاسىنا سۇڭعاق بويلى اق قۇبا قىز وتىردى. ماشينا گوگول كوشەسiمەن كەدەرگiسiز زىرلادى. كارل ماركس قيىلىسىنا ءتونiپ كەلگەنiمiزدە، باعدارشامنىڭ قىزىل كوزى جانىپ، اۆتوموبيل جىلدامدىعىن ازايتىپ، تiزگiنiن شۇعىل iرىكتi. جاسىل ءتۇس جانىسىمەن، قايىرا iلگەرi جونەپ كەتتى.

سودان كەيiن باعدارشامعا قارامادىق. ابىلاي حان داڭعىلىنا iلiگە بەرiپ، سول تۇسىمىزعا بۇرىلدىق تا، ەداۋiر جەر تەگiس اسفالت ۇستiندە قۇستاي ۇشتىق. ماڭداي الدىمىزدان شىنىلارى جارقىراعان ۇلتتىق كiتاپحانانىڭ عيماراتى كورىندى. بiز اباي داڭعىلىن قيىپ الۋعا ۇمتىلىپ، باسقارۋ تەتiگiن وڭ قاناتىمىزعا اينالدىردىق. ۇلتتىق كiتاپحانا سول جاق تۇسىمىزدا كەيiن قالىپ بارادى.

– قايدا جول تارتتىق؟ – دەدi قىز ورىسشا.

– تاعى ءبىر كافەگە.

– كوپ بولامىز با؟

– جوق.

– دەمالعان دۇرىس ەدi.

– قايداعى دەمالىس؟

– ءيا، قايداعى دەمالىس، عۇمىر ەندى باستالىپ كەلەدى.

– جەتپىس جىل اداسىپ، تەرىس جۇردىك، شىن ءومىر، شۇعىلالى كۇنىمىز جاڭا تۋدى.

– قاسىمدى شىرقايىقشى!

– “جاس داۋرەن – گۇل جازيرا قايران جازىم!”

– دانايدى كەزدەستiرمەگەنiمە كوپ بولدى.

– ماقسۇت، ۋاقىتىڭ تىعىز بولسا، قينالماي-اق جۇرە بەر.

– برەندي iشەمiز.

– ماعان سىرا عانا.

– ساعات نەشە بولدى؟ – دەپ سۇرادى ەلەۋسiز.

– ءالi ەرتە.

– ماقسۇت كەش دەپ ەشقاشان ايتپايدى.

جەلتوقسان كوشەسiنە ءتۇسiپ العان اۆتوموبيل “مەرۋەرت” كافەسiنiڭ iرگەسiنە كەلىپ توقتادى. مەن تىسقا شىقتىم دا، بيكەشتiڭ ەسiگiن اشىپ، قولىنان ۇستادىم. ول قارا ءتۇستi leggings كيiپ الىپتى. اۋەلi, وڭ اياعىن شىعارىپ، تولىقسىپ يiلە بەرiپ – جارقىراپ تولىعىمەن ءوزi كورiندi. كوك تورعىن جۇقا كويلەكتiڭ ەتەگiن بەلدەمشەسىنىڭ ىشىنە سالماي، leggings-ءتىڭ سىرتىنا جiبەرە سالعان. بەلiن جەز توپسالى قىناما كۇدەرى بەلبەۋمەن تارتىپ قويىپتى. ۇشتارى شورت قيىلعان شاشى يىعىنان اسىپ، ارقاسىنا مولىنان توگىلىپ، جالاڭاش جاۋىرىنىن تۇتاس جاپقان. ماقسۇت ماشيناسىنىڭ موتورىن ءسوندىرىپ، بەرi اينالىپ كەلدi.

– كiرەمiز بە؟

– كوپ بولمايىق، – دەدi قىز تاعى دا.

– كوپ بولمايمىز.

– قايداردى قايدا جiبەردiڭ؟

– ماشينادا ۇيىقتاپ جاتىر.

– تەنتەكتەرگە راقات، – دەدى ول، – تەرىس قىلىعىن ار كورىپ، ۇيات ساناپ، بەينەت كەشپەيدى، سوندىقتان ۇزاق ءومىر سۇرەدى.

– قۇزعىن سياقتى.

– شوقجۇلدىزدى ايتاسىڭ با؟

– جوق، جەمتىك ىزدەگەن ۇزاق قارعالاردى ايتامىن.

– ۇزاق قارعالار بولا ما ەكەن؟

– بولادى. ماشينادا ۇيىقتاپ جاتىر.

تورتەۋمiز تابالدىرىقتان اتتادىق تا، دالiزبەن ءسال ءجۇرiپ، وڭ قاپتالىمىزعا بۇرىلدىق. تار ەسiكتەن ەڭكەيiپ ءوتiپ، اسەم بەزەندiرiلگەن كافەگە تاپ بولدىق. ۇستەلدەر جۋان تاقتايلاردان قۇراستىرىلىپ، ءار جەرiنەن ويمىشتاپ شەبەر كۇيدiرiلگەن. بiرنەشە وڭاشا وتاۋعا ءبولىپ تاستالعان ءاربiر ءۇش ۇستەلگە ءبىر ورتاق شاڭىراقتان ورناتىلعان. مالتا تاستارمەن كومكەرiلگەن قابىرعالاردىڭ ۇستiنەن جىلتىر بوياۋ جۇرگiزiلiپتi. كافە iشi كۇڭگiرت. قازداي ءتىزىلىپ شۇبىرىپ كىرگەن بىزدەر تورگi وتاۋدىڭ ەكiنشi ۇستەلiنە بارىپ كiدiرىس تاپتىق. ەلەۋسiز بەن بيكەش ۇستەل باسىندا قالىپ، ماقسۇت ەكەۋمiز شيراق باسىپ بارىپ، بارعا جەتە iركiلدiك. ەگدە ورىس بارمەن كۇلiپ قارسى الدى.

– اسسالاۋماعالەيكۇم، ماقسۇت.

– قازاقشا بiلەدi, – دەدi ماقسۇت.

– نە الاسىڭ؟

– نە الۋعا بولادى؟

– Palinca, جاڭعاق ءدانi, ماندارين شىرىنى.

– ەكi شولمەك Palinca, بiر تاباق ارشىلعان جاڭعاق ءدانi, ءتورت بوكال ماندارين شىرىنى جانە ءتورت ريۋمكا.

– اناردى قايدا تاستاپ كەتكەنسiڭ؟

– “جۇلدىز” كافەسiنە.

– مىناۋ كiم؟

– ەلميرا.

– بۇرىن بiز ماحابباتقا سەنۋشi ەدiك.

– ءالى دە سەنەمىز.

– رۋحاني باي ەدiك.

– بiراق، سىرتقى كەيىپتەرiڭiز تىم جۇپىنى بولاتىن.

– ستالين حالىقتى قالاي باسقارۋدى بiلدi.

– دجۋگاشۆيلي – جەتى باستى ايداھار!

– جالماۋىز.

– بۇل كىم؟

– داناي. ۇلى گۋمانيست.

– ءستاليندى قورلاماسىن. قورلاتپايمىن!

– كەشىرىڭىز، ستالين، شىنىمەن، – جەزتىرناق، ول تۋرالى وسيپ ماندەلشتام جازعان!

– مەن گۋمانيستكە قۇيمايمىن، كافەدەن شىقسىن!

– بىراق، ستالين تۇراقتى تۇردە، قۇرعان جوسپارى بو-يىنشا ءار توقساندا جۇزدەتىپ ادام اتقىزىپ وتىرعانى راس!

– بۇگىن سەن ىشپەيسىڭ! ساعان قۇيمايدى.

– جارايدى، ماقسۇت، ىشپەيمىن!

– داناي، وقىدىق قوي، ءتىپتى، ءوز قولىمەن ءولىم جازاسىنا كەسىلگەندەر ءتىزىمىن تولىقتىرىپ جىبەرەدى ەكەن.

– مەنى جازىقسىز اتىلعان ميلليونداردىڭ ارۋاعى مازالايدى!

– سەن ماسسىڭ، داناي، قويا تۇرشى.

– ءبىلسىن، بiز كوسەمدەرگە ەمەس، وزiمiزگە عانا سەنەمiز.

قارتاڭ ادام ءتورت اياققا شىرىن تولتىرىپ، بiزگە ۇسىنا باستادى. تارەلكە الىپ، ءارi اينالدى دا، جاڭعاق ءدانiن سالىپ، الدىمىزعا قويدى.

– كەڭەس وداعى جەر شارىنداعى ەڭ ۇلى مەملەكەت ەدi, قازiر جالعان كوسەمدار جەتەكشىلەردiڭ كەسىرىنەن سيىردىڭ بۇيرەگiندەي بولشەكتەنiپ كەتتi.

– قانداي قىزىق كوردiڭدەر؟ – دەدi ماقسۇت ەكi شولمەكتi بارمەننiڭ قولىنان الىپ جاتىپ.

– مەن ححI سەزگە دەلەگات بولعانمىن.

سول ءسات ماقسۇت مىرس ەتiپ كۇلiپ جiبەردi.

– ىرجالاقتاما، – دەدi بارمەن، – بiز دۇنيە ءجۇزiن وزگەرتكەن جاندارمىز.

– ەكi-اق مارتە، – دەدiم مەن، – اۋەلi لەنين ۇلكەن وزگەرiس جاسادى، ودان كەيiن – گورباچەۆ.

– ميحايل گورباچەۆتi تاريح كەشiرمەيدi, – دەدi ەگدە ورىس بارمەنi.

– قازاقتار دا، – دەدى ماقسۇت.

بiز ۇستەلiمiزگە ورالدىق. ماقسۇت بوتەلكەنi اشىپ، ءتورت ريۋمكاعا شۇپiلدەتiپ قۇيدى دا، ماعان ءسوز بەردi.

– ەلميرا ءۇشiن، – دەدiم مەن.

ريۋمكالارىمىزدى جاپاتارماعاي كوتەرىپ قويدىق. سارى رەڭدى ماندارين شىرىنىنان ازىراق ۇرتتاپ، الاقانىممەن ۋىستاپ، جاڭعاق ءدانiن الدىم. بiر-بiرلەپ اۋزىمىزعا سالىپ، ءبارىمىز ءۇنسىز وتىرىپ جەدىك.

ماقسۇت شولمەكتi تاعى دا ريۋمكالارعا ەڭكەيتىپ باپپەن قۇيۋعا كوشتi. بۇ جولى ءۇنسiز توڭكەرiپ تاستادىق. توڭiرەك عاجاپ تۇسكە بويالىپ كەتكەن.

– كوپ الىپ قويدىق، – دەدi ماقسۇت.

– ءيا.

– جونەلەمiز بە؟

– شارشادىق.

– مىڭ ءبىر ءتۇن ەشقاشان بىتپەيدى.

– بىتەدى.

– ۇلى ءومىر تاۋسىلمايدى، الايدا ءبىز تۇبىندە عارىشتىڭ شاڭ-توزاڭىنا اينالامىز.

– ۇلى ءومىر دە تاۋسىلادى.

– قالاي؟

– مىسالى، كۇن وزەگىنە قۇلايدى. شەكسىز سىعىم-دالعان ءبىر نۇكتەنىڭ الاپات جارىلىسىنان تۋعان جال-عىز پەرزەنتى ۇلكەيىپ بارىپ قايتادان ءبىر نۇكتەگە سى-يىپ كەتەدى.

– فيلوسوفيا سەنىڭ تۇبىڭە جەتەدى، – دەدى ماقسۇت.

– ەلەۋسiز ەرتەڭ جارىسقا كەتەدi.

– وندا اپارىپ سالايىن.

– ءسويت.

تورتەۋمiز كوشەگە شىقتىق تا، اۆتوموبيلگە تاياپ كەلىپ، تۇرىپ قالدىق. ءتۇن سالقىن تارتىپ كەتiپتi. ەلميرا ەسiكتi اشىپ، سالونعا كiردi دە، iشiنەن جاۋىپ الدى. ەلەۋسiز ارتىنا وتىرعان. ماقسۇت قاسىما تاقالا  بەرىپ، جاۋىرىنىمنان قۇشاقتادى.

– سەن بiرەۋگە سەنە الاسىڭ با؟

– بiلمەيمiن.

– مەنi ەكi دوسىم قيىن جاعدايعا قالدىرىپ، وزدەرi جۋىردا الماتىدان قاشىپ كەتتi.

– بۇل زاماندا بىرەۋگە سەنۋ قيىن.

– جارتى ميلليون سوم تاۋىپ بەرەمىن دەگەن سوڭ، باسقا جاقتان اقشا iزدەمەپ ەدiم.

– نە بولدى؟

– پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتىڭ ءۇش بالاسىن اڭداۋ-سىزدا قاتتى ۇرىپ، مەرتiكتiرiپ تاستاپپىن.

– Iزدەپ كورەيiن.

– ماسەلە اقشادا ەمەس، – دەدi ول.

– زامان سونداي.

– زاماندى اقتاي المايمىن، بiراق ول ەكەۋiن ەشقا-شان كەشiرمەيمىن.

– ولاردى تاياققا جىعۋدىڭ قاجەتi جوق.

– نە iستەۋگە بولادى؟

– ول جاعىن بiلمەيدi ەكەنمiن.

ماقسۇت ماشينانىڭ ار جاعىنان سىرت ەتكiزiپ ەسiكتi اشتى. كافەنiڭ تابالدىرىعىنان سىرتقا اتتاعان قىز بەن جiگiت سول قاپتالىنا بۇرىلىپ، قاراۋىتىپ كەتiپ بارا جاتتى. اۆتوموبيلدiڭ موتورى iسكە قوسىلدى دا، جارىعى مول شامدارى جاندى. “مەرۋەرت” كافەسiنiڭ الدىندا تۇنگi سۋىق اۋادان توڭازىپ تۇرعان مەنi بiر ءسات مۇڭ باستى.

IV تاراۋ

ەلەۋسiز ەرتەڭiنە تايلاندقا ۇشىپ كەتتi. كەش ويانعان مەن ءتۇس اۋا جازۋشىلار وداعىنا باردىم. “قالامگەر” كافەسiنە كوتەرiلسەم، وڭ قاتارداعى ءۇشiنشi ۇستەلدە قانات نۇربەكۇلى بiر جاس اداممەن سويلەسiپ وتىر ەكەن. مەن تاياپ كەلدiم دە، ەكەۋiنە قولىمدى ۇسىندىم.

– مەنiڭ تانىسىم – داناي بايقۋانىش، – دەدi قانات.

– الiبەك اقانۇلى.

الiبەك اقانۇلى شاشىن تىقىرلاپ الىپ تاستاعان. اق قۇبا ءوڭiن قىر مۇرنى اجارلاندىرا تۇسكەن. كۇننەن قورعايتىن يتالياندىق قارا كوزiلدiرiك كيiپ الىپتى. جازعى كاستومiنiڭ iشiنەن اقشىل كوك جەيدەشە اڭدالادى. ول سۇڭعاق بويلى، سىمباتتى كورiندi.

– ءبىزدىڭ الiبەك كينو ونەرiمەن شۇعىلدانادى. بiر فيلمنiڭ ستسەناريiن جازىپ، ەكiنشiسiن ءوزi قويىپ شىققان.

ول ءۇنسiز. كوزiلدiرiگiن توبەسiنە شىعاردى دا، كەسەدەگi قويۋ قارا كوفەدەن كiشكەنە ۇرتتادى.

– ءبىرىنشى – اڭگiمە تاقىرىبىنا قالام تارتتىم.

– “جالىن” جۋرنالىنان وقىدىم.

– داناي بايقۋانىش جاڭا تۋىندىلاردى ۇزبەي وقىپ تۇرادى.

– اۋەلى جاقسى اسەر ەتكەن ەرنەست حەمينگۋەي ەدi, كەيiن ۋيليام فولكنەر تالانتى وزىنە ۇيىتىپ اكەتتi, – دەدi ول.

– كاميۋ دا مىقتى.

– البەر كاميۋ قازاقشاعا اۋدارىلماعان.

– وكiنiشتi.

– ورىسشا نۇسقاسىن كوپ اينالدىردىم، سان مارتە كينو تىلىنە اۋدارىپ كوردىم، باسقا تۇرگە كوشىرۋگە كەلمەيدى ەكەن، بىراق وقىپ بولعان سوڭ، عۇمىرعا باسقاشا قاراي باستايسىڭ.

– تەگىندە، ول دوستوەۆسكيدەن كوپ ۇيرەندi.

– سەليندجەردiڭ “تەددي” شىعارماسىن بىلەسىڭ بە؟

– ونى مۇقيات وقىپ شىقتىم، – دەدiم.

– رومانى دا كۇشتi.

– ماركەس شە؟

– بابىلدىڭ وزiنە ۇقساس تۋىندى.

– ء“جۇز جىلدىق جالعىزدىقتى” ايتاسىڭ با؟

– ءيا.

– ونىمەن حورحە لۋيس بورحەس تالاسا الادى.

– ارينە.

– كورتاسار دا.

– ايتماتوۆتىڭ “تەڭiز جاعالاي جۇگiرگەن تارعىل توبەت” پوۆەسi سول دەڭگەيگە جەتەدi.

– حەمينگۋەيدiڭ “شال مەن تەڭiزi” سەكiلدi.

– حەمينگۋەيدi الاسارتپا، – دەدi الiبەك اقانۇلى.

– عابيت مۇسىرەپوۆتiڭ “ۇلپانى” دا بيiك.

– تاعى كوفە الايىن با؟

– ءيا.

قانات نۇربەكۇلى بارعا قاراي لىپي جونەلدى.

– توماس پينچون تۋرالى ەستىدىڭ بە؟

– جوق.

– ۇلى توماس پينچون. ەشكىم بىلمەيدى.

– تونينو گۋەررونى شە، تانىسىپ پا ەدىڭ؟

– جوق، مەن الەن روب-گريە اتتى دانىشپاندى كورگىم كەلەدى.

– ول ءتىرى، پاريجدە تۇرادى.

– سوسىن، ميلوراد ءپاۆيچتى كورسەم دەيمىن.

– پاۆيچ بەلگرادتا، قالا باقتارىندا قىدىرىپ ءجۇ-رەدى.

– مارقۇم دجەك كەرۋاكتى ىزدەيمىن.

– مىقتى ەدى، بىراق باعى اشىلمادى.

– “وپۋستوشەنيە انگەلوۆ”. قازاقشاعا “پەرىشتەلەر كۇيزەلىسى” دەپ اۋدارىپ كورىپ ەدىم، جاڭساق ءتارىزدى، اعىلشىن نۇسقاسى “Desolation of angels” دەپ اتالادى.

– مەن پروزامەن بiرجولاتا ات قۇيرىعىن كەسiستiم.

– كەلەسi عاسىردا ادەبيەت بولماي ما؟

– بولادى.

– مەن دە سول پiكiردەمiن.

– ءوزiم كەتiستiم. قازiر كينو ونەرi قاۋىرت دامىپ كەلەدi, ەكراننان يiس تە شىعا باستادى، كەيiپكەردi قارسى الدىنان دا، تۋرا ارتىنان دا قاتار كورۋگە بولادى.

– كiتاپتىڭ بولمىسىن ەشتەڭە ايىرباستاي المايدى.

قانات قايتىپ كەلدi. قولىنداعى دوڭگەلەك تاباقتا تيتiمدەي-تيتiمدەي ءۇش كەسە بار. ول لەزدە ۇستەلگە جەتiپ توقتادى دا، تاباقتى داستارقانعا قويىپ، كەسەلەردi بiر-بiرلەپ تiزە باستادى. بوساعان تاباقتى شەتكە تامان ىسىرىپ قويدى.

– كينو – ونەردiڭ اتاسى، – دەدi الiبەك اقانۇلى.

ماعان كiتاپتىڭ قادىم داۋiردەن قاسيەتتi دۇنيە ەكەنى تۋرالى وي كەلدى. الiبەك قالتاسىنان تەمەكi قورابىن شىعارىپ، بiر تالىن الدى دا، اۋزىنا سالىپ، شاقپاقپەن تۇتاتتى. ءوزiنiڭ جالعىزدىق كەۋلەگەن تىنىق شەبەرحاناسىندا روماندارىن ءۇنسiز دۇنيەگە كەلتiرiپ جاتقان مىڭداعان بەلگiسiز جازۋشىلار جادىما ورالدى. بۇرق ەتiپ ءتۇتiن ۇرلەندi دە، بيiكتەي بەرiپ، ساقيناعا اينالىپ جاتتى. بالزاك نە ءۇشiن عۇمىر بويى تىنىمسىز بەينەت كەشتى، حەمينگۋەي نەگە ءوز جانىن ءوزى قيىپ، دۇنيەجارىقتى تاستاپ كەتتi. پرۋست زار قۇشىپ، شەر تارقاتىپ، ۋايىم شەگىپ، قايعى جەپ، سىرىن اشقان قاپادار، شىنايى دوسىن – قايدان iزدەپ ەدi. ءتۇتiن يiسi مۇرنىما جەتتi.

– كينو نەگە كiتاپتى ىعىستىرۋى كەرەك؟ – دەدiم.

– ويتكەنi, كەلەشەگi زور، ءورىسى كەڭ، قايراتى مول.

– كiتاپسىز ادام ءومiر سۇرە الا ما؟

– ءومiر سۇرە الادى.

– بiلمەيمiن، – دەدiم.

فلوبەر ءاربiر سويلەمiن قۇدiرەتتiڭ وزiنە اينالدىرعان، ستەندال قالام تارتىپ ءبىر پاراق دۇنيە جازۋ ءۇشiن ۇزاق تۇندەر بويى جانىن قيناپتى. قازاقتار ەسكى زاماندا ۇتىمدى ايتىلعان شەشەن ءسوزدىڭ جۇيەسىن تانىپ، قادىرىنە جەتىپ، قيسىنىنا توقتاپ، ۇرىس دالاسىن تاستاپ كەتپەدi مە. الدە ادام بالاسى و باستان قايىرىمسىز. كiتاپ ولاردى الديلەدi, ءتىلسىز عارىشتا جان سەرىك بولدى، بۇكiل الەمدiك جالعىزدىقتان قورعادى، قارا سۋىقتا ۇسىكتەن ساقتادى. كەشە ونى اقىل-وي مەڭىرەۋ اسپان قۇردىمىندا ەس كوردى. پانا بولعان كiتاپ ەدى. قۇنارلى ازىق بولعان كىتاپ ەدى. سونىڭ ارقاسى. قادىرىن ەشكiم ۇمىتپاۋى شارت بولاتىن. الدە ادام بالاسى و باستان قايىرىمسىز. ادام دەگەنiمiز كiم؟ كiتاپ قاشاندا جادىنا ءتۇيىپ، كوكىرەگىنە توقىعان ادامعا تەڭ، بىراق كىسىدەن ارتىق ەمەس، زادى، جاقسىعا ناق، قايعىسىزدان بيىك. ۇستەلگە قولىمدى سوزىپ، كەسەنiڭ بiرەۋiن الدىم دا، كەنەرەسiنەن اقىرىن ءىشتىم. كوفەنiڭ كەرمەك ءدامi تiلiمدi ءۇيiردi. ورنىنا قايىرا قويىپ جاتتىم. جىم-جىرت اسپان قاي ۋاقىت سىرعا بەرىك، سىرت كوزدەن ۇنەمى جاسىرىنادى. ادام كەمىسىن تولتىرىپ، ولقىسىن جەتىلدىرە المايدى. ونى كiتاپ جازعان. قايدان اداسىپ كەلگەندەرiن جۇمباقتاعان دا كiتاپ، تiرلiك كەشiپ جاتقاندار مۇراتىن تۇسiندiرۋگە تالپىنىپ جۇرگەن دە كiتاپ، دامۋ جولى قايدا اپارىپ سوعاتىنىن ايتپاي قويعان دا كiتاپ. الدە ادام بالاسى و باستان قايىرىمسىز.

– مەلۆيلل ەسiڭدە مە؟

– ءيا.

– ۇلكەن كiتاپ جازۋ ءۇشiن ۇلكەن تاقىرىپ الۋ قاجەت دەپ، “موبي ديك نەمەسە اق كيت” رومانىندا جان-جاقتى قيسىنداي بايانداپ كەتپەپ پە ەدi.

– شىن.

– سول تۇجىرىمنىڭ كوڭىلگە بەكىگەن كورىكتى ويىن،

تەگى، ودان ارى ءوربiتىپ، شيراتا تۇسەتىن بولساق، ادام-زاتتىڭ بۇگىن قۇراننان ۇلكەن، قۇراننان بيىك كiتابى جوق سياقتى.

– تۇسiنبەدiم.

– قۇداي اقىل-پاراساتىن بەينەتاسپاعا جازىپ جiبە-رە المايدى.

الiبەك اقانۇلى ويلانىپ قالدى. قولىنداعى  بىقسي جانعان تەمەكiسiنەن ءتۇتiن شىعىپ جاتىر. قارا كوزiل-دiرiگi تىقىر شاشىنا اسىلعان قالپى. دۇنيە جۇزiندە كiتاپ تاعدىرى شەشiلەتiن بiر مايدان بولۋى تيiس. جاراتىلىس قازiر كiتاپقا ەنۋ ءۇشiن جاراتىلماعان سياقتى^[1].

– الدىن الا ءپاتۋا ايتپا، – دەدi الiبەك.

– كiم بiلەدi, – دەپ كەلiسە كەتتi قانات نۇربەكۇلى.

بوساعادان ايدانا ساماتقىزى كورiندi. ونىڭ كيگەنi بالاعى تار، قارا ءتۇستi جۇقا شالبار، سىرتىنا جىبەرگەن اق تورعىن جىبەك كويلەگi مىقىنىن مۇقيات، بۇتىندەي تولىق جاۋىپتى. اياعىندا ءناشتى، وكشەسi الاسا قارا ءتوپiلي. بiزگە قاراي كۇلiمسiرەپ كەلە جاتقاندا ول ورتا جولدا بiرiنشi ۇستەلدەگi بەيتانىس بiرەۋمەن باس يزەسiپ امانداستى. ايدانا ساماتقىزىنىڭ قولاڭ شاشى بەلىنە ءتۇسۋشى ەدi. قازiر ونى توبەسiنە ءتۇيiپ الىپتى. قولىندا كۇن ساۋلەسi وتپەيتiن اسەم شىنىلى كوزiلدiرiك. ول قاسىمىزعا تاياپ كەلدi دە، كوزiلدiرiگiن ومىراۋى تۇسىنا قىستىرىپ قويدى. مەن ورنىمنان تۇرىپ، ونى قولىنان ۇستاپ، بەتiنەن ءسۇيدiم.

– سەنiڭ وسىندا ەكەنiڭدi بiلدiم، – دەدi ول.

– تانىسىپ قويارسىڭ، قانات نۇربەكۇلى، الiبەك اقانۇلى.

– ايدانا ساماتقىزى.

– جوعارى شىق، ايدانا.

ول بوس ورىندىققا، قاناتقا قارسى تiزە بۇكتi. الiبەك تە، قانات تا وعان قاراپ قالىپتى. ەكى عارىپ-قاسەردىڭ جان سارايىندا نە بولىپ جاتقانىن ءتۇسiندiم. تالدىرماش ۇزىن بويلى ايدانا ۋىزداي جاس ەدى. قاسىمىزعا وتىرعان ساتتە دە سول اجارلى، سىمباتتى قالپىن جوعالتقان جوق.

– نە الايىن، ايدانا؟ – دەدiم.

– كوفە جانە شوكولاد، – دەدi ول باسەڭ داۋىسپەن.

تۇرەگەلiپ، بار جاققا ماڭدايىمدى تۇزەدiم. بارمەن ۇستەلiن دىمقىل شۇبەرەكپەن ءسۇرتiپ جاتىر ەكەن. ءسۇرتiپ بولعان سوڭ، ءجۇزiن كوتەرiپ، ماعان قارادى.

– كوفە جانە بiر شوكولاد بەرiڭiز.

بارمەن سورەدەن قوراپتاعى شوكولادتى الىپ بەردi دە، كەسەنi ۇستاپ، ساماۋىرىنان كوفە اعىزا باستادى. پيالانى تولتىرىپ، ماعان ۇسىندى. الىپ جاتىر ەدiم، ارقامنان بiرەۋ ءتۇرتتi دە، مەن كەرi بۇرىلىپ، قانات نۇربەكۇلىن كوردiم.

– مىنا قىز كiم؟

– ايدانا ما، مەنiڭ فاكۋلتەتiمدە وقيدى.

– كوفەسىن مەن الىپ بارسام قايتەدى؟

– جارايدى.

– ول قايدا تۇرادى؟

– مەندە ءۇيىنىڭ تەلەفونى عانا بار، – دەدiم.

– بەرەسiڭ بە؟

– اۋەلi وزiنەن رۇقسات سۇرايىق.

ول كiدiرiپ قالدى.

– جiگiتi بار ما؟

– بiلمەيمiن.

– نۇرلىبەك اسقارۇلى عاشىق ءاز قالقا وسى ما؟

– ءوزى بىلەدى عوي.

– ارينە. ءوزى بىلەدى.

– نەگە قينالدىڭ؟

– جاي.

– مەنىڭشە، جاي ەمەس.

– شىن، جاي. انشەيىن.

ۇنسىزدىك ورنادى. بار سىلتىدەي تىندى.

– نە قاپا؟

– شەر مە، ناز با، اعاتتىق پا، الدە وتكىنشەك سەزىم بە، مۇمكىن، بىلمەستىك شىعار.

– مازاڭ قاشىپ... نە بولدى؟

– ايتايىن با؟

– جارايدى، ايت.

– نەسىنە جاسىرايىن.

– ءيا، جاسىرعىڭ كەلىپ تە تۇرعان جوق.

– ايدانا ماعان ۇناپ قالدى.

– بارiنە دە ۇنايدى، – دەدiم.

توسىلا قارادى. سوسىن، اۋزىنا ءسوز تۇسپەي، قيپاقتاپ، ءبىرتۇرلى دەگبىرى قاشتى.

– كەشىر.

– قايتەيىن؟

ءمۇدىرىپ كوپ تۇردى.

– ءيا، قۇرىدىم.

– ويىڭنان اداسپا، ەسەڭگىرەمە، قانات، ەسىڭدى جي.

– راس، كورگەندە، اقىلدىڭ كوزىن بايلادى.

– ەڭسەڭدى تۇزە.

– وزەگىمدى عاشىقتىق قاسىرەتى جارىپ بارادى.

– ىشىڭە وت ءتۇستى.

قوزعالاقتادى. كەنەت شىدامىم تاۋسىلدى.

– بەكەرگە اۋرە بوپ قايتەسىڭ. ەشتەڭە شىقپايدى. مەنىڭشە، بەكەر دە ارتىق.

– ونى ۇمىتا المايتىن ءتارiزدiمiن.

– جاقسى. وندا، ىرىق بەردىك.

– رەنجىمەشى.

– ەركىڭە باعىندىق، ىقتيارىڭا كوندىك.

– كەسەنi مەن اپارايىن.

– اپار.

كەسە مەن شوكولادتى ۇستاعان ول العا وزدى. مەن ارتىنان كەشەۋىلدەپ، جايباراقات، اسىقپاي باسىپ كەلدiم. ايدانا ساماتقىزى الiبەكتەن كوزiن الماعان كۇيi كوفەدەن ۇرتتادى دا، شوكولادتى شەتiنەن تiستەدi.

– فيلم ادامنىڭ رۋحاني توزعان زامانى تۋرالى، – دەدi الiبەك اقانۇلى.

ورنىما جايعاستىم دا، كەسەنi الىپ، ەرنەۋiنەن جايلاپ iشتiم.

– ماعان شىعارماشىلىق حالقى قىزىقتى، – دەدi ايدانا.

– الەمدە قولتاڭباسى ايقىن، قايتالانباس ون ايتۋلى رەجيسسەر بار. فرەنسيس فورد كوپپولا، ميكەلاند-جەلو انتونيوني، فەدەريكو فەلليني، اندرەي تاركوۆسكي، بەرناردو بەرتولۋچچي، جان-ليۋك گودار، فرانسۋا تريۋففو، پەر پاولو پازوليني، ستەنلي كۋبريك…

– زادى، كوپپولا – دانىشپان.

– كينوعا تۇسكiڭ كەلە مە؟

– ويلانىپ كورمەپپiن.

– نەگىزى، كيم بەسسيندجەر بiز سىقىلدى باستاپتى.

– مەنى، شىن، مەريلين مونرو تاعدىرى قىزىق-تىرادى.

– قاسiرەتتi تاعدىر.

– ەشكiمگە ۇقساماعان جان يەسi ناعىز جۇلدىزعا اينالادى.

– مونرونىڭ ءومiرi – قاتالدىق پەن جالعىزدىقتىڭ قۇربانى.

– ءيا، – دەپ كەلiستi ايدانا.

تۇكپiردەگى ۇستەلدەن ءامiر قايراتۇلى مەن ساعىندىق يمانۇلىن كوزiم شالىپ قالدى. قاسىندا تاعى، جانارى – بوتانىكi, شاشى ۇزىن بiر قىز ءجۇردi.

– قازiر ورالامىن، – دەدiم.

– داناي بايقۋانىش دوستارىن بايقاپ قالدى، – دەدi ايدانا.

– ولاردى مەن دە تانيمىن، – دەپ سوزگە ارالاستى قانات.

– ەكەۋiن دە تۇسiنە المايمىن.

– ءامiر قايراتۇلى تاماشا اقىن بولادى.

– ساعىندىق شە؟

– ول دا.

– ەكەۋiن دە تۇسiنە المايمىن.

تۇرىپ كەتiپ قالدىم. جاقىنداپ قەلگەن مەنi اڭعارىپ، ولار ورىندارىنان كوتەرىلدى. ءامiر قارسى ءجۇرiپ، مەنi قۇشاقتادى.

– داكە، ارمىسىز، – دەدi ول قۋانا سويلەپ.

ودان سوڭ، ساعىندىق يمانۇلى كوكiرەگiنە باستى.

– تورلەت.

– ءامiردiڭ ولەڭi جارىق كوردى.

– ول تۇبiندە بارiمiزدەن وزادى.

– داكەڭ قالجىڭداپ تۇر، – دەدi ءامiر قايراتۇلى.

– جوق.

– داكەڭدىكi – قالانىڭ پروزاسى.

– ايتەۋiر جاڭا ءپالساپا، تىڭ ماشىق دەپ، ءامiر بارىمىزگە ماقتايدى.

– رومان تۋرالى ەستiپ جاتىرمىز.

– باستادىق.

– داۋلەتى قايتقان اۋىل جايلى بiردەڭە بار ما؟

– ءيا، تۋعان جەردەن باق تايدى.

– بارلىعىمىزدىڭ تەگiمiز قىرداعى، القا-قوتان قون-عان اۋىلدان، – دەدi ءامiر.

– جاقسى ايتىلدى.

– كيىز تۋىرلىقتى قازاق تەك قانا كەڭ بايتاق جازىق ءوڭىر قىر دالاعا جاراسادى.

– ويلاۋى – ات شاپتىرىم، تiرشىلىگى – تۇيە سويعانداي.

– كەستەلەپ جاتقان ءسوزiن قارا، – دەدi ساعىندىق، – ءتاۋiر قالامگەردىڭ تولعامى.

ولار برەندي iشۋگە ەندi وتىرىپتى. قاقپاعى سىپى-رىلماعان تورسىقتاي شولمەك داستارقاننىڭ بۇرىشىندا تۇر. قىز ماعان سىپايى جىميىپ، ورنىنان كوتەرiلدi.

– ساعىندىقتىڭ بايبiشەسi.

– داكەڭ ءالi كورگەن جوق، كەلiنiڭ وسى كiسi.

– گوزال دانيالقىزى.

– ۇيعىردىڭ بiر ارۋىنا قول جەتكiزدiك.

– وتىر، داكە. ومار ھايام، ماعجان، قاسىم، مۇقا-

عاليدى وقىپ، بال ما، ۋ ما، برەنديدەن سiلتەپ جiبە-رەيiك.

ءامiر ءۇش ريۋمكاعا دا شۇپىلدەتە قۇيىپ قويدى. ءوز ريۋمكاسىن قولىنا الىپ، شاشىن كەيiن قايىرىپ تاس-تادى دا، ماعان قارادى.

– العاشقى ءسوز داكەڭدىكi, – دەدi.

– كەز كەلگەن شىتىرمان دەتەكتيۆتىڭ ءتۇيىنى ءبىر-اق جولمەن شەشىلەدى ەكەن: ەشقاشان دوستارىڭدى ورتا جولدا تاستاپ كەتپەڭدەر.

– سول ءۇشiن.

ريۋمكاداعى شاراپتى جۇتىپ سالعاندا، برەندي تiلiمدi اشىتىپ، وڭەشiمە جەتىپ، جىرتىپ وتكەندەي بولدى دا، كەۋدەمدى قىزدىرا باستادى. تارەلكەدەن قيار سالاتىن شانىشقىمەن الىپ جەدiم. بەرi قاراي قانات نۇربەكۇلى ءجۇرiپ كەلە جاتتى.

– وتىر، قانات، – دەدi ءامiر.

تۇگەل اماندىق سۇراسىپ شىققان قاپادار ول مەنiڭ جانىما تايادى. وعان تولتىرا قۇيدى، قانات تۇرعان بەتi تارتىپ جiبەردi.

– داناي، جەكە سويلەسۋiمە بولا ما؟ – دەدi ول.

– بولادى.

ەكەۋمiز الىستاپ بارىپ تۇردىق.

– الiبەك اقانۇلى توبىقتان قاعا بەرەدi.

– الiبەك اقانۇلىن جاقسى بiلمەيمiن.

– ايدانانى الىپ شىعا المايسىڭ با؟

– قانات، نە بولدى ساعان؟

– قايتسەم، دۇرىس؟

– بىلمەيمىن.

– بەكەر كورگەن ەكەنمiن.

– قامىقپا. ءوزىڭ وسىنشالىقتى كۇيرەك پە ەدىڭ.

– وزەگىمدى ءتىلدى.

– ەگىلە بەرمە، قوي ەندى.

كوزىندە جاس پايدا بولدى.

– ايىپقا بۇيىرما، كەشىر، جان قالقا. قولىمدى سوزىپ ەدىم، بىراق جەتپەدى.

– بوركەمىك، جاسىق بولما، قانات.

– كەشىر مەنى، داناي.

– قايراتتان.

– كەشىر مەنى، داناي.

ول ءسال بوگەلiپ تۇردى دا، تەز قۇشاقتاپ، ءارi اينالىپ، جىلدام باسىپ كەتتi. مەن داستارقانعا باردىم. ءامiر، گوزال جانە ساعىندىقپەن قوش ايتىستىم دا، ءوزiمiزدiڭ ۇستەلگە كەلدiم. ۇستەل باسىندا ايدانا عانا وتىردى.

– الiبەكپەن كەتە بەرەيiن بە؟

– ءيا.

– جاقسى جiگiت.

– ۇناسا، بولدى.

– ەرتەڭ سەنi قايدان تاۋىپ الامىن؟

– بiلمەيمiن.

– ءوزiڭ تەلەفون شالارسىڭ.

– جارايدى.

– شiلدە تۋىسىمەن ىستىقكولگە كەتەمiن.

– ىستىقكولدە راقات قوي.

– مەنiمەن بارعىڭ كەلە مە؟

– ويلانىپ كورەيiن.

– پانسيوناتتان ورىن دايىنداتىپ قويايىن با؟

– شىلدە ايىندا ما، مۇمكىن، ءوزiم دە تابارمىن.

– ول تىستا كۇتەمiن دەگەن.

– بارا بەرۋiڭە بولادى.

– روماندا مەن تۋرالى جازاسىڭ با؟

– جازۋىم مۇمكiن.

– كەتتiم.

– ساۋ بول، ايدانا.

– Bye-bye^[2].

– See you later, darling^[3].

ول اقىرىن تۇرەگەلدi دە، مەنi بەتiمنەن ءسۇيiپ، شىعار ەسiككە بەت تۇزەدi. بوساعادا سوڭىنا بۇرىلىپ، ءسال كۇلiمسiرەدى، ماعان قولىن بۇلعادى. Iلگەرi جىلجىدى دا، تابالدىرىقتان اتتاپ بارىپ، كوز ۇشىنان جوعالدى. مەن سۋىپ قالعان كوفەدەن iشتiم. ەسiكتەن قانات نۇربەكۇلى بوي كورسەتتى. تەڭسەلە ءجۇرىپ، قاسىما كەلiپ جايعاستى.

– ءبارi قۇرىدى، – دەدi ول.

– ءومىر الدا، قۇرىعان دانەڭە جوق.

– قيانات شىقتى، ادىلەتسىزدىك جەڭدى.

– تاۋسىلما، قانات.

– قىزىق ءبىتتى، عۇمىر تۇيىقتالدى.

– باسقاسى دا جەتەدى.

– ايدانا، قايران ايدانا!

– جار ەسىگىن بەرمەدى.

– باعىم تايدى، ريزىق بۇيىرمادى، ىرىسىم شاي-قالدى.

– ءناسىپ تە، نەسىبە دە ءوز قولىڭدا.

– قولىمنان ەشتەڭە كەلمەيدi.

– كەلەدى.

– ەندى قايتتىم؟

– ماحاببات ءپىسىرىپ جاتقان اس سياقتى، كەيدە ءدامسىز بولادى.

– ادەمi قىزدار نەگە ماعان كوڭiل اۋدارمايدى.

– قانات، جىلاعانىڭ نە؟

– ولار مەنi كوزدەرiنە iلمەيدi, ال ولار ءۇشiن مەن ءومiرiمدi قيا الار ەدiم.

– جىلاۋعا بولمايدى دەيمiن، قانات.

– ءبارi قۇرىدى.

قانات ءجۇزiن كوكiرەگiمە تىعىپ، توقتاۋسىز جىلاي بەردi. قاپىدا، مەن ونى ايادىم. ونىڭ جەڭiلتەك، الىپۇشپا، قاڭىلتاق مiنەزi, ادەتتە، جيi وپىق جەگiزiپ، ۇنەمى ويدا-جوقتا وكiنiشكە ۇرىندىرادى. زادى، ول، تiپتi, پاسىق تا، كۇنشىل دە، جامان ادام دا ەمەس. ول – وتە كiشiپەيiل، اڭقىلداق، قايىرىمدى جان. تەك قانا ىلعي كۇيكى تىرشىلىكتە جولى بولماي جۇرەدi.

ءۇ تاراۋ

“سپارتاك” كەشەنىنە ۋاقىتىنان ەرتە كەلدiك. بiز كىرگەندە، بوكس زالىندا رينگ دايار بولاتىن، ءورىمدى جۋان ارقاندار تورتكىلدەپ الاڭ قۇراپ – ءتورت قاناتىنان سىمداي تارتىلىپ، كەرىلىپ تاستالعان. ءتور جاقتان قازىلار القاسى ۇزىن ۇستەل مەن بiرنەشە ورىندىقتار قويىپ، قازداي تiزiلiپ وتىرىپ الىپتى. توپىرلاپ بوساعا تۇستان، رينگتiڭ بەرگi قاپتالىنان تەگىس iرگە تەپتىك. قاپتالداعى تورەشiلەر ورىندارىنا بارىپ جايعاستى دا، بۇگiنگi جارىستى ۇيىمداستىرۋ توبىنىڭ جەتەكشىسى كiرiسپە ءسوز ايتتى. بiز ەشتەڭە تىڭداعان جوقپىز.

– مەن بوكستى ومىرىمدە ءبىرىنشى رەت كورۋگە كەلدiم، – دەدi ايدانا.

– ماۋسىمنىڭ اياعىندا نە كۇزدە ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتە بوكستان قالالىق جارىس وتەدi.

– جۋىردا داناي ەكەۋمiز ىستىقكولگە بارامىز.

– تامىز ايى قولايلى شىعار.

– شiلدە ايىندا ۇلكەن قالادا بەرەكەمىز قاشپاي ما؟

– جوق، قاشپايدى. ءبىرىنشى، اسقاتتىڭ ديپلومىن جۋعا قارقارالىعا اتتانامىز، سوسىن، “ازيا داۋىسىن” كورiپ، مەدەۋ شاتقالىندا ساۋىق قۇرامىز ءارi سول ايدىڭ ءتورتiنشi جۇلدىزىندا ازامات بولاتۇلىنىڭ ۇيلەنۋ تويى بار.

– شiلدەنiڭ باسىندا تاشكەنتكە جۇرەمىن.

– تامىزدىڭ توعىزىنشى جۇلدىزىنا دەيiن كەلەتiن شىعارسىڭ.

– ءيا.

– سوندا كەتەمiز.

– تەگىندە، بيىل سالت باستى، ساباۋ قامشىلى بويداق ءومىردىڭ سوڭعى دەمى، اقىرعى سالتاناتى عوي، كەلەسi جىلى ساعان ۇيلەنۋگە تۋرا كەلەدi.

– راس، اجەم شوبەرەسiن كورiپ قالسام دەيدi.

– ۇيلەنۋدەن نەگە قورقاسىڭ؟

– قورىقپايمىن. ماعان جاڭا ءومىردى باستاپ كەتۋ قيىن ەمەس. بىراق، باس قۇراپ، تۇرمىس قۇرعانشا، روماندى اياقتاپ قويسام با دەيمiن. بۇل مەنiڭ العاشقى جانە سوڭعى كiتابىم بولادى.

– كەيiن شە؟

– كەيiن ادەبيەتتi تاستاپ كەتەمiن.

ايدانا رينگكە ادەمi قوي كوزدەرiمەن كوڭiلسiز تەسiلiپ تۇردى. ول قايىرا تومەندەپ، ورنىنا تىزە بۇكتى دە، جابىرقاپ، قاپادار جۇزiمەن تاڭىرقاپ قارادى.

– نەگە؟

– ءوزiم دە تۇسىنبەيمىن. بiراق، ءبارiبiر، ەشتەڭە جازبايتىنىم انىق.

– ادەبيەت قاجەت ەمەس پە، وقىرمان قاۋىمعا، قالىڭ ەلگە.

– سەن كiتاپ وقيسىڭ با؟

– اگاتا كريستي، بوريس اكۋنين، حارۋكي مۋرا-كاميدi.

– ارينە، جۇرت اگاتا كريستي، بوريس اكۋنين، حارۋكي مۋراكامي ءتارىزدى قالامگەرلەردى ىزدەيدى، ال دجەيمس دجويس، فرانتس كافكا، ۋيليام فولكنەر سياقتى دانىش-پانداردىڭ شىعارماسىنىڭ بەتىن دە اشپايدى.

باس قازى العاشقى جۇپتى حابارلاپ، رينگكە تورەشi شىقتى دا، قاپتالداعىلارمەن سويلەسىپ جاتتى. قىزىل بۇرىشتان مارات قاسىمۇلى كورiندi. ول ارقاندى شاپشاڭ جوعارى كوتەرiپ جiبەرiپ، وڭاي اتتاپ ءوتتى دە، قولعاپتارىن تورەشiگە تەكسەرتiپ الدى. كوك بۇرىشتان جاقىپ بەرiكۇلى كوتەرiلدi. مارات قاسىمۇلى رەسپۋبليكا دارەجەسىندە وتىز جەكپە-جەك وتكiزىپ، ونىڭ جيىرما تورتiندە جەڭiسكە قول جەتكىزگەن، ەكەۋiن تەڭ اياقتاعان، تورتەۋiندە جەڭiلiس تاپقان. جاقىپ بەرiكۇلى جيىرما بەس مارتە رينگكە كوتەرىلىپ، ون توعىزىندا مەرەيى ۇستەم بولعان، قارسىلاسىنان، جالپى، ءۇش دۇركىن جەڭiلiپتى، قالعان ەكەۋارا كەزدەسۋلەردە بايگەنi تەڭ بولiسكەن. گونگ سوعىلدى دا، بوكسشىلار قولدارىن تۇزەپ، بەت-ءجۇزىن قالقالادى. بىلعارى قولعاپتار كەۋدەنى دە بۇتىندەي تولىق قورعايدى. مارات ەكi اياعىنا كەزەك سالماق ءتۇسiرiپ، سول قولىمەن ءۇش مارتەبە تiك سوققى جiبەردi. ۇشەۋi دە قورعانىسقا كەزiگiپ، مەجەلى جەرiنە دارىماي، پايداسىز بوس قايتتى. جاقىپ قارىمتالاپ، قايتارا سوقپادى، قوس جۇدىرىعىمەن ءجۇزiن بۇركەپ، شەگiنiپ كەتە بەردi. قايىرا سول قاپتالدان قىسقا حۋك جاسالدى دا، جاقىپ قاپىلىس جالتارىپ، سولعا لىقسىدى، قارداي جاۋعان كوپ سوققىدان تەڭسەلە قاشىپ، اقىرى سىتىلىپ شىققان بويدا كوكiرەكتەن ۇردى. ەكىنشى قولى قۇلاق-شەكەنi سىرىپ ءوتتi. مارات ارپالىسىپ، جانتالاستا اپتىققان جۇرەگىن، القىنعان دەمiن كلينچتە ايقاسىپ تەجەپ العىسى كەلدi. جاقىپتىڭ بiلەكتەرiن قولتىعىنا قىسىپ، سوسىن ەكi يىعىنا اسىلىپ، اۋا جەتپەي ەنتىگىپ، تۇنشىققان وكپەسىنە تىنىس بەرۋگە تىرىستى. جاقىپ قولدارىن بيىك كوتەرىپ، سامايىنان ەكi مارتە سوققىلاپ جiبەردى. سوققىلار قاتتى بولعان جوق، تەك تىنىعىپ الۋىنا كەدەرگi جاسادى. تورەشi ولاردى ەكi ايىرىپ، جەكپە-جەكتى توقتاتىپ تاستادى. ەكەۋi بiر-بiرiنەن الىستاعان سوڭ، ۇرىستى قايتا باستاۋعا رۇقسات ەتiلدi. مارات بيلەي باسىپ، اياعىن ىلگەرى تاس-تاي بەرىپ، بۇكىل يىعىمەن تۇتاستاي العا جۇلقىنىپ، سول جۇدىرىعىن شاپشاڭ سىلتەپ قالدى. جۇدىرىق بەتىن قورعالاپ جۇرگەن ەكi بىلعارى قولعاپتىڭ بەرىك قورعانىسىن بۇزىپ-جارىپ ءوتىپ، اۋزى-مۇرنىنا بۇتىندەي قاتتى سوعىلدى. جاقىپ تۋ سىرتىنا قايقايىپ بارىپ، شالقاقتاپ كەتىپ قايتا تۇزەلدi. ول ەسiن جيىپ ۇلگەرمەي، ىلە-شالا يەكتەن ءدوپ تيگەن اپپەركوت كەلدi, قاپىلىستا ماراتتىڭ وڭ قولى بەرi سۋىرىلىپ، قىسقا شەڭبەر سىزعان بويدا قۇلاق-شەكەدەن اۋىر حۋك تاستادى. نوكداۋن بەلگىلەندى. بوكسشىعا قادالعان تورەشi ساۋساقتارىن بۇگiپ، مۇقيات ساناۋعا كوشتi. توعىزىنشى سەكۋندتا جاقىپ جەكپە-جەكتى جالعاستىرۋعا باسىن شۇلعىپ كەلىسىمىن بiلدiردi. ولار بiر-بiرiن اڭدىپ، شارشى الاڭدى اينالا جاعالاپ، بۇقپانتايلاپ ۇزاق ءجۇرiپ قالدى. گونگ سوعىلىپ، قوس بوكسشى ەكi بۇرىشقا تاراسىپ كەتتi. قاپتال شەتكە اۋىق-اۋىق شىعىپ كەتە بەرگەن جاقىپ مەزگىل-مەزگىل كوز الدىمىزدا كولدەنەڭدەپ ويقاستاي بەردى. ءبارىمىز سپورتشىلاردىڭ ءار قيمىل-قوزعالىسىن بiرiنشi قاتاردان انىق كورىپ وتىردىق.

گونگتىڭ شىڭىلتىر داۋىسى ەستiلدi. ەكەۋi ورتادان الىستاپ، قاراما-قارسى ەكى جاق شەتتە ءالسiز سەكiرiپ تۇرعان. ىلە بiر-بiرiنە جاقىنداپ، اسەم ىرعالىپ، بيلەي جونەلدi. مارات قاسىمۇلى رينگتە باسىمدىلىعىن ايقىن تانىتىپ ءجۇردi. ول ادەيى تاسالانىپ، جورتا ەكi يىعىن كەزەك قوزعاپ، سول قولىن سiلتەپ قالىپ ەدi, قورعانىس يەكتiڭ دەڭگەيiندە اداسىپ، جۇدىرىق ماڭدايدى جەڭiل سيپاپ ءوتتi. دەنەنىڭ بار سالماعى سوققىعا تۇسكەن جوق. قايىرا ەكi-ءۇش دۇركiن وڭدى-سولدى تەڭسەلىپ، وڭ قاپتالىنا بۇعا بەردى دە، قايتادان جوعارى كوتەرىلە تiك سوققى جۇمسادى. جاقىپ بىلعارى قولعاپپەن سامايىن جاپقان ەدi. جۇدىرىق ءساتتى الداپ، تۇمسىقتان ەركiن سوعىپ وتكەندە، مۇرنىنان قان ساۋ ەتە ءتۇستى. ۇرىستى دەرەۋ توقتاتقان تورەشى اينالاسىنا جالتاقتاپ قاراپ، بىرەۋدى ىزدەپ، توڭىرەگىن شولدى. زالدان سۇلگi ۇستاپ بiر ءداۋ قارا شىقتى دا، جاقىپتىڭ مۇرنىنان سىزدىقتاپ تامعان قاندى مۇقيات ءسۇرتiپ الدى. ول كەلگەن iزiمەن كەرi قايتتى. رينگتەن تۇسكەن سوڭ، تورەشi قولىن سەرمەدi. مارات ەكi اتتاپ بارىپ، تومەن يiلە بەرiپ، وڭ جاق قۇلاق-شەكەدەن حۋك تاستاي سالا، سول قولىمەن تiك سوققى باعىتتادى. جاقىپ جىلدام شەگiنiپ كەتتى. مارات الدىعا ءسال جىلجىپ ەدi, ول تاعى شەگiندى. زادى، ەندi ەشقانداي جاقسى بوكستى كۇتۋگە بولمايدى. كەۋدەسى باسىلىپ، بەتى قايتقان تالايسىز بوكسشى كۇتپەگەن جەردەن تiرi بىلعارى قاپشىققا اينالادى. تەز قيمىلداعان مارات سوققىلار كەزەگiن تۇيدەك-تۇيدەگىمەن جاۋدىردى. جاقىپ بەتiن جا-ۋىپ، شۇعىل ەڭكەيiپ قالدى. سوققىلار تىزگىنىنەن ىعىسقان ونى مارات جانتاڭداپ بارىپ، جاق سۇيەكتەن پەردى، ەسەڭگىرەپ، تالىقسىپ كەتكەن ول بەتiن اشىپ الدى. قاپەلىمدە اڭىرىپ، تۇماندانعان قوس جاناردى بايقادىق. قورىققانىنان ەسi شىققان جاقىپ ويدا-جوقتا جەڭiلگەنىن مويىنداپ، جەكپە-جەكتىڭ تاعدىرىنا مويىنسىنىپ، ىرقىنا ءبىرجولاتا كونگەن ءتارiزدi. ۇرەي قونعان الپەتتى سول قول باتىرا ءتۇيiپ جiبەردi. الەمتاپىرىق كەسكىن سوققى دارىعاندا قالاي بەيشارا تۇرگە ەنiپ، سۋى قايتقان تەمىردەي جاسىپ، لەزدە وزگەرگەنىن انىق كوردiم. كەنەت ونى ايادىم. ول تاپ قازiر پاڭ، تاكاپپار، كەردەڭ مىنەزدەن ارىلعان ەدi. مومىن، مونتانى كۇيدە جاۋدىرەپ قاراپ، ءالسىز قالتىرايدى. مارات راۋندتى ەرتە اياقتاماق ويمەن سالماقتاپ ۇردى. بۇل جولى وڭ قولى سول جاق بەتiنەن تيدi. جاقىپ كوزدەرiن جۇمىپ قالدى. كەلەسi سوققى يەكتiڭ ۇشىنان ءدوپ كەلدi. جاقىپ بەرiكۇلى ارتقا قاراي بiر ادىم شەگiندi, سوسىن جارتى ادىم العا اتتادى، قاپىلىستا گۇرس ەتiپ ەتپەتiنەن شۇباتىلا جىعىلدى. مارات قاسىمۇلى اپپەركوت جۇمساعان ورنىندا تۇرىپ قالعان ەدى.

تەڭسەلىپ كەتكەن زال الابوتەن تولقىپ، شۋلاسىپ كەتiپتi. ەكى ادام رينگكە كوتەرiلiپ، جاقىپ بەرiكۇلىن قولتىقتاپ الدى دا، بۇرىشقا اكەلiپ وتىرعىزدى. بiرەۋi موينىنا اسقان سۇلگiسiن جىلدام شەشىپ، ءجۇزiن ءسۇرتiپ، وقتىن-وقتىن سامالداتىپ جەلپiپ قويدى. ول تەر باسىپ قايتا-قايتا جىپىلىقتاتا بەرگەن كوزiن تومەن سالدى. كەۋدەسىندە وزەگىن تىلگەن قانداي كۇيiنiش بارىن تۇسiنەمiن. ول جىلاعان جوق. بiراق، – باعىپ، تورىپ، اڭدىعان جۇرت نازارىنان جاسىرىنىپ، كيiم ايىرباستايتىن بولمەگە كiرiپ العان سوڭ، جالعىز وتىرىپ تاماعىنا كەپتەتiلگەن كوز جاسىنا ەرiك بەرەتىنى ءسوزسىز. ەل ماراتتىڭ ەسiمiن ايقايلاپ، ايتىپ قالىپ جاتتى.

– ماراتپەن تانىستىراسىڭ با؟ – دەدi ايدانا.

– تانىستىرايىن.

– قالاي جاقىپ بەرiكۇلىن بىت-شىت قىلدى.

– ول بiر ءسات تاۋى شاعىلىپ، جىگەرى قۇم بوپ، سۋى قايتقان تەمىردەي جاسىپ قاپ ەدi, سەنiمسىزدىك مەڭدەپ، قايراتىنان ايىرىلىپ قالدى.

– بەكەر قورىقتى، – دەدi اسقات جاقانۇلى.

– ماعان سوققىدان جالتارۋدى كوپ قايتالاعان ءجون شىعار، – دەدi نۇرعالي.

– سەن دە جيi داعدارىپ قالاسىڭ، – دەدi اسقات.

تورەشi مارات قاسىمۇلىنىڭ قولىن جوعارى كوتەردi. ارتىنان ەكi بوكسشى بiر-بiرiن كەزەك-كەزەك قۇشاقتادى دا، ەكi بۇرىشقا تاراسىپ كەتتi. بiز تۇگەل كيiنiپ-شەشiنەتiن زالعا بەت الدىق. دۋش قابىلداپ شىققان ءۇش بوكسشى جالاڭاش بوكسەلەرىن سۇلگiمەن وراپ الىپ، جۇدىرىقتارىمەن اۋانى سەرمەسiپ تۇردى. زالعا اۋەلi مارات قاسىمۇلى كىردى. ونى ۇرىسقا دا-يىندالىپ جاتقان ەكi جiگiت قولىن قىسىپ قۇتتىقتادى. اسقات جاقانۇلى بiزدi باستاپ، ماراتتىڭ قاسىنا اپارىپ يiردi. ول كۇلiمسiرەي قارادى.

– كەرىم شىقتى، – دەدi اسقات.

– بiرiنشi راۋندتا ول تاباندىلىق كورسەتiپ ەدi.

– سەنiڭ تەگەۋرىندى اپپەركوتىڭ جىبەرمەدى.

– راقمەت.

– تانىسىپ قوي، داناي بايقۋانىش، مىناۋ – ايدانا ساماتقىزى.

– ايدانانى ۇزiلiستە كورiپ وتىردىم.

– ماعان كۇرەستەگى مىنسىزدىگiڭىز ۇنادى.

– ايدانانىڭ ءوزى بايقاپ قالعان سوڭ، بiزدiڭ دە سەنۋiمiزگە تۋرا كەلەدi, – دەدi اسقات.

– سەندەردi كافەگە شاقىرا الامىن.

– بارامىز، – دەدi ايدانا.

– بۇگiن رەتى كەلمەس، ەرتەڭ كەشكi جەتiدە “نازiكتە” كەزدەسەيiك.

– داناي، بارا الاسىڭ با؟

– ءيا.

– دانايدىڭ بارعانى دۇرىس، كەيiن ول بار جايدى تەگىس جازىپ شىعادى، – دەدi اسقات.

– وندا، يگى جاقسىلار، وسىعان توقتادىق. مەن ەرتەڭ كۇنىبۇرىن قام جاساتىپ، بوكستىڭ شىن جانكۇيەر قاۋىمىنا داستارقان جايعىزىپ قويامىن.

– ناعىز بوكسشى اسجاۋلىق جاباتىن بولدى!

مارات سومكەسiن الىپ، دۋش قابىلدايتىن بولمەگە قاراي بەتتەدى. بiز تەرىس بۇرىلدىق. جولشىباي ۇزىن ساكiنiڭ شەتiنە تiزە بۇگiپ، قولىمەن ءجۇزiن قىمتاعان بiرەۋدi كوردiك. بالاعى تiزەدەن كەلەتىن بوكس شالبارىمەن وتىر، كەۋدەسى – جالاڭاش. بiز ونى تانىمادىق. تىسقا شىققان سوڭ، اسقات ونىڭ جاقىپ بەرiكۇلى ەكەنiن ايتقان.

ءۇI تاراۋ

قابانباي باتىر مەن لەنين داڭعىلى قيىلىسىنا تاكسيمەن جەتكەن اسقات جاقانۇلى ەكەۋمiز ءسال اياڭداپ بارىپ، كافەنiڭ الدىنا كەلدiك. Iشكە كiرگەندە، تورگi تۇكپiردە، شاعىن ۇستەلدە مارات قاسىمۇلى مەن ايدانا ساماتقىزى سويلەسiپ وتىردى. مارات وڭiرiنە ەكi قاتار تۇيمە قادالعان كەڭ جاعالى قىزىل ءتۇستi كاستوم كيiپ الىپتى. موينىنا قىزىل رەڭگە اق بۇرشاق شاشىلعان گالستۋك بايلاعان، شاشىن كەيiن قايىرىپ، بالزام جاعىپتى دا، ءسانiن ساقتاتىپ، ۇستاتىپ قويىپتى. ول قارا تورى، جانارى وتكiر، قىر مۇرىندى جىگىت. الدىڭعى بiر كۇرەك تiسi التىنمەن قاپتالعان. سول قۇلاعىنىڭ بوبەشىگىندە دوڭگەلەك التىن سىرعا iلiنiپ تۇردى. ايدانا بiزگە تۋ سىرتىن بەرە جايعاسقان – جاقىنداپ قالعاندا، ول بەرi بۇرىلدى دا، مەنi كورiپ، جىلى كۇلiمسiرەدi. قولاڭ شاشى تۇتاس وڭ جاعىنا قايىرىلىپ، سامايىن تولىق جاپقان. ۇستiندە اقشىل قارا كويلەك، كەسە-كولدەنەڭ كوك سىزىقتار جۇرگiزiلگەن، ال جەڭi قويۋ قارا جiبەكتەن تiگiلiپتi. كويلەكتiڭ ەتەگi تiزەسiنە جەدەقابىل قيىلعان ەكەن، ەرەكشە جۇقا قارا شۇلىق وقتاۋداي جۇمىر ۇزىن اياقتارىن نازىك كومكەرىپ، ءتۇر-تۇلعاسى اجارلانىپ، سۇيكىمدەنىپ تۇر. اسقات ەكەۋمiز ايدانانى بەتiنەن سۇيدiك تە، ماراتپەن قول الىستىق.

– مەنi iزدەدiڭدەر مە؟ – دەپ سۇرادى ايدانا.

– ءيا.

– بiز كوشەدە كەزدەسiپ قالدىق.

– شامپان الايىن با؟

– مارات، شوكولاد تا الا سال.

– داناي، نە iشەسiڭ؟

– شوتلاند ۆيسكيi “دجون بار”.

– اسقات شە؟

– مەن الكوگول سۋسىندارىنا جوقپىن.

– شىرىن الايىن.

– ءيا.

– جانە قالبىرداعى “Holsten” سىراسىنان ۇشەۋ ال، – دەدi ايدانا.

مارات ورنىنان تۇرىپ، بارعا قاراي ءجۇردi. ءارi كەتiپ بارا جاتقان ول سىمباتتى كورiندi. بويى سۇڭعاق، ارىقشا كەلگەندiكتەن، كاستومى جاراسىپ-اق كەتىپتى. بارعا تاياپ باردى دا – بارمەنمەن شۇيiركەلەسە باستادى. اينالاعا “Ace Of Base” توبىنىڭ اۋەنi تارادى. بiز ءۇنسiز وتىردىق. كوڭiلiمiزگە تاماشا اۋەز شاقىرعان ىنتا-جىگەر، قۇلشىنىس، شابىت كەلەدi. مارات شامپان مەن ۆيسكي شولمەگiن ۇستاپ قايتىپ كەلە جاتتى. ول تاقاپ قالعاندا، مەن ورنىمنان تۇرەگەلىپ، ەكى بوتەلكەگە قولىمدى سوزدىم.

– وتىرا بەر، داناي، – دەدi ول.

– بوكسشىلار داياشىلىققا دا عاجاپ، – دەدi اسقات.

مارات ەزۋ تارتقان. ول قايىرا بارعا كەتتi. “نازiك” كافەسiندە كوتەرiڭكi كوڭiلمەن وتىرعان بiزدiڭ داياشىمىز مىقتى بوكسشىنىڭ ءوزى بولدى.

– نۇرلىبەك اسقارۇلى قايدا؟ – دەدi اسقات.

– ماسكەۋدە بiر شارۋامەن ءجۇر.

– ونى كورمەگەلi قاشان، – دەپ كۇلە سويلەدi ايدانا.

– سەگiز قىرلى، بiر سىرلى جiگiت.

– داۋ جوق، – دەدi اسقات.

– ول شاعىن سەرىكتەستىك اشپاقشى.

– جالپى، ايرىقشا قابiلەتi تاڭعالدىرادى.

– كەزىندە ماعان ەسەپ شىعارۋعا جاردەمدەسىپ ەدى، بiز سوندا تانىسقانبىز.

مارات داستارقانعا تاباقپەن ءۇش “Holsten” سىراسىن، ءتورت تارەلكە مايعا قۋىرىلعان ساڭىراۋقۇلاق، قىرىققابات جانە قيار ارالاسقان سالات اكەلiپ، ءبىر-بىرلەپ قويىپ جاتتى. سىرا مەن تىسكە باسارلاردى ۇستەل ۇستىنە تۇگەل جىپىرلاتىپ ءتىزىپ قويعان ول تاباقتى الىپ، قايتا كەتىپ قالدى.

– ماعان كەشە ءبىر پىسىق، iسكەر ادام ءسوز ايتتى.

ايدانا ءالسiز كۇلىمسىرەدى.

– عاشىق بولىپ قالىپتى.

– سەن شە؟

– قىمبات رەستورانداردى اتاپ شىقتىم، سوسىن سا-ۋالىڭىزعا ءمان بەرiپ، ويلانىپ كورەمiن دەدiم.

– كەلiستi مە؟

– كەلiستi. بiراق، اۋەلi قىرىمعا بارىپ، بiر اپتا قى-دىرىپ كەلەيiك دەدi.

– جاقسى.

– بۇعان كەلiسكەن جوقپىن.

ۇستەلگە قالبىرداعى ءجۇزiم شىرىنى، قوماقتى قوراپتاعى شوكولاد، ءتورت فۋجەر، ءبىر ريۋمكا جانە ءتورت شانىشقى كەلدi.

– تەلەفون سوعامىن دەگەن.

– پىسىق ىسكەر جايىندا ما؟ – دەپ ەزۋىنە كۇلكى جينادى مارات.

– ءيا. مەنi ماشيناسىمەن ۇيگە دەيiن اپاردى.

– قالاي قوشتاستىڭدار؟

– قىزىق. بەتiمنەن ءۇش مارتە ءسۇيۋ ءۇشiن – ءۇش انەكدوت ايتتى.

– كۇلكiلi مە؟

– بiلمەيمiن. مەن تىڭداعان جوقپىن.

– قايتىپ؟

– كۇلە بەرiپپiن.

ءبارiمiز دۋ كۇلiپ جiبەردiك.

– ايدانا ءۇشiن توست، – دەدi مارات.

لەزدە شامپاننىڭ تىعىنىن اتىپ، وزiنە جانە ايداناعا كوپiرتە قۇيىپ قويدى. ماعان “دجون بار” ۆيسكيiن تولتىردى. بiز iشiپ سالدىق. ۆيسكي وڭەشiمدi قۋىرىپ، كەۋدەمە جايلاپ تاراپ، كوكىرەگىمدى جىلىتا باس-تادى. شانىشقىنى الىپ، تۋرالعان ساڭىراۋقۇلاقتان تۇيرەپ جەدىم. مايعا شىلقىعان.

– سۇيگەن سوڭ تاعى ءۇش انەكدوت ايتامىن، ۋاعدا ورىندالا ما دەدi. مەن ەندi التاۋ دەپ جاۋاپ بەردiم.

– ول شە؟ – دەدi مارات.

– ەسiنە ەشتەڭە تۇسiرە المادى.

ءبارi قىران-توپان بولدى. كەۋدەمدە تىرشىلىكتى وگەيسىگەن كوڭىلسىزدىك وياندى. وزiمە ەپتەپ ۆيسكي تامىزدىم دا، ەكەۋiنە شامپاننان تەڭ ءبولiپ قۇيدىم.

– ايدانا ءۇشiن، – دەدi قايتادان مارات قاسىمۇلى.

ماعان ونىڭ ءوزi كەشەگi سول iسكەر ەگدە ادامعا ۇقساپ بارا جاتقانداي كورiندi. ول قازiر ايداناعا ۇناماي قالادى.

– مەن ءۇشiن ەمەس، – دەدi ايدانا.

– دوستىق ءۇشiن، – دەدiم مەن.

– ايدانا ءۇشiن عانا iشەمiن، – دەدi مارات.

– داناي بايقۋانىشتىڭ جازىلىپ جاتقان رومانى ءۇشiن، – دەپ كۇلiمسiرەدi ايدانا.

– جوسىقسىز، ءجونسىز ۇسىنىس، كەلiسپەيمiن، – دەدiم، – بۇل رومان يەسiنiڭ جەكە ءوز شارۋاسى. مۇمكiن، جازىلىپ جاتقان تۇك تە جوق شىعار.

– ونى رەنجiتiپ الدىق.

– ساعان ەشقاشان رەنجiمەيمiن.

– داناي دوستىق ءۇشiن iشەمiن دەگەن.

– اسەكەڭنiڭ ايتقانى بولسىن.

– ايدانا ءۇشiن عانا iشەمiن.

ەشكiم ۇندەمەي قالدى دا، اياقاستىنان بارلىعى كۇلكiگە تۇنشىقتى. كەۋدەمدە تىرشىلىكتى وگەيسىگەن كوڭىلسىزدىك قايتادان وياندى. ريۋمكانى الدىم دا، توڭكەرiپ تاستادىم. تاماعىمدى جىرتىپ ءوتiپ، كەۋدەمە جەتتi دە، بويىمدى قىزدىردى.

– قازاقستاننىڭ ەڭ كۇشتi بوكسشىسى تايلان با؟

– جوق، – دەدi مارات.

– سول.

– اسقاتتىڭ بايىپتاۋى قاتا.

– توپاەۆتان شەبەر ەشكiم جوق.

– قانات شاعاتاەۆ.

– ودان توپاەۆ وزىق ەدى.

– ەندi شىقسا، سوڭى باسقاشا بولادى.

– سەنبەيمiن.

– كەيiن ەلەۋسiز قىدىرالين تۇگەل ۇتادى، – دەدiم.

– بەلگiسiز، – دەدi مارات.

– توپاەۆتىڭ جولى بولماي ءجۇر، ول ەرتەدە سامسونوۆ پەن اكوپحانياندى جەڭگەن.

– بiلەمiن.

– نۇرلان قالىباەۆ شە؟

– داۋىل.

– بەكتاستىڭ بولاشاعى زور.

– اۋباكiروۆتiڭ، دە.

– جاقىندا ەلەۋسiز تايلاندقا كەتتi.

– ەستiدiم.

– ونىڭ اعاسى – باۋىرجان دا بوكسشى.

– ىنىلەرى دە.

– تاعى ءبىر بوكسشى اعاسى – سەكەناي.

– سپورتشى اۋلەت.

– بوكسشىلار مادەنيەتتەن تىس، – دەدi ايدانا.

– بارلىعى حاقىندا بولسا، جاڭساق پiكiر.

– كوبiسi.

– سەرiك قوناقباەۆ جاقسى سۇقبات بەرە الادى.

– ولار تۇرپايى كەلەدi.

– مۇمكiن، – دەدiم.

– بيكەشتەرمەن سىپايى، مادەنيەتتى سويلەسۋدi ءبىل-مەيدى.

– بiراق، ولار – ادامزاتتىڭ ەڭ شىنايى بولiگi,– دەدiم.

– شىن.

– وتiرiك ايتا المايدى، ەكi سويلەگەندi جاراتپايدى جانە مەحناتقا ءتوزىمدى، بەينەتقور.

– جانكەشتى اعايىن.

– ءومiردiڭ قادىرىنە جەتىپ، اجالدىڭ قۇرمەتىن كورگەن، نار تاۋەكەل حالىق، تىرشىلىكتەن ساۋال تاپقان، باقيدان جاۋاپ ىزدەگەن.

– اركiمنiڭ باستى مۇراتى سول – تىرشىلىكتەن ۇلى ماقسات تابا ءبىلۋ، – دەدi اسقات.

– كىتاپتارداعى اقيقات وزگەلەردەن گورi جاقىنىراق جانە وزگەلەردەن گورi الىسىراق.

– ۇنامايدى دەگەن جوقپىن.

– بەرiلدi, – دەدi اسقات.

مارات قاسىمۇلى شولمەكتەردi قايىرا قولىنا الىپ، ىدىستاردى ەرنەۋiنە دەيiن شۇپiلدەتتi. بiز تاعى سiمiردiك.

– Toilettes^[4] قاي ماڭدا؟ – دەدi ايدانا.

– Toilet^[5]? مەن كورسەتە الامىن، – دەدiم.

ەكەۋمiز بوساعا جاققا بەت الدىق. كافە iشi Chris De Burg اۋەنىنە بولەنىپ تۇردى.

– ول ماعان قىزىقتى ەمەس.

– بiراق، جاقسى بوكسشى.

– ونى بiردەڭە قىلىپ، اسقات الىپ كەتسiن، ايتپەسە ماعان جابىسىپ، قالماي قويىپ جۇرەر.

– سويتەدi.

– قوناققا باراسىڭ با؟

– قايدا؟

– ماعان.

– كiم بولادى؟

– ەشكiم.

– شىققاننان كەيiن كورەمiز.

– سەسسيا قاشان ەدى؟

– باستالدى.

– قارقارالىعا بارا المايمىن، انام اۋىلعا جiبەر-مەكشi.

– تويعا شە؟

– بارامىن. قازiر اجەمە كومەكتەسۋ كەرەك.

– ارينە.

– ءوزiڭ دە اجەڭدi جاقسى كورەتiن شىعارسىڭ؟

– جاقسى كورەمىن.

– كەلدiك پە؟

– وسى.

– قازiر.

ول ەنiپ كەتتi. كiشكەنەدەن سوڭ شىقتى دا، قابىر-عاداعى ايناعا قاراپ، شاشىن تۇزەدi. ەكi قولىمەن قوبىراتىپ قويدى.

– وسىلاي ۇناي ما؟

– ۇنايدى.

– بىلاي شە؟

شاشىن ۋىستاپ، توبەسiنە جيناپ ۇستادى.

– بۇلاي دا ۇنايدى.

– ءوزiم؟

– ءوزiڭ دە.

ول كۇلدi.

– انام كۇيەۋگە شىق دەيدى، شىققىم كەلمەيدi.

– ايتەۋiر، ءبىر شىعۋ – مiندەت قوي.

– اكەم، كەرiسiنشە، قارسى سياقتى.

– سەن ءتاۋiرىن، داۋلەتتىرەگىن تاپ.

– ءبارi ءوز سەزىمدەرiمەن الەك، عاشىق ەكەندiكتەرiن تاپتiشتەپ، جۇيكەمدى توزدىرادى، مەنىڭ تاۋىم شاعى-لادى. كەيدە وزiمە جانى اشيتىن ادامدى سوڭىما ەرتiپ...

– نەگە سوڭىنا؟ قاسىڭا ەرت...

ول رياسىز كۇلدى.

– قويشى سەن.

– جارايدى، بوگەت جاسامايىن، ارى قاراي، ىركىلمە، ايتا بەر.

– ەشكiم ەستiپ كورمەگەن، ەشقاشان تاۋىپ كەلە ال-مايتىن، جىلدار بويى جۇزiڭە تەلمiرiپ ءبىر جان قا-رامايتىن يەسىز الىس ارالدارعا كەتiپ قالعىم كەلەدi.

– قانشا ۋاقىتقا؟

– مازاق قىلماشى.

– نە ىستەيسىڭ؟

– بەيساۋات قىدىرىپ جۇرە بەرەمىن.

– بەلگىلى ءبىر ءجۇرىس كەستەسى بولۋى كەرەك قوي.

– باس اۋعان جاققا...

– قىزىعامىن.

– مەن دە.

– سوسىن...

– سوسىن... “سەنى الىپ، ءتىرى جان ەستىمەگەن، ادام اياعى باسپاعان الىس جاعالاۋلار مەن يەسىز ارالدارعا بارىپ، ءبىرجولاتا جەرسىنۋگە نيەت قىلعانمىن^[6]”.

– الماتىدا نەسى جامان؟

– ءبارى جاقسى.

– مەنىڭشە، ءبىز دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ عاجايىپ قالادا تۇرامىز.

– تولىق كەلىسەمىن.

– وندا، نەگە كەتىپ قالعىڭ كەلەدى؟

– ەندى، ارمانداعان سوڭ، ءبىر جاققا كەتۋ كەرەك قوي.

– مىسالى، ءبىرىنشى الماتىدان – ەكىنشى الما-تىعا.

– جوق، كەرىسىنشە، ەكىنشىدەن – بىرىنشىگە.

– مەن تەمىر جول بەكەتتەرىن ايتىپ تۇرمىن.

– مازاق قىلماشى.

– “كەشقۇرىم ۋاق كۇن قىزىلشىرايلانىپ باتىپ بارا جاتقاندا، بۋىرقانا سوققان تەڭىزدىڭ جال-جال تولقىنىن جالاڭاياق جالداپ، جاعالاۋدى بويلاي، قول ۇستاسقان كۇيى جانۇشىرا جۇگىرەمىز^[7]”...

– ادەمi.

– ادەمى مە؟

– قالجىڭداماشى.

– شىنىم.

– سەنبەيمىن.

– قالاي سەندىرسەم ەكەن.

– كەتتiك پە؟

ول ايناعا تەسiلە قارادى. كوزiمەن مەنi iزدەدi. باسىمدى يزەدiم. ەكەۋمiز كەرi قايتتىق. ۇستەل باسىنا قانات نۇربەكۇلى كەلiپ قالىپتى. ايدانا توقتاپ، وزگەرگەن جاي-كۇي، جاڭا قالىپتاسقان حال-احۋالدى تەز بايقاپ، اسقاتتىڭ iرگەسiنەن ورىن تەپتى. مەن كورشi ۇستەلدەن ورىندىق الىپ جايعاستىم. قانات كوزىن الماي ايدانا ساماتقىزىنا تەلمىرىپ، اشىق قىزىعىپ، قادالىپ وتىر. بۇل جامان اسەر ەتتi.

– Iشەمiز بە؟

– قانات ليكەر العان.

– جەتەدi, – دەدi ايدانا.

جۇرت تەگىس تىم-تىرىس.

– داناي، مەنi شىعارىپ سالشى.

– كەتەسiڭ بە؟ – دەدi قانات.

– ءيا.

– ءالi كەش ەمەس قوي.

– بiرەۋگە ەرتە شىعار.

– داناي، سەنiمەن جەكە سويلەسۋگە بولا ما؟ – دەدi مارات.

– بولادى.

ول مەنi قولتىقتاپ، ءارi الىپ ءجۇردi.

– مەن قاناتتى ۇرامىن.

– قايتەسiڭ ۇرىپ.

– ءبارiن ءبۇلدiردi.

– شىرىقتى كىم بۇزدى، بiلمەيمiن، انىقتاۋ قاجەت.

– بىلەسىڭ، قانات، ىرىتكى سالعان تاقا ءوزى.

– سيقى قاشتى، ءسانى كەتتى، ەندى وتىرىپ بەرەكە تاپپايمىز.

– جارايدى، تارقاسامىز، بىراق، ءبىر اڭگىمەم بار.

– مەنىڭشە، بۇل اڭگىمەدەن ارامىز بۇزىلادى.

– ەكەۋمىزدىڭ بە؟

– جوق، سەن ەكەۋمىزدە ءبولىپ-جاراتىن نە بار.

– ەشتەڭە جوق.

– قايتتىق.

– سابىر، داناي، شىنىمەن، ايدانانى سۇيەتiن ءتارiز-دiمiن.

– ونى دا مەن ايتۋىم كەرەك پە؟

– كومەكتەسە المايسىڭ با؟

– قالاي؟

– قالاي بولسا دا.

– ونى مەنiڭ بiر جاقىن دوسىم جاقسى كورەدi.

– راس پا؟

– راس.

– وندا ەشقانداي تالاس جوق.

– ساعان دەمالۋ كەرەك.

– تاتىپ الماۋشى ەدiم.

– اسقات شىعارىپ سالادى.

– قولىڭدى اكەل.

ول قولىمدى قىستى.

– قانات قايتىپ كەزدەسسە، ۇرامىن.

– توقتا، مارات.

– توقتادىم.

– وعان تيىسپەيمiن دەپ، ماعان ۋادە بەر.

– بەردىم.

مارات iلگەرi كەتتى. ايدانا بەرi ءجۇرiپ كەلە جاتتى. ونى دامىلداۋعا ءماجبۇر ەتiپ، بەتiنەن ءسۇيiپ الدى. قانات كوزiمەن ۇزاتىپ وتىرعان. ەكەۋمiز تىسقا شىقتىق. كەۋدەمiزگە تولىقسىپ تازا اۋا قۇيىلدى. بiراز اياڭداپ باردىق تا، قابانباي باتىر كوشەسiنە كولدەنەڭ تۇستiك. ايالدامادا تۇرىپ قالدىق.

– سەن بار جەردە ماعان دا قىزىقتى، – دەدi ول.

– ماركەستi وقىدىڭ با؟

– ءالi جاتىر.

– وقى.

– جارايدى.

– رەمەديوستىڭ بەينەسi جاقسى كەسكىندەلگەن.

– ايتقانىڭ ەسiمدە.

– دوكتوروۋدان “اقىنداردىڭ عۇمىرى” پوۆەسiن قا-راپ شىق.

– نە تۋرالى؟

– تۇنىق سۋرەت، ءمولدىر ءپالساپا تۋىندايدى. بiراق، ءوزi كiتاپتا جازىلماعان.

– الماتى جالىقتىردى.

– مەنi ەشقاشان جالىقتىرىپ كورگەن ەمەس.

– تاشكەنت ىستىق.

– كارى تاشكەنتتە بۇيىعى جاتقان شىعىس بار. سىرت كوزدەن جاسىرىنىپ، مۇقيات قىمتانىپ جاتقان شىعىس.

– الماتىدا جوق.

– قايران، الماتى – اشىق قالا.

– ورتا ازيا كەنتتەرى الدەقايدا جابىق.

– الماتىدا قازاقتاردىڭ وزiندەي قاسيەت، جىلىلىق، مەيماندوستىق بار.

– جاقسى ايتىلدى.

– سەنi پاتەرىڭە دەيiن شىعارىپ سالايىن.

– جارايدى.

ايالداماعا تاكسي سىرعاناپ كەلiپ، تەجەۋiشiن بوساتتى. بiزدiڭ ايماققا الىپ بارۋعا كەلiستi دە، ەكەۋمiز ارتقى ەسiكتەن سالونعا كiردiك. اۆتوموبيل قوزعالىپ كەتتى. سالوندا Witney Houston ءان شىرقاپ جاتقان. ۇلى Witney Houston. مۇمكiن، ول دا باقىتسىز شىعار. مەن ءوزiمدi ماس بولىپ قالدىم با دەپ ويلادىم.

ءۇII تاراۋ

ماقسۇتتى كوك بازاردان تاۋىپ الدىق. ول باسىنا الا تاقياسىن كيگەن وزبەك لاپكەسiنiڭ اۋزىندا جاڭعاق شاعىپ تۇردى. ۇستiندە كوگiلدiر رەڭ سپورت كاستومi. اسقات جاقانۇلى ەكەۋمiزدi شىرامىتىپ، جىلى ۇشىراعان كۇيi قارسى ءجۇردi. بiز قۇشاقتاسا كەتكەنبiز.

– كەلگەندەرiڭ جاقسى بولدى، – دەدi ول.

– جۇمىس قالاي؟

– ناشار.

– سەنi ميليتسياعا ءتۇسiپ قالىپتى دەپ ەستiدiم.

– بiلەيiن دەپ كەلدiڭ بە؟

– ءيا.

– بiرەۋدiڭ جارتى ميلليون اقشاسىن تارتىپ العان-مىن.

– قايتاردىڭ با؟

– جوق.

– قايتىپ شىقتىڭ؟

– تۇك ايتپاي قويدىم.

– نە ءۇشiن تارتىپ الدىڭ؟

– ءبىر قارا باسى ءۇشىن اقشاسى تىم كوپ، جارتىسىن حالىقپەن ءبولiسۋi كەرەك قوي.

ماقسۇت كۇلiپ الدى.

– اسقاتقا ايتىپ كورiپ ەدiم، ول جاقسى جۇمىس بار، دەدi.

– قانداي؟

– وققاعارلىق، – دەدi اسقات.

– پۇلى كوپ پە؟

– ايىنا سول جارتى ميلليوندى تولەيدi.

– ويلانىپ كورەيiن.

– سەن بiردەڭەگە ۇرىنىپ قالاسىڭ، ودان دا قولىڭنان كەلەتiن جۇمىسقا تۇرىپ العانىڭ دۇرىس.

– انا جولعى ەكi جۇلىكتى ۇستاپ الدىم.

– تيiستiڭ بە؟

– جوق.

– ايىبىنا قۇن بەرگەن عوي.

– ءيا.

– ەلميرا قايدا؟

– سول تۇننەن كەيiن كورگەن ەمەسپiن.

– قىمىز بار ما؟ – دەدى اسقات.

– بار. Iشتە ساتادى.

بiز باسپالداقپەن كوتەرiلiپ، بازاردىڭ ەكiنشi قاباتىنا شىقتىق. قوس قاناتىنا ۇزىننان-ۇزاق سوزىلىپ كەتكەن ۇستەلدەردىڭ ارعى جاعىنا ۇيعىر مەن كارiس ايەلدەرi تiزiلiپ تۇرىپ الىپتى. ولار شۋلاپ قويا بەردi. اربiرەۋi ءوزiنiڭ بۇرىشتالعان، تۇزدالعان سالاتتارىن جارىسا ماقتاپ، ءبىر-ءبىرىن كيىپ-جارىپ سويلەپ، كەيiن قالىپ جاتتى. بiز قاراعان جوقپىز. ىلگەرى ءجۇرىپ، شۇباتىلعان تاقتالاردى ورتاسىنان قيىپ الدىق. وسى تۇستان قازاق كەلiنشەكتەرi كەزدەسە باستادى. جاۋلىعىن قاتتى تارتىپ، شارت تۇيگەن ايەل بiزدi كورە سالا، شىنى شەلەكتەگi قىمىزىن ساپىرۋعا كiرiستi. ماقسۇت ونىڭ شەلەگiنە ءۇڭiلiپ تۇرىپ، باسىن شايقادى. ۇشەۋiمiز iلگەرi جىلجىدىق.

– مەنiكi كوپ پىسىلگەن، – دەدi كەمپiر.

ول باس ورامالىن شەكەسىنە بايلاپ، ماڭدايىنا ءتۇيىپ الىپتى. اعاش توستاعانمەن قىمىز ۇسىندى. توستاعاننىڭ شەتى كەتىلگەن ەكەن. بوياۋى سىنىپ، جارىلا باستاعان. ماقسۇت بەتiنە سارى مايى كiلكiگەن قىمىزدى قولىنا الىپ، شايقاپ تۇردى دا، اۋزىنا اپاردى. قىمىزدىڭ قىشقىلتىم تاڭسىق يiسi بiزگە دە كەلiپ جەتتi. مۇرنىمىزدى قىتىقتاعان. ماقسۇت توستاعاندى بiر دەممەن توڭكەرە سالدى. ءدامiن تۇشىنىپ بiراز بوگەلدى دە، توستاعاندى كەمپiرگە قايتارىپ بەردى.

– تاعى.

ول تاعى iشتi.

– تاعى ەكi توستاعان.

اسقات ەكەۋمiز بiرگە iشتiك. ودان كەيىن كوك بازاردىڭ جiبەك جولى كوشەسiنە شىعاتىن قاقپاسىنا قاراي جۇردiك. قاقپانىڭ بەرگi قاپتالىندا، بيiك ماڭعالدا كاۋاپ قاقتالىپ جاتقان. بiز تاقاپ كەلگەندە، دايىنى بولماي قالدى دا – iرگەدەگi اعاشتان سوققان دۇكەندi تاماشالاۋعا باردىق. ەل ىزدەگەن زاتىن شاعىن تەرەزەسiنەن الادى ەكەن. بiز فرانتسۋز گالستۋكتارىن، تۇرiك دجينسى پيدجاكتارىن، كەڭەس جانە شەتەل وپا-دالاپتارىن كوردiك. “Skol” جانە “Holsten” سىرالارى، قوراپتاعى شوكولادتار، ءتۇرلi ءدارi-دارمەكتەر قاپتاپ تۇر. قايتا اينالىپ كەلسەك، كاۋاپ دايار بولىپتى. وزبەك جiگiتi بiزگە التى تالىن ۇسىندى. بiز وعان سىركە سۋىن سەۋىپ، تۋرالعان پيازدى iستiكتiڭ ۇشىمەن تۇيرەپ الدىق تا، قۋىرىلعان ەتپەن قوسىپ جەدiك. كاۋاپ ءدامدi ەكەن.

جەپ بولعان سوڭ، iستiكتەردi وزبەككە قايتارىپ بەردىك تە، بازاردى ارالاۋعا بەت الدىق. باسپالداققا جەتiپ قالعاندا، ماقسۇتقا سۇرى قاشقان جاس ايەل قارسى جولىقتى. ول جىلاعان سەكiلدi. ءتۇرi بوزارىپ كەتiپتi.

– ولار كەلدi.

– ءبارى مە؟

– ءيا.

– مەن تۋرالى ايتقان جوقسىڭ با؟

– ايتقان جوقپىن.

– وندا ءازiر كەتە قويماس.

– تاۋارىمدى اقتارىپ جاتىر.

– داناي، توبەلەسەمiز بە؟

– توبەلەسەيىك.

– اسقات شە؟

– توبەلەسۋگە بولادى.

– كەتتiك.

ايەل بiزدi باستاپ ءجۇردi. باسپالداقپەن تومەن ءتۇسiپ، وڭ جاعىمىزعا بۇرىلدىق تا، ەندى قىزعان كارتوپ ساۋداسىنان اسىپ بارىپ، كيiم-كەشەك ساتىلاتىن لاپكەلەرگە قاراي ماڭداي تۇزەدiك. جەدەلدەتە باسقان بويى جۇك ساقتايتىن قويمالارعا كەلىپ كىردىك. بiرەۋiنiڭ ەسiگi شالقاسىنان اشىلعان. ايەل بiزدi سوندا ەرتiپ اكەلدi. تابالدىرىقتا تۇرعان قابا ساقال ەر ادامدى الىس-تان اڭعارىپ، ىشتەي بەكىپ، قارسى جۇردىك، قوس سەرىگى جۇكتەردiڭ وراۋىن جازىپ، اقتارىپ جاتىر. ماقسۇت تاياعان بەتتە وڭ اياعىن ىلگەرى سىرعىتا، قولىن ءتۇيىپ، قۇلاشتاپ سوعىپ جiبەردi. قابا ساقال وماقاسا قۇلادى. ورنىنان كوتەرiلiپ، جۇرەسىنەن وتىردى. سوسىن بەتiن ۇستادى. ماقسۇت تۇمسىعىنان بiر تەپتi. قايىرا قۇلاپ ءتۇستى دە، ءبىرشاما جاتىپ، قايتادان كوتەرiلiپ كەلە جاتتى. اۋزىنان قان كورiندi. مەن ونى ايادىم. ەكەۋ جۇك اقتارىپ جاتقان قالپى سiلەيiپ قالىپتى. سوققىدان تالىقسىپ، ماڭگىرىپ وتىرعان ەر ادام كوزiمەن جەر شۇقىلادى.

– ەندi كەلمەڭدەر، – دەدi ماقسۇت.

ماقسۇت ەسiكتi نۇسقادى. ەكەۋ قابا ساقالعا تۇرۋعا جاردەم بەردi دە، ۇشەۋi ەسiككە جەتiپ، سۇمىرەيگەن كۇيى دالاعا بەتتەدى.

– ەندi كەلمەيدi, – دەدi ماقسۇت.

ايەل ءۇنسiز تۇردى.

– ولار كiمنiڭ جiگiتتەرi ەكەنiن بiلەمiن.

– وزiنە دە ەسكەرتسەڭشi.

– ەسكەرتەيiن.

بiز تىسقا شىققانبىز.

– بازاردان نە اپەرەيiن؟ – دەدi ماقسۇت.

– ەشتەڭە.

– ىلعي وسىلاي دەيسىڭ.

– مۇندايعا ۇيرەنبەگەنمiن. مەن ءۇشiن بiرەۋدi ءجابiر-لەپ قايتەسiڭ.

– نەگە؟

– زورلىق-زومبىلىق جاسايتىن بولسام، جازا الماي قالار ەدiم.

– ءبارiبiر عوي.

– ءبارiبiر ەمەس. جازۋ ءۇشiن ارىڭ تازا بولۋى قاجەت.

– اقىندار قىزىق،– دەدi ماقسۇت.

بiز لاپكەلەردi ارالاپ كەتكەنبiز. ەرنiن باتتاس-تىرا بوياپ العان بiر ايەل اق جانە قىزىل ءتۇستi شۇلىقتاردى كورسەتتi. ول باعاسىن تۇسiرمەكشى بولدى. كەۋدەسىنە توسبەلگىلەرىن ساۋسىلداتىپ تاعىپ العان كارi شال كەزدەستi. كەڭەس ءداۋiرiنiڭ قايراتكەرلەرi مەن جازۋشىلارىنىڭ كiتاپتارىن ساتىپ وتىر. ءبارى ونىڭ لاپكەسiنە توقتاماي ءوتiپ جاتتى. بiز برەجنەۆ باياندامالارى توپتاماسىن كوردىك، تاقتانىڭ قالتارىسىنان بەي-بەرەكەت شاشىلعان ستالين تومدارىن بايقادىق، قاريا ۇستەل بەتىنە شاگينيان ولەڭدەرىنىڭ جيناعىن، گوركيدiڭ “انا” رومانىن، ەنگەلستiڭ “انتي-ديۋرينگ” شىعارماسىن، گورباچەۆتiڭ ءساۋiر پلەنۋمىنداعى ءسوزiن قاز-قاتار ءتىزىپ جايىپ تاستاعان. وردەندى شال ەسكiرگەن قىزىل بومازي كويلەك ۇستىنەن كونەتوز كاستوم كيiپتi, جوعارعى تۇيمەسi جوق، جەڭدەرi قىرقىلعان. بiز كوز جۇگiرتiپ وتە شىقتىق. قارا جەيدەلى جاس جiگiت “جۇپار ءيiستى سابىن كەرەك ەمەس پە” دەپ سۇرادى. باسىمىزدى شايقادىق. امەريكا دوللارىن ساتىپ الامىن دەپ جازىلعان قاعازداردى وقىدىق. رەسەي اقشالارىن كەڭەس اقشالارىنا پايىزدىق وسiممەن ايىرباستايتىندار ۇشىراستى. لاپكەلەر اياقتالعان تۇستا بiز قول الىستىق.

– جوعالىپ كەتپە،– دەدi ماقسۇت.

– جۇمىس جونiندە تەزiرەك حابارلاس، – دەدi اسقات.

– ءيا.

– جۋىردا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتە بوكستان جارىس وتەدi.

– كەلەمiن.

– بارلىق وقۋ ورىندارىنىڭ بوكسشىلارى قاتى-سادى.

– قاپشاعايعا بارايىق تا.

– بارايىق.

– سۋ ءالi جىلىماعان شىعار.

– ەكi اپتادان كەيiن بابىنا كەلەدى.

– جارايدى.

– انار نە بiتiرiپ ءجۇر؟

– “مەرۋەرتكە” كەلiپ تۇرادى.

– ونى تانيتىنداردا ەسەپ جوق.

– اقىماق قىز، – دەدi ماقسۇت.

– قازiر ءبارi اقىماق.

– بiر كۇنi كۇيەۋگە شىققىم كەلەدi دەپ ايتادى.

– كiمگە؟

– بiلمەيمiن.

– ساعان دەگەن جوق پا؟

– جوق. ۇنەمى تۇندە قاسىڭدا بiرەۋ بولعانى جامان ەمەس قوي دەيدi.

– سول ءۇشiن عانا دەي مە؟

– سولاي ءۇشىن عانا دەيدى.

– اقىماق ەكەن.

– سەن تەلەفون سوق.

– وسىندا جيi بولاسىڭ با؟

– ءيا.

– جۇمىس جايىندا ويلان.

– ءوزiم دە كەيدە كەلەشەگiمنەن قورقىپ كەتەمiن.

– نەعىپ؟

– ويتكەنi, الاساپىران، جانتالاس ومىردەن كەيىن تiرلiگiمنىڭ نە بولارى بەلگiسiز.

– دوستارىڭا بايلانىستى، – دەدi اسقات.

– ارينە.

بiز قۇشاقتاسىپ قوشتاستىق. ماقسۇت لاپكەلەر جاققا كەتتi دە، اسقات ەكەۋiمiز مانا كاۋاپ جەگەن بۇرىشتاعى قاقپاعا قاراي قادام باستىق.

ءۇIII تاراۋ

اسقات جاقانۇلى ماعان قوس شينگارتتى بەردi. مەن قولىما كيiپ الدىم دا، iلiنiپ تۇرعان بىلعارى قاپشىقتى ەكi دۇركiن ۇرىپ ءوتتiم. بىلعارى قاپشىق ءالسiز شايقالىپ كەتتى. سول جۇدىرىعىم تاعى ەكi مارتە پەرىپ قالدى، iلە-شالا وڭ قولىم بارىپ تيدi.

– مىندا سوق، – دەدi اسقات.

ەكi قولىنا ارنايى بىلعارىدان تiگiلگەن ەكi اۋىر قولعاپ كيiپ الىپتى.

– اۋەلi كۇش سالماي، ەكپiندى عانا شاقتا.

مەن توپەلەي باستادىم. شينگارتتار سەرپىلىپ بارىپ، اۋىر قولعاپتارعا تىرس-تىرس تيەدi. سەرپىنىم قاتتى، پارمەنىم بار. اسقات قولدارىنىڭ دەڭگەيiن شۇعىل اۋىس-تىرىپ، جوعارى كوتەرiپ اكەتتi. قاتارىنان بىرنەشە سوققى جiبەردiم. مەجەلi نىسانالار ىلديعا ءتۇسiپ كەتكەندە، قاپەلiمدە شينگارتتار اپىل-عۇپىل كوكتە اداسا بەرiپ، اڭىرىپ باعىتىن كەش تۇزەدى، ءسويتىپ، باستاپقى قارقىنىنان جاڭىلىسىپ قالدى.

– جاعداي قالت وزگەرسە، سەن دە نە iستەۋ قاجەتتiگiن لەزدە بايىپتاۋعا تىرىس.

اسقات اۋىر قولعاپتارىن شەشiپ، ەدەنگە لاقتىرا سالدى دا، جۇدىرىعىن ءتۇيiپ، بوكسشىنىڭ تۇرىسىنا بەيiمدەلە قالدى. ول اسقاباقتىڭ ۇلكەندiگiندەي قاپشىقتى شايقاپ جiبەردى. بەرi قۇلاپ كەلە جاتقاندا، وڭ قولىمەن سامايىن قورعاپ، سولعا سىرعىپ كەتتi دە، جىلدام اينالىپ، جۇدىرىعىمەن سول قاناتىنا حۋك تاستادى. شىنتاق يىقتان بيiك دەڭگەيدە قازىقتالىپ، حۋكتىڭ باسى تومەن سورعالاپ، سىرتتان جەدەل ۇرعان قالپىندا قاپشىقتى بۇيiردەن بىلش ەتكiزدi. سول قولىمەن دالدەپ تiك سوعىپ جىبەردى دە، سوققى قاراۋىلىنا دارىعان زاماتتا جىلدام ارتقا شەگiندi.

– وسىلاي.

سوسىن، ول اۋىر قولعاپتاردى ماعان قايىرا توسىپ تۇرعان. سول جۇدىرىعىم ءتۇيiپ جiبەردi, ءىزىن الا وڭ قولىم تiكتەلدi دە، قايتادان سول قولىم سولق ەتكiزدى. اسقات اۋىر قولعاپتاردى بۇرا قويىپتى. شابۋىلدى قورىتىندىلاي، سول تۇسىما حۋك جۇمسادىم.

– قايتالا.

مەن تاعى قايتالادىم.

– ەندi, جالتارۋدى ۇيرەن.

ول سوققىنى قارشا بوراتا باستادى، كەيبىرى كوزدەگەن جەرىنە ءدوپ ءتيىپ جاتىر.

– شالت قيمىلدا.

اسقات جوپەلدەمەدە اپپەركوت جاسادى. يەگiمنiڭ ۇشىنان سۇيكەپ جiبەردi. سوققى ءالسiز بولدى. بiراق، جاق سۇيەگىم باتپان جۇدىرىقتىڭ سالماعىن سەزiپ قالدى.

– باسىڭدى الىستات.

اپپەركوت قايتا سوقتى. ۇلگەرگەن جوقپىن.

– تەز شالقايت.

ءوزi شالت شالقايىپ، قالاي ەكەنiن كورسەتتi.

– دايىندال.

بۇل جولى اپپەركوت قاتتى تيiپ، ءارi ۇشىپ ءتۇستiم.

– مەنiكi دۇرىس ەمەس، – دەدi ول.

– ەشتەڭە ەتپەيدi.

ءۇستiمدi قاقتىم دا، شينگارتتاردى قىسا ءتۇسiپ، سوققىلاردى قارسى الۋعا دايارلاندىم. سول قولى بەرi ۇمتىلدى، جەڭiل جىلجىپ قاشىپ كەتتiم، كەلەسi مارتە الدانىپ، ايدالاعا قاڭعىپ قايتتى. شالعايدان قاعىپ تۇسۋگە وقتالعان سوققى قىرىمنان كەلە جاتقان. سۇڭگiپ كەتiپ، وڭ جاق باۋىرىنان شىققانمىن. سول كەزدە اپپەركوت ۇردى. قورعانىسقا جولىقپاي، بيiكتەپ بارىپ، تۋرا سوعىلدى. كەيiن قاراي ىسىرىپ جiبەردى.

– قاتتى بولدى ما؟

– جوق.

– ءالi دە وسىلاي جاتتىعۋ كەرەك.

وسىلاي جالتارىپ، الدەنەشە رەت جاتتىقتىق.

– بولار.

ول ماڭدايىنان سىرعىپ، كوزىنە قۇيىلعان تامشى تەردi ءسۇرتiپ تاستادى دا، قولدارىن سالبىراتا، تومەن ەڭكەيدi.

– جەتەدi.

بويىن تۇزەپ، زالدىڭ شىعار ەسiگiنە بەت الدى. مەن سوڭىنان ەردiم. ەكەۋمiز دالiزگە شىققانبىز.

– دۋش iستەي مە؟

– Iستەيدi.

باسپالداقپەن جوعارى ورلەدiك. بەسiنشi قاباتقا كوتەرiلدiك تە، نۇرلىبەك اسقارۇلىنىڭ بولمەسiنە كەلدiك. ول توسەكتە دجەك لوندوندى وقىپ جاتتى. كiتاپتى جانىنا قويىپ، ورنىنان تۇردى دا، قولىن ۇسىندى. بiز جىلى امانداستىق.

– اسقات دۋشقا ءتۇسiپ السىن.

– ءتۇسiپ السىن.

– تەز قابىلداپ شىعامىن، – دەدi اسقات.

نۇرلىبەك دۋشتىڭ شامىن جاقتى. قايتىپ كەلدى.

– وسى سەنبi اسقاتتىڭ ديپلومىن جۋامىز.

– بارامىن.

– “شالقار” كافەسiندە وتىرامىز.

– مiندەتتi تۇردە كەل، – دەدi اسقات.

اسقات شەشiندi دە، دۋشقا كەتتi. نۇرلىبەك تورگە بارىپ، ماگنيتوفوندى توققا قوستى. گيتارانىڭ سۇيەمەلدەۋiمەن اندرەي ماكارەۆيچ ءان شىرقاي باس-تادى. نۇرلىبەك تەرەزەدەن سىرتقا كوز سالدى. تىستا جاڭبىر سەبەزگiلەپ تۇرعان. كۇن بۇلىڭعىر، تاڭعى تۇمان تولىق سەيiلە قويماپتى. ارەدiك شاتىردان ءۇزiلiپ تۇسكەن تامشىلاردىڭ جاقتاۋدى ۇرىپ قۇلاعان قاڭىلتاق دىبىسى كەلەدi. قاپىلىس اندرەي ماكارەۆيچتىڭ داۋىسى شارىقتاپ، كۇبىرلەگەن جاۋىن شۋىلى ەستiلمەي كەتتى. نۇرلىبەك سول تەسiلiپ تۇرعان قالپى. اۋەز قۋاتى ازايا باستادى. ازايا كەلiپ، قۇمىعا بەردى دە، ساپ تىيىلدى. تامشىلار ءدۇبىرى قايىرا ەستiلiپ جاتتى. مەن توسەككە بارىپ وتىردىم. ول ماعان بۇرىلدى.

– ماسكەۋگە تارتىپ كەتسەك قايتەدi?

– جاي ما؟

– قىدىرىپ.

– ۋاقىتىم تىعىز.

– ماعان بارىپ كەلۋ كەرەك سياقتى.

– بۇل ەشتەڭە وزگەرتپەيدi.

– باسقا نە iستەي الامىن؟

– بيزنەسپەن اينالىس.

– مۇنداي كوڭiل-كۇيمەن بiردەڭە جاساۋ مۇمكiن بە؟

– قايعى سۇلۋدىڭ قوينىندا قالادى.

– بولمايدى.

– ەندەشە، ونى ەشقاشان ەسىڭە الما.

– ەگەر بۇل قولىمنان كەلمەسە شە.

– گەرمان گەسسە كەز كەلگەن ايەلگە ۇيرەنiسiپ كەتۋگە بولادى دەيدi.

– جازۋشىلارعا سەنبەيمiن.

– وقىعاندا، سەنەسiڭ.

– وقىعاندا عانا.

جاڭبىر شۋىلى قۇلاققا انىق شالىنادى. دالا مەلدەكتەپ جاتىر. اسفالت ءۇستi دامىلسىز اققان جىلعالارعا تولى. ەڭسەنi ەزiپ، كوڭiلگە مۇڭ اكەلەدi.

– ماكارەۆيچ بiتتi مە؟

– سوڭى بولاتىن.

– “قار استىندا قالعان ءان” كومپوزيتسياسى بار ما؟

– بار.

– قويايىق.

– قازiر.

ول تاسپانى اۋدارىپ قويدى. بiز نە تارازىلاي الامىز. قار استىنداعى ءان. مۇڭ اينالسوقتاپ كەتەر ەمەس. سونىرقالاپ – سونى وي ءورىسىن، تازا وجدان سىيلايمىن دەيدi. ەركىمە مۇلدەم تۇتقىندالىپ، مەنiمەن بiرگە باقىتىڭدى تاۋىپ الاسىڭ دەيدi. قار استىنداعى ءان. سارى كۇزدە سارى ۋايىم بولىپ كەلiپ ەدi, قىس جەتكەندە، قار استىندا قالىپ قويىپتى. ءان – سونىكi. شىرقاپ جاتقان كەستەلى، ورنەكتى اداسقاق ساز. بەلگىسىز دا-

ۋىس، بەيمالىم ءۇن، قار استىنان، بەكىگەن قاسات قاردىڭ كوبەسىن سوگىپ، كۇڭىرەنىپ، دۇركىرەپ ومىراۋلاپ بۇزىپ شىققان جىلقىداي – اعىزىپ، سورعالاپ كەلە جاتقان اۋەن، ىرعاق. قار استىنداعى ءان.

– سەنi ءتۇسiندiم، – دەدi نۇرلىبەك.

– ول، سەنiڭ ءوز ويىڭ، – دەدiم.

– ۇنەمi ساعىنىپ جۇرەمiن.

– ساعىنىش دەگەن جاقسى عوي.

– مەن عانا ەمەس، قۇسالىلار – قارا ورمان ءتارىزدى.

– مۇمكiن.

– ونى كوپ جۇرت ساعىنادى.

ەسiكتi اشىپ، بولمەگە اسقات جاقانۇلى كiردi.

– تۇسەسiڭ بە؟

– ءيا.

مەن دۋشقا كەتتiم. Iشiنەن بەكiتiپ الدىم دا، ىستىق سۋدى اعىتتىم. اۋەلi سالقىن بولدى. جىلىنا باستادى. ىسىپ، ىستىق تاسىعاندا، سۋىق سۋدىڭ بۇرانداسىن اشىپ، ارالاستىرىپ قويدىم. دۋش بولمەسi يران باعىنداي قۇلپىرمالى، مايدا قوڭىر، جايما-شۋاق. توبەڭنەن اققان سەبەزگى سۋدان دا راقات تابۋعا بولادى. ساعان ەشتەڭە قاجەت ەمەس. شاشىراپ قۇيىلعان سۋ دەنەمدi تۇتاس شايىپ، اعىپ كەتiپ جاتىر. باقىت دەگەنiمiز ابسوليۋتتiك قاجەتتiلiكتەن قۇتىلۋ شىعار. الدە، كەرىسىنشە، ونى اقىرىنداپ مويىنداۋ ما. ماعان باقىت قاجەت ەمەس ءتارiزدi. بiراق، بۇل ساعىم سياقتى دۇنيە. قاس-قاعىم ءساتتى باقىتقا بالاۋعا بولا ما ەكەن. باقىت – كوڭىلدەن ەشقاشان كەتپەيتىن، جاقسى قۋانىشتان اينىمايتىن مەرەكە. ول – ماحاببات، جاستىق شاق جانە كiتاپتار عانا. ەكi بۇراندانى جا-

ۋىپ، بوساعا جاققا تامان ءوتتiم دە، سۇلگiنi الىپ، مۇقيات ءسۇرتiندiم. سودان كەيiن سامارقاۋ قالپىمدا كيiنiپ، بولمە تابالدىرىعىنان اتتادىم. ماكارەۆيچ گيتارا تارتىپ جاتتى. وعان قوسا سىرتتان تولاسسىز جاۋعان جاڭبىردىڭ ءالسiز شۋىلى ەستiلدى. نۇرلىبەك تاعى تەرەزەگە قادالىپ قالىپتى. اسقات شاي قامداۋعا كىرىستى.

– ءومiردىڭ الدامشى ەكەنiن بiلگەنiمدە، ەشقاشان تۋماس ەدiم.

– قيىپ كەتۋگە بولادى، – دەدi اسقات.

– ەندi ءومiردi وسى كۇيiندە قالدىرىپ، ماڭگىلىك تاس-تاپ كەتۋ مۇمكiن ەمەس.

نۇربەك اسقارۇلى توسىن ءۋاج بايلادى.

 

Iح تاراۋ

بارلاس ماناشۇلى مەن ناديرا جاراسقىزى نيكولسكي شiركەۋiنiڭ الدىنان ۇشىراستى. ولار بازار ارالاپ شىققانعا ۇقسايدى. مەن قارسى جولىقتىم. ءبىز قول بەرىپ امانداستىق. ەكەۋى كۇلiمسiرەپ تۇر .

– بiز شىمكەنتكە بارىپ كەلدiك، – دەدi ناديرا.

– بولارى بولىپ...

– ءيا، بوياۋى سiڭiپ قويدى، دەدiك.

– بارلاس تۇركiستانعا جالعىز كەتكەن ەدى، قايتا-رىندا جولاي بiزدiڭ ۇيگە ات باسىن تiرەدi.

– وڭ شەشكەن ەكەن.

– ءوزiڭ قايدا جينالدىڭ؟

– ۋاقىتتارىڭ بار ما؟

– بار.

– كافەدە اسقات جاقانۇلى ديپلومىن جۋادى.

– بارايىق، – دەدi ناديرا.

ۇشەۋمiز تاكسي ۇستادىق تا، بايتۇرسىنۇلى كوشەسiمەن اتقان وقتاي زىمىراپ، تولە بي كوشەسiنiڭ قيىلىسىنان سولعا بۇرىلدىق. تاكسي دوڭعالاقتارىن تۇزەپ الىپ، اسفالتى جاڭا توسەلگەن كۇرە جولمەن زىرلاپ كەتتى. سالونعا ەلتون دجوننىڭ “قۇرباندىققا شالۋ” اۋەزi باياۋ تارادى. كوڭىلىمىزدى ەلتىتكەن ءانشىنىڭ داۋىسى جاعىمدى ەستiلiپ جاتىر. بiز ءان اسەرiمەن الابوتەن تولقىپ وتىردىق. ماشينا ءالi زاۋلاپ كەلەدi. تامىلجىعان اۋەن اعىلشىن تiلiندە توگىلىپ، بارشامىزدى الديگە بولەپ اكەتiپ بارادى. دانىشپان ەلتون دجون. “التىن ايدار” كافەسi سوڭىمىزدا قالىپ، جول جيەگiندەگi اعاشتارعا جاسىرىنا بەردi. جاروكوۆ كوشەسiن قيىپ وتتiك. شاقىرىمعا جۋىق جەردi ەڭسەرiپ بارىپ، گاگارين داڭعىلىنا ىلىنىسىمەن، سول قاپتالىمىزعا باعىتىمىزدى وزگەرتتiك. داڭعىلدىڭ كەڭ ارناسىنا جايلاپ ءتۇسiپ العان سوڭ، اۆتوموبيل قۇستاي ۇشتى. ءتۇرلi ماشينالاردىڭ اراسىنان تۇمسىعىن تىعىپ وزiنە بولماشى ورىن ويىپ الا قويادى دا، قاق تiلiپ، ورتاسىنا سىناداي قاعىلادى. جامبىل كوشەسiنە جەتىپ، وڭعا بۇرىلعان كولىگىمىز قايتا جىلدامدىعىن ۇدەتتى، سوڭسوڭ روزىباكيەۆ كورىنگەندە، ۇدەرە جۇرگەن ءجۇرىسىن ىركىپ، ۇلكەن ءۇيدiڭ ىرگەسىنە تۇمسىعىن سۇعىپ بارىپ توقتادى. بiرiنشi قاباتتىڭ ماڭدايىندا “شالقار” دەپ جازىلعان iرi ارiپتەر تiزiلiپ تۇردى. بiز اۆتوموبيلدەن شىقتىق. بايىعان كۇن باتىس كوكجيەكتە شۇعىلاسىن جان-جاعىنا شاشقان مەزگىل. تاكسيگە سۇراعان اقىسىنا قوسىپ ۇستىنەن تاعى اقشا بەردiم. شوپىر ريزا بولىپ قالدى. ۇشەۋمiز تاس باسپالداقپەن جوعارى ورلەپ، كافەنiڭ كiرەر اۋزىنا تاقادىق. Iشكە ەنگەندە، سول قاناتىمىزدا ءبىر توپ جاس ۇستەل باسىندا ءان شىرقاپ وتىردى. توردەن گالستۋك تاعىپ، كاستوم-شالبار كيگەن اسقات جاقانۇلى كوزiمە شالىندى. مەنى بايقاعان ونىڭ جۇزىنە كۇلكى ءۇيىرىلدى. ەزۋىنە كۇلكi ۇيالاعان قالپى ورنىنان تۇرىپ، ماعان قارسى ءجۇردi. جولدا قالت توقتاپ، شۋلاعان جۇرتقا الپەتiن بۇردى.

– داناي بايقۋانىش، – دەدi جينالعان قاۋىمعا تانىستىرىپ.

ەل قايتا شۋلادى. ول مەنi قارۋلى بiلەكتەرiمەن قاپسىرىپ، توسiنە باستى دا، بارلاستى بايقاپ، ونى قۇشاقتاۋعا بەتتەدi. بارلاستى ءسۇيiپ جاتقاندا ناديرا سىپايى جىميىپ تۇردى. ۇشەۋمiزدi تورگە قاراي وزدىرىپ جiبەرگەن اسقات ءوز ورنىنا كەلiپ، تiزە بۇكتi. اسابا مەيمانداردىڭ ورتا تۇسىنان كوتەرiلدi. ول قولىن شاپالاقتاپ، حالىقتىڭ نازارىن وزiنە اۋداردى.

– قوناقتار، قاتارىمىز كوبەيە ءتۇستi.

ءوزى قىزىپ الىپتى.

– اسقاتتىڭ بiر ءۇزiم ناندى تەڭ ءبولiپ جەيتiن دوسى – داناي بايقۋانىش، بارلاس ماناشۇلى، ودان ارى – ناديرا جاراسقىزى.

ءبارiمiز باس يزەدiك.

– ارينە، اسقاتتىڭ دوستارىن بۇگىنگى ءبىر كەشتە تۇگەندەپ شىعۋ استە مۇمكىن ەمەس.

نۇرعالي بارلاس ەكەۋمiزگە دجين تولتىرىپ بەرگەن. بiز ءالسiز سوعىستىرىپ جiبەردiك تە، توڭكەرiپ تاستادىق. كەۋدەمە جىلدام تاراعان دجين كوكىرەك تۇسىمدى جىلىتا باستاعان. شانىشقىنى الىپ، قايماققا بۇلعانعان قيار سالاتىنا تۇيرەپ، جەۋگە كiرiستiم.

– وسى ءبىر تاماشا جiگiت داناي بولادى، – دەدi اسابا.

جۇرت قول شاپالاقتادى.

– ءسوز كەزەگi سونىكi.

ماعان بiرەۋ دجين قۇيىپ قويعان. ۇستەلدiڭ قارسى بەتىنەن تانىس ءجۇز جىلى ۇشىرادى. ول سۇيكiمدi كۇلiپ وتىر. ودان بەرi نۇرلىبەك اسقارۇلى جايعاسقان. شا-قىرعان اسقاتتىڭ ءوزi بولۋى كەرەك. مەنiڭ توست ايتقىم كەلگەن جوق. ورنىمنان تۇرەگەلدiم دە، اسقاتقا:

– وزiڭە تiلەر تiلەگiڭ ءۇشiن، – دەدiم.

ۇستەل باسىنداعىلار تەگىس قوزعالىپ كەتiپتi. بiر-بiرiنە ىدىستارىن ۇمسىنىپ بارادى. ايدانا ساماتقىزى ريۋمكاسىن ماعان كورسەتە كوتەردi دە، ەپتەپ قانا iشتi. ارتىنان سىپايى ەزۋ تارتتى. دجين مولدiرەگەن فۋجەردi تاستاپ جiبەردiم. تاماعىمدى قىرناي ءوتىپ، جىلۋ تاراتىپ جاتقانى سەزiلدi. ارقايسىمىزعا پەشتەن جاڭا شىققان لانگەت كولدەنەڭ تارتىلدى. جاپىراقتاي تۋرالىپ، قابارتا پiسiرiلگەن كارتوپ، وسiمدiك مايىنا قۋىرىلعان سيىر ەتi جانە تارەلكەنىڭ بiر شەتiنە ۇيiلە سالىنعان قىرىققابات. شانىشقىنى سول قولىما ۇستاپ، وڭ قولىما قالايى پىشاقتى الىپ، لانگەتتi ۇساقتاپ، جەۋگە ىنتا قويدىم. جاپىراقتالعان كارتوپ ءدامدى ەكەن، استىن كۇيدiرمەي جاقسى ءپىسىرىپتى. داستارقانعا قالبىرداعى اعىلشىن سىرالارى توپ-توبىمەن اعىلا باستادى. الدىما كەلiپ، بايىز تاپقان بiرەۋiن الدىم دا، قاڭىلتىر اۋزىن بەرى جۇلقىپ، پىشىلداتا اشىپ جiبەردىم. ويماقتاي عانا ويىق پايدا بولدى. كەنەرەسiنە ەرنiمدi تيگiزiپ، جۇتىپ ەدiم، سالقىن دا قىشقىل سىرا جانىمدى جادىراتىپ، بويىمدى سەرگىتىپ، ءلاززاتتى ءبىر كۇي كەشتىردى.

كۆارتەت ويناۋعا كiرiسiپتi. يونيكادا وتىرعان ەر كiسi ءاندi ءوزi شىرقادى. بۇل بوزبالا ۋاعىندا بiزدiڭ اكەلەرiمiز تىڭداعان، شىرقاعان، بيلەگەن “Beatles”-دiڭ اركiمگە تانىس “Yesterday” اۋەزi ەدi. ۇستەلدiڭ اياق تۇسى ورىندارىنان تۇرىپ، بiر-بiرiن جەتەلەگەن بويى كۆارتەت جاققا بەت الدى. ولار ايالداي قالىپ، قوس-قوستان قاق جارىلا، بيلەۋگە كوشتi. تورگi جاق تا تۇرەگەلiپ جاتىر. اسقات جاقانۇلى ارداق سابىرقىزىن قولتىقتاپ، فويەگە قاراي ءجۇردi. ساۋلە جاناتقىزى ورىندىقتا تەمەكi شەگiپ، وي تۇڭعيىعىنا باتىپ كەتiپتi. مەن كوپ بوكسشىلاردى كورiپ وتىردىم. نۇرمۇحامبەت اسانۇلى، قايرات دارقانۇلى، ءابiش قايىربەكۇلى، مارات قاسىمۇلى. ءبارى بiر بۇرىشتا ءۇيiرiلiپ، بيلەگەن جۇرتقا كوز قيىقتارىمەن سيپاي قاراپ، وقشاۋ اڭگiمە-دۇكەن قۇرىپ وتىر. قۇرمەت يگiلiكۇلى باتىربەك دوسجانۇلىمەن قۇشاقتاسىپ الىپ، تورگi بۇرىشتا قازاق اندەرiن شىرقاۋعا كوشكەن. ەكەۋi دە ماسايىپ قالعان با، اۋىق-اۋىق ءبىر-ءبىرىن قۇشاقتاپ، بەتتەرىنەن ءسۇيىسىپ قويادى. قۇرمەت تالانتى بار ءتاۋiر بالۋان، ەركiن كۇرەستەن قاراعاندى ايماعىندا ەداۋiر اتى شىققان جىگىت. قىز-كەلىنشەككە جانى قۇمار، اسەمپاز ساقي ءدىلمار شەشەن. كۆارتەت اۋەزiن اياقتادى. ءسال ۇزiلiستەن سوڭ، “Doctor Alban” توبىنىڭ سازى قالىقتادى.

– بيلەيمiز بە؟ – دەدi ناديرا.

– داناي، بiر فۋجەر كونياكقا قالايسىڭ؟

– ماعان دجين، – دەدiم.

ول ماعان دجين تولتىردى دا، وزiنە “ناپولەوننان” قۇيدى. ەكەۋمiز شىنىلاردى اقىرىن سوعىستىرىپ قالدىق تا، توڭكەرە سالدىق. دجين وڭەشiمدi جىرتىپ وتكەندەي بولدى دا، دەنەمە جىلۋ تاراتتى. توڭiرەك تۇرلەنە باستاپتى. بiز ۇستەل باسىنان ۇزاپ، ورتاعا باردىق. كۆارتەت باسقا سازدى ويناپ، باياۋ ەكپiنگە سالدى. فيل كوللينز. قامىرىقتى فيل كوللينز. تامىلجىعان ساز اسەرگە بولەپ، فويەنى قورالاي تۇردىق. بارلاس ماناشۇلى ناديرامەن بيلەي جونەلدi. مەن ساۋلە جاناتقىزىن بيگە شاقىردىم. سۇڭعاق بويلى، ۆالسكە سۇڭعىلا، ورىسشاعا جەتىك، بىراق قازاقشاسى ناشار، جۇزىنەن كۇلكى كەتپەيتىن ول – قاراعاندى قالاسىنىڭ تۋماسى ەدi. ارداق سابىرقىزى ەكەۋi ارقاداعى ۋنيۆەرسيتەتتە وقىپ ءجۇرiپ تانىسادى، كەيىن كەلە جاقىن ارالاسىپ كەتەدi دە، سىيلاس، سىرلاس دوس-جار اتانادى. ساۋلە انا تiلiن بiلمەگەنگە ۇيالىپ جۇرەتiن. ول بiلەگiمەن موينىمنان ورادى دا، جىلى كۇلiمسiرەدi.

– قاشان كەلدiڭدەر؟ – دەدiم.

– كەشە.

– ديپلوم جازىلدى عوي.

– قورعاپ تا تاستادىق.

– قايدا باراسىڭ؟

– الماتىعا.

– ماعان ءالi بiر جىل بار.

– جادىمدا.

– بىلتىر قىزىقتى بولاتىن.

– بيىل ءبiرتۇرلi كوڭiلسiز.

– بيىل دا قىزىقتى.

– سەن مەن تۋرالى ويلادىڭ با؟

– جوق.

– نەگە؟

– بiرەۋ جايلى ەسكە الماۋعا تىرىسامىن.

– دۇرىس.

– ماعان جازۋ ۇنايدى، شىعارمانى جازىپ بiتكەن سوڭ، بار نارسەنى ۇمىتۋعا كۇش سالامىن.

– جادىسىز عۇمىر كەشۋ مۇمكiن بە؟

– كەيدە ەشتەڭەگە كوڭىل اۋدارماۋعا تالپىنسام دا، ءاردايىم بiردەڭەنi ويلاپ جۇرگەندەي كۇيگە ۇشىراي-مىن.

– نە حاقىندا؟

– بiلمەيمiن.

– بiز تۋرالى رومان جازىپ جاتىر دەپ ەستiدiم.

– ءيا.

– ءوزiڭدi قيناپ قايتەسiڭ، رومان دا جازباي-اق قوي، ەشتەڭەگە دە ۇمتىلما، ەشكiمدi دە تاڭعالدىرما.

– مەنىڭشە، ادام ءومiرiنiڭ ماعىناسى – ونەردە.

ءان مانا ۇزiلگەن. ساۋلە قولىن ءتۇسiرiپ، ماعان كوزiن سالىپ تۇردى.

– كوپ iزدەنiستەن سوڭ، ماعىنا سول ماعىنانى iزدەۋگە اينالادى. ونىڭ جۇمباعىن تەك ونەر ارقىلى عانا شەشپەكپiز.

– ءپالساپا شە؟

– ول دا – ونەر. ادام بالاسىنىڭ كەم-كەتىگىن تولتىرىپ، ۇلىلىعىن پاش ەتىپ، جالعىزدىعىنا سەرىك، اقىل-ويىنا ولشەم بولاتىن ونەرى.

قايتا ءان شىرقالدى دا، مارات قاسىمۇلى ساۋلەمەن بيلەۋگە رۇقسات سۇرادى. ەكەۋi فويەنiڭ ورتاسىنا قاراي تەڭسەلە سىرعىپ، قۇشاقتاسىپ، شىر كوبەلەك اينالا جونەلدi. ولار وقتا-تەكتە ءسۇيiسiپ قالىپ ءجۇردi. مەن ۇستەلگە قايتىپ كەلدiم. نۇرعالي ىسقاقۇلى ريۋمكاعا دجيننان تولتىرىپ بەردi.

ادام، شىنىندا، ءمۇساپiر. تابىنىپ جۇرگەندەرiن بiر كۇنi تابانىنا تاپتايدى دا، داتتاپ جۇرگەندەرiن اياقاستىنان باسىنا كوتەرەدi. قىزاناق سالاتىنان تۇيرەپ، جەي باستادىم. حريستوسپەن دە، ءالايھيس ءسالام، مۇحاممەدپەن دە، ساللا(ا)للاھۋ ءالايھي ءۋا ءساللام، الىسقان ادامزات ۇرپاعى. قىزىلدىڭ ءداۋىرى ءجۇرىپ تۇرعان زاماندا، قۇدايدى جوققا شىعارعان سول ۇرپاق قازiر اللاھقا يمان كەلتىرىپ، توڭىرەگىن قاناعات-سابىرعا شاقىرىپ، تاۋبەسiنە ءتۇستى. بۇگىن تاسپيعىن قولىنان تاس-تاماي، سانامالاي بەرەتiن قورعانسىز شالدارعا اينالدى. قورىققانىنان با، تورىققانىنان با. بىراق، ولاردى ەندى ەشكiم قورعامايدى. ءتاڭىر دە، قايشىلىققا تولى قوعامدى تاڭداپ العان ولاردىڭ نەمەرەلەرi دە.

مەن تىسقا شىقتىم. سۋىق اۋا بەت-ءجۇزىمدى جۋىپ، دەنەمدi توڭازىتىپ، بويىما سەرگەكتiك الا كەلدi. قيال توپشىلاپ جەتپەيتiن شەكسiز عارىشتا، ادام قول سوزا المايتىن زەڭگىر كوكتە مۇڭلى جۇلدىزدار قالتىراپ جانىپ تۇر. توبەدەگى اسپان وزiنە تارتىپ الىپ كەتە بەرەتiن ءتۇبi جوق قارا قۋىس سياقتى. سونى شارىقتا قاق ءبولىپ شالقاسىنان قۇس جولى جاتىر. ادام مەن سانا شەكسىز عالامدا ەكى بولەك اداسىپ جۇرگەندە، تۇيسىك پەن ويدى قاۋىشتىرعان الابوتەن قۇس جولى جاتىر. جاۋراي باستاسام دا، ساۋىق قۇرعان ەلگە شىنىدان تەلمىرىپ كوز سالدىم. اسپان دا ادامنىڭ كەلبەتi ءتارىزدى قاراۋىتادى. كوكجيەكتەر اراسىنا شىمىلدىقتاي تارتىلعان اسپان، شىنىمەن، كوپتى كورگەن قاريانىڭ قاتپارلى جۇزiنەن اۋماي قالىپتى. مۇمكiن، وسى ديداردىڭ قاعابەرىس، بۇقپا جەر، ىقتىرما قالقاسىندا ۇلى جاراتىلىستى پايىمدايتىن كەڭ-بايتاق الىپ سانا جايىلىپ، سوزىلىپ، شالقىپ جاتا ما ەكەن. كوز الدىمدا قارتايعان اجەمنiڭ بەينەسi ەلەستەدi.

مەن كافەگە قايىرا كiردiم. ءبارi “Duran-Duran” توبىنىڭ اۋەزiمەن ەرiنشەك اينالىپ، اقىرىن بيلەپ جۇرگەن. قۇرمەت يگiلiكۇلى ۇستەل باسىندا وتىر. وعان باتىربەك دوسجانۇلى كەلە جاتتى. قولىندا “سەمەلت ريزلينگ” شارابى بار. ول داستارقانعا جاقىنداپ كەلدى دە، شولمەكتi ەكى-ءۇش شايقاپ جiبەرiپ، پىشاقپەن اۋزىن اشتى. قوس فۋجەردى شايىپ، وزiنە تامان جىلجىتىپ قويدى. ەرنەۋىنەن اسقانشا شۇپiلدەتتi. قۇرمەت وعان نەمقۇرايدى قارادى. شۇپiلدەتiپ بولعان سوڭ، ەكi شانىشقىنى سيىر ەتiنە تۇيرەدi دە، بiرەۋiن قۇرمەتكە ۇسىندى. ەكەۋi تارتىپ جiبەردi. مەن قاستارىنا كەلiپ، تiزە بۇكتiم. ايدانا ساماتقىزى كورiندi. ول فويەدەن بەرi قاراي ادەمi باسا ءجۇردi. ەتەگi تار، شولاق كويلەگى ءجۇرىپ كەلە جاتقاندا، قايتا-قايتا جوعارى ءتۇرىلىپ كەتەدى، سول كەزدە اپپاق سانى جارق ەتىپ اشىلىپ كوزگە ءتۇسiپ قالا بەرەدى. ايدانا ەتەگiن ەكi-ءۇش مارتە تومەن تارتقىلاپ، تارتىپكە كەلتىرىپ تۇزەپ قويعان. تاقاپ كەلدى دە، جانىمداعى بوس ورىندىققا جايعاستى. كiشكەنە قىزعىلت سومكەسiن اشىپ، تەمەكى قورابىن شىعاردى، سوسىن ىشىنەن بiر تالىن الدى. مەن شاقپاق تۇتاتىپ، جالىنىن توستىم. اۋزىنان بۇرق ەتiپ ءتۇتiن شىقتى.

– سەن ساۋلە جاناتقىزىن بiلەسiڭ بە؟

– ءيا.

– ارالارىڭدا نە بولىپ ەدى؟

– ەشتەڭە.

– ول سەنi سۇيەدi.

– ماعان ول ۇنامايدى.

– جاقسى قىز.

– بiلەمiن.

– باسقامەن بيلەپ ءجۇرiپ، ساعان كوز تاستاپ قويادى.

– ساعان ايتتى ما؟

– ءوزiم سۇرادىم.

– نە دەيدi?

– مۇنداي سىمباتپەن وزگەنi جاقسى كورۋ مۇمكiن ەمەس دەيدi.

– سۇلۋدا ماحاببات بولمايدى دەگەنi مە؟

– ءيا.

– جاڭساق پىكىر.

– سىرا iشەمiز بە؟

– Iشەيiك.

ۇستەلدەن “Skol” سىراسىن الىپ، ايداناعا اشىپ بەردiم. ول ءبىرشاما جۇتتى دا، قالبىردى قولىنا ۇستاعان كۇيi ماعان جانارىن تiكتi.

– بيلەسەك قايتەدi.

– بولادى.

– سەن ماعان iلەسiپ بيلە.

– جارايدى.

ونىڭ ساۋساقتارىن الاقانىما قىسىپ، فويەگە قاراي قوزعالدىم. ەكەۋiمiز فرەددي مەركيۋري سازىنا ەلتىپ، ىرعالىپ، اقىرىن بيلەي جونەلدiك. ول كوزدەرiن جۇمدى. ەكi اينالىم جاساي بەرiپ، قايىرا اشتى دا، بiلەكتەرiن موينىما اسىپ، قۇشاقتاي ءتۇستi. بiز ءتورت ادىم ءارi كەتiپ، قازداي قالقىپ قايتادان ءتورت ادىم بەرi ءجۇزiپ، شيراق قيمىل-قوزعالىسپەن جۇرت نازارىن وزiمiزگە اۋدارىپ اكەتتiك. ايدانا كۇلiپ جiبەردi. كۇلiپ، تولىقسىپ بارا جاتىپ، اي قاباق التىن كiرپiكتەرiن ايقاستىردى. ءناشتى اۋەز الديلەپ، ابايلاپ تەربەتiپ، قۇلاققا جىلى ءتيىپ جاتىر. ءان بەبەۋلەپ، ءۇزىلدىرىپ بارىپ، سورعالاپ، ىلديلاي بەردi دە، ەكەۋمiز فويەنiڭ ارعى شەتiنە شىققاندا، قايىرىلىپ، قاپىلىستا قالت تىندى. بiز كۆارتەت ادامدارىنا قارادىق. كومپوزيتسيانى ورىنداعان باسقا توپ ءتارىزدى. جوق، ماگنيتوفون قوسىلىپتى. ايدانانى ەرتiپ داستارقانعا كەلدiم، ەكi بوكالداعى المۇرت شىرىنىن ەكەۋمiز دەم الماستان تاۋىسىپ قويدىق. ول وتىرا كەتتi.

– جاقسى بولدى ما؟

– ءيا.

– بiر قاراسام، قوس ءبيشى جاراسا كەتiپپiز.

– ءتاۋiر بيلەدىڭ.

– كوكىرەگىڭدە نە قامىرىق بار، الدە كوڭىلىڭدى ۇنەمى قوڭىلتاقسىتىپ جۇرەتىن جالعىزدىق پا؟

– “ماحاببات جوق، باقىت جوق – بۇل ومىردە^[8]”.

– سوندا، قالاي، تىرشىلىك جالعان، مۇرات الدامشى ما؟

– مۇمكىن، الاپات جارىلىسقا دەيىن دە ۋاقىت بولعان شىعار؟

– بولعان شىعار، بىراق، ول نە وزگەرتەدى؟

– ءبارىن وزگەرتەدى. باقىت تۋرالى تۇسىنىكتى دە، قۇ-دىرەت جايلى ويدى دا.

– ارداق سابىرقىزى شە؟ ۇناماي ما؟

– ءبىز ساناعا تۇيگەنشە، اسقات جاقانۇلى مەنشىكتەپ تە الىپتى، سوندىقتان ەشقانداي ءۇمىت، جۇزەگە اسۋىنا الدەقانداي دامە جوق.

– جاقسى كورمەيسىڭ بە؟

– ويلانباپپىن.

– سەن بار جەردە ماعان دا كوڭiلدi.

– مەنىڭ بويىمدا ەل قىزىعاتىنداي ەشتەڭە جوق.

– تۇلعالىق بار.

– ەرتەڭ باعىن اشاتىن داۋلەتىم دە، كوڭiلiن اشاتىن ۋاقىتىم دا جوق.

– ءبارiبiر.

ول ماعان تەسiلiپ قارادى. تەرىس اينالدىم، اعىلشىن تiلiندە جاڭا اۋەزدi شىرقاپ جاتقان كۆارتەت توبىنا كوز سالدىم. ايدانا تەمەكiسiن تۇتاتىپ، بي الاڭىنا ۇزاي بەردى، كەنەت سوڭىنا جالت بۇرىلدى.

– باراسىڭ با؟

– ءيا.

ورنىمنان تۇرەگەلiپ، iلگەرi باستىم. ەكەۋمiز فويەنىڭ ورتاسىنا جەتتiك تە، shake مانەرىندە ىرعاق دابىسىنا ەلىگىپ، جەلپىنىپ، ەكi بولەك بيلەپ كەتتiك. جۇرت قامالاپ، تەگىس تەڭسەلىپ، جەلىگىپ بيلەۋگە كiرiستi. ايدانا ەكi ادىم العا جىلجىپ، وڭ اياعىن جوعارى كوتەرە بەرىپ، قاپتالىنا شالت قاپىلىس تولقىپ، سول جاعىنا سىلتەپ، تاستاپ قالادى. مەن تۇرا قالىپ، ونى قايتالاي باستادىم. دەنەمىز قابات تولىقسي ىرعالىپ، اياق-قولدارىمىز بiرگە قوزعالدى. ول ەتەگi تار شولاق كويلەكتە وقشاۋىراق كورىنىپ – كوزدىڭ جاۋىن الدى. كەنەت قالت توقتادى، ازداپ ماڭعاز، كەرەناۋ يiلiپ، ەتەگiن تومەن تارتىپ، سانىن جاۋىپ قويدى. سوسىن قايتادان ىرعاقتى قيمىلىنا كوشتى. ەندi اياقتارىن الشاق قويىپ تۇرا قالىپتى. ەكi قولىن ەكi جاعىنا ەربەڭدەتە، قوس يىعىن تولقىنعا اينالدىرىپ اكەتە بەردى. مۇنىسى ادەمi شىقتى. تۇگەل قورشاي قاراپ تۇردى. ءان تامامدالعاندا، ايدانا ەتەگiن تۇزەپ الدى دا، ۇستەلگە بەتتەدى. وعان نۇرعالي ىسقاقۇلى سۋسىن قۇيدى. جۇتا سالعان ول – بەرi جىلجىدى. ونىڭ بويى بيiك ەدi, اياعى وقتاۋداي ءتۇزۋ ءارi سونداي ادەمى بولاتىن. ول جايقاقتاپ باسىپ كەلە جاتتى، ۇستiنە كيگەنi – ءجۇرiسiن قيىنداتقان ەتەگi قىسقا تار كويلەك، ەكى جاق قاپتالىنان ۇقىپتاپ ءتىلىپ، ءادىپ جۇرگىزىپ تاستاپتى.

جانىما كەلدى دە، يىعىما قولىن قويىپ، كۆارتەتكە زەر سالدى. كۆارتەت ەندى ءۇنسىز وتىر. ماگنيتوفون قوسىلىپ، “London Beat” توبىنىڭ “I Have Been Thinking About You” كۇردەلi سازى كافە iشiن جاڭعىرىقتىرا تارادى. بiز بيلەپ كەتكەنبiز. بوساعادان قىزىل كاستوم، اق شالبار كيگەن قانات نۇربەكۇلى كورiندi. ول قاسىنا جالبىر شاشتى سارى قىز ەرتiپ كەلە جاتتى. سارى قىز كوك لوسيناعا جاراستىرىپ ەتەگi جالبىراعان، بىرنەشە تۇسىنان ۇزىنا بويى قيىلعان كەڭ كويلەك ءىلىپ الىپتى. بالكiم، قانات ونى “تەاترالنوە” كافەسiنiڭ ماڭىنان تاپتى ما ەكەن، الدە “اققۋدان” كەزدەستىردى مە، – تۇسىنىكسىز، ءتىپتى، ونىڭ قىزعا كوڭىل بولەتىن ءتۇرى دە جوق، قۇربىسىنا الدەقالاي نەمقۇرايدى. “Scorpions” توبىنىڭ “Wind Of Change” ءانى شىرقالىپ كەتتى دە، بiرەۋ جارتى جولدان الگi قىزدى قاعىپ الىپ، ءۇيىرىپ، شىر كوبەلەك دوڭگەلەتىپ، فويەگە شىعارىپ، توپتالعان بوزبالا، بويجەتكەندەردەن ءارi اسىپ كەتە باردى. قانات نۇربەكۇلى بiزگە تاقادى.

– ارمىسىڭ، ايدانا.

– قايدا جوعالىپ كەتتiڭ؟

– قىزىق بولدى.

– “لدينكا” كافەسiندە تانىسىم كەزiگiپ قالدى.

– سودان كەيiن iشiپ الدىڭدار.

– ءيا.

– ءوزi قايدا؟

– باراتىن جەرi بار ەكەن.

– مىناۋ كiم؟

– سونىڭ قىزى.

– داناي ەكەۋمiز دە كوڭiلسiز ەمەسپiز.

– ءيا، بايقادىم.

– نۇرلىبەك تە – وسىندا.

نۇرلىبەك ءسال ماسايعان. قانات نۇربەكۇلىمەن ەسەندەسىپ، ايداناعا قولىن ۇسىنىپ، بي الاڭىنا ماڭداي تۇزەدi. ولار ەداۋiر الىستاپ بارىپ فويەگە يەك استى دا، بيلەي جونەلدى.

– مەن ونى ۇمىتا الار ەمەسپiن.

– كەشىر، ارالاسقىم كەلمەيدi.

– وعان تۇسiندiرە الاسىڭ با؟

– جوق.

– “لدينكا” كافەسiندە وتىرىپ، سونى ويلادىم.

– سەزiمiڭدi تۇسiنەمiن.

– ادەمiلiك نە ءۇشiن قاجەت؟

– بiلمەيمiن.

– جاندى قاۋمەتتى بەكەر قينايدى.

– قىزعانادى، سودان.

– راس، جالعىز ءوزi ماڭگىلىك يەمدەنە المايتىنى قينايدى.

– مۇمكiن.

– مەن ونى ۇمىتا الار ەمەسپiن.

– Iشەسiڭ بە؟

– ۆيسكي.

بiز داستارقاننان ۆيسكي iشتiك تە، بي الاڭىنا قايتىپ كەلدiك. ايدانا ساماتقىزى مارات قاسىمۇلىنىڭ قۇشاعىندا بيلەپ ءجۇردi. نۇرلىبەك قايتادان جوق بولىپ كەتiپتi. تىستا جۇرگەن شىعار. كوڭىلىم جادىراپ، جانىم كەشتى الابوتەن ۇناتىپ، جاقسى بولا باس-تادى. عۇمىر كەشكەن قانداي عاجاپ. ءبارi مەنى سۋىق، سەزىمنەن جۇرداي، ماحابباتقا سەنبەيدى دەپ ويلايدى. ولار قاتتى قاتەلەسەدi. اسقات جاقانۇلى قارسى كەلە جاتىر. قاسىما جەتتi دە، يىعىمنان قاقتى.

– مەن قالاي جۇدىرىقتاسامىن؟ – دەدiم.

– كۇشتi.

– ءاربiر ادام مايك تايسون بولا الادى.

– ارينە، – دەدi ول.

– ماعان كەيبiرەۋلەر پاڭ، شالقاق قارايدى، ال مەن ولاردى شالقاسىنان دا، ەتپەتiنەن دە سۇلاتا الامىن.

– بوكسشىلار – ناعىز شىنايى، اسىل حالىق.

– مەن دە كۇشتi بوكسشىمىن.

– قارسى پiكiر ايتقان جوقپىن عوي.

– توپاەۆتىڭ انا جولى قالاي سوققى جۇمساعانىن كوردiڭ بە، ول اۋەلi كوكiرەكتەن قويىپ قالىپ، ۇرعان قولىن شاپشاڭ كوتەرە بەرەدi دە، سامايدان توقمەيىل سۇيكەي سالادى.

مەن وعان سوققى قالاي دارىعانىن كورسەتتiم. ول جۇدىرىقتار ءدوپ تيiپ جاتقانىن جاقىننان باقىلاپ تۇردى.

– ءدال وسىلاي، – دەدi ول.

– اسقات، مەن كەتە بەرەيiن.

– ءوزiڭ بiل.

– كوڭىلىم ءوسىپ، ىزدەگەن مۇراتىن تاپقاندا، مەرەكەنى جالعىزدىقتا تويلاعاندى جاقسى كورەمىن.

اسقات مەنi كافەنiڭ تابالدىرىعىنا دەيiن شىعارىپ سالدى دا، قولىن بەرiپ قوشتاستى. ەكەۋمiز بiر-بiرiمiزدi كەۋدەمiزدەن نۇقىپ قويدىق. مەن كوشەگە شىقتىم. كوشەدە قىبىر ەتكەن جان قالماپتى. اسفالت ءۇستi بوس جاتتى. جامبىلدىڭ بويىنا ءتۇسiپ، باياۋ اياڭداپ كەتتiم. قۇلاعىمدا كافەدە ەستiگەن اندەردiڭ شالا ىزىڭى بار. قولىمدى شالبارىمنىڭ قالتاسىنا سالىپ جاتىپ، ايدانا مەن بوكسشىلاردىڭ تۇنگى ساۋىقتا قالىپ قويعانىن ويلادىم. قازiر ولاردى قايىرا مول قىزىققا، جان راقاتىنا – الدامشى قيالعا جەتەلەيتىن اۋەز تەگىس باۋراپ، ەلتىپ الاتىن شىعار. ناق وسى ساتتە شىلىم شەكپەيتiنiم تەرىس سياقتى. قامىرىقتا، قاپالى شاقتا ءوزىڭدى-ءوزىڭ الدارقاتىپ تەمەكi بۇرقىراتقانعا نە جەتسىن. جەتى تۇندە جالعىز كەتiپ بارا جاتقان مەنىڭ كوڭىلىمدى بەيمالىم شەر باستى. الىستان ماشينا پايدا بولدى. ىرگەمنەن قاتتى جىلدامدىقپەن اعىزىپ وتە شىقتى. ماسايعانىم باسىلىپ قالىپتى، ەندى، زادى، تاكسي ۇستاپ، ۇيگە امان-ەسەن تەز جەتكەنىم دۇرىس. سوڭىما كوز جiبەرiپ ەدiم، جانارىما ەشتەڭە iلiكپەدi. اسفالت جول قاڭىراپ بوس جاتىر. كەۋدەمدە تىرشىلىكتى وگەيسىگەن كوڭىلسىزدىك وياندى.

ح تاراۋ

ماقسۇتقا تەلەفون سوعىپ، قاي جەردە كەزدەسەتiنi-ءمiزدى انىقتاپ، بەلگىلەپ الدىق. اسقات جاقانۇلى، بارلاس ماناشۇلى بولەك اتتانىپ كەتتi, ماقسۇت، قانات نۇربەكۇلى ۇشەۋمiز جەكە ماشينامەن شىقپاقشى بولدىق.

بiز كەلگەندە، ماقسۇت بiر قىزبەن “جيگۋلي” ماركالى اۆتوموبيلدە كۇتiپ وتىر ەكەن. تاياپ قالعانىمىزدى بايقاپ، ەسiكتەن باسىن شىعارىپ، ارتىنان ءوزi تولا-يىم كورiندi. كۇلە قارسى الىپ، ەكەۋىمiزدi كەزەك-كەزەك قۇشاقتادى، ءبارىمىز جابىلا سالونعا ءمىنiپ الدىق. رولدە – ءوزi. اۆتوموبيل رايىمبەك باتىر داڭعىلىنا جەتكەنشە باعدارشامعا جيi ايالداي بەردى دە، ۇلكەن ارناعا ءتۇسىپ العان سوڭ، جىلدامدىعىن ارتتىرىپ، ىلگەرى سۋىرىلىپ – جۇلدىزشا اقتى. كەشiكپەي، قاپشاعاي جولايرىعىنان وزىپ، قالانى تاستاپ شىقتىق. سوسىن كەڭ جولدا قۇستاي ۇشتىق.

كول جاعاسىنا قۇلاعانىمىزدا، كۇن تاس توبەگە كوتەرiلiپ، قىزۋىن مولايتا ءتۇستى. ولار قۇم ۇستiندە قارتا ويناپ وتىردى. اراسىندا ايدانا ساماتقىزى بار. بiز تاقاپ كەلدiك تە، بارلىعىنا سالەم بەرiپ، ءجون سۇراستىق. مەن بوكسشى مارات قاسىمۇلىنىڭ قاسىنا جايعاستىم.

ايدانا ماعان قاتارلاسىپ، ەتپەتiنەن جاتتى. ول قىزعىلت رەڭ بيكينيدىڭ ومىراۋلىعىن جiبiنەن بوساتىپ ەدى، باۋلارى ەكi قولتىعىنىڭ استىنا سىرعىپ، قوس انارى جارتىلاي جالاڭاشتانىپ قالدى. قولىن جاستانىپ، كوزدەرiن جۇمدى. قانات نۇربەكۇلى بەرi قاراي سامارقاۋ كەلە جاتىر. نازارى ايدانانىڭ تانiندە. ءوزi كەرەناۋ، ەرiنە باسىپ، سۇيرەتiلiپ كەلەدi.

– ونى قازiر كروسسپەن قۇلاتامىن، – دەدi مارات قا-سىمۇلى.

– نە ءۇشiن؟

– ۇنامايدى.

– مەنىڭشە، قياناتسىز، دەگدار ادام.

– ايەل كورمەگەن سەكiلدi, قادالعانى نەسى.

– ول ايدانانى، شىنىمەن، سۇيەدi.

– مەن دە.

قالجىڭى شىعار دەپ، ماراتقا دەن قويىپ، جۇزىنە مۇقيات ءۇڭىلىپ قارادىم. ول، تەگى، شىنىن ايتىپتى. جاقتىرماي قالدىم. ورنىمنان تۇردىم دا، كولگە قاراي بەت تۇزەپ، سەلقوس ءجۇردiم. قۇم قيىرشىقتارى تابانىما جان سۇيسiندiرە باتادى. مايدا تۇيiرلەر تاماشا سەزىمگە بولەيدi. تابانىڭا ۇلكەندى-كىشىلى قاتتى تاس باتقاندا، دەنەڭدi ءبىرتۇرلى دiر ەتكىزەدى. كوڭىلدى تولقىتىپ، كۇيىن ورشىتەدى. تاماشا اسەر. ادىمداپ، كولدiڭ جيەگiنە تاقاپ كەلدiم دە، جاعالاۋىنا جەتە بەرىپ، قالت iركiلدiم. ەڭكەيiپ، قولىمدى سۋعا مالىپ ەدىم، سالقىندىعى سەزiلدى. Iلگەرi جالداپ، ءجۇرiپ كەتتiم. شالپىلداتىپ، توڭىرەگىمە شاشىپ بارامىن. سۋ بەلىنە دەيىن كەلگەن مەزەتتە، قويىپ كەتتىم دە، سۋ استىمەن ەداۋiر ءجۇزiپ بارىپ، جوعارى اتىپ شىقتىم. شالقامنان جاتىپ، قولىممەن ءالسiز مالتىپ، تەپە-تەڭدiكتi بۇزباۋعا تالپىندىم. باتىپ كەتiپ، سۋ كەشىپ، قايىرا قالقىپ، بەتiنەن كورىندىم. جيەككە ماڭدايىمدى بۇرىپ، قۇلاشتاپ ءجۇزىپ، مالتىمپازدانىپ اسىعا جونەلدiم. كول جاعاسىنا ءجۇزiپ جەتسەم، ايدانانىڭ قاسىندا ۇيىرسەكتەپ ماقسۇت ءجۇر. جاعاجايعا شىقتىم دا، كيiم اۋىستىراتىن اعاش گاردەروبقا باردىم. ونىڭ توبەسى اشىق بولاتىن. Iشiنە كىرiپ، ەسiگiن كۇرشەكپەن جاۋىپ، بەكىتىپ قويدىم. كورشi بولمەدەن ايەلدiڭ داۋىسى ەستiلدi. قاپەلiمدە جوعالىپ كەتتi دە، شىبىن ىزىڭى ەستiلەتiن تىنىشتىق ورنادى. مەن لىپانى بۇراپ سىقتىم. ەندi ەركەكتiڭ ءۇنi شىققان. ايەلدiڭ ۇزدiگىپ القىنعانى سوزدەرiن ءۇزiپ جiبەردi. ولار ءسۇيiستi دە، سىقىلىقتاي كۇلiسىپ الدى. ەكi ارانى جاپقان قابىرعا تاقتايدىڭ تومەنگi تۇسى اشىق. ولاردىڭ قۇمدى ىسىرعان اياقتارى بايقالىپ قالدى. كەنەت جەرگە بيۋستگالتەر ءتۇستi. Iلە-شالا ايەلدىڭ جۇقا سارى لىپاسى سۋسىدى. سارى لىپا لەزدە كوتەرiلiپ الىندى دا، ايەلدiڭ رەنجiگەن داۋىسى ەسكەرتۋ جاسادى. بيۋستگالتەر سول كۇيi جاتىر. مەن تىسقا اياق باستىم. كۇن جىلۋىن توگiپ تۇر. ەسiكتiڭ ەسكى توپساسى شيقىلداپ، بوساعادان جاس جiگiت كورiندi. دەرەۋ سول قاپتالىنا بۇرىلدى. جiگiت ۇزاعان شامادا توپسا اقىرىن سىقىرلادى، سىرتقا قىرىقتار شاماسىنداعى ءوڭدى ايەل شىعىپ كەلە جاتتى. ايەل وڭ قاناتىنا قاراي ءجۇردi. جولاي قالتارىستا ءوز بەتىمەن ويناپ وتىرعان بiر كiشكەنە ءسابيدi الا كەتتى.

ايدانا ەتپەتiنەن سۇلاپتى. ماقسۇت ەكi تiزەسiن قولدارىمەن قۇشاقتاپ العان. مەن جاقىنداپ كەلگەندە، ايدانا كوزiن تارس جۇمىپ الىپ جاتىر ەكەن. قۇم قيىرشىقتارىن سىپىرا جۇرگەن اياق دىبىسى قۇلاعىنىڭ تۇبiنە جەتكەندە، ول كوزiن اشىپ، مەنi كوردى دە، جىلى كۇلiمسiرەدi. قولدارىن ارقاسىنا جiبەرiپ، باۋدىڭ ەكi ۇشىن بiر-بiرiنە ايقاستىرا بايلاپ جاتتى. ول بيكينيدiڭ ومىراۋلىعىن بوس بايلاي سالدى، سوسىن قۇم ۇستiنە تىزەرلەي وتىرىپ، ماعان ءجۇزiن بەرە ايالدادى.

– ماقسۇت سەنiڭ دوسىڭ با؟

– ءيا.

– قازiرگi ۋاق دوس دەگەن بولا ما؟

– بولادى.

– سەنبەيمiن.

– قايسىمىزعا سەنبەيسiڭ؟

– جالپى.

– ەشكiمگە؟

– ءيا.

– ونى نەگە سۇرادىڭ؟

– دوس بولا قالعان جاعدايدا، ەكەۋiڭدi نە بiرiك-تiرەدi?

– تۋعان توپىراق، – دەدi ماقسۇت.

– عۇمىر.

– وندا ماقسۇتقا ايت، سوڭىما تۇسكەندى قويسىن.

– اق توسىڭنەن بiر مارتە ءشوپ ەتكىزىپ سۇيۋگە بولا ما دەدiم، باسقا جازىعىم جوق.

– بولمايدى.

– ماقسۇت ەندi قويادى.

– سەرت بەرەمiن.

ايدانا كۇلدi.

– بارا بەرۋiڭە بولادى.

– دانايمەن سويلەسەيiن دە.

– سويلەس.

ول شالقاسىنان جاتىر. ايدىندا قايىق ءجۇزiپ بارادى. جەلكەندەرiن جوعارى كوتەرىپ، تارتىپ، كەرىپ قويىپتى. قايىقتا ەكەۋ عانا. بiرەۋi قىز بالا سياقتى. الىستان ۇستiنە كيگەن قىزىل لىپاسى كومەسكىلەنىپ بايقالادى. جانىمىزعا اسقات جاقانۇلى كەلدi. ارداق سابىرقىزىن ەرتiپ الىپتى. ارداق قارا تورى، جانارى ۇلكەن، قىر مۇرىندى، ەرنi تولىق كورiكتi قىز.

– سۋعا تۇسەمiز بە؟ – دەدi اسقات.

– تۇسەيiك، – دەدi ايدانا.

ولار كولگە قاراي كەتتi. مەن جاعاجايدا قالدىم. اۋەلi سۋدان ماقسۇت شىقتى.

– ماعان ەرىپ كەلگەن شوپجەلكە قايدا؟

– نۇرعالي ىسقاقۇلىمەن جۇرگەن.

ماقسۇت تۇرەگەلدi دە، جاعاجايدىڭ شەتىن بويلاپ، جاعالاپ كەتتi. كوپ ۇزاماي، قايىرا ورالدى. الدىنا سالىپ العان ماناعى بەيوپا قىزى بار. قىز جىلاپ الىپتى. جاسىن سۇرتپەگەن، كەۋiپ تە ۇلگەرمەگەن.

– نە بولدى؟

– ءبۇلدiرiپ جاتقان جەرiنەن اكەلدiم.

– جىلاتپاساڭشى.

– جىلاتپايمىن.

– ءوز شارۋام ەمەس پە، – دەدi قىز.

– مەنى تەكتەن-تەككە بەيپارۋا قىلدىڭ. بەكەر ەر-ءتىپپىن.

– كىم ابىگەر بولدى، سەن بە؟

– ءيا.

– اۋرەگە تۇسەتىندەي ەشتەڭە جوق.

– اقىرىندا، قور ەتتىڭ.

– كۇلكىلى.

– نە ىستەدىم ساعان؟

– سەن بە؟

– قايتىپپىن؟

– ىستەگەنىڭ كوپ.

– مىسالى.

– جەزوكشە دەدiڭ، سۇيەكتەن وتەتiن ناماقۇل ءسوز ايتىپ، ءتىل تيگىزدىڭ.

– ودان بۇرىن، قانداي قورلىق كوردىڭ؟

– وسىندا كەلگەنشە دە سان مارتە وكپەلەتتىڭ.

قىز تاعى جىلادى. كەمسەڭدەپ بiراز تۇردى دا، تەرiس اينالدى.

– وتiرiك! – دەدi ماقسۇت.

– ماقسۇت، قايتەسiڭ.

– بەرi قارا، مەن، تەگى، سەنi ءبىر ۇيرەتەيiن.

ماقسۇت قىزدى قولتىعىنان شالت تارتىپ، جەرگە قۇلاتا سالدى.

– قازiر بۇكiل كيiمدەرiمدi جۋاسىڭ.

بەيوپا قىز قورقىپ قالىپتى.

– سابىنسىز جۋاسىڭ، بiراق تازا بولۋى قاجەت.

– قاي جەرگە جۋايىن؟

– اناۋ جاققا بار.

ءۇنسiز ماقسۇتتىڭ شاشىلعان كيiمدەرiن جيناي باس-تادى. بۇل ماعان ۇناعان جوق. قىز جيناپ بولدى دا، شىعىسقا ماڭدايىن بەردi. ماقسۇت ەكi قولىن جەلكەسiنە قويىپ، اسپانعا جانارىن تiكتەدi.

– بەكەر iستەدiڭ.

– جالەپتەرمەن ءسويتۋ كەرەك.

– مەن ىلعي بارلىق ادام نەگە ار-نامىسىن تاپتاتپايتىن تاكاپپار بولمايدى دەپ ويلايمىن.

– ءومiردىڭ جۇگى اۋىر، باسىپ كەتىپ وتىرادى.

– وسىنى تۇسiنبەيمiن.

– اقىندار قىزىق، – دەدi ماقسۇت.

كەۋدەمدە تىرشىلىكتى وگەيسىگەن كوڭىلسىزدىك وياندى.

– بiراق، ەشتەڭە وزگەرمەيدi.

ادامزات تالاي زامان تولعاپ، ۇكىلەپ كەلگەن ءۇمiتiن بiر عاسىردىڭ iشiندە تاس-تالقان ەتتi. ادام بالاسىنىڭ تابيعاتى الابوتەن، ءبىز اڭساعان مۇراتتان وزگەشە ەكەن. راس پا؟ بەلگiسiز.

– ءالi جەتپەسە، ايىپتى – وزدەرi.

مەن ورنىمنان تۇردىم دا، كولگە بەت الدىم. مانا كەتكەندەر قاۋقىلداسىپ قايتىپ كەلەدi. ايدانا ىلگەرى وزىپ، قارسى وقشاۋ جولىقتى. ەكi يىعى ءبۇرiسiپ، جۇگiرiپ كەلە جاتىر.

– ماعان سۇلگi تاۋىپ بەرشi.

– ءجۇر.

بiز سول قاناتىمىزعا بۇرىلدىق. نۇرعالي ىسقاقۇلى جاتقان جەرگە كەلدiك تە، جولقاپشىقتىڭ اۋزىن اعىتىپ، iشiنەن سۇلگi الدىق.

– ايدانا توڭىپ قالىپتى عوي.

ايدانا جىلدام ءسۇرتiنiپ جاتتى. نۇرعاليدىڭ سوزiنەن كەيiن باياۋلاپ قالدى.

– مەنiڭ ەسiمiمدi قايدان بiلەدi?

– كافەدە بiرگە بولدىق.

– سiزبەن؟

– ءيا.

– نىسپىڭىز قالاي؟

– نۇرعالي.

– ادەمi ات.

نۇرعالي وعان ۇناپ قالعان سىقىلدى. ايدانا ءجۇزىن ءارى بۇرىپ، بiزگە ارقاسىن بەرiپ تۇردى. ول ومىراۋىن ءسۇرتiپ جاتقان. بولعان سوڭ، بەرi قارادى.

– مەن كومەكتەسەر ەدiم، – دەدi نۇرعالي.

ايدانا اقىرىن جىميدى.

– بارا بەرسەم بولا ما؟

– قۋىپ جەتەمiن، – دەدi ول.

ەكەۋi وسى جەردە قالدى دا، مەن جابىلىپ موسى قۇرىپ، شاۋگiم iلiپ جاتقاندارعا قاراي اياڭدادىم. شاي قايناتۋعا كىرىسكەن جۇرت، زادى، نۇرلىبەك اسقارۇلى مەن بارلاس ماناشۇلى عانا. قازاندىقتا وت بىقسىپ، سامارقاۋ جانادى. كوك ءتۇتiن بىردەن جوعارى ۇشا الماي، جەر باۋىرلاپ بارىپ، بيiككە جول تارتادى. نۇرلىبەك قولىنداعى تاياقپەن تامىزىقتى قوپسىتىپ، تۇتانىپ كەتۋiن وڭايلاتىپ قويدى. جالىن ءار تۇسىنان لاپىلداپ اتىپ شىقتى دا، بiر-بiرiمەن جول-جونەكەي قوسىلىپ، ۇلكەن مازداق وتقا اينالدى. بارلاس اۋماقتانا تۇسكەن الاۋعا تەسiلە كوز سالدى.

– كوڭiلسiزسiڭ عوي، – دەدi نۇرلىبەك.

– جاي.

– كاۋاپ پiسiرەمiز بە؟

– بiلمەيمiن.

– نە بولدى؟

– ەشتەڭە.

– تiرلiكتە ءار نارسەنى كۇردەلەندىرمەي، مۇمكىندىگىنشە وڭايلاتىپ، ماسەلەگە جەڭىلدەتىپ قاراۋعا داعدىلانۋ قاجەت.

– بىراق، بۇل جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشۋ ەمەس قوي.

– ارينە.

– جالعىزدىقتان، بىراق، قۇتىلا الامىز با؟

– قۇتىلا الامىز، جالعىزدىق ادەتتە كوپ ايالدامايدى.

– ەشتەڭە جازىلماي ءجۇر.

– جازعانىڭا سەنۋ قاجەت. ەشكiم سەنبەسە دە، ءوزiڭ وسى سەنiمدi جۇرەك تۇكپىرىنەن iزدەپ، تاۋىپ العانىڭ ابزال.

شاۋگiم ىزىلداي باستاعان. قىزىل جالىننىڭ ءسۇيiر ءتىلى ءارi-بەرi سۇيرەڭدەپ، سۋماڭداي جانىپ، شاۋگiمنiڭ ءتۇبiن جىلپ-جىلپ جالاپ كەتەدi. تامىزىق تاۋسىلىپ، وت قىزۋى ماڭايىنا تاراپ، كۇشەيىپ العان.

– جىلدىڭ بارلىق مەزگiلiنەن كۇز عانا جانىما جايلى تيەدi.

– مۇڭ باسقان نارسەنiڭ ءبارi ماعان دا جاقىنىراق، – دەدi بارلاس.

– جالعىزدىق، ەل كوشىپ، ەسكى جۇرتقا تاستاپ كەتكەندەي تۇيسiك، الدامشى عۇمىر، ءمانسىز تىرشىلىك – كiمدi بولماسىن قىزىقتىرادى.

– كلەۆەردiڭ “كەشكi تىنىشتىق” سۋرەتiن كورگەنiمدە، كوڭىلىم اشىلىپ، جۇرەگىمدى بىرەۋ الاقانىمەن قىسىپ ۇستاعانداي كۇيگە بولەنىپ، قاناعاتتىڭ قۇشاعىندا تولقىپ ەدىم. بۇل تۋىندىدا تويىمدىق، نىساپ، توقتام بايىتىلىپ ۇسىنىلعان. سۋرەتكە قادالىپ تۇرىپ، ءوزىڭدى مۇقتاجدىقتان ادا، تويات سەزiنەسiڭ.

– قاستەەۆ اتىنداعى مۇراجايدان كوردiڭ بە؟

– ءيا.

– مەنiڭ بولعانىم بار.

– شارل دە پراۆە مايلى بوياۋمەن سالعان “پەيزاج” سۋرەتi دە سول تاقىرىپتا. ءتۇن جامىلعان تەڭiز جاعاسى، قاراڭعىلىقتى قاق تiلiپ ۇشەۋ ساياق قايىقتا اسىعىس ءجۇزiپ بارادى.

– مولا پەر فرانچەسكونىڭ “اگاردىڭ قۋىلۋى” شىعارماسىنداعى ايەلدiڭ بەت-بەينەسi دە ۇناعان ەدi.

– ول دا عاجاپ.

– قىركۇيەك ايىندا ترەتياكوۆ گالەرەياسىنىڭ كور-مەسi اشىلادى.

– شىن با؟

– شىن.

– قىركۇيەك دەيسىڭ بە.

– كورمە، ءبارىبىر، كوڭىلىڭدى كورمەيدى.

– سوندا دا. مەن iشكi دۇنيەمدە بiر وزگەرىس بولسا ەكەن دەپ ارماندايمىن.

– مەنىڭ دە تىلەگىم سول.

– بۇگىن قانداي مۇرات بار، قازiر، جالپى، نە قال-دى؟

– تۇك تە.

– تۇك تە قالعان جوق.

– راس.

– سوندىقتان، بiر وزگەرىس بولسا ەكەن دەپ ارماندايمىن.

شاۋگiم تاسىدى. نۇرلىبەك ورنىنان كوتەرiلدi دە، جولقاپشىقتان قاعازعا وراۋلى شاي الىپ، شاۋگiمنiڭ iشiنە تاستادى. ناديرا جاراسقىزى بەرi اياڭداپ كەلەدi.

– داستارقان جاسايىق، – دەدi نۇرلىبەك اسقارۇلى.

– ناديرا جاسايدى.

– تۇگەل شاقىرىپ كەلەيiن، – دەدiم.

مەن ەلدi شاقىرۋعا كەتتiم. قايتا ورالعاندا، داستارقان جايىلىپ تۇردى. اس iشiپ، اڭگىمە شەرتىپ، ءبارiمiز قاۋقىلداسىپ قۇم ۇستiنە اۋناي-اۋناي جاتا كەتتىك. كۇن قىزۋى السiرەدi. قاسىما ايدانا تاقادى.

– نۇرعالي ەكەۋمiز تىسقارى شىعىپ كەلدiك.

– ول – اق كوڭiل جiگiت.

– ءيا.

– ەپتەپ بوكسپەن اينالىسادى.

– ماعان ايتقان جوق.

– ەشكiمگە ايتپايدى.

– سەنi ماقتاپ، اسپانعا شىعارىپ جiبەردi.

– بەكەر.

– نەگە؟

– كوپە-كورنەۋ، جورتا، قاساقانا ماداق.

– ادەيى؟

– ادەيى.

– مەنىڭشە، شىنايى ماقتادى.

– شىنايى ەمەس.

– راس ايتتى، سوندىقتان زور ەڭبەگىڭە، قول جەتكەن تابىسىڭا، ىزگى قاسيەتىڭە بەرىلگەن جوعارى باعا دەپ ءتۇسىنۋ قاجەت.

– قويشى.

– كۇتكەن جوقسىڭ با؟

– ەشقاشان پايىمداماپپىن.

نۇرعالي كەلدi.

– ايدانا، باراسىڭ با؟

– قايدا؟

– كورشi جاعاجايعا.

– ماناعى ما؟

– ءيا.

– بارامىن.

ول تۇرەگەلدi. دەنەسiنە جابىسقان قۇم تۇيiرشiكتەرiن الاقانىمەن سىپىرىپ ءتۇسiردi. سوسىن، ماعان قارادى. كۇلiمسiرەدi.

– مەن بارايىن.

– جارايدى.

– بۇگىن وسىندا قونامىز با؟

– قايتاتىن شىعارمىز.

– كەشقۇرىم ورالامىن.

ولار كەتiپ قالدى. كوڭىلىمدى قاپا مەڭدەپ، قامىرىق وزەگىمدى جاردى. كول جاعاسىنا بەت الدىم. تاقاپ باردىم دا، جيەگiنە جەتىپ، ىركىلىپ كوپ تۇردىم. تولقىن جاعانى جايلاپ سوعادى. اسىعىس قايتىپ كەتەدi. ۋاقىتتى الشاقتاتپاي، ساعىنىپ قايىرا شۋلاپ كەلە جاتادى. ايدىننىڭ ورتا تۇسىنا تامان، كوز ۇشىندا ءۇش قايىق بۇلدىراپ كورىنەدى. وڭ قاپتالدا بiر شاعىن كاتەر زاۋلاپ بارادى. شاعالالار قاپتاپ ءجۇر. مەنى جالعىزدىق سەزىمى يەكتەدى. بولمەگە بارعان سوڭ، تەگى، قايتادان قالامىمدى ۇشتايمىن. ءبارiبiر. ەشكiم وقىماسا دا، ءبارiبiر. بiراق، كىتاپپەن قوشتاسۋ ادiلەت پە؟ دۇنيە و باستان ءادiل، شىنشىل جارالسا كەرەك. زادى، بۇكiلالەمدiك جالعىزدىقتىڭ تۇتقىنىندا جاتقان ادامزات ءوزiنiڭ رۋحاني قازىناسىن جەر بەتىندەگى تاماشا مەكەنگە اينالدىرىپ العان. ءوز تۇسiنiك اۋماعىندا، قالىپتاستىرعان سالت-ءداستۇر اياسىندا، قالا بەردى، ءسوز كەڭىستىگىندە ادام بالاسى ۇدايى ۇيلەسiمدiلiكتە جۇرەدى. ۇندەستiكتi بۇزىپ-جارىپ، شەكتەۋدەن اسىپ، قۇردىمعا شىقساق قانا بiز تۇسiنiكسiزدiككە ۇرىنامىز. تاۋبەدەن قاشىپ، ءدىنسىزدىڭ ءۇيىن پانالايتىن ويدىڭ باستاۋى دا، قاينارى دا وسى. قۇدايسىز عۇمىر كەشە الامىز با ەكەن. كiتاپسىز قانداي قاسiرەتكە ۇشىرايمىز؟

شاعالالار توپتالىپ الىپتى. قايىقتار ارعى قاباققا الىستاپ كەتكەن. مەن بالىق ىزدەپ قايتا-قايتا تۇمسىعىمەن سۋ شالىپ، سۇڭگiپ جۇرگەن شاعالانى باقىلاپ وتىردىم. شاعالا بالىقتى مۇلدەم ۇستاي الماي قويدى.

حI تاراۋ

تاكسي لەنين داڭعىلىمەن زىمىراپ كەلە جاتتى دا، ەكi ءجۇز ءتورتiنشi ءۇيدiڭ جانىنان تiزگiنiن تارتتى. اۋەلi ءوزiم شىعىپ، ارتىنان ايدانانىڭ تۇسۋiنە كومەكتەستىم. تۋرا iرگەمiزدەن ءتۇسى قارا تەمiر اۋلانىڭ جارما قاقپاسى كەڭ اشىلعان. ەكەۋمiز قاقپا ارقىلى اۋلاعا وتتiك تە، قاراماي توسەلگەن اسفالت جولمەن iلگەرi جۇردiك. الدىمىزدان بيiك قابىرعالى ءزاۋلىم سارايدىڭ ءوزi كورiندi. بiز ەڭسەلى عيماراتتى سول قاناتىنان اينالىپ، ەسiك اۋزىنا كەلدiك. كوپ ادام سەرۋەن قۇرىپ، بوساعا ماڭىنان ۇزاپ، قىدىرىستاپ بارادى. ەسiكتەن iشكە كiرiپ، اسەم بەزەندiرiلگەن سالتاناتتى زالعا تاپ بولدىق. ءتور جاقتان قالقيعان باسپالداق كوزگە شالىندى. باسپالداقپەن ەكiنشi قاباتقا ورلەپ شىعا بەردiك. ۇستiندە كiسi مول ەكەن. اۋىر ونەركاسiپ سالاسىنىڭ توراعاسى بiزدەن ارiرەك، تەرەزەگە تامان ايگiلi جازۋشىمەن ەمەن-جارقىن اڭگiمەلەسىپ، قاۋقىلداسىپ تۇرعان. ولار بiزدi اڭعارعان جوق. مەن ەشكiمدi تانىمادىم. ازامات بولاتۇلى مەن دانا عالىمقىزى ءالi قالا ارالاپ، ساۋىقتاپ جۇرگەن بولىپ شىقتى. جاس جۇبايلاردى ۇزاق كۇتiپ قالدىق تا، كوڭiلiمiزگە كiربiڭ ۇيالادى. ۇستەلدەر ءبىر-بىرىنە سىرەستىرىلىپ، يىق تiرەستiرە ءۇش قاتاردان قويىلعان. تورعىن داستارقاننان قازاق اسىنىڭ بارلىق ءتۇرىن تابۋعا بولادى.

سودان كەيiن، كوپتەن بiر كورۋدi اڭساتقان اشاڭ ءجۇزدى جاس كەلiن اق وتاۋعا ءتۇستi. توڭىرەگىنە ءالسىن-ءالسىن قۋانا كوز تاستاپ، كۇلىم قاققان جايدارى ەكi ۇلكەن ابىسىنى ونىڭ اجارىن جiبەك شىلتەرمەن قالقالاپ، ەل نازارىنان جاسىرىپ، تاسالاپ كورسەتپەي ۇستاپ تۇردى. سۋىرىپ سالما اقىن، ونەرپاز اسابا – جاس جۇبايلاردىڭ الدىنا كەلiپ، دومبىراسىنىڭ قۇلاعىن بۇراپ، كۇيىن كەلتىردى دە – ەكى-ءۇش مارتە شەرتiپ، قاعىپ-قاعىپ جiبەرىپ، بەتاشار جىرىن باستاپ كەتتى. كەلىن تۋعان-تۋىس، اعايىن-جەگجاتقا تەگىس سالەم سالىپ بولعان سوڭ، سەرى جىگىت ونىڭ بەتىن اشىپ، كۇمىس تاباقتاعى مول اقشانى قالتاسىنا سالىپ الدى. جاس جۇبايلار تورگi وڭاشا داستارقانعا قاراي ءجۇردى. ايدانا ەكەۋمiز جايلاپ باسىپ، ەكiنشi ۇستەلدiڭ اياق جاعىنا بارىپ تiزە بۇكتىك. وعان “ركاتسيتەلي” شارابىنان تولتىرىپ بەرiپ، وزiمە قازاق كونياگىنان قۇيىپ قويدىم. الدەكىم ۇزاق ءسوز سويلەدi, ەل داۋرىعا قول شاپالاقتادى. بiز ءالسiز سوعىستىرىپ، توڭكەرiپ تاستادىق. كونياك تiلiمدi قۋىرىپ، تاماعىمدى قىرناپ ءوتتى دە، كەۋدەمە جايىلىپ، ماڭايىن قىزدىرا باستادى. ماعان قارسى ءبىر ورتا جاستاعى ەر ادام وتىرىپ الىپتى. ايداناعا تەسىلىپ قاراعان قالپى ەت پەن كارتوپتان جاسالعان سالاتتان شانىشقىمەن الىپ جەيدi. ايدانا الما تولعان توستاعانعا قول سوزا بەرiپ، ونىڭ كوز قاراسىن اڭداپ قالدى دا، اشىق-جارقىن الپەتiمەن ماعان نازارىن اۋداردى. مەن كۇلدiم.

– عاشىق بولىپ وتىر ما، – دەدi ول.

“ركاتسيتەليدەن” وعان تاعى شۇپiلدەتiپ قويدىم. ول تارتىنباستان iشiپ سالدى. فۋجەردi داستارقانعا قويا بەرىپ، قولى شانىشقىعا جۇگiردi. قىزاناق سالاتىنا سۇعىپ، بiرەۋiن تۇيرەپ الدى دا، اۋزىنا اپاردى. ەندى تاعى ءبىر ساليقالى، جاسى ۇلكەن كiسi ءسوز العان. بiز تىڭداعان جوقپىز. ۇستەلگە قۋىرداق تاسي باستاپتى، تويا جەپ جاتتىق. ايدانا قايىرا فۋجەرىن ماعان يتەرiپ قويدى. ەكەۋمiزگە “لەۆ تولستوي” اراعىنان تولتىرىپ، تىلەكتىڭ تولىق ايتىلىپ بiتۋiن توسپاي، تارتىپ جiبەردiك. وڭەشiمدi جىرتىپ ءوتiپ، كوكiرەگiمە جەتتi دە، اينالاسىن جىلىتتى.

– بولات اعانىڭ جالعىز-اق بالاسى بار ما؟ – دەدi ول.

– جوق.

– قانشا؟

– ۇشەۋ.

– وسىندا ما؟

– سەنەن كەيiنگى ءۇشiنشi. ەڭ كiشiسi تۋىسىنىڭ قو-لىندا.

ايدانا وڭ جاعىنا بۇرىلىپ، زاۋرە بولاتقىزىنا قارادى. سوسىن:

– سۇيكiمدi ەكەن، – دەدى.

– ماعان دا ۇنايدى.

– ونىڭ بولاشاعى قامدالىپ، جوسپارلانىپ قويىل-عان شىعار.

– ءيا.

– جiگiتi بار ما؟

– بىلمەيدى ەكەنمىن.

– ءبارi شەشiلiپ قويىلعان بولسا، ءومىر سۇرگەندە نە قىزىق قالادى.

– راس، ەشقانداي مۇرات بولمايدى.

زاۋرە بولاتقىزى ءجۇزiن سول قاناتىنا اۋدارىپ، مەنi كوردi دە، سىپايى جىميدى. مەن كۇلiپ جاۋاپ بەردiم. ول شاشىن جەلكەسiنەن شولت قيعان، ۇستىنە بيۋستگالتەرi كورiنەتiن ادەمى اق تورعىن بلۋزكا مەن ەتەگi شۇباتىلعان قارا ءتۇستi بەلدەمشە كيiپ الىپتى. سۇيكىمدى زاۋرەنىڭ كوز قيىعى ۇزىن، كiرپiكتەرiن جوعارى قايقايتىپ، ەپتەپ اسىرەلەپ بوياپ العان. ول دوڭگەلەك ءوڭدi, اق قۇبا، جۇقا ەرىندى بولاتىن.

– اكەسi باي شىعار.

– سولاي.

– مەنiڭ دە اكەم باي ادام، بىراق، ارينە، مينيستر ەمەس.

– اكەڭ تiرi بولسا، ودان اسقان ارمان بار ما، – دەدiم.

– كەشiر، – دەدi ايدانا.

مەنi اينالا قورشاپ، ۇستىمنەن تونگەن بايلىق، داۋلەت يەلەرi كوڭiلiمدi قوڭىلتاقسىتىپ جiبەردi. جۇرەك تۇكپىرىندە جاتقان اسىل ارمانىم مىنا دۇنيە-مۇلىك، قازىنا سالماعىنان جانشىلىپ قالعان ءتارiزدi.

– تورىقپا، – دەدi ايدانا.

وعان كوز سالدىم. ءجۇزىن مۇڭ تورلاي قالىپتى.

– مەن داۋلەتكە قىزىقپايمىن. قارجىنىڭ كوپتىگى، كەرىسىنشە، اقشانىڭ قۇنىن تۇسىرەدى.

– مۇمكiن.

– سەنi بiر اپتا كورمەسەم، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ۇيگە سىيماي كەتەمiن.

ونى قولاڭ شاشىنان سيپادىم. ول ادەمi قوي كوزدەرiمەن ماعان قادالىپ تۇردى.

– ءبارiمiز بiر ساتكە عانا دۇنيەگە كەلگەنبىز.

– كەلىسەمىن.

– مەن ون توعىز جىل ءومiر ءسۇردiم، بiراق سول جىلدار الدەقالاي ۇشتى-كۇيلi جوق. ءالi دە كوپ جىلدار جەر باسىپ جۇرگىم كەلەدi.

– ەلۋ جىلدان سوڭ، بiز بولامىز با، جوق پا، كىم بىلەدى.

– بولامىز.

– راس پا؟

– ەشقاشان ولگiم كەلمەيدi.

– مەنiڭ دە.

– تۇرمىسقا دا شىققىم كەلمەيدى.

– بiرەۋگە نەمەرە كەرەك قوي، – دەدiم.

– سوسىن ولار دا وسىلاي قينالۋ ءۇشiن بە.

– جوق.

– ءومiر – قاشاندا ۇلكەن ساتسىزدىك، قاتتى وكىنىش، تۇزەتىلمەيتiن قاتەلىك، تۋعان سوڭ، دۇنيەجارىقتى قيىپ، تاستاپ كەتە الماي، قينالىپ جۇرەسiڭ.

– مۇنداي عاجاپ الەمدi كورىپ تامساناتىن سانا بولا المايتىن ءولi تابيعاتتىڭ نەسi جاقسى.

– بiلمەيمiن.

– بiر مارتە كورiنiپ، ماڭگiلiك ۇمىتىلۋ – ءومiردiڭ مۇراتى، مۇمكىن، ءمانى دە.

ول اراقتىڭ قاقپاعىن بۇراپ اشتى دا، ەكەۋمiزگە قۇيىپ قويدى.

– نە ءۇشiن iشەيiك؟

– سەن ءۇشiن.

ايدانا جىلى كۇلiمسiرەدi.

– جۇرەگىم قامىرداي ەزىلدى.

– كورiكتiسiڭ.

– شىن با؟

– شىن ايتامىن.

– ساعان ءار كەشتە ۇدايى بiر ايەل زاتى عاشىق بولىپ قالادى.

– راقمەت. ساعان دا عاشىق بولىپ قالادى.

– ءوزiمدi ۇنايمىن دەپ ويلاماۋشى ەدiم.

– ماعان با؟ نۇرلىبەك تە ۇناتادى.

ول توسىلىپ قالدى. ۇستەلدەن ورiك الىپ، اۋزىنا سالدى دا، سابىرلى قالپى جەپ جاتتى. سۇيەگiن بوساعان ىدىسقا تاستادى.

– تiرلiكتە باقىتتى بولۋ مۇمكiن بە؟

– مۇمكىن.

– سەنبەيمiن.

– باقىت دەگەنiمiز – سۇيىكتى ىسىڭمەن اينالىسۋ، اۋرە ومىردەن ءمان-ماعىنا ىزدەپ الەكتەنبەۋ.

– ماحابباتسىز ادام باقىتتى بولا الا ما؟

– بۇل، زادى، اربiرەۋىمiزدiڭ سەزiم تۇڭعيىعىمىزعا بايلانىستى.

– ياعني، بولمايدى.

– سولاي.

– ءوزiڭ ەشكiمدi جاقسى كورمەي جۇرە الار ما ەدiڭ؟

– جۇرە المايمىن.

– مەن ءۇشiن باقىت تەك ماحابباتتان تۇرادى.

ءان كوتەرىلدى. جۇرت ورنىنان تۇرەگەلiپ جاتىر.

– تاعى ءبىر كورەمiز بە؟

ايدانا شولمەكتi ۇستادى. مەن باسىمدى يزەدiم. ول ەكi فۋجەرگە لىقىلداتىپ قۇيدى دا، مەنi كۇتپەي، تاستاي سالدى. فۋجەردi قويعان بەتi قىزاناقتان جەدi. Iشكi دۇنيەمدى كوڭىلسىزدىك يەكتەدى. ىدىستى قولىما الىپ، كiدiرمەستەن جۇتىپ جiبەردiم.

ورنىمىزدان تۇردىق. بي الاڭىنا جەتتiك تە، جۇرت قۇتتىقتاپ جاتقان ازامات بولاتۇلى مەن دانا عالىمقىزىنا تiلەگiمiزدi ايتتىق. ولاردىڭ شۋاقتى كۇلكiگە شومىلعان جۇزدەرi ءبىرتۇرلى قاپادار كورىندى. بiز بلەكتiڭ ورىنداۋىنداعى “Wonderfull Life” سازىنا تولقىعان كۇيiمiزدە شىر كوبەلەك اينالىپ، بيلەي جونەلدiك. كەلiن قيماعان جانارىمەن ۇزاتىپ، الىستاپ قالا بەرگەن.

– سەزiم توزاعىنا كۇيگەن تاعى بiر مۇڭلىق پايدا بولدى، – دەدi ايدانا.

ول ەزۋ تارتقان كەيپi باسىن قوينىما تىعىپ، ماعان جابىسىپ، فويەنi شەڭبەرلەي، ءجۇزiپ بارا جاتتى. ساز ۇزiلگەن شاقتا ۇستەلگە باردىق تا، شابدالى شىرىنىنان ۇرتتادىق. قايتا ورالعاندا، Whitney Houston شىرقاعان “I Am Every Woman” ءانi ەستىلدى. فويە شەتiندە، اۋەن اسەرiمەن تولىقسىپ جۇرگەن مەيمانداردى كوزiمiزبەن شولىپ، وقشاۋ تۇردىق. ماعان بiرەۋ تەلمiرiپ قاراعانداي كورiندi. بۇل كوز قاراستى ۇيiرiلە بيلەپ، جولدى تاسالاعان توپتىڭ ار جاعىنان بايقادىم. ونىڭ ۇستiنە كيگەنi توگىلىپ جەردى جاپقان اق تورعىن ادەمى كويلەك. توبەسiنە گۇل ادىپتەگەن ىقشام تاقياسىن قوندىرعان. “2 Unlimited” توڭىرەكتى جاڭعىرىقتىرىپ، “No Limited” انiنە باستى، بيلەگەن توپ تەز تارقاسىپ كەتتi دە، كەلiن مەن كۇيەۋ ەكەۋiنiڭ بەينەسi اشىلدى. ازامات بولاتۇلى قالىڭدىعىن ءارi بۇرىپ الىپ، جاي عانا ءان ناقىسىنا سالىنىپ، تەڭسەلىپ كەتە باردى.

– بiراق، سەن قاراما، – دەدi ايدانا.

مەن وعان كوز سالدىم. ول قۋاقىلانىپ، جىميىپ تۇردى.

– مۇندا كوڭiلسiز، – دەدiم.

– تىسقا شىعايىق

– اھا.

– ۇيلەردi تاماشالايىق.

– Iشكi iستەر بوسستارى ۋاقىتىن وسىندا وتكiزەدi.

– بiر كەزدە ءبارi حالىقتىكi دەۋشi ەدi.

– قازiر دە سولاردىكi.

– اكەم ەشتەڭە وزگەرگەن جوق، كوممۋنيستەر iسكەرلiك قابiلەت تانىتىپ، بۇگiندە بارلىق ساۋدا مەن بانك بيلiگiن ءوز قولدارىنا الدى دەيدi.

بانكەت زالىنىڭ سالتاناتى قايىرا قانشاما جىل كوكسەپ، اڭساپ، ساعىنىپ كەلگەن ارمانىمدى تاپتاپ، ەزىپ بارا جاتقانداي كورىندى. بولاشاقتان بiزگە ورىن قالماعان سياقتى.

– بiراق، ماسەلە – انادا ەمەس.

ايدانا قولىمەن قىمبات باعالى ليۋسترالار جايناعان توبەنى كورسەتتi.

– مىنادا.

ول جاس جۇبايلاردى نۇسقادى. ولار بiر-بiرiمەن قۇپيا، جاسىرىن كەلiسiم ارقىلى قوسىلعانداي، بiرەۋiنiڭ اسقان داۋلەتى بار، ەكiنشiسi پاتشا سارايىن توتى قۇستاي جايناتىپ، قۇلپىرتىپ جiبەرە الادى. ايدانا، تەگىندە، شىنايى ماحاببات، شىنشىل جانداردى ىزدەيتىن ءتارىزدى.

– بۇل بiزدiڭ جۇمىسىمىز ەمەس، – دەدiم، – ولار وزدەرi بiلەدi.

– قوس جار، دەمەك، قولتىقتاسقاندا عانا اسەم ەكەنi راس.

– ويىڭا پiكiر قوسقىم كەلمەيدi.

– تۇسiنەمiن.

ەكەۋمiز باسپالداقپەن استىڭعى قاباتقا ءتۇسiپ، بوساعا جاققا قاراي جىلجىدىق. دالادا جاڭبىر جاۋىپ تۇر ەكەن. بiز تابالدىرىقتا iركiلiپ قالدىق. ۇستiڭگi فويەدەن Witney Houston شىرقاعان “I Am Every Woman” سازى قاپىلىس قايتا ەستىلدى. ايدانا ساماتقىزى كوشەگە اتىلىپ شىقتى دا، قولدارىن سەرمەپ، سانمەن بيلەۋگە كوشتى.

جاڭبىر تامشىلارى جۇزiمەن شاپشاڭ تومەن اعىپ بارىپ، ومىراۋىنا ۇزدىكسىز قۇيىلىپ جاتىر. ول بiر ءسات بۇكiل الەمدi وزiنە قاراتىپ العانداي اسەر ەتتi. ۇلى جاراتىلىس، كوك جۇزىندە قالتىراپ جانا باستاعان مارعاۋ جۇلدىزدار، بiزگە مۇلدەم بەيمالiم قاشىق نۇكتەلەر تەك سۇلۋ قىزعا عانا قادالىپ قالعانداي. جاۋىن ەكى بەتىن جۋىپ، يەگiنiڭ ۇشىنا جەتىپ بولماشى كiبiرتiكتەيدi دە، تومەن ءۇزiلiپ تۇسەدi. قارا شالبارىنىڭ سىرتىنان جiبەرiلگەن اق بلۋزكاسى مالمانداي سۋ. دەنەسiنە ەتىمەن ەت بولىپ جابىسىپ قالا بەرەدi. قولدارىن جوعارى كوتەرiپ، قوس قاپتالىنا تولىقسىپ لاقتىرىپ قالادى دا، ءوزi ەكi جاعىنا كەزەك-كەزەك تەڭسەلىپ، توقتاۋسىز سىقىلىقتاپ كۇلەدى. اۋەز باياۋلاي بەرىپ، ول iشكە جۇگiرiپ كiردi. مەنi قاعا-سوعا، زالعا باسا-كوكتەپ ەنتەلەي ءوتiپ بارىپ توقتادى. ماعان جانارىن تiكتەگەن كۇيi ساقىلداپ كۇلە بەرگەن. قاسىنا جىلدام تاياپ كەلدiم دە، ونى جەردەن جەڭiل كوتەرiپ الدىم.

– باقىت دەگەن وسى!

– سونداي باقىتتىمىن، – دەدi ول.

ماعان جوعارىدان جىلى كۇلiپ قارادى.

– جاقسى.

ول تۇنەرىپ، قامىرىعا سويلەدى.

– تەك قانا مەنi نۇرلىبەك اسقارۇلى سۇيەدi دەپ ايتپاشى.

ونى جەرگە ءتۇسiردiم. جاڭاعى قۋانىش ۇشتى-كۇيلى جوعالدى – شاتتىق بiزدi قاپىدا جالعىز تاستاپ كەتتى. ايدانا كوزiمەن عيماراتتىڭ تاس ەدەنiن شۇقىلادى. ونى ايادىم. قاپسىرا قاتتى قۇشاقتاپ، شيە ەرنiنەن ءسۇيiپ السام با دەگەن وي قامالادى.

نە iستەرiمدi بiلمەدiم. قاتال ومىردە ۇدايى سولاي. ايداناعا قاراي الماي تۇرىپ، ءوزiمدi قانداي دا ءبىر كەلەشەكسiز سەزiندiم.

حII تاراۋ

تاڭعى سالقىنمەن اۋەجايدان ايدانا ساماتقىزىن تاشكەنتكە شىعارىپ سالدىم دا، كەلەسi كۇنi پويىزعا مiنiپ، تاۋلiك ءجۇرiپ، قاراعاندى شاھارىنا ات باسىن تiرەدiم. تەمىرجول بەكەتىنەن قۇرمەت يگiلiكۇلى مەن اسقات جاقانۇلى قارسى العان. كۇن بۇلىڭعىرلانىپ، تەرiستiكتەن سۋىق جەل سوعىپ تۇردى. بiز تاكسي ۇستاعان بەتiمiزدە “بيبiگۇل” كافەسiنە تارتىپ كەتكەنبiز. قۇرمەت ەكەۋىمiز ءۇش ريۋمكا كونياكتان iشiپ جiبەردىك. سوسىن، قالبىرداعى “Holsten” سىرالارىن ساتىپ الدىق. “بيبiگۇل” كافەسiنەن شىققان سوڭ، اسقات جاقانۇلى ايدانانى سۇراعان.

– ول تاشكەنتكە ۇشىپ كەتتi, – دەدiم.

– جاي ما؟

– اتاسى ونى بىرەۋگە ايتتىرىپ قويعان سياقتى.

– كەلiسكەن بە؟

– جوق.

– بەكەر.

– رەتتەپ، قايتىپ كەلەدى.

– بىراق، ءتۇبى تۇرمىس قۇرماي قايدا بارادى.

قۇرمەت يگiلiكۇلى اسفالت جيەگiنە تاقاپ، اۆتوموبيل توقتاتا باستادى.

– بىلۋىمشە، ايدانانىڭ كۇيەۋگە شىققىسى كەل-مەيدi, بالا تاپقىسى دا كەلمەيدi.

اسقات جاۋاپ قاتپادى. “نيۆا” ماركالى ماشينا قاپتالداي توقتاپ، بiز توپىرلاپ سالونعا كىردىك، اۆتوموبيل جىلدامدىعىن ارتتىرىپ، قالانىڭ “وڭتۇستiك-شىعىس” ىقشام اۋدانىنا قاراي – اتقان وقتاي زىمىرادى. باعدارشامدا قالت ايالداپ، موتورى جولايرىقتا دۇرىلدەپ تۇردى. فوناردىڭ جاسىل كوزى جانعان مەزەتتە ورنىنان اۋىر قوزعالدى. اۆتوموبيل ەندى باياۋ سىدىرتىپ كەلەدi. ءار تۇستان اندىزداپ شىققان كولىكتەر ءبىر ارناعا قۇيىلىپ، الدى-ارتىنان قاپتاي تاقاپ، قاپىلىستا توڭىرەگىن بايلاپ، كەپتەپ تاس-تاپتى. كەلەسى جولايرىقتا باعدارشامنىڭ قىزىل وتى جانىپ، ماشينا ءجۇرiسiن شۇعىل قاتتى باسەڭدەتە باستادى. كولدەنەڭ جولعا تاياپ قالعاندا، سىقىرلاتىپ تەجەۋiشiن باستى. بiز الدىعا ۇمتىلىپ بارىپ، قايتادان ارقالىققا شالقالادىق. سالونعا فرەددي مەركيۋري سازى تارادى. اۋەن وي-سانامىزدى الديلەپ، كوڭىلىمىزدى تەربەپ، “وربيتا” مولتەك اۋدانى ىرگەسىنەن تiزگiندi iرiكپەي ءوتiپ بارا جاتتىق. ماشينالار تارىداي شاشىلىپ كەتىپتى. باسقارۋ تەتiگi سولعا اينالىپ،

باعىتىن تۇزەپ العان كولىكتىڭ – جىلدامدىعى جەدەل ءوستى. كەشiكپەي، “وڭتۇستiك-شىعىس” ىقشام اۋدانىنا iلiكتiك. كوپ ۇزاماي قۇرمەت يگiلiكۇلىنىڭ پاتەرiنە جەتكەن بىزدەر جۇگiمiزدi بۇرىشقا تاستاپ، قوناقجاي دوستىڭ تابالدىرىعىنان اتتادىق. قۇرمەت اسۇيگە كەتiپ قالدى دا، iلە-شالا شىجعىرىلعان مايدىڭ يiسi شىقتى. اسقات ەكەۋمiز تەلەديدار كورiپ وتىردىق. ءسۇت پiسiرiم ۋاقىت وتكەندە، اسقا شاقىرىلدىق. ۇستەلدە، تابادا – قۋىرىلعان ءدامدi قۋىرداق كۇتiپ تۇردى. اسقات جاقانۇلى بوساعادا جاتقان سومكەلەردەن ءتورت دانا “Holsten” سىرالارىن الىپ، داستارقانعا قايتىپ ورالدى. ەكەۋiن اشىپ، الدىمىزعا يتەرiپ قويدى. مەن نان تiلiمiن شەتiنەن تiستەپ، ۇلكەن قاسىقتى قۋىرداققا باتىرا سالدىم دا، اۋزىما اپاردىم. قۋىرداق پيازدىڭ شىرىنىنا بوگiپ، جاقسى بۇرىشتالعان ەكەن. قالبىرداعى سىرادان ازىراق جۇتىپ، قۋىرىلعان ەتتەن قاربىتا جەدiم. Iزiن الا ءسۇت قاتقان ءۇندi شايى كەلگەن. اس ءىشىپ بولعان سوڭ، جۇگiمiزدi الىپ، توعىزىنشى قاباتتان ليفتىمەن تۇستiك تە، كوشەدەن تاكسي ۇستاپ، اۆتوۆوكزالعا زىرلاپ بارا جاتتىق. بەكەتتەن قاراعايلى كەنتىنە قاتىنايتىن اۆتوبۋسقا ءمىنiپ، قاراعاندى شاھارىن تاستاپ شىعا بەردiك. ۋليانوۆسك قالاشىعىن باسىپ ءوتiپ، ءۇش ساعات iشiندە قارقارالى قالاسىنىڭ ۆوكزالىنا جەتتىك. ون مينۋتتان كەيiن باسقا كولىككە وتىرىپ تاۋدىڭ باۋىرىنا جاسىرىنعان اسەم قالادان مارعاۋ، اقىرىن قوزعالىپ كەتتىك.

شىعابەرىستە ۇلكەن كولدى قاپتال ىرگەسىنەن قيىپ، قاتپارلى قالىڭ جوتا، ءپىل ساۋىرلى قويان جون بەلدەردىڭ تاس قاباق جارىمەن قابىرعالاپ ءجۇرىپ، الداعى شاھاردىڭ القىم تۇسىنان قاپىلىس بيىك دوڭگە كوتەرىلدىك. بiز ىڭىرلەتىپ قاراعايلى قالاشىعىنا جەتكەنiمiزدە، كۇن شاپاعى كوكجيەكتi كۇرەڭدەتىپ، سولعىن، كۇڭگىرت قىزىل تۇسكە بوياپ، تاۋدىڭ ەكى جاق قيا بەتى وتقا مالىنعانداي كورىندى. بەكەت باسىندا ساپارشىلار ۇشكە ءبولiنiپ، اركiم ءوز ۇيiنە تارقاسىپ كەتتiك.

مەن ۇيگە قوڭىراۋ سوققانىمدا، انام پاتەردە جالعىز وتىر ەكەن. كوزiلدiرiك كيiپ وقىپ جاتقان گازەتiن كرەسلوعا اسىعىس تاستاي سالعان ول كۇلىمسىرەگەن كۇيى ماعان قارسى ءجۇردى. جۇكتەرiمدi الىپ، كورشi بولمەگە اپارىپ، قايتىپ كەلدi.

– سوڭعى ايلار نەگە حات جازباي قويدىڭ؟ – دەدi ول.

– نە جازارىمدى بiلمەدiم.

– ۇمىتتىڭ.

– ءبىر پالەگە ۇشىراسام، حات مiندەتتi تۇردە كەلەتiن ەدi.

– جامان سۇمدىقتى باستاما.

– جارايدى.

– ءتۇس كورىپ ءجۇرمىن.

– قالجىرادىق. جولدان قاجىدىق.

– بiلەسىڭ بە، ءبىز سەنiڭ جاسىڭدا انا، اكە اتانعان-بىز.

– ۇيلەنۋ قاجەتتiلiككە اينالسا، كەلىن تۇسىرۋدەن باس تارتپاس ەدiم.

– قاجەت ەمەس پە؟

بiز اسۇيگە وتتiك. انام شاۋگiمدi سۋعا تولتىرىپ، گازدىڭ ۇستiنە قويدى. شكافتان قۇمشەكەر سالىنعان توستاعان مەن ەكi كەسە الىپ، بەرi بۇرىلدى.

– قاجەت ەمەس.

– سەنi وتباسى قىزىعىن كورمەي وتە مە دەپ، جيi ۋا-يىمدايمىن.

– اجەم نە دەيدi?

– كوزiم تiرiدە شوبەرەمنiڭ ماڭدايىنان يiسكەسەم دەيدi.

– بۇدان ەشتەڭە وزگەرمەيدi.

– كارi ادامنىڭ باقىتى سول.

– ازعانا باقىت.

– نەگە؟

انام ورىندىققا تiزە بۇكتi. ەكi قولىن داستارقانعا شىنتاقتادى.

– و دۇنيەدە، ءبارiبiر، ەشتەڭە جوق.

– پايعامبار، ساللا(ا)للاھۋ ءالايھي ءۋا ءساللام، جولىنا قايشى ءسوزدى ايتپا، – دەدi انام.

ءوزi ءارi اينالىپ، شكافقا بەتتەدi. تۋرالعان نان مەن قاراقات توسابىن الىپ، ۇستەلگە اكەلە جاتتى.

– ادامدار قاشاندا جالعىز. ءومىر دە سەرىك بولا المايدى، و دۇنيەگە ساپار شەگiپ، ماقشاردا تۇرعاندا نەمەسە مۇلدەم جويىلعاندا، ول، تەگى، بۇ دۇنيەدە قالادى، پەندە بارلىق قيىندىق پەن بەلگiسiزدiكتە جالعىز ءجۇ-رەدi.

– “اداسقان كۇشىك سەكىلدى ۇلىپ جۇرتقا قايتقان وي”، – دەدi انام.

– كەيدە اكەم قايدا كەتتى، جەتى قات كوكتى، ءتۇپسىز عارىشتى شارلاپ ءجۇر مە ەكەن دەپ توپشىلايمىن.

– كىم بىلەدى.

– مەنىڭشە، جالعىزدىق جاستىقتا قىزىقتى، موسقال تارتقاندا – دەرت.

– قارتايعاندا – اجال.

– ال، قايتقاندا شە؟

– سەرىك.

انام جىلاپ وتىردى. قولىنداعى ورامالمەن جانارىن جايلاپ ءسۇرتiپ قويدى.

– ەندi جىلامايمىن.

– بىلەمىن.

– مەن قانشاما اۋىرتپاشىلىقتى باسىمنان وتكەر-دiم.

– بىلەمىن.

– بۇ دۇنيەدە نە قىزىق كوردىك، باقىت بارىن دا بايقاماعان ەكەنبىز.

– بۇنى دا بىلەمىن.

– ەندi ەشتەڭە جوق.

– نەگە؟

– بiز قايتىپ ەشقاشان كەزدەسپەيمiز.

– راس.

– مەن وتكەن ءومىرىمدى ويلاپ تىرلىك كەشىپ جاتىرمىن.

– بىراق، كىم بىلگەن، مۇمكىن، كەيiن ءبارi بولاتىن شىعار، ءومىر دە، جارقىن كەزدەسۋلەر دە.

– سوندا، اجال قاشان كەلەدى؟

– ەشقاشان.

– شارشاپ قالمايمىز با؟

انام كۇلدى. پەردە تۇتپاعان تەرەزەدەن كوشە شامدارى نازارعا تۇسەدi. تەرiستiكتەن ۇيiرiلگەن سۋىق جەلدiڭ ۋiلi قۇلاققا جەتەدi. انام ورنىنان تۇردى. كوزiندە بەلگىسىز ءبىر قۋانىش، قۇپيا شاتتىق، الىستان ءۇمىت كۇتكەن جايدارى كۇلكى بار. ول شاۋگiمدi گازدان الىپ، اققۇماندى قامدادى دا، قايتادان ورىندىعىنا كەلiپ جايعاستى.

حIII تاراۋ

قاراعايلىدان تاڭ ساۋلەسi جوتانى شومىلدىرعاندا، شىققانبىز. اۆتوبۋس iلگەرi ەنجار ۇزاپ بارا جاتىر. تەرiستiكتەن ەسكەن تۇنگi سۋىق جەل مۇلدەم باسىلىپتى. جيىرما مينۋت بويى تىنىمسىز جۇيتكiگەن كولىك ۇلكەن كولگە جەتكەن سوڭ، قارقارالى قالاشىعىنا كەلiپ كiردى. بiز قالاشىقتى قاق جارىپ ءوتiپ، قاراعاندى باعىتىنا، باتىسقا تارتقان قاراماي جولعا ءتۇسiپ كەتتiك تە، ءبىراز ءجۇرىپ بارىپ، سول قاپتالىمىزعا بۇرىلدىق. قارسى الدىمىزدان تاسبۇلاق ەلدi مەكەنi كوزگە ءتۇستى. ەلدi مەكەندi ايال قىلماعان بەتi ارتقا تاستاپ، قالىڭ ورمانعا سiڭiپ، كوز ۇشىنان جىلدام جوعالدىق. جول وڭ قاناتىنا قيعاش تارتقان، لاز ماشيناسى شايقالىپ كەتتى، اۋىر جۇكپەن اقىرىن تەڭسەلىپ بارىپ قايىرا تۇزەلiپ الدى. ناۋا جول بىرتە-بىرتە سولعا تارتىپ، ماشينا قابىرعالاي ءجۇردى، شاي قايناتىم ۋاقىت وتپەي، الدىمىزدان دەمالىس ۇيلەرi كەزiگە باستادى. بiز ءارi قاراي كەدەرگiسiز جونەي بەردiك. وڭ جاعىمىزدان باسقا دەمالىس جايى كورىندى. دوڭعالاقتار باعىتىن وزگەرتتi. جۇرگiزۋشi ەكi پاتەرلi جەر ءۇيدiڭ iرگەسiنە يەك ارتىپ بارىپ، تiزگiنiن iرiكتi. تىسقا اۋەلi اسقات جاقانۇلى شىقتى، قىزدارعا قولىن سوزىپ، تۇسۋگە كومەكتەسiپ جاتتى. بiز جۇكتەردi تۇگەل جەرگە تاستاپ، سالوندى بوساتىپ قويدىق. اسقات جاقانۇلى دەمالىس ورنى قوجايىنىمەن سويلەسۋگە كەتiپ قالدى دا، كەشiكپەي، قاسىنا شاشى بۋرىل ەگدە ادامدى ەرتiپ كەلە جاتتى. تاياپ كەلدى دە، اسقات بiزدi تانىستىرىپ ءوتتى.

– نەشەۋسiڭدەر؟ – دەدi ول.

– سەگiز، – دەپ جاۋاپ قايتاردى قۇرمەت.

– وسى ۇيگە كiرiپ، ورنالاسا بەرiڭدەر، كورپە-جاستىق-تى قويمادان الاسىڭدار.

– قازiر مە؟

– قازiر دە بولادى.

قۇرمەت يگiلiكۇلى ەكەۋمiز قوجايىنعا ەرiپ، جۇك قويماسىنا قاراي بەتتەدىك. قاراعاي مەن شىرشا ءيىن تiرەسە وسكەن شاعىن توعايدى بويلاي ءجۇرiپ، اشىق الاڭقايعا كەز بولدىق. قويان جون ءدوڭدi اسىپ، ارعى بەتكەيىنە شىققاندا، جۇك قويماسى جانارىمىزعا iلiكتى. كەنەت قوجايىن توقتاي قالدى دا، قالتاسىنا قولىن سۇعىپ، تەمەكi قورابىن شىعارىپ، شىلىم ۇسىندى. بiز باسىمىزدى شايقادىق. ءوزi بiر تالىن سۋىرىپ الدى دا، تiسiنە قىستىرىپ، قوراپتى قالتاسىنا قايتادان سالىپ قويدى. وتتىعىن جاعىپ، تەمەكiسiن تۇتاتتى. اۋاعا بۇرق ەتiپ ءتۇتiن جايىلدى. ەگدە ادامنىڭ ەكi بەتi شاراپتى ولشەۋسiز كوپ iشكەندiكتەن، كۇپ بولىپ iسiپ، ءتۇسi قارا قوشقىلدانىپ، بۇزىلىپ كەتiپتi. بويى تىم الاسا، كوزدەرi بويىنا سايكەس ەمەس، بادىراق. ول شىلىم سورىپ تۇرىپ، قۇرمەت يگiلiكۇلىنا جاسقانشاقتاي قارادى.

– ماعان قىز بار ما؟

داۋىسى ءبiرتۇرلi سەنiمسiز ەستiلدi.

– جiگiتتەر مۇندا ءوز قىزدارىمەن عانا كەلگەن.

– تۇندە بiر-بiرiمەن رەنجiسiپ قالاتىندار بولادى عوي.

– بولادى.

– سوندا قۇلاعدار ەتىپ... دەگەنiم عوي.

– قولقاڭىز قيىن، – دەدi قۇرمەت.

مىنا شال – جەككورiنiشتi. تەمەكiسiن اپىل-عۇپىل

ەكi-ءۇش مارتە سوردى دا، جەرگە لاقتىرا سالدى. ءوزi-نiڭ قولدارى بiردەڭە ۇستاعاندا، قالتىراپ كەتەدi, بىراق قالتاسىنا سالىپ جۇرگەندە، ءدىرىلى مۇلدەم باي-قالمايدى.

بiز كورپە-جاستىقتى سەگiز ادامعا ساناپ الدىق تا، توبەشىكتi كەرi اسىپ، قوجايىنعا كورiنبەي كەتتiك. دالاعا ساماۋىر شىعارىپ، وت جاققانبىز – مۇرجاسىنان كوك ءتۇتiن يرەلەڭدەپ، جوعارى تارتتى. ۇيگە بارىپ كiرسەك، كەڭ بولمەسiنە داستارقان جايىلىپ، ۇستiنە شاراپتار تiزiلiپ قالىپتى. ارداق سابىرقىزى قياردى اسحانا پىشاعىمەن تۋراپ، سوسىن قايماققا بۇلعاپ، ەپتەپ تۇز سەپتi. تۇز سەۋىپ بولعان سوڭ، قىزاناقتى iرiلەتىپ تۋراۋعا كiرiستi. باشيرا سابىرقىزى ۇزىن ساكiنiڭ ورتا تۇسىندا وتىرىپ، ماعان نازار تاستاپ، اقىرىن كۇلiمسiرەدi. مەن وعان تاقاپ كەلiپ، جانىنان تiزە بۇكتiم.

– قارقارالى تاۋىنىڭ اۋاسى قانداي تاماشا، – دەدi ول.

– ءيا.

– ارداق سەنى رومان جازىپ جاتىر دەگەن.

– شىن.

– كەيىپكەرلەرىنىڭ ىشىندە ءوزiم دە بارمىن دەيدi.

– بار.

– مەن شە؟

– بiلمەيمiن.

– روماندا جۇرەتiن بولسام، ەلدiڭ ءبارi وقىر ەدi.

– وقىمايتىن دا شىعار.

– ەگەر جاقسى رومان بولسا، نەگە وقىمايدى.

– كىتاپتىڭ باسىنا كۇن تۋدى.

– نە بولدى؟

– قازiر ادەبيەت ەشكiمدi قىزىقتىرمايدى.

– قىزىقتىرادى.

– مەن و باستان وسى كiتاپتى جازامىن دەپ، الدىما ماقسات قويعانمىن، سوندىقتان ونى ايتەۋiر ءبىر جازۋ قاجەت.

– سول ءۇشiن عانا ما؟

– كiتاپ جەتپەگەن مۇراتىمنىڭ جالعاسى ءتارىزدى.

– سوندا شىعارماشىلىق وكىنىشتىڭ ورنىن تولتىرا ما؟

– ءيا.

– ماعان ءومiر ءسۇرۋ ۇنايدى.

– ءوزiمدi, توڭىرەگىمدەگى ەلدi تاڭعالدىرعىم كەلدi, ەندi سونى باعامداپ كورسەم، ەشكiمگە قاجەت ەمەس تالپىنىس ەكەن. رومان ادامنىڭ تاعدىرى سياقتى، دۇنيەگە كەلگەنىن كوپ وقىرمان – بىلمەي كەتەتiن دە شىعار، سول بىلمەيتىندەر تۋىندىنى ەشقاشان وقىماعاندىقتان، بۇل شىعارما قاھارماندارىنا قۋانباستان ءھام رەنجى-

مەستەن – ومىردەن وزاتىن شىعار. روماننىڭ جازىلعا-نىن نە جازىلماعانىن، ءتىپتى، ەستىمەگەن كۇيى جەر قوينىنا اتتانادى، سوندا ولار، تەگى، سول ءبىر كىتاپ تاعدىرىنا ارالاسپاعان، قاتىسپاعان  وقشاۋ قالپىندا ماڭگi قايىرا مىلقاۋ الەمنiڭ وزiنە اينالادى.

– قازiر بارلىق ادام سونداي.

– مەنiڭ ءولi-تiرi ەكەنiمدi بiلمەيتiن، تەگىندە، جارا-تىلعانىمدى قۇلاعى شالماعان كiسiنiڭ بار ەكەنiن توپشىلاسام، كوڭىل-كۇيىم ءبىرتۇرلى جامان بولىپ كە-تەدi. بۇل – وسى بەيتانىس سانا يەسi ءۇشiن ناق مەنىڭ عۇمىرىمنىڭ قۇنى جوق دەگەنگە سايادى ەمەس پە.

ارداق سابىرقىزى قولىن سۇرتە باستادى. ءسۇرتiپ بولعان سوڭ، شۇبەرەكتi داستارقاننىڭ شەتiنە تاستاي سالدى.

– اڭگiمەلەرiڭ جاندى جابىرقاتادى، مۇڭعا تولى، – دەدi ول.

– ءبارىمىز دە قاپادارمىز.

– ءپالساپا iش پىستىرادى.

– قايتiپ؟

– سەنi تىڭداسام دەيمiن؟

– نيتسشە مەن شوپەنگاۋەردەن تۇسiنگەنiمدi ايتايىن با؟

– دانايدىڭ رومانى قانداي بولادى ەكەن؟ – دەدi باشيرا سابىرقىزى.

– ءوزiمiز جايلى.

– ارداقتىكi دۇرىس پا؟

– جوباسى كەلەدى.

– ءپالساپانى دوعارايىق، – دەدi قۇرمەت يگiلiكۇلى.

– قۇرمەتكە ءپالساپانىڭ كەرەگi جوق. ال، پالساپاعا قۇرمەت كەرەك.

ارداق سىڭعىر ەتiپ كۇلiپ الدى.

– كەرەك.

– نەسi?

– دانايدى اۋىق-اۋىق ۇعىپ قالۋ ءۇشiن.

تابالدىرىقتان اسقات جاقانۇلى كورىندى. ساماۋىر كوتەرiپ، جىلدام بەرi ءجۇردi. شوعى وشپەگەن ساماۋىر ىزىڭداپ كەلەدi.

– داناي، تورگە ءوت، – دەدi ول.

– ءوتتىم.

– اراقتى اشايىن با؟ – دەدi رامازان توكەنۇلى.

– اش.

– قۇرمەت شىداماي بارادى.

– ىشىمدىك كوڭىلدى دەمەيدى، شاراپ iشكەندi جاقسى كورەمiن، – دەدi ول.

– ارداقتىكi از.

– تاعى قۇيايىن با؟

– جەتەدi دەيمiن.

– رامازان، باشيرانى ۇمىتىپ باراسىڭ.

– ەلميرا شە؟

– مۇلدەم تاتىپ المايمىن.

– سۆەتاعا قۇيۋعا بولادى، – دەدi اسقات.

– داناي تىلەك ايتسىن.

– قۇرمەت، ءوزiڭ كوتەرتسەڭشi.

– جوق، سەن.

– اسقات جانە ونىڭ دوستارى ءۇشiن.

– ارداق ماس بولىپ قالامىن با دەپ قورقادى.

– اسەكەڭ ەسكەرتتى، وندا كەتتىك.

– اسەكەڭ ءۇشiن.

– ونىڭ دوستارى ءۇشiن، – دەدi رامازان توكەنۇلى.

مەن جۇتىپ سالىپ ەدiم، بيداي اراق وڭەشiمدi جىرتىپ وتكەندەي بولدى دا، كەۋدەمە جەتiپ، اينالاسىن قىزدىرا باستادى.

– تاعى جالقى توست، – دەدi قۇرمەت يگiلiكۇلى.

– رامازان، قۇيا بەر.

– ەلميراعا ەپتەپ تولتىرايىن با، اسەكە.

– ءيا.

– Iشپەيمiن.

– Iشپەسەڭ دە.

– قىزدار ءۇشiن iشەيiك، – دەدi ارداق سابىرقىزى.

ءجۇزi كۇلكiگە شومىلدى، سوسىن اسقات جاقانۇلىنا ۇرلانا كوز تاستادى.

– ارداقتىڭ ۇسىنىسىنا تارتىپ جiبەرiڭدەر.

– اسەكە مەنi قولدادى، – دەدi ارداق.

بiز توڭكەرiپ تاستادىق. اراقتىڭ كەرمەك ءدامi سەزiلمەي بارادى. رامازان توكەنۇلى تاعى دا قۇيىپ قويدى. قيار سالاتىنان كiشكەنە جەپ كوردiم دە، ارتىنان نان تiلiمiن شەتىنەن تىستەدىم. باشيرا سابىرقىزى ءارi بۇرىلا بەرىپ مەنi شىنتاعىمەن قاعىپ كەتتi. قاعىتا سويلەدى.

– كەشiر.

– ەشتەڭە ەتپەيدi.

– ماسايىپ قالدىم، – دەدi ول.

– كونياكتان كوكتەيل جاساپ بەرەيiن بە؟

– راقمەت.

– سەن ءۇشiن.

مەن سiلتەپ جiبەرىسىمەن، iلە-شالا باشيرا سابىر-قىزى دا كوتەردi. ول ريۋمكاسىن ۇستەلگە قويا سالىپ، شانىشقىسىمەن سالات تۇيرەدى.

قىزاناقتان تۇيرەپ الىپ، اۋزىنا اپاردى دا، جەۋ-گە كوشتi. جۇتىپ بولعان سوڭ، كوزi جاساۋراپ، ماعان قارادى.

– Iشۋدi ۇيرەنە الماي-اق قويدىم، – دەدi.

بيداي اراقتان تەڭ ەتiپ قۇيىپ، بiز ءالسiز سوعىستىرىپ، تاستاپ الدىق. اۋزىمىزدى اراقتىڭ كەرمەك ءدامi بiلiنەر-بiلiنبەس شايىپ ءوتتi. رامازان توكەنۇلى تىسقا شىعىپ كەتكەن، كەشiكپەي ويناقى اۋەن كەشكi قارقارالى ورمانىن اسەم كۇيگە بولەدi. ول قايتىپ كەلدi. وكشەسiن باسا، ماناعى قوجايىن شال ەسiكتەن كورiندi. قولىندا ون التى ميلليمەترلiك اڭشى مىلتىعى بار. ول پاڭ، كەربەز پiشiنمەن قارۋىن بۇرىشقا سۇيەپ قويدى دا، جورتا ءتۇسىن سۋىتىپ، بiزگە تاكاپپار قارادى.

– رىسبەك اعا، بەرi ءوتiڭiز، – دەدi اسقات جاقانۇلى.

– تىنىش پا؟

– ءيا.

– دەمالىڭدار، بiراق تىنىشتىق بولسىن، – دەدi ول.

رامازان توكەنۇلى وعان ۇلكەن قىرلى ستاقانعا تولتىرىپ بەردى. رىسبەك قوجايىننىڭ الدىنا توسىپ ەدى، ول ستاقاندى ۇستاپ، ەكi يىعىن كەرىپ، تەرەڭ تىنىستادى دا، لەزدە iشiپ جiبەردi. ۇستەلدەن نان تiلiمiن الىپ، ۇزاق يiسكەدi. سوسىن بەرi بۇرىلدى.

– اسقات، سەنiمەن سويلەسۋ كەرەك.

اسقات ورنىنان تۇرەگەلدi دە، ونىڭ – سوڭىنان ەردi. ەكەۋi دالاعا شىعىپ كەتتى. ماگنيتوفوننان ۆانەسسا پارادي ورىنداۋىنداعى “Joe le taxi” اۋەزi قۇلاعىمىزعا جەتتi. بiزدiڭ بيلەگىمىز كەلىپ، جابىلا تۇرا باستادىق. كوڭىلىمىزدى ءتاتتi ءبىر تۇيسiك توڭىرەكتەپ كەتپەي ءجۇر. بويىمىزعا تاراعان اراق ۋىتى ءان اسەرiمەن كۇشەيە تۇسەدى. اسەمدىككە، ۇيلەسiمدiلiك الەمiنە جەتەلەپ اكەتەدi. مەن باشيرا سابىرقىزىمەن ۇزىن، كۇڭگiرت دالiزدە بيلەي جونەلدiم. ەكەۋمiز ىرعاقپەن تولىقسىپ، شىر كوبەلەك اينالىپ، تورگە ىلگەرىلەدىك، سوسىن ەكپiندەي شالقىپ، تەڭسەلىپ دوڭگەلەپ كەتە بەردiك. ساز ەرتە، قالت ۇزiلگەن ۋاقىتتا بiز بوساعا جاققا جەتiپ قالعانبىز. “Ace Of Base” توبىنىڭ “All That She Wants” اۋەنi ەستىلدى دە، بiز سونى بيگە ەلتiپ، قوزعالىپ كەتتiك. وسى ساتتە اسقات جاقانۇلى كىردى. ول سوڭىنا بۇرىلىپ، سويلەپ تۇردى.

– بولمايدى، – دەدi.

– بiرەۋi ارتىق شىعار، – دەدi قوجايىن شالدىڭ داۋىسى.

– بولمايدى. جiگiتتەردiڭ ءوز قىزدارى.

– وسىندا جينالعاندا، ەسكەرگەن ءجون ەدi.

– كەيiن.

– كەيiن بە؟

– ءيا.

داۋىس جاۋاپ قاتپاي قويدى، اسقات جاقانۇلى بەرi ءجۇردى. قۇرمەت يگiلiكۇلى ارداقتى ەرتiپ كەلە جاتتى دا، تابالدىرىقتىڭ تۇسىندا تەرىس اينالىپ، دالانى قىمتاعان قاراڭعىلىققا ءسىڭدى. اسقات ماعان تاقاپ كەلدi.

– تۇسiنبەي قالدىم.

– قىدىرا بەرسiن، – دەدi ول.

– اعاتتىق جاساما.

– مەن ءۇشiن ەشكiم ەمەس.

– بەكەر.

– نە iستەيiن؟

– قىز ۇناسا، قىلىعىنا ءتوز.

– تاكاپپارلىعىن ايتامىن، ىزامدى كەلتiرەدi.

– سوندا دا.

– ارداقتان باسقا دا قىزدار بار شىعار.

– ورعا جىعاتىن ورام.

ەسiك جاققا رامازان توكەنۇلى باشيرا سابىرقىزىن قولتىقتاپ كەلەدi. ەكەۋi قۇشاقتاسىپ العان. جىلدام باسىپ، بوساعادان ءوتiپ، قاراڭعىعا قۇلادى.

– باشيرا دا كەتتى.

– اسقات، ەسiڭدە مە، ماقتاۋشى ەدىڭ عوي.

– ەسiمدە.

– ساعان كەت ءارi ەمەس ەدى.

– قىدىرا بەرسiن، – دەدi ول.

ۆالس شىرقالدى دا، اسقات ەلميرا تۇرسىنقىزىمەن شىر كوبەلەك اينالا جونەلدi. ولار كوپ بيلەگەن جوق. كiرەبەرiسكە تامان جىلجىپ باردى دا، قىسقا شۇيiركەلەسiپ، لەزدە كوزدەن تاسا بولدى.

كاسسەتا اياقتالىپ قالىپتى. ءدالiز iشi كومەسكi تارتادى. تەرەزە جاقتاۋىنا سۇيەنiپ، سۆەتا تاڭاتقىزى ويعا شومىپ تۇر. مەن قاسىنا تاياپ كەلدiم.

– ۇيقى قىستى، – دەدi ول.

– مەن كەش جاتىپ ۇيرەنگەنمiن.

– قىدىرامىز با؟

– زاۋقىم جوق، – دەدiم.

سۆەتا كiدiرiپ قالدى.

– عافۋ ەت.

– كەشتىم، – دەدى كۇلىپ.

– وكپەلەمە.

– جارايدى، ۇيىقتاۋعا كەتتiم.

باعانا داستارقان جايىلعان بولمەگە كiردi دە، جولاي شىرىن iشiپ، تۇكپiر ءۇيدىڭ ەسiگiن اشتى. ءارi قۇلاپ كەتكەن ول قاراڭعىلىق قۇشاعىنا جۇتىلدى. الاكولەڭكە ءدالiز الابوتەن كۇڭگىرت – قاڭىراپ بوس تۇر. مەن سۆەتا سۇيەنگەن تەرەزەگە قاراي ءجۇردiم دە، اينەكتەن تىسقا نازار سالدىم. قارقارالى ورمانى ماناۋراپ، ايلى ءتۇننiڭ بارقىت ماقپالىنا، تىنىشتىق قۇشاعىنا جايباراقات باتىپ، ءبىر ۋاق سىبدىرسىز قالعيدى. قاراعايلى ورماننان جوعارى، باتىس كوكجيەكتەن – تاۋدىڭ ەكى جاق قيا بەتى اي جارىعىندا الابارقىن تارتىپ قاراۋىتادى. ءۇي iرگەسiنەن باشيرا سابىرقىزىنىڭ اشۋلى داۋىسى ەستiلدi. اياق تىقىرى شىقتى. بىرتىندەپ الىستاپ بارا جاتىر. اقىرى جوعالدى. كەۋدەمدە تىرشىلىكتى وگەيسىگەن كوڭىلسىزدىك وياندى.

ءحIۇ تاراۋ

الماتىدا كۇن ىسىپ كەتiپتi. پويىزدان تۇسكەن بەتتە تاكسي جالداپ، نۇرلىبەك اسقارۇلىنىڭ ايالداعان پاتەرiنە iزدەپ باردىم. ول اۋلا ىشىندە جولىقتى، بiز قۇشاقتاسىپ، جىلى شىرايمەن امانداستىق. اڭگiمە شiلدەنiڭ اپتاپ ىستىعىنا ويىسىپ، سىراحاناعا بارىپ كەلۋدi ماقۇل كوردiك. ءبىز گوركي باعىنىڭ كiرەبەرiسىندە ورىن تەپكەن “ۆيگۆام” سىراحاناسىن قۇپ كورىپ، ەكەۋمiز ماشينا توقتاتىپ، گوگول كوشەسiمەن جونەپ كەتتىك. مەجەلى جەرگە جەتكەندە، نۇرلىبەك شوپىرعا اقىسىن تولەدi, ۇستىنە ازىن-اۋلاق اقشا قوسىپ بەردى. جۇرگiزۋشi ريزاشىلىعىن بiلدiرiپ، ەسiكتi اينالىپ بارىپ ءوزi اشتى. بiز سول تۇستان ءتۇسiپ قالدىق.

Iشكە اتتاعانىمىزدا، جۋان تاقتايلاردان قۇراستى-رىلعان اعاش ۇستەلدەر نازارعا iلiكتi. قابىرعالارىن وڭدەلگەن اعاشتاردان جونىپ جاساپ، ءۇستىن جىلتىر بوياۋمەن سىرلاپ تاستاعان. بiز ورتا تۇستاعى ۇستەلگە وتىردىق. تورگi ەسiكتەن الدىنا الجاپقىش بايلاعان داياشى شىقتى. قولىندا سىرا تولى گرافين. ول شيراق باسىپ كەلدi دە، گرافيندi ۇستەلگە قويىپ، قويىن داپتەرىن سۋىردى. مانتىدان باس تارتىپ، كەپتiرiلگەن تۇقى اكەلۋدi سۇرادىق. داياشى ەشتەڭە تۇرتپەگەن قويىن داپتەرىن قالتاسىنا قايىرا سۇعىپ، ءارi اينالىپ، داستارقاننان ۇزاپ بارا جاتتى. جاڭا شىققان ەسiگiنە قاپىل جىلدام كىرىپ، سول جاعىنا بۇرىلىپ، كورiنبەي كەتتى. نۇرلىبەك ەكi بوكالعا گرافيننەن سىرا قۇيدى دا، بiرەۋiن ماعان قاراي ىسىرىپ قويدى. مەن بوكالدى الىپ، كەنەرەسiنەن ەپتەپ ۇرتتادىم. سىرا سالقىن، ءدامى جاعىمدى ەكەن.

گرافيندi ءۇنسiز iشiپ تاۋىسقان ەكەۋمىز داياشىنىڭ قايتا ورالۋىن كۇتiپ وتىرعانبىز. داياشى ەسiكتەن كورiندى. ول تاباق ۇستاپ كەلە جاتقان. قولىنداعى ىدىس تولى جايپاق تاباق جۇرگەن سايىن اقىرىن تەڭسەلەدى. تارەلكەلەردە ءبىر-بىردەن كەپكەن، تۇزداعان تۇقى بالىق، وعان قاتار بiر گرافين سىرا تۇر. تەز باسىپ، وقىس تاياپ كەلدى دە، اۋەلi ەكى بالىقتى ءتۇسiرiپ، سودان كەيiن سىرانى الىپ، الدىمىزعا قويدى. سوسىن داياشى تاباعىن كوتەرiپ، كەتiپ قالدى.

– بۇگiن “ازيا داۋىسى” بايقاۋىنىڭ گالا-كونتسەرتi, – دەدi نۇرلىبەك اسقارۇلى.

– بارايىق.

– ايدانا وسىندا ما؟

– ءيا.

– ول باراتىن شىعار؟

– بارادى.

– كورمەگەلi قاشان.

– ونى ما؟

– ءيا.

– كەشە كەلۋi كەرەك-ءتى.

– قايدان؟

– تاشكەنتتەن.

– جاز بويى تۇك بiتiرمەدiم، – دەدi نۇرلىبەك.

– ۇيلەنەتiن ۋاقىت تايادى ما؟

– ويلانىپ ءجۇرمىن.

– مەن دە.

– كەيدە بەينەتتىڭ ءبارى بەكەر ءتارىزدى.

– راس، وسى تالاي ادام ۇيلەنبەي-اق تiرلiك كەشتى ەمەس پە؟

– بىراق، سالت باستى ساباۋ قامشى بويداق ءومىر كىمدەرگە وپا بەرگەن. جالعىزدىق قۇدايعا عانا جاراس-قان.

– سوندىقتان، قايعىمىز دۇرىس.

– ارينە، دۇرىس.

– ايدانا ساماتقىزى ەشقاشان تۇرمىسقا شىقپاي-مىن دەيدi.

نۇرلىبەك بوكالدى تولتىرىپ الدى دا، تۇبiنە شەيiن ءسiمiردى. سوسىن بالىقتان تۇتەلەپ ءۇزiپ، اۋزىنا سالدى. ول كوزiن تومەن ءتۇسiردi.

– ونى ۇمىتا الماي ءجۇرمiن.

– كورiكتi, اجارلى ۇرعاشى كوپ قوي.

– ماحاببات مەن ءۇشiن تاقسiرەت بولسا دا، سەزiمiمدi جەڭiپ شىعا الامىن.

– بىلەمiن.

– بiراق، سوندا قانداي قىزىق قالادى.

– اۋەلى ونى ۇمىتساڭشى، ارتىنان قىزىق نارسە ءوزi كەلەدi.

– ەشتەڭەدەن قورىقپايمىن. ولiمنەن دە. تەك عۇ-مىرعا دەگەن قۇشتارلىعىمدى جوعالتىپ السام، قايتىپ بiردەڭەگە قىزىقپاي كەتەمiن بە دەپ قورقامىن.

– تۇسiنەمiن.

بiز سىرادان iشتiك تە، ءۇنسiز قالدىق. نۇرلىبەك تەرەڭ ويعا باتقان. مەنi بەيمالىم قاۋىپ بيلەدi. داياشى جاڭا ادامدارعا قىزمەت كورسەتiپ جاتتى. ەكەۋمiز ورنىمىزدان تۇردىق. ءبىزدى كورىپ، داياشى بەرi ءجۇردى.

ول شوتىن قاعىپ، تاماق قۇنىن ەسەپتەدى. بiز اقى-سىن تولەپ، تىسقا ماڭدايىمىزدى تۇزەدiك. ايالدامادان ايداناعا تەلەفون شالىپ، قابانباي باتىر مەن لەنين داڭعىلىنىڭ قيىلىسىندا جولىعاتىنىمىزدى ايتتىق. نۇرلىبەك توعاي ىشىمەن سەرۋەندەپ قايتۋدى ۇسىندى، سونسوڭ باقتىڭ ەڭسەلى قاقپاسىنا قاراي اياڭداپ كەتتiك.

باقتان شىققاندا، كۇن كەشكiرiپ قالعان. بiز تاكسي الىپ، قيىلىسقا كەزدەسەتiن مەزگiلدەن ەرتە جەتتiك. ونى كۇتiپ، ساكiدە ويعا بەرiلiپ، شارشاي باستادىق. ايدانا ەداۋىر كەشىكتى. ءبىز ونى جولدى قيىپ ءوتiپ كەلە جاتقاندا ءبىر-اق بايقادىق. جيەككە تاقاعاندا، بiزدi اڭعارعان ايدانا سىپايى كۇلiمسiرەدi. وعان قارسى جۇردiك. جاقىنداپ كەلگەن نۇرلىبەك ەكەۋمiز ەرنiمiزدiڭ ۇشىمەن بەتىنەن وپتىك. ۇستiندە جاسىل ءتۇستi, ىقشام، ادەمى، قونىمدى پلاشش، موينىنا جۇقا اق شارف تاعىپ الىپتى، شاشىن جايىپ جiبەرiپ، كەكiلiن بiر جاعىنا قايىرىپ تاراپ قويىپتى. كيگەن ءتۇسسىز كاپرون شۇلىعىنا جىلتىر قارا ءتۋفليى جاراسا كەتiپتi. ول بiز امانداسقان سوڭ، شاشىن كەرi سەرپiپ، ماعان ەزۋ تارتا قارادى.

– قارقارالىعا قالاي بارىپ قايتتىڭ؟

– جاقسى.

– مەنi ۇزاتپاق بولدى.

– جiگiت ناشار ما؟

– سىمباتتى.

– ماعان انام كەلەر جازدا ۇيلەن دەدi.

– كەلiستiڭ بە؟

– جوق.

– وسى ءومiردiڭ ءوزi تاماشا سياقتى.

– ەشقاشان ۇيلەنبەي مە؟

– ءيا.

اۆتوبۋس كەلiپ، جىلدامدىعىن iرiكتi. بiز مiنiپ الدىق تا، ەڭ ارتقى ورىندىققا بارىپ جايعاستىق. جۇرت كىرىپ جاتىر. Iرگەمiزدەن قوڭىر ءتۇستi بىلعارى كۇرتەشە كيگەن تالدىرماش ەكi قازاق قىزى تiزە بۇكتi. ولار ساعىز شايناپ، ساقىلداي كۇلiسiپ الدى. اۆتوبۋس ەسiكتەرiن جاپتى دا، موتورىن iسكە قوسىپ، جولعا ءتۇستى. سول قاناتىمىزدان جيىرما بەس قاباتتى قوناقۇي كورiندى، سوسىن شىرشالار اراسىنان ۇلكەن تاس تاقتاعا جازىلعان، “قازاقستان” دەگەن iرi ارiپتەر قاراۋىتا بەردi. جازۋ بادىرايىپ تۇر. ىلگەرi تالپىنعان اۆتوبۋسقا iلەسە الماي بiرسiن-بiرسiن كەيىندەپ بارادى. باسىندا تاۋعا قاراي اقىرىن ءجۇرiپ، سوڭىرا جۇرگiزۋشi جىلدامدىقتى وقىس ارتتىرىپ الدى.

بىتىراعان ۇيلەر قوس قاپتالدان شاشىراپ قالىپ جاتىر. مەدەۋ شاتقالىنا قينالىپ ازەر شىعىپ كەلەدi. قوڭىر ءتۇستi بىلعارى كۇرتەشە كيگەن ەكi قىزدىڭ بiرەۋi ورنىنان تۇردى. ول ءۇستiن قاقتى دا، كەلەسi ورىندىقتىڭ ارقالىعىنان ۇستاپ، الىستاپ كەتتى. قۇربىسىنا قاراپ كۇلiمسiرەدi.

– نەگە كەتiپ قالدىڭ؟ – دەدi وتىرعانى.

– شاڭ.

– جەتكەنشە اياعىڭ تالادى.

– مىنا جەرگە كەلسەڭشi.

– ءوزiڭ كەل.

– شاڭ.

تۇرعانى وتىرعانىنان ادەمiرەك. اق قۇبا، سۇڭعاق بويلى، اققۋ مويىن، كەپتەر يىق، جازىق ماڭداي. اش بەلىنەن توگىلگەن ماقپال بەلدەمشەسى توبىعىنان تۇسەدى. ولارعا تەسiلiپ قالىپپىن. ايدانا شىنتاعىمەن مەنi ءتۇرتتi. بەتىمە قاراپ، قۋلانا جىميدى.

– ۇناي ما؟

– قايسىسى؟

– تۇرعانى.

– ۇنايدى.

– بiراق، ول ءالi جاس.

– ءيا.

– وتىرعانى، تەگى، قارا تورى، داناي اق سارىنى جاق-سى كورەدى.

– ماعان ەكەۋi دە ۇنامايدى، – دەدi نۇرلىبەك.

اۆتوبۋس قىسقى مۇز ايدىنى كەشەنىنە جەتپەي توقتادى. اسفالت جول كەشەن اۋزىنا دەيiن سوزىلىپ كەتە بارادى. ەكى قاپتالىنا ۇلكەندى-كىشىلى قاپتاعان لاپكەلەر، دۇڭگىرشەكتەر، دۇكەندەر ورنالاسىپ الىپتى. بiز اۆتوبۋستان ءتۇسiپ بارا جاتتىق. كۇرتەشەسi بار ەكi قىز سىرتقا تولىقسىعان توپقا قوسىلا بەرiپ، بiزگە بۇرىلدى دا، قاپىلىس جىمىڭ ەتتi.

– ولار ءبارiن ەستiپ قويىپتى، – دەدi ايدانا.

قوس قىز ءارi جىلجىپ، نوپىرگە ارالاسىپ كەتتى. بiز جول جيەگiن جاعالاي، بيiككە كوتەرiلە بەردiك. “مەدەۋ” مۇز ايدىنى عيماراتىنىڭ بەرگi قابىرعاسىنا اعىلشىنشا “Welcome” دەپ جازىپ، جانىنا قازاقشاسىن اۋدارىپ قويعان ەكەن. قوس وكپەدەن ەكi زاڭعار تاۋ قىسىپ كەلە جاتقانداي، قاسقيىپ تۇر. شاتقال iشi قالادان گورi سالقىن، دەنەمiز ىزعاردى سەزiپ كەلەدi. كۇن تۇنەرىپ، بۇلتتانىپ العان. بiز باسپالداقپەن كوتەرىلىپ، شارباق قاقپادان وتتiك تە، الدىمىزعا قارادىق. ەكى قاپتال كiسiگە تولى. مۇز ايدىنى ۇستiنە تاقتايدان ەدەن توسەگەن، سوسىن، اعاش ەدەنگە ساكiلەردى قاپتاتا جيناپتى. وعان دا كiسiلەر مول وتىرىپتى. شىعىس جاقتان بوس ساكiلەر كوردىك. سوندا بەت الدىق. ىزدەگەن ورنىمىز ەڭ سوڭعى قاتاردا، بiر شەتى ساحناعا تاقاۋ ەكەن. تەگىس وتىرىپ جاتىپ، قولايسىز جەردi تاڭداپ العانىمىزعا وكiندiك. “ازيا داۋىسى” كومپانياسىنىڭ جارناماسى ۇلكەن ەكراندا دوڭگەلەنىپ كورسەتىلىپ جاتتى. سازبەن كومكەرىلگەن جارناما ەكراندا جاقسى كورىندى. اپاق-ساپاقتا جارقىلداپ، سوڭى قۇلپىرىپ شىقتى. سودان كەيiن، بiرەۋ قۇبىلتىپ، جىلدامداتا سويلەپ، روزا رىمباەۆانىڭ ءان سالاتىنىن حابارلادى. ءانشi ورتا تۇستان بايقالدى. الدىمىزدا وتىرعان پىسىق جiگiتتەر بيداي اراعىن الىپ شىقتى. بiرەۋi ستاقانداردى جاعالاتىپ قۇيا باستادى. وزدەرi بiر-ءبىر ستاقاننان جونەلتكەن سوڭ، شولمەك ۇستاعان بوزبالا ءجۇزiن بiزگە بۇرىپ، مەنi قولىمنان تارتتى.

– Iشەسiڭدەر مە؟

– جوق، – دەدi نۇرلىبەك.

– مەن iشەمiن.

– قارىنداستىڭ ەسiمi قالاي؟

– اۋەلi تولتىرىپ بەر، نىسپىمدى ءوزiم-اق ايتامىن.

جالما-جان بوس ستاقان تاپقان جىگىت شۇپىلدەتە

قۇيدى. شاراپ ەرنەۋiنە دەيiن جىلدام كوتەرiلiپ كەلە جاتىپ، سىرتىنا توگiلدi.

– كوپ، – دەدi ايدانا.

– وندا مەن الايىن، – دەدi نۇرلىبەك.

نۇرلىبەك اسقارۇلى ستاقاندى الىپ، جۇتىپ سالدى. جiگiت قايتادان شۇپiلدەتتi. ايدانا توڭكەرiپ تاستادى.

– سەن شە؟

– زاۋقىم بولماي تۇر.

– مەن ىشەمiن، – دەدi ايدانا، – داناي ءۇشiن.

ستاقان قايتا تولتىرىلدى. ايدانا ساماتقىزى iركiلمەستەن تارتىپ جىبەردi, دامiنە اشىرقانىپ، الاقانىمەن اۋزىن باستى.

– ايدانا، ءوزiمiز ساتىپ الايىق، – دەدi نۇرلىبەك.

– بارعىم كەلمەيدi.

– سەرۋەندەپ قايتامىز.

– مەن بارا سالايىن.

ورنىمنان تۇردىم دا، تاس باسپالداققا جەتiپ، لاپكە جاققا ماڭدايىمدى تۇزەدiم. ءبىر شولمەك ۆيسكيمەن ورالسام، نۇرلىبەك كەتiپ قالىپتى. ايدانا كوزiمەن جەر شۇقىلاپ وتىر. ساحناعا ماقپال ءجۇنiسوۆا شىقتى. مەن تاقاپ كەلدiم دە، ايدانانىڭ قاسىنا جايعاستىم. ول باسىن كوتەردi.

– ونى رەنجiتiپ تاستادىم.

– ا-ا.

– مازامدى الا بەردi.

– نۇرلىبەك – دانىشپان جىگىت.

– ءيا.

– Iشەسiڭ بە؟

– ەندi اياپ وتىرمىن.

– مەن ەشتەڭە دەي المايمىن، بiراق بەكەر وكپەلەتتىڭ.

– ونىڭ كۇشتi بوكسشى ەكەنiن دە، كوپ نارسەدەن وزىق ەكەنiن دە، قايراتكەر تۇلعا ەكەنiن دە تالاي ەستiگەنمiن.

ايدانانىڭ داۋىسىنان ىزعار بiلiندi.

– مەن ونى جاقسى كورمەيمiن.

ۇنسىزدىك ورنادى.

– بۇل ءوزى سونداي قايعىلى ۋاقيعاعا اينالدى.

– تويىمىز بىتكەن جوق، بiز ءالى ىستىقكولگە بارامىز.

– سەنiمەن بiرگە ىستىقكولگە بارعانىم قالاي بولار ەكەن.

ول توسىلىپ قالدى.

– مەنi ءبارi جالىقتىردى، – دەدi بiر ۋاق.

– كiتاپ جاز.

– قولىمنان كەلمەيدى.

– Iشەيiك تە.

– ەكەۋمiز عانا ما؟

– ءيا.

– كوپ بولادى.

– سوندا دا.

– سەن ەشقاشان وكiنبەيتiن شىعارسىڭ، ۇنەمى ومiردەن ماعىنا تابا بiلەسiڭ.

– مەنىڭ دە قاسiرەتىم بار، – دەدiم.

ايدانا جابىرقاپ قارادى.

– سەن رومان جازىپ جاتىرسىڭ عوي؟

– ءيا.

– قانداي وكiنiش بولۋى مۇمكiن.

– جازىپ بiتكەن سوڭ، ەشكiم وقىماي قويسا شە.

– وقيدى.

– وسى سوڭعى جازعانىم بولادى.

– ايتقانسىڭ.

– كiتاپتاردىڭ ونسىز دا مول ەكەنىن بىلەسىڭ، قانشاما باي كiتاپحانالار بار، ءبارىن تۇگەل وقىپ تاۋىسۋعا بiر ادامنىڭ عۇمىرى جەتپەيدى.

– اقىن-جازۋشىلار دا قيساپسىز.

– ءيا، راس، ءجونسىز كوپ.

– بiراق، الەم ايتىلىپ بiتكەن جوق.

– ونى توماس مانن جازعان.

– Iشەيiك تە؟

مەن ۆيسكيدiڭ قاقپاعىن بۇراپ اشتىم دا، ستاقانعا قۇيدىم. ول ستاقاندى ۇستاپ، جايلاپ قىستى دا، الاقانىن جازىپ جiبەردi. ستاقان ەدەنگە سىڭعىر ەتiپ سوعىلىپ جارىلدى، جان-جاققا شىنىلار ۇشتى.

– Iشكiم كەلمەيدi.

– دوعار، ايدانا.

– قالاي تۇسiنبەيسiڭ، ونى مۇلدەم جاقسى كورمەيمiن.

– تۇسiنەمiن.

– ەشتەڭە تۇسiنبەيسiڭ.

– جىلاعانىڭ نە، مەن ساعان ەشقاشان وتiرiك ايتقان ەمەسپىن.

– ءبارiن سەزiپ ءجۇردiڭ سەن.

– بەكەر جىلايسىڭ، ايدانا، باسقاشا شەشۋگە بولاتىن ەدi.

– ماعان نە iستەۋ كەرەك ەدi, داناي.

– بiلمەيمiن.

– تەگى، بiرەۋدi سونشا سۇيەمiن دەپ ويلاماپپىن.

– ءبارi دە وتەدi.

– مەنi تاعدىر ۇنەمi اياعىمنان شالىپ جۇرەدi.

– دوعار، ايدانا.

ول اعىل-تەگiل جىلادى. ىقىلىق اتا باستادى. قولىمدى سوزىپ، جاۋىرىنىن قاپسىرىپ، باۋىرىما تارتتىم. ايدانا توقتاي الماي، بەت-اۋزىن كەۋدەمە تىعىپ، وكسىپ جىلاپ، ەگىلە بەردى. شاشىنان سيپادىم.

– بولدى، – دەدi.

كوزiن ءسۇرتىپ، جىلجىپ وتىردى.

الاتاۋدىڭ قويناۋى – تاس قاراڭعى. تىك جارتاس قيا شاتقالدىڭ اڭعارلى سايىندا، تۇنگى القاپتا وت شاشقان “مەدەۋ” كەشەنىندە نە iستەرiمدi بiلمەي وتىرىپ، ونى اياپ كەتتiم.

ءحۇ تاراۋ

ايدانا بۇرىن كەتiپ قالدى. مەن جۇمىسىمدى ءبىتىرىپ، ءۇش كۇن كەشiگiپ شىقتىم. تۇنگi ون بiر جارىمدا الماتىدان اتتانعان كولىك گەورگيەۆكاعا ەكiنiڭ شاماسىندا جەتتi.

قالعىپ كەتكەنiمدە، اۆتوبۋس قىرعىزستاننىڭ شەكاراسىن باسىپ ءوتiپتi. تاڭعى التىدا شۇعىل تەپكەن كۇش، قاتتى سەرپىننەن ويانسام، ىستىقكولدi جاعالاپ، سىرعىپ كەلەدى ەكەنبiز. كولدiڭ ار جاعىنان قاراۋىتقان تيان-شان تاۋ سiلەمi قارا ءۇزىپ قالىپ قويماي، سوڭىمىزدان ەرگەن الىپتاي – ىلەسەدى. تاۋ سiلەمi ەكى كوكجيەكتiڭ اراسىندا ىركىلىپ تۇرعان ايدىنعا قابات جاتىر. وڭ قاپتالىما كوزبەن شولىپ قاراعانىمدا، ءاردايىم قارلى شىڭدارىن قويدىڭ شاربى مايىنداي سەلدىرەگەن اق بۇلتتار ومىراۋلاعان تيان-شان تاۋ سiلەمiن كورiپ قالامىن. بiز سارى-وي ايىلىن ارتقا تاستادىق. اۆتوبۋس قاسقا جولدا قالاۋىنشا، ەمىن-ەركىن زىرلاپ، بiرتە-بiرتە چولپون-اتا شاارىنا يەك اسا باستادىق. شاار ايدىنعا تىم جاقىن ورنالاسقان. قالادان شىعىپ بارا جاتىپ، قايىرا ەلدi مەكەنگە كەزدەسە كەتتىك. اۋەلى كورگەن تاقتايشادا “بوستەرi” دەپ جازىلىپ قويىلعان. اۆتوبۋس جول جيەگiنە تاياۋ تۇرعان دۇكەنگە جەتە بەرگەندە، قالت توقتادى، مەن سول جەردەن ءتۇسiپ قالدىم دا، ازىراق ءجۇرiپ بارىپ، وڭ قاپتالىما بۇرىلدىم. تار، ەنسىز تروتۋارمەن جايباراقات اياڭداپ، “گۇلقايىر” دەمالىس جايىن اسىپ ءوتتىم دە، قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتi تىنىعۋ ورنىنىڭ قاقپاسىنا تاقاپ كەلدiم. اسپانمەن استاسا شالقىپ ىستىقكول جاتقان. ار جاعىنان تيان-شان تاۋ سiلەمi جازدىڭ ايسىز كوگىندەگى قۇسجولىنداي بولىپ جانارعا مۇنارتىپ جەتەدi. ساناتوري شتابىنان، تiزiمنەن ايدانا ساماتقىزى بولمەسىن تاۋىپ الدىم دا، دالاعا شىقتىم.

ول بولمەدە كiتاپ وقىپ جاتىر ەكەن. ەسiكتەن كىر-گەنىمدە، كiتاپتان باسىن كوتەرiپ، مەنi كوردi دە، جىلى كۇلiمسiرەدi.

– سالەم.

– ىستىقكول قالاي ەكەن؟

– تاماشا.

– ساعان ارناپ ماجار شارابىن اكەلدiم.

جولسومكەنi ورىندىقتىڭ ۇستiنە قويدىم. كورشi توسەكتiڭ ارقالىعىندا ەر ادامنىڭ گالستۋگى iلiنiپ تۇردى. ايدانانىڭ ءتۇرi بۇزىلىپ كەتiپتi. ۇيقىسى قانباعان ءتارىزدى.

– الiبەكتiڭ دوسى وسىندا.

– تانيمىن با؟

– تانىمايسىڭ.

– مىناۋ ساعان.

شاراپتى داستارقانعا قويىپ، سومكەدەن شوكولاد قورابىن شىعاردىم. ول توسەكتەن تۇرىپ، شاشىن قوبىراتىپ، كەيiن قايىردى. وڭ يىعىنا جيناپ، قولىمەن ۋىستاپ الدى.

– قازىر، جۋىنىپ كەلەيiن.

جەڭىل ساندالىن ءىلدi. ۇستiندە اق ءتۇستi سەلدىر توقىما، ومىراۋى اشىق. Iشiنەن سارى رەڭدى جەيدەشە، بۇتىنا جاسىل سپورت شالبارىن كيiپتi. شكافتان سۇلگiنi الىپ، سىرتقا بەتتەدi. شىعىپ كەتكەن.

وقىپ جاتقان كiتابىن پاراقتادىم. فرانسۋازا ساگان، “زدراۆستۆۋي، گرۋست”. مۇقاباسى ناشار تۇپتەلiنiپتi. كiتاپتى جابا سالدىم دا، توسەككە اۋناي كەتتiم. گالستۋك قايتادان كوزiمە ءتۇسiپ، ورنىمنان كوتەرىلىپ، قولىما الىپ كوردiم. پەر كاردەن تۋىندىسى. ەسiك سىقىرلاي اشىلىپ، ايدانا كورiندi. سالقىن سۋ ءوڭiن جادىراتىپ جiبەرiپتi. جايباراقات كىردى دە، سۇلگiنi شكافقا تاستاپ، ايناعا تامان باردى. شاشىن تاراۋعا كiرiستi.

– ۇمىتىپ كەتiپتi, – دەدi ول.

گالستۋكتى ارقالىققا iلە سالىپ، ۇستەلگە بارىپ، تiزە بۇكتiم.

– اشۋىڭا بولادى.

شاراپتىڭ تىعىنىن اشىپ، ەكi كەسەگە تولتىرىپ قۇيدىم. ول ورىندىققا كەلiپ وتىردى. ءIشتى دە، قايىرا كوتەرiلدi. كيiمدەرiن رەتتەپ جاتىر. كوزiلدiرiگiن ۇستادى. كيiپ الدى دا، ماعان قارادى. كەلبەتi كۇلكiگە شومىلدى.

– جاراسادى.

– تەزiرەك بول، جاعاجايعا بارامىز.

– قارنىم اشىپ قالىپتى.

– اسحاناعا سوعا كەتەمiز.

– مۇندا تانىس بiرەۋ بار ما؟

– ەشكiم جوق.

ول شىلتەرلى توقىماسىن شەشتi دە، توسەككە لاقتىرا سالدى.

– ءارi بۇرىلشى.

ءارi بۇرىلىپ وتىردىم. تۇيمە سىرت ەتiپ اعىتىلدى. بiردەڭە جەرگە سۋسىدى. ەكi اياق كەزەك-كەزەك ەدەندi تاپتادى. تۇيمە قايتادان سىرت ەتiپ سالىندى. بiردەڭە كيiلiپ جاتىپ، شۋ جوق بولىپ كەتتi.

– بولدى.

ايدانا بالاعى تiزەسiنەن شورت قيىلعان دجينسى شالبار مەن اق ءتۇستi كەڭ فۋتبولكا كيiپ الىپتى. فۋتبولكانىڭ ەتەگi كiندiك تۇسىنا جينالىپ، ءتۇيىلىپ تاستالعان. ول كۇلiمدەپ، جايناقى كوز سالدى.

– ءالi iشپەگەنسiڭ بە؟

كەسەنi قولىما الىپ، كەنەرەسiنەن اسىقپاي جۇتتىم. شاراپ تاماعىمدى قىتىقتاپ، كەۋدەمە قۇيىلدى.

– كيiمiڭدi اۋىستىرىپ ال، مەن سىرتتا كۇتەمىن.

ول تابالدىرىقتان اتتادى. تەز كيiمiمدi اۋىستىرىپ، تىسقا شىقتىم. ايدانا دالiزدە تەمەكi شەگiپ تۇر ەكەن.

– مىنا بولمە سەنiكi بولادى.

قاراما-قارسى ەسiكتi نۇسقادى. تەمەكiسiن تiسiنiڭ اراسىنا قىستىرعان قالپى قالتاسىنان كiلتiن سۋىرىپ، ءوز ەسiگiن ەكi بۇراپ جاپتى. ءتۇتiندi اششىسىنىپ، بiر كوزiن كiشكەنە قىسىپ العان بەتى اجارلانىپ بەرi اينالدى.

– كەتتiك.

ەكەۋمiز اسحاناعا سوعىپ، تاڭەرتەڭگi استى iشتiك تە، جاعاجايعا اپاراتىن جولعا تۇستiك. تاڭەرتەڭگi استا مايعا شىلانعان كۇرiش، سۇيىتىلعان قايماق جانە قۇيماق جەدىك. ايدانا ىلگەرى وزدى. سۇرلەۋ ءۇزiلىپ، جاعاجاي باستالدى، بiز جەڭiل تابiشكەمiزدi شەشiپ تاستادىق. قۇم ۇستiمەن سىلبىر iلبiپ بارامىز. تابiشكەمiزدi قولىمىزعا ۇستادىق. كول جيەگiنە تاياق تاس-تام جەردەن توقتادىق تا، كيiمiمiزدi باسىمىزدان اسىرا، سىپىرا باستادىق. ايدانا سارى ءتۇستi ومىراۋلىق پەن ەنسىز لىپا كيiپ الىپتى. جiڭiشكە بيكيني ومىرا-ۋىن تولىق جاپپاعان ەكەن، ءتوسى جوعارى تۇسىنان جارتىلاي اشىق. كiندiگiنiڭ اينالاسىن اپتاپ كۇن قاقتاپ، ازىراق توتىققان، ەپتەپ قىزارىپ تۇر. ول ەتەك-جەڭi مول سۇلگiسiن بiر شەتiنەن ءبۇرiپ ۇستاپ، جايىپ جiبەردi. قۇمعا توسەي جازدى. سۇلگi اسەم كiلەمدەي قۇلپىرىپ جايىلا كەتتى. ءوزi تiزەرلەي وتىرىپ، تۋ سىرتىنا قۇلاپ، شالقاسىنان جاتتى. مەن قاسىنا جانتايدىم. سوسىن، تولىقسىپ اۋدارىلىپ، شالقالاپ، اسپانعا كوز سالدىم. كوكتەن شۋاق توگىلدى. جىبەكتەي جايلى، ماقپالداي جۇمساق. توڭىرەك پەيىشتىڭ تورىندەي جايناق، جانناتتاي كورىكتى. كۇن قىزۋى تابانداپ ارتىپ كەلەدi. كوكiرەگiمiزدi ءالسiز قارىپ، ەندى جايلاپ كۇيدىرىپ بارادى. شاي قايناتىم ۋاقىتتان سوڭ، ءبىر قىرىمىزعا اۋناپ ءتۇسىپ، ەتپەتىمىزدەن جاتتىق. العاشىندا شۇعىلا ارقامىزدى جىلى ايمالاپ، راقاتقا باتىرا بەردi دە، سوڭىرا كۇن قاتتى ىسىپ، ءتانىمىزدى شىجعىرا باستادى. ايدانا تۇرەگەلiپ، كيiمiنiڭ اراسىنان تەمەكى iزدەپ تا-ۋىپ الدى. ول تەمەكى شەگىپ، ماعان قارادى.

– سۋعا تۇسەيiك، – دەدi.

– ءجۇر.

– بiردەن قويىپ كەتپەسەك، باتا الماي، كوپكە دەيiن تۇرىپ قالامىز.

– جارايدى.

كول جيەگiنە تاقاپ كەلدiك. مەن بiراز جالداپ باردىم دا، دەڭگەيi كەۋدەمە جەتكەن زاماتتا سۇڭگiپ كەتتiم. سۋ استىمەن باياۋ سىرعىپ كەلەمiن. ارەدىك اياعىمدى شۇعىل سەرپىپ قويامىن. ەكi قولىممەن كول iشiن قاق جارا، سۋسىپ الدىعا جىلجيمىن. تىنىسىم تارىلا باس-تادى. تۇنشىعىپ كەتiپ، سۋ بەتiنە تەز قالقىپ شىقتىم دا، شاشىمدى سiلكiپ جiبەردiم. جان-جاعىما شاشىمنان ۇزiلگەن تامشىلار شاشىرادى. سوڭىما كوز تاستادىم. ايدانا قۇلاشتاپ بەرi ءجۇزiپ كەلەدi. بىرقالىپتى ىرعاقپەن ەشقانداي قورقىنىشسىز جۇزەدi. مەن قارسى قۇلاشتاي جونەلدiم. ول دا جاعانى كوزدەپ، قيعاش تارتقان. ەكەۋمiز قاتار مالتىپ كەلەمىز.

– شارشادىم، – دەدi.

بايقاماي سۋ جۇتىپ قويعان.

– سويلەمە.

باسىن يزەدi. ەكەۋمiز كiشكەنە ءجۇزiپ بارىپ، تايىزعا جەتتiك تە، تۇرەگەلدىك. ول سىڭعىر ەتiپ كۇلiپ الدى.

– قورقىپ كەتتiم.

– نەگە؟

– دەنەم تارتىلىپ قالدى ەمەس پە.

– جاعاعا شىعايىق.

– تىم الىسقا جۇزدiك.

ەكەۋمiز كولدەن شىقتىق. ورنىمىزعا اۋناي كەتىپ، كوزiمiزدi جۇمدىق.

– توڭدىڭ با؟

– ءيا، – دەدi كوزىن اشپاعان كۇيى.

– قازiر جىلىنامىز.

– جاقسى ما؟

– جاقسى، – دەدiم كوزiمدi جۇمىپ جاتىپ.

– كەشە كۇنi بويى جاعاجايدان شىقپاي قويدىق.

– سول قىزىعىڭدى بۇگiن تاعى قايتالايىق.

– الگى، اناداي جاعاجاي جاساپ كورسە، تەگى، ايتشى، نەسى جامان.

– قىزىق بولار ەدi.

– جالاڭاش جۇرگەندi ۇناتامىن، – دەدi ول.

– قۇلىن مۇسiندىلەر ءۇشiن راقات.

– راقمەت.

– ماقتاعانىم ەمەس، شىندىقتى مەڭزەگەنiم.

– وزiمە دە ۇنايدى.

– اياعى قيسىق قىزدارعا جانىم اشيدى، – دەدiم.

– وكىنىشتى.

– بiراق، ماحاببات شىنايى بولسا، نە كەدەرگi.

– راس، الايدا، ءتۇزۋ اياقتىڭ اسەمدىگى، ءبارiبiر، اركiم-نiڭ جۇرەگiن قىتىقتايدى.

– مۇمكiن.

– مەنiڭ الاسا بويلى جiگiتتەرگە جانىم اشيدى، – دەدi ايدانا.

– جالپى، كىمنىڭ ءتورت قۇبىلاسى تۇگەل دەيسىڭ.

– ارينە.

بiز ۇندەمەي قالدىق.

– ماحابباتقا سەنەسiڭ بە؟ – دەدi بiر ۋاق.

– ءيا.

– مەن دە سەنەمiن.

– سەزiم ۇلىلىعىنا سەنبەسەم، جازۋشى بولا الماس ەدiم.

– ءتان راقاتىن جاقسى كورەسiڭ بە؟

– جاقسى كورەمiن.

– دەنەمە جاناسقاندا، ءىشىم الاي-تۇلەي بوپ كەتەدى.

– بىلەمىن.

ەزۋ تارتتى.

– نەنى بىلەسىڭ؟

مەن دە كۇلدىم.

– ايەلدەردىڭ جان دۇنيە تولقىنىسىن، الاساپىران كۇيىن جاقسى بىلەمىن.

– جاسىراتىن ەشتەڭە قالمادى.

– ءبارىمىز جابىلىپ اشتىق. ەندى الەمگە ەشقانداي قۇپيا جوق دەپ جاريالاۋعا بولادى.

– زامان ايتىلىپ ءبىتتى. بەلگىسى...

– قىزىل ءسوز، جالاڭاش سەزiم، تويىمسىز ءناپسi, – دەدiم.

– بiرەۋدi ءسۇيiپ ءجۇرiپ باسقا بiرەۋمەن توسەكتەس بولۋ دۇرىس پا؟

– بiلمەيمiن.

– مەنiڭشە، ەشقانداي قايشىلىق جوق ءتارىزدى.

– ونى دا بىلمەيمىن.

– كەشكە “بار-بي”-گە بارايىق.

– جارايدى.

– سەن ءتاۋiر بيلەيسiڭ، جانىڭدا ەرىپ ءجۇرۋ ماعان ماقتانىش بولادى.

– ۇيقىڭ كەلگەن جوق پا؟

– كەلiپ جاتىر.

– جول سوعىپ تاستاعان با، شارشاپ قالىپپىن.

– تۇندە كiرپiك iلگەن جوقپىن، – دەدi ول.

– كوز شىرىمىن الساڭشى.

– ۇيقىسىراپ جاتىپ اڭگiمە شەرتكەن قانداي عانيبەت.

– مەنىڭشە، سەن قىزىق ومىرگە اسا قۇشتار، وتە ساۋىقشىل جانسىڭ.

– تۇرمىس قۇرعانشا قىدىرىپ الۋدىڭ ەشقانداي ابەستiگi جوق.

– مۇمكiن.

– بارلىق قىزدار سويتەدi.

– سوسىن، وكىنىشكە قاراي، ادەتiن تاستاي الماي ءجۇ-رەدi.

– تاستايدى.

– ماعان ادال جار، اينىماس دوس اباي زامانى الدە-قايدا ىستىق سەكiلدi.

– ماڭدايىما بىتكەن جالعىز عۇمىرىمدى ءبىر عانا ەر ادامعا ارنايتىنىمدى ويلاعاندا، زارەم ۇشادى.

– جىگىتتىڭ نارى بولسا شە.

– قالعىپ بارامىن، – دەدi ايدانا.

– ۇيىقتايمىز با؟

– ءيا. ناردى قايدان تابامىز، تاپساق تا بۇل قۋا-نىش بولمىستىڭ جالقى تىرشىلىگى دۇنيەدەن وزعاندا، جوقتاۋىمىزعا توقتام ايتىپ، وپىقتى كۇندەرىمىزدى جۇباتا الا ما؟

– باسىڭدى بۇركەپ جات.

– ءوزiڭ دە.

– قازiر.

ول سۇلگiنiڭ ءبىر شەتىمەن باسىن بۇركەدi. قوزعالماي جاتىپ قالىپتى. كوك تەڭبىل بيىكتەن اپپاق كۇن مول قىزۋىن اياماي توگiپ جاتىر. كۇن قىزۋى نايزاداي تۇيرەپ، شانشىلا قادالادى. ايدانا ساماتقىزى اقىرىن پىسىلداي باستادى.

ءحۇI تاراۋ

ەكەۋمiز اعاشتان قيىپ سالعان كوتتەدجدەردi ارتقا تاستاپ، شىرشا ارالاس وسكەن قارااعاش توعايىنا تاپ بولدىق. ونى جارىپ ءوتiپ، جالعىزاياق سوقپاققا قۇلادىق. توعاي جولاقتانىپ شۇعىل اياقتالدى دا، بiز كiرپiشتەن قالانعان ەكi قاباتتى ۇيلەرگە ۇشىراسا باستادىق. ءسال ءجۇرiپ بارىپ، ەكiنشi قاباتىندا “بار-بي” ورنالاسقان ۇيگە ات باسىن تiرەدiك. “بار-بي”-گە، قابىرعانىڭ iرگەسiنە جاناي سالىنعان تەمiر باسپالداق بۇرالا كوتەرiلiپ الىپ بارا جاتتى. باردىڭ زالىنا كiرگەنiمiزدە، جىپىرلاتا وقشاۋ تiزiلگەن ۇستەلدەر جانارعا iلiكتi.

سول قاپتالىمىزدان بار كورىندى. بارمەن فۋجەردى دىمقىل شۇبەرەكپەن ءسۇرتiپ جاتىر ەكەن. كوركەم اۋەن سول جاقتان، ۇلكەن كۇيساندىقتان شىعىپ، زال iشiنە تەربەتىلە باياۋ تارالادى. كەستەلى، ورنەكتى جاقسى ءاندى ناشىنە كەلتىرىپ شىرقاپ جاتقان Chris De Burg. بار جاقتاۋىنان بەرمەن قاراي، فويەدە ءۇش جۇپ سولعىن قيمىلمەن دوڭگەلەنە بيلەپ، وكپەك جەلدىڭ لەبىمەن تەڭسەلگەن كوك مايسا شالعىنداي جايقالىپ، تولىقسىپ ۇزاپ بارادى. بiز ورتا تۇستاعى بوس ۇستەلگە بارىپ جايعاستىق. جۇرت ءار ۇستەلدە بەس-التى ادامنان توپ قۇراپ وتىر. كوبiسi جەڭىل شامپان ءiشىپ، اۋىر كونياكقا ءالi جەتە قويماپتى. ايدانانى ۇستەل باسىنا جالعىز قالدىرىپ كەتتiم دە، بارعا تاقاپ، شولمەكتەردiڭ جازۋىن وقۋعا كوشتiم.

– شامپان الىڭىز، – دەدi بارمەن.

– بiرەۋ.

– جاقسى شاراپ، – دەدi بiرەۋiن الىپ بەرiپ جاتىپ.

قۇنىن تولەپ، شامپاندى الدىم دا، كەرi قايتتىم. ايداناعا قارسى قاپساعاي دەنەلى، كۇجىر جەلكە جۋان مويىن، قوراسان تالاعانداي بۇجىر قارا وتىرىپ الىپتى. ۇستەلدە ورتالانعان قىرعىز كونياگىنىڭ شولمەگi.

– داناي بايقۋانىش، مەنiڭ جاقىن دوسىم.

– رۋسلان بوتپاي، بiشكەك قالاسىنانمىن، – دەدi ول.

– قايدا دەمالىپ جاتىرسىز؟

– “قىرعىز تەڭiز جاعالاۋى” دەمالىس ورنىندا.

– بiز كورشi شيپاجايدانبىز.

– وندا سىباعا، قوناقاسى ۇزىلمەيتىن شىعار.

– بولادى.

– شوكولاد الايىن با؟

– راقمەت.

– ءوزiم قىرعىز بولسام دا، قازاق بيكەشتەرiن ءىش تارتىپ، جاقىن تۇتىپ تۇرامىن.

– شەگەسىز بە؟

ايدانا شىلىم ۇسىندى. ول باسىن شايقادى.

– سپورتپەن اينالىسامىن.

– قانداي ءتۇرi? – دەپ سۇرادى ايدانا.

– ەركiن كۇرەس.

– Iشپەيمiز بە؟

– كونياكتى تاۋىسىپ قويايىق.

– اۋەلi شامپان، دانايدىڭ ەڭبەگiن باعالايىق.

– رۋسلان ءوزi بiلسiن.

– ايدانانىڭ ايتقانى.

مەن شامپاندى اشىپ، ءۇش فۋجەرگە تولتىرىپ قۇيدىم.

– قازاق قىزدارى ءۇشiن.

– بiز مۇلدەم باسقامىز، – دەدi ايدانا.

– اكەڭىز قازاق پا؟

– قازاق.

– سىزدەر ءۇشiن.

– بiز ازيا بويجەتكەندەرiنە دە، ەۋروپا بيكەشتەرiنە دە ۇقسامايمىز.

– جاڭا ۇرپاق ءۇشiن، – دەدi رۋسلان بوتپاي.

ەركiن كۇرەستiڭ شەبەرiنە ىزام كەلدi. فۋجەردi الىپ، سiلتەپ جiبەردiم. شامپان جىلدام اسەر ەتە باستادى. رۋسلان كونياكتىڭ شولمەگiن ۇستاپ، اربiرەۋىمiزگە كوزبەن مولشەرلەپ، ورتالاپ قۇيدى.

– بەكەر ارالاستىرىپ جاتىرمىز، – دەدi ايدانا ساماتقىزى.

– بيلەيمiز.

– داناي ءتاۋiر بيلەيدi.

– مىقتى.

– ءوزiڭiز دە ناشار بيلەمەيتiن بولارسىز.

– ناشار.

– سپورتشىلار ءاردايىم سونداي.

– كiلەمدە ءبارiن لاقتىرامىن.

– سەنەمiز.

– دانايدى دا لاقتىرا الامىن.

– كورiڭiز، – دەدiم.

– تىنىش جاتقان جىلاننىڭ قۇيرىعىن باستىڭىز، – دەدi ول.

– سوندا دا.

– جiگiتىم، جاقسىلاپ، ابدەن ويلانىپ، قابىرعاڭىزبەن كەڭەسiپ الىڭىز.

– بۇل شاقىرۋ ما؟ – دەدiم.

– ءيا.

– قابىلدايمىن.

– داناي، ساعان نە بولىپ كەتتi?

– ەرتەڭ جولىعايىق، – دەدi ول، – قازiر كەش ءتۇسىپ، ىمىرت جابىلىپ، قاراڭعى بولدى ءارى ماستىقتىڭ بۋى بار.

– رۋسلان، سىزبەن وڭاشا سويلەسۋگە بولا ما؟

– ءيا.

ەكەۋi باردان شىعىپ كەتتى. مەن كونياكتان ۇرتتادىم. ماعان قاراي ورىس قىزى ءجۇرiپ كەلەدi. كوز جانارىمىز تۇيiسكەن ساتتە ەزۋ تارتىپ، بولماشى جىميدى. ۇستiندە دەنەسىنە جابىسقان قارا ءتۇستi تار كويلەك، قىسقا ەتەگi تىم شولاق، ومىراۋ قيىعى داليىپ جاتىر. ادەمi باسىپ، ءجۇرiپ كەلدi دە، قاسىمنان ءوتiپ، ءارi ۇزاپ بارا جاتتى. بۇرىلىپ، سوڭىنان كوز تاستادىم.

– جانىم، قارىنداس.

قازداي قالقىپ، ءجۇزىپ بارىپ توقتادى. ناركەس كوزدەرى جاۋدىرەپ، تولىقسىپ بەرi اينالدى. اق سارى ءجۇزى ناز كۇلكىگە شومىلدى.

– ماعان ايتاسىز با؟

– ءيا.

– نە قاجەت بولىپ قالدى؟

– شامپاننان ءدام تاتىڭىز.

– بۇگىنگە مەن ەستىگەن كوڭiلگە قونىمدى ەڭ جاقسى ۇسىنىس وسى بولدى.

ۇستەلگە تاياپ، قارسى تiزە بۇكتi. وعان شامپاننان قۇيىپ بەردiم. ەكەۋمiز سوعىستىردىق تا، توڭكەرە سالدىق.

– ەسiمiم – سۆەتلانا.

– قازاقشانى قايدان بiلەسiز؟

– بۇرىن تالدىقورعاندا تۇرعانمىن، كەيiنiرەك ءتۇر-كiمەنستانعا قونىس اۋداردىق.

– جالعىز ءجۇرسiز بە؟

– قۇربىلاس قىزىممەن.

– تاعى؟

– قۇيىڭىز.

تاعى شامپاننان شۇپiلدەتتiك. ول iشiپ سالدى دا، التىنداي جارقىراعان سارى شاشىن قولىمەن سيپاي، توبەسiنە قايىردى.

– كونياكتان كورەيiك، شامپاننان بiردەڭە سەزiپ جاتقان جوقپىن.

ەكەۋمiز كونياكتان تەڭ بولiستiك تە، جۇتىپ جiبەردiك. كونياك تاماعىمدى ورتەي، كوكiرەگiمە جەتiپ، جىلىتا جونەلدi.

– بيلەيiك.

– قارسى ەمەسپiن.

بiز فويەگە دەيiن سەلقوس كەلدiك تە، ايدانا مەن رۋسلان ەسiكتەن كورiنگەندە، بيلەپ بارا جاتتىق. اۋەز اياقتالعاندا، ۇستەلگە قايتا ورالدىق.

– رۋسلان كول جاعالاي قىدىرايىق دەيدi.

– قىدىرايىق.

– مىناۋ كiم؟

– سۆەتلانا.

– ايدانا ساماتقىزى.

– سالەم، سۆەتلانا.

– بiر-بiرiڭدi بiلەسiڭدەر مە؟ – دەپ سۇرادى ايدانا.

– ءيا.

– داناي، شامپاننان قۇيىڭىز.

مەن فۋجەرلەردى تولتىردىم دا، اركiمنiڭ الدىنا ىدىسىن يتەرiپ قويدىم. بiز سىڭعىر ەتكiزىپ قاعىستىردىق تا، تۇبiنە شەيiن سiمiرiپ تاستادىق. ايدانا ساماتقىزى فۋجەرiن داستارقانعا قويا بەرiپ، ماعان ەزۋ تارتا قارادى.

– كەتتiك پە؟

– ءيا.

– سۆەتلانا باراتىن شىعار.

– سۇراماپپىن.

– بارامىن.

– قايتقاندا، شىعارىپ سالامىن.

بiز زالدى ورتا تۇستان قيىپ، بوساعادان شىقتىق. سوسىن، باسپالداقپەن تومەن تۇستىك. ەكi قاباتتى ۇيلەردi اينالىپ ءوتىپ، جاعاجايدىڭ شەتiنە iلiنە بەردىك. جاڭا، تەگى، ءبارىمىزدى تەگىس ماۋجىراتىپ، ۇيقى شاقىرعان ەدى. ەندى قۇم ۇستىمەن سەرگەك، اقىرىن سىرعىپ كەلەمiز. رۋسلان بوتپاي ايدانانى قولتىقتاپ العان. ولار iلگەرi وزىپ، بىزدەن ۇزاپ بارادى. كول جيەگiنە تاقاپ قالعاندا، سول قاپتالىنا بۇرىلدى. جيەكتi جاعالاي وتىرىپ، جۇرiستەرiن باسەڭدەتتى، كول جاققا ءجۇزiن جيi اۋدارىپ، اۋىق-اۋىق جۇمباق شالقار دۇنيەگە، تىنىق جاراتىلىسقا ءۇڭىلىپ قارايدى. سۆەتلانا ەكەۋمiز ءۇنسiز كەلە جاتىرمىز. ماقپال ءتۇن تىلسىم بۋعانداي جىم-جىرت، اۋا قولمەن ۇستاعانداي جۇمساق، مەزگىل-مەزگىل ەپتەپ قوڭىر سالقىن جىبەك سامال سوعىپ كەتەدi. الا بۇلتتان تازا، جۇلدىزدار قالتىراعان اشىق اسپاندا اي جامباستاپ اۋنايدى. بiز پيرس ورناتىلعان تۇسقا تاياپ قالدىق. پيرس ءسۇيىر تۇمسىعىن كولگە تىعىپ، سۋ ىشىنە جيىرما قادامداي سۇعىنىپ جاتىر. رۋسلان مەن ايدانا پيرسقا مiنiپ بارا جاتتى. Iزiن الا بىزدەر دە كەلىپ جەتتىك. كەلە سالا كولگە جوعارىدان كوز جiبەردiك. جال-جال اق جالقىن تولقىندار جاعانى ۇرىپ، شالقاسىنان اۋناپ تۇسەدى دە، تۋلاپ كەيىن قاشىپ بارا جاتىپ، جايقىن كول بەتىنەن جاپپاي، شاپشاڭ جوعالىپ كەتەدى. كورشi ساناتوريدەن “Ace Of Base” توبىنىڭ “Happy Nation” اۋەزi تالىپ جەتەدi. شالقار كولدiڭ ار جاق قاباعىنان تيان-شان تاۋ سiلەمi قاراۋىتادى. قارسى تۇستان، سول قاشىق القاپتان اندىزداپ كوپ وتتار كورىنەدى. مەنi كوڭiلسiزدiك باستى. بەرگi جاعالاۋ تۇنگi شامداردىڭ مول جارىعىنا تولىپ كەتiپتi. بiز ءارi قاراي iلبiدiك. پيرستiڭ ايدىنعا سۇڭگىدەي قادالعان ۇشىنا جەتiپ، ەكەۋمىز تومەن قارادىق. سۋ بەتiندە اي ساۋلەسi جىلتىرايدى. سۆەتلانا بiر نۇكتەگە قادالىپ، ويعا باتىپ تۇر. ايدانا مەن رۋسلان كەتiپ قالىپتى. پيرس ۇستiندە اي ساۋلەسiنە تەسiلiپ تۇرىپ، ءوزiمدi جالعىز سەزiندiم.

ءحۇII تاراۋ

مەن قايىقپەن جاعاجايعا قاراي جايلاپ سىرعي جونەلدiم. باياۋ ءجۇزiپ كەلiپ، جاعاعا تىرەلگەن سوڭ، قايىقتان ءتۇسiپ، ءسال iلگەرi يتەرiپ، تۇمسىعىن قۇمعا شىعارىپ قويدىم. ايدانا ەكi جiگiتپەن اڭگiمەلەسiپ تۇردى. كەۋدەسiن سارعىش رەڭدى بيكيني ومىراۋلىعىمەن تارتىپ، ۇشتارىن جەلكەسىنە بايلاپ ءتۇيىپ قويىپتى، بۇتىنا كيگەنi سول تۇستەس كولەمى شاعىن قيىق لىپا عانا. ول مەنi كوردi دە، قوشتاسا باستادى. ەكi جiگiت ونى بەتiنەن الما-كەزەك ءسۇيiپ الدى دا، ارى قاراي اياڭداپ كەتتi. ءوزi بەرi ءجۇردi. تاقاپ كەلدi دە، قايىققا مiندi. مەن قايىقتى قايىرا كولگە ءتۇسiردiم. سۋ دەڭگەيi تiزەمنەن اسقاندا، سەكiرiپ مiنiپ، ەسكەكتi قولىما ۇستادىم.

ول قايىقتىڭ باس جاعىندا بەتiن ماعان بەرە وتىر. ەسكەك بىرقالىپتى ىرعاقپەن جايباراقات ەسەدi. قايىق باياۋ جىلجيدى. بiز جاعادان الىستاپ بارا جاتتىق. ايدىن شالقار كول – تەرەڭدەي باستاپتى. مالتا تاستار ىرىلەنىپ، بەدەرى دومالانىپ، مولدiرەپ كوزگە تۇسەدi. سالقىن سامال پايدا بولدى.

– ورتاسىنا جەتە الامىز با؟

– جوق.

– قورقىنىشتى.

– بويىڭ ۇيرەنە الماي كەلە جاتقان شىعار.

– تاعى ۇيقىم قانبادى.

– قايتىپ كەلگەن سوڭ، ۇيىقتاپ الۋىڭا بولادى.

– ىستىقكول بيىل قىزىقتى سياقتى.

– ساعان كوز ءىلىپ الۋ كەرەك.

– شارشاپ ءجۇرمiن.

– ءجۇزiڭ ابىرجىپ كەتiپتi.

– باسىم شىڭىلداپ بارا جاتىر.

– تاعى ءىشiپ پە ەدiڭدەر؟

– ءيا.

– نە iشتiندەر؟

– ۆيسكي.

– ارالاستىرعان جوقسىڭ با؟

– سىرا قوسىپ ەدiم.

– بەكەر. شامپان، كونياك، ۆيسكي، سىرا.

– ەندi باسىم شىڭىلداپ بارا جاتىر.

– الiبەكتiڭ قانداي جوسپارى بار ەكەن؟

– فيلم قويماقشى.

– ول شە؟

– ول ستسەناريىن جازادى.

مەن باياۋ ەسiپ كەلەمىن. قايىق جاعادان بiرقالىپتى ەكپiنمەن ۇزاپ بارادى. ايدانا ساماتقىزى شالقايىپ وتىردى. شاشى قوبىراپ كەتكەن.

– قايتايىن با؟

– ايالداي تۇرشى.

– سۋ تۇبىڭە قاراعىڭ كەلە مە؟

– ءيا.

– مولدiرەپ جاتىر.

– قولىمدى سۋعا ماتىرسام، قايىق شايقالىپ كەتپەي مە؟

– شايقالمايدى.

ول قولىن سۋعا سالدى. شالپىلداتتى. سۋدان كوسىپ – ماڭدايىنا باستى.

– قايتايىق.

مەن قايىقتى جايلاپ بۇرىپ الدىم. جاعا الىستا جاتىر. جەڭiل سىرعىپ، ۇدەمەلەپ سىدىرتىپ، جيەككە تاقاپ كەلەمiز. ول سەلقوس وتىر.

– قامىققاندى قوي.

– ۇيقى قىسىپ، جانارىم جۇمىلا بەرەدi.

– كەشكە نە ىستەيمىز؟

– بiلمەيمiن.

– رۋسلان ءالi وسىندا ما؟

– وسىندا.

– ماعان ەرتەڭ الماتىعا قايتۋ كەرەك.

– ۋاقىت تەز ءوتiپ كەتتi.

– وقۋىڭ نە بولدى؟

– ءريمدى، يتاليانى قالاپ الدىم.

– جاقسى ەل، اۋا رايى دا قولايلى، جايما-شۋاق.

– ساباق قاشان باستالاتىنى بەلگiسiز.

– مەن الماتىدا قىركۇيەك ايىنىڭ وتىزىنشى جۇل-دىزىنا دەيiن بولامىن.

– روماندى اياقتايسىڭ با؟

– جوق.

– كوپ قالدى ما؟

– بارلاس پەن ناديرانىڭ ۇيلەنۋ تويى بار.

– تويى قاشان ەدى؟

– قىركۇيەك ايىنىڭ اقىرعى اپتاسىندا.

– ماعان رومانىڭدى وقىتشى.

– وقىتايىن.

– مەن ىستىقكولدەن قايتقانشا جاعالاۋدا وتكەن كۇندەرiمiزدi جازىپ قوي.

– ول جۇيرىك قالامنىڭ بابىنا، شابىتتى كوڭىلدىڭ حوشىنا بايلانىستى.

– ناق بۇگىن قاي جەرiنە كەلدىڭ؟

– “ازيا داۋىسى” بايقاۋىنىڭ گالا-كونتسەرتi وتكەن كۇنگە.

جاعا جاقىن قالىپتى. قولىم شارشاپ، قارىم تالا باستاعان. ايدانا ساماتقىزى كوزiن سىعىرايتىپ پانسيو-نات ۇيلەرىنە قارادى، سوسىن ءجۇزiن ماعان بۇردى.

– شىدا.

– سۇلاپ تۇسەتiن شىعارمىن.

– ساعان ەرتە تۇرۋدىڭ قاجەتi جوق.

– قولىڭ تالدى ما؟

– ەشتەڭە ەتپەيدi.

– رۋسلان سەنi بوكسشى ما دەيدi.

– سەن نە دەپ جاۋاپ بەردiڭ؟

– ءيا، دەدiم.

– سوسىن؟

– ويلاندى.

قايىق ەكپiندەپ بارىپ، قايراڭعا سوعىلىپ، سۋ كەمەرىنە تiرەلدi. ايدانا ورنىنان تۇرىپ، قۇمعا سەكiرiپ ءتۇستi. مەن قايىقتى بەرi تارتىپ، جيەككە شىعارىپ قويدىم. ەكەۋمiز كيiمiمىزدi الىپ، سالقىن دۋش قابىلداۋعا كەتتiك. سودان كەيiن ول ۇيىقتاپ الاتىن شىعار.

ءحۇIII تاراۋ

بوستەرiدەن كۇندiزگi ءتورتتiڭ شاماسىندا قوزعالىپ كەتكەنبiز. اۆتوبۋس چولپون-اتا شاارىنا جەتكەن سوڭ، ءسال ايال قىلدى. سول-اق ەكەن، كولىكتەن جاپىرىلا تۇسكەن جۇرت قاراقات پەن ورiك ساتىپ الۋعا جۇگiردi. ودان ءارى بiز سارى-وي، تامچى، كوش-كول، چىرپىكتى ايىلدارىن باسىپ وتتiك.

جول بويى ىستىقكول ايدىنى كوكپەن استاسىپ سول قاپتالىمىزدان ىلەسiپ وتىردى، اسىعىس، سۋىت جۇرگەن ۇشقىر اۆتوبۋستان ۇزاقتى كەش قالماي كەلە جاتتى. مەن كوكجيەكتە شالقاسىنان جاتىپ كوسiلە شالقىعان ۇشى-قيىرسىز ادەمى كولدەن بiر ءسات كوزiمدi العان جوقپىن. ايدانا ساماتقىزى باردىڭ تورiندە، ەداۋىر ۇلكەن بي الاڭىندا شاتتانا بيلەپ، سىقىلىقتاپ كۇلىپ جۇرگەن شىعار. ەستەلىكتەر داپتەرى، كۇندەلىك جازبالار تۇرعىسىندا قولعا الىنعان كوركەم رومان جايلى ويعا باتىپ، ساپارناما تاراۋلارىن جادىما تۇسiرمەكشi بولدىم. ارايىن شاشقان كۇن قىزىلى ۇياسىنا باۋىزدالىپ قونعان شاقتا، تورۋ-ايگىر مەن قىزىل-ورiك ايىلىنان وزىپ، بالىكچى شاارچاسىنا كiرە بەردiك. ىستىقكول سۇيiرلەنiپ بارىپ، شاارچا باستالعان تۇمسىقتان ءۇزiلiپ قالدى. مەنi كوڭiلسiزدiك جايلادى. اۆتوبۋس كەدەرگiسiز زىمىراپ، ىستىقكولدەن بiرتە-بiرتە قاشىقتاپ، اۋلاق كەتiپ بارادى. دالا جىم-جىرت، اپاق-ساپاق ۋاقىت. كوك-مويناق ەلدi مەكەنiنە قۇلاعاندا، جولدىڭ سول جاعىنان باياۋ اققان جىلانشىق وزەن كورىندi.

بووم شاتقالىنا ەندiك. ىستىقكول شالعاي جاتىر. كول جاعاسىندا قىزدىرىنعان ايدانا ساماتقىزى ەسىمنەن شىقپاي قويدى. قازiر شۋلى بار iشiندە شامپان iشiپ، مەنiڭ كەتiپ بارا جاتقانىمدى توپشىلاپ، قاپىلىس شەرلەنىپ قالاتىن شىعار. بiز كiدiرiس جاسايتىن ورىنعا كەلiپ جەتكەن كەزدە، اۆتوبۋس تەجەۋiشتi باسىپ، تiزگiنiن تارتتى. تىسقا شىعىپ، جولدى كەسiپ ءوتتiم دە، “بووم” كافەسiنە كiردiم. كافەدە ىعى-جىعى كىسى، ساپىرىلىسقان حالىق. جۇرتقا قۋناق قىزمەت كورسەتiپ جۇرگەن – جاس قىرعىز ايەلi. ءۇش ريۋمكا قىرعىز كونياگىن سۇراتىپ جiبەردiم. ايەل تاباققا سالىپ، ءۇش ريۋمكا كونياك جانە ستاقان تولى ماندارين شىرىنىن اكەلدi. مەن وعان اقىسىن تولەدiم دە، ۇستiنەن ازىراق اقشا تاس-تادىم. داياشى ايەل بiر قولىنا تاباعىن ۇستاپ تۇرعان، ەكiنشi قولىن الدىنا بايلاعان الجاپقىشىنا ءسۇرتiپ، ماعان ۇسىندى. سوسىن، اقشانى الا سالىپ، ۇستەلدەن جىلدام الىستاپ كەتتى. كونياكتى جۇتىپ جiبەرگەندە، تاماعىمدى قىرناپ، كەۋدەمە قۇيىلدى دا، اينالاسىن قىزدىرىپ بارا جاتتى. قۇنارلى سۋسىننان ءىشتىم. ءۇش ريۋمكانى تاۋىسقان سوڭ، شىرىننان تاعى ۇرتتاپ، كافەدەن شىقتىم دا، اۆتوبۋسقا بەتتەدiم. كەمين شاارچاسىنا جەتە بەرە، كوزiم iلiنiپ كەتiپتi. كولىك گەورگيەۆكا قالاشىعىنا بارىپ توقتاعاندا كەنەت ويانىپ، تەرەزەدەن كوشەگە قارادىم. الاكولەڭكە قاراڭعىلىقتا ەكi ايەل مەن ءۇش ەر ادام ءتۇسiپ جاتىر ەكەن. مەنi قايتا كوڭiلسiزدiك يەكتەدi. اۆتوبۋس جايلاپ ورنىنان قوزعالدى. كiرپiگiم ايقاسپاي قويدى. كولىك ىڭىرانىپ ءجۇرiپ كەلەدى.

ءبىر كەزدە وتتارى سامالاداي جارقىراپ الماتى شاھارى كورىندى. كوشە بويلاپ نۇر شاشقان باعانالى شامدار قاپتاپ جانىپ تۇر. تىزگىن تارتقان كولىك ايالدامالار تابانىنا توقتاعاندا، ءوزiمدi ءبىرتۇرلى جايسىز سەزiندiم. تولە بي كوشەسiنەن، جاڭا اۆتوۆوكزال قاسىنان ءتۇستiم دە، ەڭ شەتكi تاكسيگە باردىم. شوپىر شىنىسىن ءتۇسiرiپ، باسىن شىعاردى. ول لەزدە كەلiستi دە، مەن جۇگiمدi سالوننىڭ ارتقى ورىندىعىنا تاستاپ، ءوزiم الدىنا جايعاستىم. تاكسي ەسكى تولە بي كوشەسiمەن باياۋ سىرعىدى. ءتۇن بالاسىندا تاستاق اۋدانى الدەقايدا سامارقاۋ، نەداۋىر جايباراقات تارتىپ تۇرعانداي سياقتانادى. بىرتىندەپ قۇلاققا ۇرعان تاناداي مارعاۋ تىنىشتىق ورنادى. جولايرىقتار، قاراۋىتقان اۋلانىڭ ءىشى، ۇيلەردىڭ ماڭايى الابوتەن جىم-جىرت، ەشقايدان دىبىس، شۋ ەستiلمەدi, كوشەنى قاق جارىپ وقشاۋ كەلە جاتقان تاكسي كوكىرەكتەگى جالعىزدىقتى وياتادى. جۇرگىزۋشى “الماتى” قوناقۇيiنە اكەلiپ تاس-تادى، الاكولەڭكە جارىقتا اقىسىن تولەپ، ارتقى سالوننان جۇكتەرiمدi الدىم. سوسىن، تاكسي ابايلاپ كەرى بۇرىلدى دا، باسقا جىلدامدىققا قوسىلىپ، قوناقۇيدەن سولعىن ۇزادى. مەن اقىرىن Reception دالىزگە قاراي بەتتەدىم. كiرەبەرiس سەنەكتە كەزەكشi ايەل قالعىپ-شۇلعىپ ماۋجىراپ وتىرعان. مەنi كورiپ، بويىن جيناپ، ەڭسەسىن تىكتەدى. ول قۇجاتىمدى مۇقيات قاراپ، ەركiن كiرەتiن رۇقسات قاعازىن جازىپ بەردi. پۇلدى العان سوڭ، بولمەنiڭ كiلتiن ۇستاتتى. ليفتiمەن قالت لىقسىپ ءۇشiنشi قاباتقا كوتەرiلدiم. ۇزىن دالiزبەن سۇيرەتiلە ءجۇرiپ، سول جاق قاپتالداعى ناۋان ەسiكتەردiڭ كەزەك ساندارىن وقي باستادىم. ءۇش ءجۇز ونىنشى بولمەنi تاپقان سوڭ، قۇلپىن اعىتىپ، تابالدىرىقتان اتتادىم. ءاۋىزۇي كوزگە تۇرتسە كورگىسىز تاستاي قاراڭعى. سيپالاپ ءجۇرىپ تۇنگi شامدى جاقتىم. بولمە ىشىنە الاكەۋiم جارىق قۇيىلدى. كرەسلوعا وتىرا كەتتiم دە، كويلەگiمدi شەشiپ، توسەككە لاقتىرا سالدىم. باسىمدى كوتەرiپ ەدiم، قارسى قابىرعادان شاراينانى بايقادىم. كۇرەڭىتىپ كۇنگە كۇيگەن قىزعىلت قوڭىر دەنەم شىنىدان جاقسى كورىنىپ تۇر. ىستىقكولدە وتكەن تاماشا كۇندەردى ايگىلەپ تۇرعانداي. جۇرەگiمدi ساعىنىش سەزiمi شىمشىدى. ورنىمنان كوتەرىلىپ، تىستالعان كورپەنى اشىپ، توسەگiمە سۇڭگىدىم. كىرپىكتەرىم ايقاسپاي قويدى. ۇيقىم قاشتى. كوز الدىما شۇپىلدەگەن سۋى كەمەرىنە جەتىپ تولعان ىستىقكول كەلەدى. ورىندىقتا جاتقان ساعاتىما قول سوزدىم. تاڭعى بەس، قۇلقىن ءسارى. قارا ماقپال ءتۇن تۇندىگى ءتۇرىلىپ، قاراڭعىلىق سەيىلەتىن بەيمەزگىل ۋاقىت. ەلەڭ-الاڭ.

زادى، تەزiرەك اسقات جاقانۇلىنا جولىققان ابزال. ول ۇدايى – كوڭىلگە الدانىش، ءاردايىم دىتكە جاققان – وڭدى، ءتاۋىر نارسە ايتا الادى. قاراعايلىدان قايتپاعان بولسا، نۇرلىبەك اسقارۇلىن iزدەپ تابۋعا، ءبىر كورۋگە ءتيىستىمiن. مۇمكiن، ونىڭ جانعا مەدەت، داتكە قۋات، قاپىسىز الدارقاتار جاقسى ءسوزi بار شىعار. بۇكىل شاھار ساياقتىقتان شەرمەندە، قامىرىقتى مەنى ەسكىرگەن قونىس، سارى جۇرتقا جالعىز تاستاپ، تاۋداي قوپارىلا، دۇركىرەپ، ۇدەرە كوشىپ كەتكەن سياقتى.

حIح تاراۋ

نۇرلىبەك اسقارۇلىن ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتiڭ بوكس زالىنان تاپتىم. ول قابىرعا ىرگەسىنە تاياۋ سالبىراتىپ قويعان بىلعارى قاپشىقتى سولقىلداتىپ بۇيىرىنەن ۇرعىلاپ ءجۇردi. ۇستiنە بوكسشى كيiمiن كيىپ، قولىنا شينگارت تارتىپ العان. مەنi تاقاپ قالعاندا بايقادى. قاپشىقتى سەلكىلدەتىپ جۇدىرىقتاۋىن دوعارىپ، كۇلiمسiرەپ توسىپ تۇردى. ەكەۋمiز قۇشاقتاسا كەتتiك.

– قارايىپ كەتiپسiڭ، – دەدi ول.

– ءتاۋىر دەمالدىق.

– مەن وسىندا بولدىم.

– كوپ جاتتىعاسىڭ با؟

– جەتەتiن شىعار.

– اسقات جاقانۇلىن تاۋىپ الايىق.

– ماعان كيiم اۋىستىرۋ كەرەك.

– جاقسى. تىستا كۇتەمiن.

ول بوكس زالىندا قالدى دا، مەن شىعار ەسiككە قاراي بەت الدىم. شەتجول جيەگiندە بوياۋى وڭعان ساكi بار ەدى. ساكىگە بارىپ وتىردىم دا، گازەتتەردi اقتارا باستادىم. بارلىق گازەتتiڭ بiرiنشi جانە ءۇشiنشi بەتiنە دiنمۇحاممەد احمەتۇلى قوناەۆتىڭ قارالى سۋرەتi باسىلىپ، استىنان قىسقاشا قازاناما بەرiلىپتi. مارقۇم تامىز ايىنىڭ جيىرما ەكiنشi جۇلدىزىندا دۇنيەدەن وزىپتى. دالاعا نۇرلىبەك اسقارۇلى شىقتى. ءبىز تروتۋارعا تۇستiك تە، تيميريازەۆ كوشەسiنە ماڭدايىمىزدى تۇزەدiك. كۇن ىسىپ كەتىپتى. ساعىمعا شومىلعان ۇيلەر كوزگە بۇلدىراپ شالىنادى. نۇرلىبەك ءۇنسiز كەلە جاتىر.

– قوناەۆتان ايىرىلدىق، – دەدi ول.

– ەندi ەشكiم قالعان جوق. برەجنەۆ تە، اندروپوۆ تا، چەرنەنكو دا ەشقاشان بولماعان سەكiلدi.

– سەن قۇرمەت تۇتاتىن جازۋشى دا بيىل دۇنيەدەن قايتتى ەمەس پە؟

– ءيا.

– ءتاۋiر جازۋشى.

– وعان داۋ جوق. بiراق دەگدار تۇلعا تىم ەرتە ءۇزiلدi.

– ومiردە قاشاندا سولاي.

– اسىل قالامگەر سوڭىنان مىقتى تۋىندىلار قالدىردى، الايدا وعان تەك “اتاۋ-كەرە” رومانىن جازباۋ قاجەت ەدi.

– وقىماپپىن.

– بۇل رومان ونىڭ ءالسiز جاقتارىن بايقاتىپ الدى.

– قوناەۆ كيىز تۋىرلىقتى قازاق ءۇشiن ايرىقشا جان ەدi.

– بiلمەيمiن.

– نەگە؟

– ماعان بۇيرالاردىڭ^[9] ەشقايسىسى ۇنامايدى.

– بەكەر، – دەدi نۇرلىبەك اسقارۇلى.

بiز تيميريازەۆ كوشەسiنەن تاكسي ۇستاپ، ات باسىن اقساي مولتەك اۋدانىنا بۇردىق. سالوندا قازاقتىڭ ۇلتتىق اۋەنi شىرقالىپ جاتتى. اسقات جالعا الىپ تۇرىپ جاتقان ءۇيدiڭ iرگەسiنەن – جولاقى تولەپ كولىكتەن  ءتۇسiپ قالدىق.

ول ۇيدە وتىر ەكەن. ەسiكتi ۇيقىسىز تۇننەن ءتۇرi بۇزىلعان سۇڭعاق بويلى جاس بيكەش اشتى. ونىڭ كوزدەرi قىسىڭقى، ەرنi دۇرديگەن قالىڭ. بiز اسقاتتى ىزدەگەنىمىزدى ايتتىق، ول كۇلiمسiرەپ تورگە وزۋىمىزدى سۇرادى. بوساعادا اياقكيiمiمiزدi شەشiپ، جيىپ قويدىق. تەلەباعدارلاما تاماشالاپ جاتقان اسقات جاقانۇلى بiزدi كورiپ، ديۆاننان تۇرەگەلدi. ۇستiنە كوگiلدiر رەڭدى سپورت كاستومiن كيiپ الىپتى. ونىڭ دا ۇيقىسى شالا سياقتى. كوزi كiرتيiپ كەتىپتى.

– قاشان كەلدiڭ؟ – دەپ ساۋال تاستادى ول.

– كەشە.

– تاۋدىڭ اۋاسى مەن كولدiڭ سۋى جاققان ءتارىزدى.

– ايدانا ءالi سوندا دەمالىپ جاتىر.

– ونىڭ كوڭiل-كۇيi قالاي؟

– جاقسى.

– بوزبالا جiگiتتەرمەن قىدىرىپ ءجۇر مە؟

– مەيلى، قىدىرسىن، بىراق ومىردە وپا بار ما؟

– جاي ايتقانىم عوي.

– وزىنە بۇكىل ىستىقكول عاشىق.

– ماعان قازاقى مىنەزى جوقتىعى ۇنامايدى.

– زاتى جايدارى مىنەزدى، جارقىن ءجۇزدى ادام.

– مۇمكiن.

– مىنا بويجەتكەن كiم؟

بويجەتكەن داستارقان جاساۋعا كiرiستi. ورتاعا دوڭگەلەك، الاسا ۇستەل اكەلiپ قويدى. اسۇيدەن تاعامدار تاسىدى. بiرازدان كەيiن جوعالىپ كەتتi.

– اباي بول، – دەدiم.

– ساقتانۋدى بiلەمiن.

– ءوزi ۇندەمەي مە؟

– وزىنە ءبارiبiر.

بويجەتكەن بوساعادان قايتا كورiندi. ول شاۋگiم اكەلە جاتتى. ماعان تiكتەلە قاراپ، ءالسiز جىميىپ قويدى. بiز شايعا وتىردىق.

– ترەتياكوۆ گالەرەياسىنىڭ كورمەسi اشىلماقشى، – دەدi نۇرلىبەك.

– سەن بولىپ پا ەدiڭ؟

– ماسكەۋدە وقىعاندا، تۇگەل كورiپ، ارالاپ شىققانمىن.

– بارايىق، – دەدi اسقات.

– ايدانا ساماتقىزى كەلسiن، – دەدiم.

– قاپشاعايدا ۋادە بەرگەن، – دەدi نۇرلىبەك اسقارۇلى.

– جاقسى، كۇتەيىك.

شاي iشكەن سوڭ، اسقات جاقانۇلى كورشi بولمەگە ءوتiپ، بiرنەشە گازەتتەر الىپ كەلگەن. ونىڭ بارلىعىندا د.ا.قوناەۆتىڭ قايتىس بولۋىنا بايلانىستى باسىلعان ازالى، قارالى بەتتەر بار ەكەن.

– بiز ەستiدiك، – دەدi نۇرلىبەك اسقارۇلى.

– مەن بۇگiن عانا باسپاسوزدەن وقىدىم.

– جاقسى ادام ەدi, – دەدi اسقات.

– بiلمەيمiن.

– ەرتەڭ جەرلەيتiن كۇنى ەكەن، – دەدى نۇرلىبەك اسقارۇلى.

– باراسىڭ با؟

– ءيا.

– مەنiڭ باسقا، شۇعىل جۇمىستارىم بار، قوشتاسارعا ۇلگەرە المايتىن شىعارمىن.

– ەلگە ءبارiبiر، – دەدiم.

– ول بiزدiڭ ەلدi كوركەيتكەن، – دەدi اسقات.

– بەلگiسiز.

– نەگە؟

– قازiر قاي جەرi كوركەيiپ، گۇلدەنىپ جاتىر.

– ونىڭ كiناسi ەمەس.

– ءيا.

– بارلاس پەن ناديرانىڭ تويى قاشان؟ – دەپ سۇرادى اسقات.

– وسى اپتانىڭ اياعىندا.

– بارا المايتىن شىعارمىن، – دەدىم مەن.

– تۇركiستان تيiپ تۇرعان شاھار ەمەس پە.

– ماعان ايدانا ساماتقىزىن كۇتiپ الۋ كەرەك.

– اسقات تا بارمايمىن دەپ وتىر.

– نۇرمۇحامبەت اسانۇلىنا تالدىقورعان، جاركەنت جاققا بارۋعا كەلiسiم بەرiپ قويعانمىن.

ودان كەيiن بiز تىسقا شىقتىق تا، قول الىستىق.

– روماننىڭ تاعدىرى قالاي؟ – دەپ سۇرادى ول.

– اياقتاي الماي ءجۇرمiن.

– چەحوۆ سەكiلدi كۇرت ءۇز دە، تامامداي سال.

– كورەمiز.

– ايتقان سوزدەرiمiزدi كەلتiرەسiڭ بە؟

– وزگەرتiپ جازامىن.

– ەسiمiمiزدi سول قالپىندا قالدىرعانىڭ دۇرىس بولار.

– ءيا.

– ارداق ەكەۋمىز تۋرالى جازباي-اق قوي.

– روماننىڭ ءوزi بiلەدi. كiتاپ تا ادام ءتارىزدى ءومىر سۇرەدi, كەشەگi جاڭساق، قاپىلىس باسقان قادامىڭدى تۇزەتە المايسىڭ، كەلەسi بەتتەردەن بەيحابار، دەرەكسىز جۇرەسىڭ. جازىلىپ بiتكەن كiتاپ تاۋسىلعان عۇمىر سياقتى. بىراك، كiتاپ جارىق دۇنيە ەسiگiن اشىپ جاتقان ادام اتانىڭ بالالارى سەكىلدى ومىرگە تولاسسىز كەلە بەرمەك.

اسقات ءۇنسiز تىڭداپ تۇردى. بiزدiڭ ءوزiمiز قايتادان جازىپ شىعۋعا بولمايتىن عالام كiتابىنىڭ پاراقتارىنا ۇقساپ كەتتiك.

حح تاراۋ

ماقسۇتتى “شەگiز” رەستورانىنان تاۋىپ الدىم. ورمان ەكەۋi قۋىرىلعان ەت جەپ، شىرىن iشiپ وتىر ەكەن. كەلە جاتقانىمدى كوردi دە، ورنىنان تۇرىپ، قارسى ءجۇردi. كەزدەسكەن تۇسىمىزدا قۇشاقتاسىپ امانداستىق.

– قازiر قايدا باراسىڭ؟

– ەشقايدا.

– بiزبەن بiرگە ءجۇر، قىرعاۋىلدى اۋىلىندا تۋعان داۋ-جانجالدى شەشiپ بەرۋ قاجەت.

– جارايدى.

– بۇگiن تاڭەرتەڭ كوليا كەلiپ، تانىسىنىڭ جۇمىسى حاقىندا ايتىپ ەدi. بiرەۋگە ءۇش كيلوگرامم اناشا ساتىپتى، دوللارعا جانە كەڭەس اقشاسىنا. ايلاكەر تاۋاردى الىپ، اقىسىن بەرمەي، الداپ قاشىپ كەتiپتi. كەيiن كوليانىڭ تانىسى سوڭىنان iزدەپ بارسا، بiر توپ جiگiتتەرىمەن قورقىتىپ جiبەرiپتi. كەشكە كەزدەسۋگە ءسوز بايلاسىپ، ۋاقىت بەلگىلەپ قويعان ەكەن، بiزگە جاردەم بەرەسىڭدەر مە دەپ ءوتiنiش ايتقان ەدى. بىردەن كەلىستىك.

– نەشە ادامسىڭدار؟

– ون ەكi.

– اراسىندا مەن تانيتىن بiرەۋلەر بار ما؟

– كوبiسi تاقاۋدا قوسىلعان قازاقتار.

– تۇسiنiكتi.

– تاماق iشەسiڭ بە؟

– جوق.

– ورمان بولسىن، سوسىن تىسقا شىعايىق.

اس iشiپ بولعان ورمان قاسىمىزعا تايادى. ول قولىن بەرىپ امانداستى دا، ماعان كۇلiمسiرەي كوز تاستادى.

– نە جاڭالىق بار؟

– ازiرشە ەشقانداي جاڭالىق جوق.

– ۋاقىت تۇگەسىلiپ قالدى، كەزدەسۋگە بارۋ كەرەك.

– ەستiدiم.

– داناي بارسىن، – دەدi ماقسۇت.

– قاۋiپ مول، باسىمىزدى قاتەرگە تiگiپ بارامىز.

– قۋ اقشا نە iستەتپەيدi, – دەدi ماقسۇت قايتادان.

– كەتتiك پە؟

– ءيا.

ۇشەۋمiز كوشەگە شىقتىق. الماتىعا الاكەۋiم شاق ورناپتى. لەنين داڭعىلى بەيۋاقتا تولقىندانا اققان اۆتوموبيلدەر تiزبەگiنە تولىپ كەتكەن. كەشكi سالقىن اۋا تىنىسىمىزعا قۇيىلىپ، بويعا سونى لەپ اكەلەدi. قوناقۇيدiڭ الدىندا ەكi بيكەش پايدا بولدى. بiزدi نىساناعا الىپ، سامارقاۋ ءجۇرiپ كەلەدi. ەكەۋi دە قىسقا ەتەك بەلدەمشە كيىپتى، بلۋزكالارىنىڭ تۇيمەسiن اعىتىپ تاستاعان. بiزگە جاقىنداپ كەلدi دە، بiر-بiرiنە الما-كەزەك قاراپ، كۇلە باستادى. بiرەۋiنiڭ كەۋدەسi ۇلكەن، شالا جاپقان ومىراۋلىقتان ايقىن كورiنiپ تۇر. ەكiنشiسi ارىقتاۋ كەلگەن، ۇزىن سيراق، ءوزi تىم قاتتى جۇدەپ كەتiپتi, شىعىڭقى ءىشى انداعايلاپ جانارعا تۇسەدi. شەرميگەن قارىن جاداۋ وڭگە ءبىرتۇرلى جاراسپايتىن ءتارىزدى. كوڭiلگە ايانىش تۋعىزادى. الدە ونى كiنالاۋعا بولماي ما؟

– شىلىم شەگiڭدەر، – دەدi ورمان.

ەكi تال تەمەكi ۇسىندى. شەرميگەن قارنى بار، ۇزىن سيراق بيكەش اۋەلi قولىن سوزىپ، شىلىمدى الدى دا، ساۋساعىمەن دومالاتىپ، اۋزىنا سالدى. ماقسۇت شىرپى جاعىپ، كولدەنەڭ توستى. تەمەكi تۇتاتىپ جاتقان قىزدىڭ ومىراۋى سىرت كوزگە انىق بايقالمايدى. بويىنا بىتكەن بالانىڭ بولاشاعى جايلى ويلانعىم كەلدi. بيكەش ءۇشiن مۇندا تۇرعان ەش قاسiرەت جوق سەكىلدى. اۋزىنان بۇرق ەتiپ كوك بۇيرا ءتۇتiن تولقىندانىپ شىققان. ەكiنشiسi ەزۋiن تارتقان قالپى وتتىققا ۇمسىنىپ بارادى.

– دەمالامىز با؟

– بiز قىمباتقا تۇسەمىز، – دەپ جاۋاپ قاتتى تولىسقان دەنەلiسi.

– جانە دە تەك سۇيگەن جاندارمەن عانا دەمالامىز.

– بiز ۇلگەرەمiز بە؟ – دەپ سۇرادى ماقسۇت.

– ۇلگەرەمiز، – دەدi ورمان.

– تاكسي ۇستايىق.

ورمان جولعا كوتەرىلىپ، قولىن بۇلعاي باستاعان.

– ءبىز ءالى كەلىسكەن جوقپىز.

– كوڭىلدەرىڭىزدى دوللار تابادى.

– جارايدى.

تاكسي توقتادى دا، ماقسۇت ەكi قىزدى جەتەكتەپ سۇيرەتكەن بويى سالونعا ەنگiزدi. مەنi شوپىردىڭ قاسىنا جايعاستىرعان ورمان ارتىمىزدان باسقا كولىكپەن قۋىپ جەتەمىن دەپ سىرتتا قالىپ قويدى. اۆتوموبيل اباي داڭعىلىنا شۇعىل بۇرىلدى، سوسىن جىلدامدىعىن ارتتىرىپ، جۇلدىزشا اعا جونەلدى. وزگە جەڭiل ماشينالاردى قۋىپ جەتىپ، سىناپتاي سىرعىپ ىلگەرى وزىپ كەلەدi. الدىمىزعا “Toyota” اۆتوموبيلi ءتۇسiپ الدى. جەلتوقسان كوشەسiنە يەك اسقاندا، سول قاناتىنا تiزگiن بۇرىپ، كوزدەن عايىپ بولدى. بiز ناۋرىزباي باتىر كوشەسiنە تاقاپ كەلگەن كەزدە، تاكسي تەجەۋiشiن باسىپ، جول جيەگiنە iلiنە بەرە، توقتادى. مەن اقىسىن تولەپ، ەسiكتi اشىپ، سالوننان شىقتىم. بيكەشتەردىڭ تۇسۋiنە بiر-بiرلەپ كومەكتەسكەن ماقسۇت ەسiگiن جاۋىپ، بەرi ءجۇردى. سول قيىلىستان ابىلايدى كوردiك. ول بiزگە قاراي تەز باسىپ كەلiپ، قولىن بەردi.

– ماشينا كۇتiپ قالدى، جاڭا وزگەرiستەر بار، – دەدى ابىلاي.

– ورمان كەلسiن.

– مىنالار كiم؟

– جەزاياق، قىدىرىمپاز، جاقسى قىزدار.

– قايتارىپ جiبەرiڭدەر، ايتپەسە كەشiگiپ قالۋىمىز مۇمكiن.

– و باستا كەلiسپەيiك دەپ ەدiم.

– جiگiتتiڭ ەكi سويلەگەنi – ولگەنi, – دەدi تولىقشا دەنەلiسi.

– تاياق جەمەي تۇرعاندا... زىتىڭدار.

– مىنا ءداۋ سارى ءتاڭiرiن ۇمىتقان با؟

– قازiر سوققىعا جىعىلادى، – دەدi ماقسۇت ماعان قاراپ.

– قايتەسىڭ، ۇرماي-اق قويا بەر.

ماقسۇت تولىقشا دەنەلiسiن وزiنە قاراي تارتىپ قالدى دا، وڭمەنىنەن كەيiن يتەرiپ جiبەردi. بيكەش شەگىنشەكتەپ بارىپ، ءارi قۇلاپ ءتۇستi. وتىرىپ الىپ، جىلاۋعا كوشتi. اششى داۋىسى قۇلاقتان وتەدى. ءوزi مالداس قۇرىپ، ىڭعايلى وتىرىپ الىپتى. اقىماق. ەتەگi جيىرىلىپ، اپپاق كۇپشەك ساندارىن اشىپ تاستاعان. جۇكتi قىز ونىڭ قاسىنا تاياپ، تومەن ءيiلدى دە، سىقىلىقتاي كۇلiپ جiبەردى. جىلاۋقوردىڭ زارى ەندi ۇياتسىز كۇلكiگە اۋىستى. ارسىز كۇلكiنiڭ جەتەگiندە كەتiپ بارادى.

– جەزاياقتارعا امال تاۋسىلدى، – دەدi ماقسۇت.

– كەتپەيمiز، – دەدi جەردە بۇكتەلگەن قالپى.

– ماعان شيكىل سارى ۇنادى.

– تەۋىپ قالىپ، شالقاڭنان تۇسىرەيىن بە؟

– ايبات شەكپە، قوقان-لوقى جاساپ، ەشكiمدi قورقىتا المايسىڭ.

– قوقان-لوقى ەمەس، بۇل تاياقتىڭ ناق ءوزى.

ماقسۇت ونى زور جۇدىرىعىمەن قويىپ قالدى. ول تەڭسەلىپ بارىپ، شەرميگەن قارنىن كەيىن سۇيرەتە، شالقاسىنان وماقاسا قۇلادى. جالپاسىنان ءتۇسiپ، قيمىلسىز جاتتى، سالدەن سوڭ ىڭىرسىعان ءۇنi جەتتi.

– ەشتەڭە ەتپەيدi, – دەدi جەردە مالداس قۇرعان قۇربىسى.

مەن قاسىنا كەلiپ، جۇرەك سوعىسىن تەكسەردiم. قارنى دوڭكيiپ جوعارى شىعىپ جاتىر. بiر اۋىز سوزگە بولا ادامدى قورلاۋ، زورلىق-زومبىلىق كورسەتۋ ماقشاردا اقتالا ما؟ قان اينالىمىندا پالەندەي وزگەرiس جوق. قولىن ءتۇسiرiپ، القام-سالقام اشىق ومىراۋىن جاۋىپ، جەردەن تۇرعىزىپ الدىم.

– مىنا قىز ءارى يتەرىپ، بەرى تارتتى عوي.

– ءبارiمiز دە ادامبىز.

– اقىندار قىزىق، – دەدi ماقسۇت.

قىز وزىنە-ءوزى كەلە الماي تۇر.

– كەيدە تالىپ قالادى، – دەدi قۇربىسى.

– توسەكتi نەگە iزدەيدi ەكەن، – دەدiم.

– جۇكتى، ايى-كۇنى تولدى، ەندi ماسەلەنi وڭىنان شەشكiسi كەلەدi.

بيكەش كوك اسپانعا قاپىدا تەسiلە قارادى. ونىڭ كوزدەرi ۇكىنىكىندەي ۇلكەن، قاسى قارلىعاش قاناتىنداي قيىلعان. تەرەڭ دەم الىپ، اۋانى قينالا جۇتادى. ادام عۇمىرىن كiتاپ پاراعى ءتارىزدi جىرتىپ تاستاۋعا دا، كەشكەن تiرلiگiنەن سوڭىرا كiتاپ جازۋعا دا بولادى. الايدا، سوڭعى كەزدە ەكەۋiنiڭ دە قادiرi قاشىپ، قۇنى ايرىقشا قۇلدىراپ بارا جاتىر. ءسوزدى جۇندەي سابايتىن داۋiردە ادامدى كiتاپ ەمەس، داۋلەت بيلەيدi, قوعام اقىنعا ەمەس، ساۋداگەر دۇنيەقورعا باعىنادى.

– دوسسىڭدار ما؟ – دەدi جۇكتi قىز.

– ءيا.

– مەنi سۇيەمەلدەمەي-اق قويساڭ بولادى.

– تالىقسىپ كەتپە.

– سوسىن، تولىقسىپ تا.

– تۇسiنبەدiم.

– سۋرەتشiسiڭ بە؟

– جوق.

– ومىراۋىما نەگە قادالىپ قارادىڭ؟

– جاي.

– سۋرەتشi حالىق ايەلدەردi شەشiندiرiپ، جالاڭاش بەينەسiن كوشiرiپ الادى دەۋشi ەدi.

– كiتاپ جازامىن، – دەدiم.

– كiتاپ؟

– ءيا.

– ونى كiم وقيدى؟

– بىلمەيمىن، مۇمكىن، بiرەۋ تابىلار.

بويىن تۇزەپ، كويلەگiن جوندەپ قويدىم. ول شاشىن قوبىراتىپ، توبەسiنە جينادى.

– ەشقاشان كiتاپ وقىماپپىن.

– قازىر جۇرت وقىمايدى.

– سەن كوپ كiتاپتى تاۋىسقان شىعارسىڭ.

– كوپ.

– كiتاپتاردا نە جايلى ايتىلادى؟

– ماحاببات، زۇلىمدىق، سوسىن جاقسىلىق جايىندا.

– مەن ءۇشiن تۇسىنىكسىز ۇعىمدار، بىراق ادام عۇمىرىنان جازاتىن ەشتەڭە جوق ەكەنiن انىق بiلەمiن.

– بار.

– قايدام. كiتاپ وقيتىندار بولەك، الابوتەن حالىق شىعار، ال وقىمايتىندار مەرزىمدى باسىلىمداردى ورتەۋگە قاشاندا ءازiر.

– نەگە؟

– بارلىق قاسىرەت، شىن باقىتسىزدىق اقپارات قۇرالدارىنان باستالادى.

– جاڭساق پىكىر، – دەدiم.

– قايعىنىڭ كوزى، ۋايىمنىڭ قاينارى – كىتاپ.

– ارناسى شە؟

– ءباسپاسوز. جورنالشىلار شەردى تارقاتپايدى، قوزعايدى جانە تاراتادى.

– مۇمكiن.

– وقۋ مۇڭ تۋدىرادى.

– قاپادار جان ەكەنسىڭ.

– ءومiر سۇرگiم كەلمەيدi.

– تۋ قيىن، ءولۋ – بوقتان وڭاي، – دەدiم.

– سوندا دا.

– وزiڭە قول جۇمساپ كورىپ پە ەدىڭ؟

– وزiمە مە؟

– ءيا.

– قورقامىن. قۇداي كەشiرمەيتiن iس. ءبiزدى توپىراقتان جاراتقان – ءتاڭiر، توپىراققا اينالدىراتىن دا ءوزى. وزiمە-ءوزىم قول سالسام، ەرتەڭ قۇداي الدىندا جازىقتى بولىپ، قاتاڭ جاۋاپقا تارتىلامىن.

– زادى، قۇداي ادامزاتپەن تەك كىتاپتار ارقىلى عانا تىلدەسەدى.

– شىن.

– كiتاپتى جەك كورۋگە حاقىمىز جوق.

– ماعان اڭگiمەمiز ۇناي تۇسكەن سىقىلدى.

– قۇربىڭ كۇتiپ قالدى.

بيكەش تۋ سىرتىن بەرە، كەرi اينالىپ، iلگەرi ءجۇرiپ كەتتi. جولاي قۇربىسى قوسىلىپ، ەكەۋى كۇلىپ بارا جاتتى. قاپەلىمدە كۇلكى ساپ تيىلىپ، ولار ۇزاق ۋاقىت زەڭگiر كوك اسپانعا جۇزدەرiن اۋدارعانداي بولدى. مۇمكiن، قۇداي، تەگى، قايىرا ەستەرiنە ورالعان شىعار. بارلىعىمىز نە ءتاڭiر جوقتان جاراتقان، نە كiتاپ باردان سومداعان سانا يەلەرi ەكەنiمiز راس بولسا كەرەك. مەنi توسىپ، جiپسiز بايلانعان ماقسۇت پەن ابىلايعا قاراي ماڭدايىمدى تۇزەدiم.

– نەگە كەشiكتiڭ؟

– وبال.

– كiمگە؟

– سابيگە دە.

– الدىرىپ تاستايدى، – دەدi ابىلاي.

– ەندi كەش.

– ءوزi كiنالi.

– وعان ءبارiبiر، بويىنداعى نارەستەنi – تەك دۇشپان كورەدى.

ماقسۇت جاۋاپ قايىرمادى. مۇمكiن، ول مۇلدەم باسقا نارسە تۋرالى وي تولعاپ بارا ما، كىم ءبىلسىن. بiرەۋدiڭ قايعىسى باسقانىڭ جاراسىن سىزداتپايدى. وزگەنىڭ قۋانىشى بىرەۋدىڭ كوڭiلiن جادىراتپايتىنى سياقتى دا. مۇنى قاعاز بەتiنە ءتۇسىرۋiم ابدەن مۇمكiن، بiراق ونى الاساپىران كەز وقىماي كەتپەسە يگi ەدi.

بiز جاياۋ ءجۇرiپ كەلەمiز. كوشەدە قىبىرلاعان جۇرت اياعى باسىلىپ قالىپتى. ساتباەۆتىڭ جەلتوقسان كوشەسiنە قيىلىساتىن تۇسىنا جاقىنداپ كەلدiك تە، جولدىڭ وڭ قاپتالىنا بۇرىلدىق. ماشينا بiزدi سول بۇرىشتا كۇتiپ تۇرعان.

ححI تاراۋ

ماشينا ەكەۋ بولىپ شىقتى. التى ادامنان ەكiگە ءبولىنىپ، شەتەلدىك كولىكتەرگە ءمىنiپ العان بىزدەر بايتۇرسىنۇلى كوشەسiنە بەت تۇزەگەنبىز. قاراڭعىلىق قويۋلانا تۇسكەن سايىن سامالاداي جارقىراعان وتتار مولايىپ كەلەدi. قىسىلا-قىمتىرىلا مiنگەن جiگiتتەر تۇگەل ءۇنسiز، ارەدiك بiرەۋi اۋىق-اۋىق ءالسiز جوتەلiپ قويادى. قىلمىسقا اقشانىڭ كۇشى يتەرگەن ولار قاۋiپتiڭ اۋزىنا، اجالدىڭ تۇزاعىنا وزدەرi سۇرانىپ بارادى. بايتۇرسىنۇلى – وڭعا بۇرىلار مەجەدە اياقتالىپ، تيميريازەۆ كوشەسiنە تۋرا كەلiپ تۇستiك. ونىمەن اتقان وقتاي زىمىراپ، قۇيىنداتا جونەلدiك تە، باعدارشام كەزدەسە كەتكەندە، قىزىل تۇسكە كiدiرiپ، قايتادان جىلدامدىقتى شاپشاڭ كوبەيتiپ الدىق. وڭ جاعىمىزداعى ايالدامادان وتكەندە، ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتiڭ تەمiر شارباقتارى كوزگە iلiگە باستادى.

– جالعىز ءوزi بولا ما؟ – دەدi بەلگiسiز ءۇن.

– بiلمەيمiن.

– جانىنا ەرتiپ الادى عوي.

– سولاي شىعار.

– قانشا دوللار؟

– ەكi مىڭ.

– اجەپتاۋiر دۇنيە.

– ءوزi شەگە مە ەكەن؟

– ءيا.

– وندا جاعداي قيىندايىن دەدi.

– كورەمiز دە.

– قاي تاراپقا تارتايىن؟

– وڭعا.

– مىناۋ تۇيىق جول سياقتى.

– سول قاپتالعا بۇرىلىپ كەتەدi.

– بۇرىلدى.

– ءۇيدi اينالىپ كەت، ودان ءارi – ايدالا.

– وسى جەردەن؟

– ءيا.

– جاپiرەيگەن بiردەڭە عوي.

– كۇتiمسiز قالعان دا.

– يەسiز ءۇي مە؟

– كارi شال جۇرەتiن، قايتىس بولعان شىعار.

– الماتىدا سوندايلار كوپ.

– انە، ولار اناۋ اعاشتىڭ تۇبiندە.

– تiك جۇرە بەرەيiن بە؟

– جول ءوزi اپارادى.

– ەكەۋ سەكiلدi.

– ەكەۋ.

– بولدى ما؟

– ءسال جۇرە ءتۇس.

– قولدارىندا ەشتەڭە جوق پا دەيمiن.

– توقتا.

ماشينا دiڭi جۋان اعاشقا جەتە بەرە، ءجۇرiسiن iرiكتi. بiز بوگەلiپ، بiراز تۇردىق. اينالا كوز بايلايتىن قارا تۇنەك، بەيساۋات ادام جۇرمەيتىن كادىمگى قۇلا ءتۇز.

– مەن بارىپ كەلەيiن.

كوليانىڭ تانىسى ەسiكتi اشىپ، جەرگە ءتۇستi. ەكەۋ ءمىز باقپاي، ماناعى قالپىندا تۇر. اۆتوموبيلدiڭ ەسiگi سىرت ەتiپ، باياۋ جابىلدى دا، الگى ەكەۋدi بەتكە العان ول اقىرىن اياڭداپ كەتتi. شوپىر جارىقتى ءسوندiرiپ ەدى، ەشتەڭە كورiنبەي قالدى. ەكiنشi ماشينا كەلiپ، قاتارىمىزدان توقتادى. موتورىن ءوشىرىپ، جارىعىن ءۇش ادامعا توكتى. ولار ۇزاق سويلەستى. بەلگىلەنگەن ۋاقىتتان كەشiكتi. سالوندا قالعان جiگiتتەر مازاسىزدانا باستادى.

– ءوزiم كiرiسسەم بە ەكەن، – دەدi قۋات.

– ءسويت.

– ماقسۇت بارسىن.

– ەكەۋمiز دە.

تىسقا اۋەلى ماقسۇت شىققان. ءىزىن الا ءىرى سۇيەكتى، جالپاق جاۋىرىندى قۋات ءتۇسىپ بارا جاتتى.

– سەندەر ارتىق ارەكەت جاساماڭدار.

ەكەۋi يiرiلگەن ۇشەۋگە تاياعانى سول ەدi, ميليتسيالار قاپتاپ كەتتى. جان-جاقتان قىسپالاپ، قورشاپ، شەڭبەرگە الا باستادى. ماقسۇت جان ۇشىرىپ، بەرi ۇمتىلدى. ونى بiرەۋ اياعىنان قاعىپ، شالىپ قۇلاتىپ ءتۇسiردi. ەتپەتiنەن جىعىلدى. قايتا اتىپ تۇردى، شەڭبەردi بۇزا، دالاعا قاشتى. ونى سوڭىنان بiرەۋ قۋىپ بەردى. جالما-جان پيستولەتiن شىعارىپ، ماقسۇتتى قاراۋىلعا iلiپ، ايقاي سالدى.

– توقتا.

ماقسۇت باسەڭدەپ، ارتىنا قارادى، بiر-ەكi باسىپ باردى دا، تۇرىپ قالدى. بiزدi بiر-بiرلەپ دالاعا الىپ شىعىپ جاتىر. كەزەك ماعان كەلدi. ميليتسيا قارا كوزدى، ءتۇسi سۋىق قازاق جiگiتi. مەنi قولتىعىمنان تارتىپ، جۇلقىپ قالدى دا، تىسقا سۇيرەپ شىعاردى، سوسىن اۆتوماتتىڭ دۇمiمەن كوكiرەگiمنەن نۇقىپ جiبەردi. سوققى قاپىلىس ءتيىپ، كەۋدەمدى ويىپ جىبەرە جازدادى. جەلكەمنەن تاس قىپ ۇستاپ، تومەن باسىپ، جەرگە سۇلاتىپ سالدى دا، ەكi قولىمدى قاراقۇسىما كوتەرتكىزىپ، اياقتارىمدى قوسقىزىپ، قيمىلسىز جاتقىزىپ قويدى. ماعان قاتار كوليانىڭ ءوزi جاتىر. قۋاتتىڭ اشىنعان داۋىسى ەستiلدi. ءبارi جابىلىپ، اياۋسىز تەپكiگە العان شىعار. سۇيەكتى ەدى، ەندى ىرىلىگىنەن تاياقتى دا كوپ جەيدى. مۇرنىمنىڭ ۇشىنا بiرەۋدiڭ قارا باتەڭكەسi تاقاپ كەلدى. بەتiمە سىز جەردىڭ سۋىق تاس قيىرشىقتارى باتادى.

– تۇرەگەل، – دەدi الگi.

مەن تۇرىپ كەلە جاتتىم. جاڭاعى قارا باتەڭكە وقىس iشiمە كەلiپ تيدi دە، قولپ ەتكiزiپ كەيiن ۇشىردى. Iشiم بۇرالىپ، بۇك ءتۇسiپ قۇلادىم دا، جيىرىلىپ، كولدەنەڭ جاتىپ قالدىم.

– يتتەر، – دەدi ورمان.

ونىڭ سوزدەرi كۇرت ءۇزiلدi. مۇرنىمدى اناشانىڭ قوڭىرسىعان يiسi قىتىقتادى. باسىمدى كوتەرiپ، اۆتوموبيلگە كوز سالعان ەدiم. اۆتوماتىن يىعىنا سالاقتاتا iلگەن ميليتسيانىڭ بiر سولداتى سالونعا ءشوپ شاشىپ ءجۇر. بiزگە تاعى دا جالا جابىلاتىن بولدى. باتەڭكە قايىرا تاياپ قالىپتى.

– جات.

نە iستەسەك بولادى. ءتۇبi قايىرى جوق ساپارعا اينالدى. باتەڭكە مەنەن جىلدام ۇزاي بەردi دە، ءجۇرiسi قۇلاققا الىستان شالىندى.

– تۇگەل تۇرىڭدار.

ورنىمنان تۇرىپ، توڭىرەگىمە نازار سالدىم. كەنەت ورمان جۇلقىنىپ قالىپ، قولىن ارتىنا قايىرعان ميليتسيونەردەن بوساپ كەتتi دە، اۆتوموبيلدiڭ تۇمسىعىنان قارعىپ، سۋ قاراڭعى دالامەن قاشا جونەلدi. تۇتقىننان ايىرىلعان ساقشى جىگىت اۆتوموبيلگە سۇيەنە مىلتىعىن كوزدەپ، شۇعىل اتىپ قالدى. ورمانعا تيمەدi مە، ءالi جۇگiرiپ بارادى. ءوزi مۇلدەم كورiنبەيدi, سىبدىر ەستiلگەن جاققا ەلەگىزىپ، ەلەڭدەسە – ۇركە قارايمىز. بەرi قايتىپ كەلدi. قۋاتقا جەتە بەرە، تiك سوققىنى سiلتەدi. شايقالىپ كەتiپ، قۋات بويىن قايتا جينادى.

ءبارىمىزدى بiر-بiرلەپ ماشيناعا مىنگىزدى. ەسكى سوراپتىڭ سۇرلەمىنە ءتۇسىپ، اسىقپاي ءجۇرiپ كەلەمiز. تۇرمەدە تۇنەپ شىعاتىن بولدىق تا. قانداي جازا قولدانارى بەلگiلi. دوستاردان ءبولiنiپ، قايدا بارىپ جان ساقتايسىڭ. ماكس الاقانىمدى تاۋىپ الىپ، ءالسiز قىستى. ولار ءۇشiن بۇل ادەپكى، ۇيرەنشiكتi نارسە. بەكەر قورقىپ، قويان جۇرەك بولما دەگەنi شىعار. الماتىعا كەلiپ كiردiك. جولدىڭ بويىن جاعالاپ، ءتىزىلىپ جانعان شامدار سوڭىمىزدا قالىپ قويماي، جامان كۇشiكشە قوس قاپتالىمىزدان ەرiپ كەلەدi.

كوڭiلiم جابىرقادى. جادىما تەز ءوتىپ جاتقان قايران عۇمىر، باياۋ جازىلىپ جاتقان ەسiل رومان ورالدى.

– نە جايلى ويلاپ وتىرسىڭ؟ – دەدi ماقسۇت.

سالون iشi تاستاي قاراڭعى. ەشكiم جوتەلمەيدi, بەيساۋات ەشتەڭە سالدىراپ كەلە جاتقان جوق.

– ءومiر جايلى، – دەدiم.

ححII تاراۋ

ماقسۇت قارۋلى بiلەگiمەن جاۋىرىنىمنان قاپسىرا قۇشاقتاپ، كۇرەكتەي الاقانىمەن يىعىمنان قاتتىراق قىسىپ قويدى. اۆتوموبيل دوڭعالاقتارى تەپ-تەگىس اسفالت جولمەن سىلبىر اينالادى. بiز ورتالىق فۋتبول ستاديونى iرگەسiنەن ءوتiپ بارا جاتتىق. بالۋان شولاق اتىنداعى سپورت سارايى كورiنە بەرگەندە، شوپىر باسقارۋ جۇيەسi تەتىگiن سول قاناتىنا بۇردى. كiشكەنە جىلجىپ كەلiپ، وڭتۇستىككە بەت تۇزەدiك تە، ونىمەن ۇزاق جۇرمەي، سول جاقتاعى ماسانچي كوشەسiنە، كينوتەاترعا يەك ارتىپ بارىپ، قابانباي باتىردى كولدەنەڭ قيىپ الدىق. ءجۇرiسiن باسەڭدەتكەن ماشينا جىلدامدىعىن ازايتا بەرiپ، قالت توقتادى. الدىڭعى ورىنعا جايعاسقان ميليتسيا سەرجانتى ەسiكتi اشىپ، سىرتقا سەكiرiپ ءتۇستi. ەسiكتi قايىرا جاپتى. ءۇستiن رەتكە كەلتiرiپ، جوندەلiپ العان سوڭ، ءۇيدiڭ iشiنە كىردi. تۇكپiردەن تەمەكiنiڭ قىشقىلتىم يiسi اڭقىپ، بiرسiن-بiرسiن سالونعا جايىلىپ بارادى. وعان بiرەۋ تىيىم سالىپ تاستايتىن شىعار. زەكiگەن ەشكiم بولعان جوق. تىسقا ماناعى سەرجانت شىقتى. جانىنا مايور شەنىندەگى وفيتسەردi ەرتiپ الىپتى. ولار تەمەكi تارتىپ، اجەپتاۋiر بوگەلدi. قوڭىر كۇزدiڭ تۇنگi سالقىنى جاۋراتا باستادى. ەكi بiلەگiم مۇزداپ قالىپتى. شىلىم شەككەندەر تسەمەنت باسپالداقتان ءتۇسiپ، بiزدi بەتكە الا، بەرi اياڭدادى. باعاناعى بiرگە كەلگەن ەكi ساقشى تۇتقانى باسىپ، ەسiكتi اشىپ جiبەردi. ءبارىمىز توپىرلاپ سىرتقا اقتارىلدىق. يiن تiرەسە تاعى ەكi اۆتوموبيل قاڭتارىلىپتى. بiرەۋi – باعانا بiز ءمىنىپ كەلگەن ماشينا، ەكiنشiسi – اتىراپقا كوك جولاق جارىق شاشقان وزدەرiنىكi. مايور بارلىعىمىزدى باستان-اياق شولىپ شىعىپ، ماعان جەتكەندە، جانار توقتاتىپ ۇزاق قارادى. سارعىش شەگiر كوزدەرi وڭمەنiمنەن ءوتىپ، تەسiپ بارا جاتقانداي.

– سەرجانت، – دەدi.

سەرجانت بەرi ءجۇردi. قاسىنا تاقاپ كەلدi دە، وڭ قولىن شەكەسiنە اپارىپ، iزەت كورسەتتi.

– ۇيىمداستىرۋشى وسى ەمەس پە؟

سۇق ساۋساعىمەن مەنi نۇسقادى.

– تەكسەرگەن جوقپىز.

– تاپ وسى ما دەيمiن.

– ۇيعارىمىڭىز اقىلعا سيادى، مايور.

– بولمەگە اكەلiڭدەر.

مايور تەڭسەلە باسىپ، تابالدىرىققا جەتتi دە، وڭ قاناتىنا بۇرىلدى. جاقتاۋدىڭ قالتارىسىنا جاسىرىنا بەرiپ، نازاردان عايىپ بولدى. ءبارىمىز قولىمىزدى جەلكەمiزگە اسىپ تۇردىق. ساقشىلار مولىعا تۇسكەن سىقىلدى. بiر iزبەن تiزiلە جۇرگەن قاپساعاي دەنەلi بالۋان جiگiتتەر تۇگەل ءۇنسiز. جوعارى جاقتان ەكi ايداۋىل ءار بوزبالا جىگىتتىڭ قولىن ءتۇسiرiپ، جەكە-جەكە تەمiر كiسەن سالىپ كەلەدi. ماقسۇتتى كىسەندەپ، شىنجىرلاپ بولعان سوڭ، ماعان تايادى.

– وعان تيiسپەڭدەر، – دەدi سەرجانت.

– ونى نە iستەيمiز؟

– مايور سويلەسپەكشi.

– قازiر مە؟

– ءيا.

– ءجۇر.

مەنi يىعىمنان جۇلقىدى.

– جۇلقىما.

– ارامتاماقتار، – دەدi ايداۋىل.

ەسiك الدىنا جۇرت تولىپ كەتiپتi. Iشتەن حابار العىسى كەلگەن اعايىن-تۋىس، دوس-جاران جاناشىرلار دا. بiزدiڭ توپقا جاقىنداپ قالعان موسقال كەمپiر بايلانىپ-ماتالعان جiگiتتەرگە ۇرەيلەنە قادالادى. مەنi يتەرگەن ايداۋىلعا تاقاپ، جۇزىمە قاراپ تۇردى دا:

– بۇلار كiسi ولتiرگەندەر مە؟ – دەپ سۇرادى.

– جوق، – دەدi سەرجەنت.

– ۇسقىندارى قورقىنىشتى ەكەن.

– ەلدىڭ اقشاسىن تونايتىندار.

موسقال كەمپiر بiزگە تىم جاقىن كەلدi. ماقسۇتقا تەلمiرiپ ەداۋىر بوگەلدi, سوسىن ماعان كوڭiل اۋداردى.

– ارسىزدار.

كوزىممەن جەر شۇقىلادىم. ۇياتتان ەمەس، ىزادان.

– ەڭبەكشىل حالىقتىڭ اق ادال نانىن تارتىپ جەگەن قانقۇيلى جاۋىزدار.

– قاتەلەسەسiز، – دەدiم.

– جاۋاپتاسۋعا قالاي ۇيالمايسىڭدار. زالىمدار، نيەتى بۇزىق، پەيiلi تەرiس، قىرشىنىنان قيىلعىرلار.

جۇلدىزدارى قالتىراعان شەكسىز اسپانعا نازار سالدىم. تۇڭعيىق الەم عانا تەرەڭ ويلارعا مازا بەرەتiن سياقتى. ادامنىڭ iشكi جان دۇنيەسiن ۇعۋ ءۇشiن عالامداي شەكسىز كەڭiستiك قاجەت. بىرجاقتى تۇسiنiك، ەشكiم تاستاپ كەتە الماي جۇرگەن اياداي شاھار ءاردايىم ويىمىزدى تۇساي بەرەدi. ادام بالاسى اركiمنەن تەك زۇلىمدىقتى كۇتەدi. بىرەۋدىڭ بيىك اقىل-پاراساتى، قيلى وي-ءورiسi كەيدە ەسكى ارناعا سىيماي جاتادى. جەر شارىنا تابيعات جاراتىلىسى مەن ادامي قاسيەتتەردىڭ ارا سالماعىن قايتادان ايىرىپ بەرەتiن جاڭا كوسەمدار تۇلعا جەتiسپەي جۇرگەنگە ۇقسايدى. كەمپiر اربiرەۋiمiزدiڭ بەتiمiزگە سۇقتانا ءۇڭiلiپ، جونىنە كەتiپ بارادى. ارقاما مىلتىقتىڭ ءدۇمi سوعىلدى دا، تيگەن جەرىن سولقىلداتىپ، اۋىرتىپ جiبەردi.

– ءجۇر.

مەن iلگەرi اتتادىم. ءار نارسەنiڭ سەبەبiن تەرەڭنەن قوپارعان دۇرىس شىعار. ەسiكتەن كiرiپ بارا جاتىپ، جۇلدىزدارى سامالاداي جارقىراعان اسپانعا جانارىمدى تiكتەدiم. جاناعى تولقىنىس سەزىمى ۇشتى-كۇيلi جوعالىپ كەتiپتi, مەڭiرەۋ جاراتىلىس قايتا مىلقاۋ قالپىنا كوشiپ الىپتى. راسىندا، ويلايتىن ءوزiمىز عانا. تۇيسiكسiز دۇنيە، ەسسىز عالام ەشقاشان ويلاپ، سويلەپ كورگەن ەمەس. جاڭعىرىقتا باسى شابىلۋعا دايار – جول تورىپ، ەل توناعان جىرىندى قاراقشىعا دا، جارى ۇل تاۋىپ، قۋانىشى تاسىعان – جيھانكەز ساۋداگەرگە دە الەم ءجۇزى شiمiرiكپەي، نەمقۇرايدى، بiردەي قاراپ تۇرادى. ول بiزدiڭ شىرقىراي جوعارى بويلاعان قاتتى ايعايىمىزعا تاس كەرەڭ، اۋىرسىنىپ جاتقان، دەنەمىزگە تۇسكەن جاراقاتىمىزعا كور سوقىر. اۋەلi كوك اسپانعا ناز ايتامىن، سودان كەيiن ونىڭ بارلىعىنان تىس ورىن العان ۇلى تاڭiرگە دە.

– وسى جەردەن قوزعالما.

ايداۋىل قوڭىراۋدى باستى. Iلە-شالا ۇلىقسات ەتكەن جاۋاپ ءۇن قۇلاققا شالىندى. ەسiكتi اياعىمەن اشىپ جiبەرىپ، ول مەنi اۆتوماتتىڭ دۇمiمەن نۇقىپ، تابالدىرىقتان ءارi اسىردى. بولمەگە اتتاپ بارىپ، مايوردىڭ ۇستەلiنiڭ الدىنا جەتiپ توقتادىم. شەكiرەيىپ قارايتىن شەگiر كوز مەنi قوماعايلانا iشiپ-جەيدi. تورگi قابىرعادا بۇكىلرەسەيلىك توتەنشە كوميسسيا كوسەمiنiڭ سۋرەتi iلiنگەن. دزەرجينسكي تۋرالى الىپقاشپا ءسوز، ءازىل-وسپاق كۇلكى، ءاجۋا-سىقاق اڭگىمە تولاستاماۋشى ەدi. الماتىداعى ەسكەرتكiشىنiڭ قۇلاعانىنا بiر جارىم جىل ءوتتi. كوز ءالi تەسىلىپ تۇر.

– كiمسiڭ؟

– قالامگەرمىن.

– بىردەڭە جازاسىڭ با؟

– ءيا.

– گازەتكە؟

– جوق.

– ەندى قايدا؟

– ۇيدەمىن. شىعارماشىلىقپەن اينالىسامىن.

– باسپاسوزگە ماقالا دايىندايسىڭ با؟

– جورنالشى ەمەسپىن.

– ءبارiبiر عوي.

– مۇمكiن.

– قىرعاۋىلدى ازاماتىنىڭ اقشاسىندا نە جۇمىستارىڭ بار؟

– قارىز.

– نە ءۇشiن؟

– بiلمەيمiن.

– ۇيىمداستىرۋشى قايسىڭ بولاسىڭ؟

– ءبارi.

– الداما.

مايور قوڭىراۋىنا ساۋساعىن جۇگiرتتi. ەسiكتەن ايداۋىلدىڭ باسى قىلتيدى.

– كiر.

ماعان تاقاپ كەلiپ، قاتارلاسا بەرە، ءجۇرiسiن تەجەدi.

– بiر مارتە، – دەدi مايور.

سوققى وڭ جاعىمدى قاۋىپ، شىقشىتىما تەگىس دارىدى. قۇلاپ ءتۇستiم. ەپتەپ اۋىرعانى سەزiلدi. بەتiم دۋىلداي ورتەنiپ، قىزۋىم كوتەرiلiپ بارا جاتقانداي. تiزەرلەي وتىردىم دا، ءۇستiمدi قاقتىم. تۇرەگەلدiم. مايور كۇلiپ وتىر.

– مەن ۇرمايمىن، – دەدi. – مەنiكi قاتتىراق.

جەرگە تۇكiردiم. قان تۇيiرشiكتەرi ءجۇر. ازۋ تiسiم زاقىمدانعان بولۋى كەرەك. اۋزىم قانعا تولىپ كەلەدi.

– قولجۋعىشقا اپار، – دەدi مايور.

قان شىپ-شىپ ەتiپ ەرنiمدi جاعالادى. قاننىڭ وسىنشالىق ءدامسiز بولاتىنىن بiلسەمشi.

– بەرi كەل.

بiز دالiزگە شىقتىق. ۇزىن سەنەكتi بويلاي، سامارقاۋ iلبiپ، قول جۋاتىن بولمەگە كەلدىك. بۇرانداسىن بوساتىپ ەدiم، سارىلداپ سۋ اعا جونەلدi دە، قۇبىرلاردى سىلدىراي قۋىپ بارا جاتقانى قۇلاققا جەتتi. قولىمدى شايعان سوڭ، الاقانىمدى شۇمەككە توستىم. سۋ تەز جينالدى. اۋزىما اكەلiپ، ەكi ۇرتىما تولتىرىپ الدىم.

– بول.

تەگى، قاشىپ كەتە مە دەپ، قاۋىپتەنەدى. ورمان قاپىدا جول تاۋىپ كەتتى. بiزدi شىعارىپ الۋ ءۇشiن، ءبارiبiر، بiرەۋدiڭ سىرتتا، ەركىندىكتە جۇرگەنى دۇرىس. داۋلەت – زاڭ، جارلىدا مىندەت قانا بار. مەنشiك يەسiنە زاڭ كوڭىلدىڭ كۇيى ءتارىزدى، ءوزى دە، ءسوزى دە قاشاندا اينىمالى. كۋالiككە وكiمەت جۇرگەندە، ۇكىم زاڭ بويىنشا شىقپايدى، ەشقاشان مەملەكەتپەن بەتپە-بەت جالعىز قالۋعا بولمايدى ەكەن.

– موينىڭدى جۋعانىڭ نە؟

قالتامنان قولورامالىمدى الىپ، بەتىمدi ابايلاپ ءسۇرتتiم. جاعىمنىڭ ءiسىپ تۇرعان جەرى اڭداۋسىز ساۋساق دارىپ كەتكەندە قاتتى اۋىرادى. ايەنشەكتەنە سيپاپ كورiپ ەدiم، قول تيگiزبەيتiن iسiككە اينالىپتى.

– بولدى.

ەكەۋمiز قايتىپ كەلدiك. مايور تەمەكi قورابىن اشىپ جاتتى. بiر بۇرىشىن جىرتىپ الدى دا، بۇكتەپ قوقىس سالاتىن شەلەككە تاستادى. قوراپتى سiلكiپ قالعاندا، بiر تالى قىلتيىپ شىعا كەلدى. ونى سۋىرىپ الىپ، ماعان ۇسىندى. باسىمدى شايقادىم.

– سەندەيلەردى، ءبارىبىر، تاس بولمە سويلەتەدى.

– ەشتەڭە بiلمەيمiن، – دەدiم.

– وتiرiك.

– اكەتەيiن بە؟

– جالعىز قاماپ تاستا.

– كiسەنمەن؟

– جوق.

ايداۋىل ەكەۋمiز قايىرا دالiزدە تۇردىق. قولىمدى قاراقۇسىما كوتەرگىزىپ قويعان. اباقتى ەسiكتەرi كەزiگە باستادى. كiدiرمەي ءوتiپ كەلەمiز. كۇبiر-كۇبiر داۋىستار ەستiلiپ قالادى.

– توقتا.

قالتاسىنان ءبىر بۋما كiلت شىعارىپ، قۇلىپتى بوساتۋعا كiرiستi.

– داناي.

ايقايدىڭ قاي تۇستان شىققانىن اڭداپ ۇلگەرمەدiم. قۇلىپ تولىق اعىتىلىپ، توپسالار شيقىلداعان انiنە باستى دا، بولمە تۇكپiرiنەن توسەك جانە جوعارى جاقتان تور قىمتاعان كiشكەنە تەرەزە كورiندى.

– كiر.

اتتاپ كەتتiم دە، اياداي جەرگە قامالىپ قالدىم. ەسiك باياۋ جابىلىپ، كiلتتiڭ بۇرالا باستاعانى اڭعارىلدى. سيپالاپ ءجۇرiپ، توسەكتi تاۋىپ الىپ، تiزەمدi بۇكتiم. ارتىما شالقايىپ بارىپ، باسىم اعاش كەرەۋەتكە جايلاپ ءماش، ناق تيگەندە، ەكi قولىمدى جەلكەمە اپارىپ قويدىم.

نيتسشە وي تۇبىنە جەتەمىن دەپ، بۇكىل الەمدى بيلەپ-توستەۋشى جاپپار قۇدايمەن تايتالاستى. مىقتاپ الىستى، جاعالاستى، كىتابىمەن ايقاستى. كۇندەردىڭ كۇنىندە ءبىرمويىن، قىرسىق ويشىل – سولقىلداق، اداسقاق سەنىمىنەن تۇبەگەيلى باس تارتتى. ءسويتىپ، كوپ ۇزاماي اقىلىنان اداستى، ەندىگى ماۋرىتتە ءوزiن جىن قاقتى، اقىرى ءپاني دۇنيەدەن بەرەكە تاپپاي، سورلاپ ءوتتى. ول نانىمىن كومەسكىلەمەي، انىق، كامىل ساقتاپ، بارلىق ساۋالدىڭ جاۋابىن ءتاڭىردىڭ وزىنە، ۇلى قۇزىرىنا بەرگەندە، ەسi ءبۇتىن، دەنi ساۋ، امان-ەسەن، شات كۇيiندە سۇيكىمدى، ادەمى قارتايىپ، ەرەن اتاق، جاقسى ابىرويمەن قايتىس بولار ما ەدi. زادى، جاراتقانعا سەرىك قوسىپ، قاسىنان ورىن تەبەتىندەي، ءبىزدىڭ – تىلسىم عالام جۇمباقتارى شەشىمىن تاپ-

قان – قايراتتى اقىلىمىز بار ما ەكەن، ءتايىرى. بىراق، ونداي شەكسىز قۋات، الىپ كۇش كىمنىڭ بويىندا بار دەيسىڭ. تەگى، بiز قۇدايعا دەگەن جۇرەگىمىزدەگى سەنىمدى بەكەر ولتiردiك. ادامزات ساناسى قۇپيا جاراتىلىستى ءتۇسiنۋ ءۇشiن ءتاڭiر تانىمىنان تاپشىلىق كورەدi.

مۇمكiن، كىم بىلەدى، نيەتى الا-قۇلا ادامزات ۇمبەتىنەن قۇداي، ءبىسمىللاھ، تازا كۇدەر ءۇزىپ، ارەكەتىنەن ءبىرجولا كوڭىلى سۋىپ، قارا ورمان حالىقتى عارىشتا، شەكسىز كەڭىستىكتە، ايدالادا قاڭعىتىپ تاستاپ كەتپەيتىن شىعار.

كەمەڭگەر، دەگدار گەگەل – جۇيەلى، بەرەكەلى ءپالساپا قۇراپ، تياناقتى اقيقات ىزدەپ، پايىم قاسيەتiنە بوي ۇرعان، دانىشپاندىقتىڭ قادىرىنە جەتكەن اسىل دا سايداق تۇلعا ەدى. نيتسشە دە ۇلى كiتاپتار جازدى. اتالارى – كانت، شەللينگ، فيحتە، شوپەنگاۋەر اقساقالدار دا – ءوزى ءتارىزدى دۇنيەجارىقتان ءتارتىپ ىزدەدى.

دانالىققا قۇشتار ويشىلدار ىزدەنىستىڭ مۇراتىن ىشكى اسەمدىكتەن كوردى. كوڭىل تىنىش قالپىندا باقىتىنا جەتەدى، باقىت دەگەنىمىز بەيمازا كوڭىلدىڭ ورنىقتىلىعىندا، سەزىمنىڭ الاڭسىز تىنىشتىعىندا.

ىشكى اسەمدىك – ورنىقتى كوڭىلدىڭ قوناعى.

جەر بەتىندە ۇزاق ىزدەنىستەن نە قاجىرلى ەڭبەكتەن، كەيدە كەزدەيسوقتىقتان تۋعان جالقى وي ەشقاشان دۇنيەدەن ەندى قايتىپ جوعالىپ-جويىلىپ كەتپەيدi. ويعا ورالعان ءتۇيiن-تۇجىرىم – نە دۇنيەگە كەلەدى، نە كەلمەيدى. ەشكiم ەشقاشان قايتىس بولمايدى. مەنiڭ بiرجولا ءولiپ، جويىلىپ كەتۋiم مۇمكiن بە. ءولiم نەلiكتەن تەك قانا جابىق قاقپا بولا بەرەدi. الدە، ادام، شىنىمەن، ءمۇساپiر. مۇمكiن، ادام، راسىندا، ۇلى. قامشى سابىنداي قىسقا عۇمىرىن تەرەڭ مانگە، تۇڭعيىق ماعىناعا سىيدىرۋعا الەكتەنەدi. مەيلi, سودان كەيiن ونى ۇمىتىپ كەتسiن. ءبارiبiر، بۇل مارتەبە كەزەكتەن سوڭ، ول جارىق دۇنيەگە قايتا اينالىپ سوقپاي قويسىن. ۇزاق، تاۋسىلماس، شەكسىز ءومىر كەشەتiن رۋحتىڭ ءوزi تاپ مۇنداي كوزسiز ەرلiككە باراتىن با ەدi, قايدام. بiز دۇنيەدەن تاكاپپار ءوتۋiمiز قاجەت. قورقىپ ءومiر سۇرگەن – اجالدان ەكi مارتە جەڭiلەدi. ازعانا ماۋلەت بەردiڭ بە، جاراتقان يەم، ونى تولىعىمەن پايدالانامىن. پايعامبارلارىڭ ءتارىزدى مالدىڭ تەرىسىنە سىدىرىپ جۇرگىزىپ، اعاشتىڭ جاڭقاسىنا بەدەرلەپ ويىپ بايىپتاۋدىڭ جاڭا نۇسقاسىن جازامىن، مەن قاتارلاپ تiزگەن ءسوز مارجاندارى اقيقات بولسا – وزگە جاندار ونى وزدەرi-اق قاسيەتكە بالاپ الادى.

فەيەرباح جاڭساق ايتقان ەكەن، نيتسشە سەنi ادامزات جۇرەگىندە ولتiرە الماپتى، كاميۋ قايتىپ جوققا شىعارعان، سارتر بەكەر ساناسپاي ءجۇر.

حالىقتىڭ قارابايىر تiرشiلiگi – ءتاڭىر وسيەتى ادام بويىنا ءسىڭدى مە، جوق پا – مەزگىلدى ۇدايى سىن تەزىنە سالۋ ءتارiزدi. قۇنارلى توپىراقتان جارالعان ءبىرتۋار، قايراتكەر تۇلعالار ارەدىك قۇران شارىفتە كەلتىرىلگەن يمان جولىنا بالاما ىزدەپ، كوسەم نايزا كەزەنىپ اعاش ديىرمەنگە قارسى شاپقان سەرۆانتەستىڭ قاھارمانى دون كيحوتقا ۇقساپ كەتەدi. ءپىل ساۋىرلى قارا جەردi تۇراق ەتكەن قالىڭ بۇقارا عاسىرلار بويى كوكىرەگىنە تولعان ىزا-كەكتى، تۇلا بويىن بۋعان اشۋ-رەنىشتى، كەۋدەسiندە قايناعان ەجەلگى قىجىلدى باسا الماي، ۋايىم-قايعىسىن ساناسىنا ساقتاپ، كوڭىلىنە ءتۇيiپ، اششى وكسىككە اينالدىرىپ، اسىعىس جەتەلەپ كەلە جاتقان ۋاقىتقا قايشى، الدا كۇتكەن بەيمالiم تاعدىرىن شىراق ۇستاپ، قاراڭعىلىقتا بايانسىز iزدەۋگە ۇشىراعان سىندى. كوكتەگi ءتاڭiرi مەن باۋىرىنداعى ۇمايدان، شەكسىز اسپان مەن قۇردىمىنا جەتكىزبەيتىن ءتۇپسىز تەرەڭ جەردەن ءبىرجولا ءۇمiتiن ۇزگەن اداسقاق پەندەلەر بۇلىڭعىر، مۇنار شالعايداعى انىق اجالىنا الدەقالاي جاڭىلىسىپ بەت تۇزەپ كەتتى مە ەكەن، جوق، كۇنگەي قىرقانىڭ القاپتى ەتەگىن جارىپ ءوتىپ بارا جاتقان نۋلى وزەندى، سەڭسەڭ بۇيرا تولقىن – قوشقار ءمۇيىز ارشالى سايدى، قايناردان شالقىپ كۇلىپ اققان اساۋ بۇلاقتى، قولدان قازىپ، توگەرەگىن ورىپ، ءىشىن تاسپەن قالاپ ءورىپ شەگەندەگەن تىك شۇڭقىر قۇز شىڭىراۋ قۇدىقتى – جەلكەسىنە اپ ماۋجىراپ جاتقان كەڭ شالقار كوك جايلاۋعا تابان تiرەپ قالدى ما، تەگىندە، قۇپياسىن ايتىپ، جۇمباعىن شەشىپ، وڭى مەن سولىن ايىرىپ، تانىپ بەرەتىن دانىشپان كەشەگى شەجىرە، بۇگىنگى تاريحتا كوپ بولعانى راس.

زادى، يممانۋيل كانت شەكسىز كوسىلىپ جاتقان ۇشى-قيىرسىز سانا يەسiنiڭ بار ەكەنiنە دە، ادامنىڭ تۇيسiك تانىمى – امال قۇرىعاندا ءوزى ويلاپ تاپقان جاي عانا قيالى ەكەنiنە دە ناقتى دالەل تابا قويۋدىڭ قيىندىعىن العاش قيسىنداعان دانا ويشىل ەدى. بiراق، اللا تاعالاعا سەرىك قوسىپ، قۇدايدىڭ ءوزi وتىرعان التىن تاققا رەتسىز، ورىنسىز تالاسۋ اقىر سوڭىندا تاقا بەيشارا ادامدى ءوزارا داۋ-جانجال، ۇلكەن شاتاققا ۇرىندىرىپ، قاسiرەت-مۇڭ، ۋايىم-قايعى شەكتىرىپ، ءجابىر-جاپا، جالعىزدىق كورگىزىپ، جالپى، تەرىس ارەكەت، اۋىر كۇناعا باتىرىپ جاتىر. سوندا قۇدىرەتى كۇشتى بۇيرىق يەسى، استاعفيرۋللاھ، كiم، جارلىقتى ورىنداتقىزۋعا قايسىمىزدىڭ حاقىمىز بار؟

كرىستيان سانا كۇتىپ جۇرگەن يسا ءماسىح، ءالايھيس ءسالام، اللاھتىڭ ەلشىسى مۇحاممەد، ساللا(ا)للاھۋ ءالايھي ءۋا ءساللام، پايعامبار، مۇمكىن، ءوزىن جەكە ءبىر ۇلكەن تاسقىن، ۇلى كۇش تۇرعىسىندا كورۋگە ۇمتىلعان بۇقارا كوپشىلىك، استاعفيرۋللاھ، كىم. ايتەۋiر بiزگە – دۇنيەجارىق تۇسiنىكتi قالپىن تابۋ ءۇشiن – قۇداي، ءبىسمىللاھ، جەتiسپەيتiن زامان كەلدi.

كوشەدەن الدەكiمنiڭ ەسiمiن اتاپ داۋىستاعان شۋ كوتەرiلدi. قاباتتاسا شىققان داۋىستار جيi قايتالانىپ ۇزاپ بارادى. ءۇزiلiپ كەتتى. توڭiرەك تىنىشتالا قالدى، كورشi كامەرا ۇندەرiن جۇتىپ، ءبىر-ءبىرىن جۇباتا كۇبiرلەسەدi. دەنەم توڭازىدى. ءتۇن سالقىنى تەز كۇشەيدى. اياق استىنان سىز بiلiنەدi. ىلعالدىڭ قولقانى قاپقان جاعىمسىز يiسi مۇڭكiپ تۇر. بۇل ارا كوپتەن تازالانباعان سەكiلدi. وڭ جاق بۇيiرiمە اۋناپ ءتۇستiم. تاقتاي توسەك كەڭ جاتۋعا تار كورiندi. ارقامدى سىز قابىرعاعا سۇيەدىم. دارىعان سالقىن بويىما شاپشاڭ تاراپ كەلەدi. قاشىقتاپ كورiپ ەدiم، كەرەۋەت شەتiنە تاقاپ كەتتiم دە، جەڭiل سىرعىپ، جەرگە سىپىرىلا قۇلادىم. اۋەلi ەدەنگە اياقتارىم جانشىلا سوعىلدى، تىزەمە، توبىعىما دارىعان سوققى جانىما باتتى. ساۋساعىمدى جازىپ، جەردى سيپاعاندا، كەدiر-بۇدىر بەتi الاقانىمدى تىرناپ جاتتى. تسەمەنتكە قيىرشىق قۇم ارالاستىرىلىپ قۇيىلعان ەكەن.

كوزiمدi جۇمىپ جاتىپ، شارشاعانىمدى سەزدiم. ۇيىقتاپ كەتiپپiن. قايتا ويانعانىمدا، ءتۇن ورتاسى اۋىپ-تى. سۋىقتان ويانسام كەرەك. بويىم تۇگەل مۇزداعان. ورنىمنان تۇرىپ، ءارi-بەرi ءجۇرiپ كوردiم. ءبىر-ەكى اتتاپ، ورنىما قايتىپ كەلەمiن. قۇيتاقانداي بولمە. دىڭكەلەپ قالىپپىن. وتىردىم. شالقالاپ جاتتىم. تولىق سىيا الار ەمەسپiن. كiرپiگiم ايقاسىپ كەتiپتi. توڭىپ، قايتا جانارىمدى اشتىم. ەلەڭ-الاڭ، ءتۇن تۇندىگى ءتۇرىلىپ، قاراڭعىلىق سەيىلە باستادى. تاڭ بوزارىپ اتىپ كەلەدى. كوكەيدi تەسكەن تۇيتكiل تەگiس توپشىلاندى. بiراق، قانداي ويدىڭ تۇبiنە جەتۋگە بولادى. ساۋالدىڭ جاۋابى، جۇمباقتىڭ شەشىمى، دۇنيەنىڭ اقىرى بار ما. بiر كۇنi, قاپىدا مۇنشاما سەزiم مەن بەينەلەردi وزiمەن بىرگە قيماي سۇيرەتiپ الىپ جۇرگەن سانا شىراعى جالپ ەتiپ ءسونىپ قالماسىنا كiم كەپiل. سوندا بiرجولا قايتپاس ساپارعا دايىندىقسىز، كەزدەيسوق اتتانارمىز.

نە ءۇشiن عۇمىر كەشكەن ماعىنالى؟ قۇداي ءۇشiن بە، كiتاپ ءۇشiن بە، تiرشiلiك ءۇشiن بە؟

ححIII تاراۋ

 

ءتۇس الەتiندە قايتا ويانىپ كەتتiم. ەسiكتiڭ ۇڭعىسىندا كiلت بۇرالىپ جاتتى. قۇلىپ تولىق اعىتىلىپ، تابالدىرىقتان قولىنا شاينەك پەن ۇلكەن قازان ۇستاعان ميليتسيا كورiنگەن. ار جاعىنان ەكiنشi بiرەۋi سىمعا تىزگەن ون شاقتى مەسكە مەن تەمiر كروشكەلەر كوتەرiپ كiردi. كەرەۋەتتiڭ شەتiنە مەسكەنi قويىپ، قازاندى ەڭكەيتiپ، قۇيا باستادى. كروشكەنى شالا قايناتىلعان شايعا تولتىرىپ قويدى. سوسىن دالiزگە قايتا شىعىپ كەتتى.

مەسكەگە سۇيىق كوجە قۇيىلىپتى. قاسىقپەن الىپ، تاتىپ ەدiم، تiلiمنiڭ ۇشىنا بورسىعان ەتتىڭ ءدامى بiلiندi. ءارi يتەرiپ قويدىم. توسەكتەن الىپ، جەرگە ءتۇسiردiم. Iشكi جانسارايىمدى كوڭىلسىزدىك جايلادى. كورشi بولمەدەن دابىرلاپ، جۇرت شىعىپ جاتقان. مەنiڭ ەسiگiم اشىلدى. مايور قۋلانا كوز تاستاپ، جىميىپ كۇلiپ تۇر.

– بولدى.

– ماقسۇت قايدا؟ – دەدiم.

– تىستا.

– بوسادى ما؟

– ءيا.

– ەندى قاۋىپ جوق پا؟

– دوستارىڭ – تاماشا جiگiتتەر.

– بiلەمiن.

– قالامىڭا ءىلىنىپ كەتپەيىك.

– ىلىنبەيسىڭدەر.

– ءومiر جوسپارسىز جۇرەدى، قايدا اپارىپ سوقتىرا-تىنىن كىم بىلەدى.

سوسىن، قيپاقتادى.

– ەر جىگىتتىڭ باسىنا نە كەلىپ، نە كەتپەيدى، – دەدi ميليتسيا قىزمەتكەرى.

دالiزبەن كiشكەنە ءجۇرiپ كەلiپ، وڭ قاپتالىمىزعا بۇرىلىپ كەتتiك. ءۇي الدىندا كەشەگi جiگiتتەر تۇگەل جينالىپ قالعان ەكەن.

– داناي كەلە جاتىر، – دەدi ورمان.

– مەن بiر ناشاقورمەن ءتۇسiپپiن، ءتۇنi بويى قاراسورا شايناپ شىقتىق.

– ءداۋ سارى ماعان كۇتىم مايىن ۇسىندى.

– اياق كيiمنىڭ بە؟

– ءيا.

– جەپ المادىڭ با؟

– قايتەمiن.

– كەل، داناي، قۇشاقتاپ قويايىن.

ورمان مەنiمەن قۇشاقتاسىپ امانداستى.

– قۋاتتىڭ بەتiنەن تۇك قالماپتى.

– ول قايدا؟

– تاكسي ۇستاپ كەتiپ قالدى.

– بiتتi مە؟

– ءيا.

– اقشانى قايدان تاۋىپ الدىڭ؟

– ەكi ادام قارىز ەدى، سولار اكەپ بەردi.

– قايتاراسىڭ با؟

– ولار امان-ەسەن قۇتىلعانىنا ىرزا.

– ماقسۇت وسىندا ما؟

– مايورمەن سويلەسپەكشi.

– ءبارiن جۇتقان سول بولىپ شىقتى عوي.

– سول. دوللارمەن تولە دەپ، تالاپ قويىپتى.

– ماقسۇت كورiندi.

ماقسۇت بiزگە ماڭدايىن تۇزەپ، ءجۇزi كۇلكiگە تولا، شيراق ءجۇرiپ كەلەدi. تاقاي بەرە، مەنi قۇشاقتاي العان.

– بiزگە ەرەتiن بولساڭ، تiرلiگiڭ وسى، – دەدi.

– ەشتەڭە ەتپەيدi.

– كەتتiك.

– قايدا بارامىز.

– جiگiتتەر “مەرۋەرت” كافەسiندە جينالايىق دەگەن.

– جاقسى.

بiز قابانباي باتىرعا كوتەرiلiپ، تاكسي توقتاتتىق تا، سەيفۋللين داڭعىلىنا تۇستiك. اباي داڭعىلىنا قيىلىسقاندا، سول قاپتالىمىزعا باسقارۋ تەتiگiن بۇرىپ الدىق. جەلتوقسان كوشەسiنە iلiنە بەرگەندە، اۆتوموبيل تەجەۋىشىن باستى. ءبىز اقىسىن تولەپ، سىرتقا شىقتىق. جاياۋ ءجۇرىپ، “مەرۋەرت” كافەسi الدىنا كەلدiك. كiرەبەرiس تابالدىرىق تۇبiندە، بوساعادا قۋات پەن ارعىن كۇتiپ تۇردى. ولار بiزدi كورiپ، جىلى كۇلiمسiرەدi. Iشكە كiرگەندە، مالتا تاستارمەن بەزەندiرiلگەن زالدىڭ وڭ جاق قابىرعاسىنا تاياۋ ۇستەلگە بۇرىلدىق. قۋات پەن ماقسۇت بارعا كەتتى. مەن بوس ساكiنiڭ تورگi شەتiنەن ورىن تەپتiم. ارعىن ورمانعا قاتار، ماعان قارسى تiزە بۇكتi. ماقسۇت ەكi شولمەك ليمون ءدامدى “Stopka” اراعىن داستارقانعا قويدى. قۋات بiرنەشە ريۋمكانى قوس الاقانىنا قىسىپ كەلە جاتتى. ماقسۇت قايىرىلىپ، بارعا قايتا كەتiپ قالدى. كوپ ۇزاماي، سۋىق ەت سالاتىمەن قايتىپ كەلدi. سالاتتى ۇستەلگە قويىپ، شانىشقىنى ۇلەستiرiپ بەردi دە، شولمەكتiڭ بiرەۋiن اشتى. اربiرەۋiمiزگە تولتىرا قۇيدى.

– دوستار ءۇشiن، – دەدi قۋات.

ءبارىمىز الىپ قويدىق. ءجويiت اراعى تاماعىمدى قىرناپ، كوكiرەگiمە جايىلدى، سوسىن بويىمدى قىزدىردى. قاربالاستا كەنەت كوڭiلiمە قايعى ورنادى. ورمان بiردەڭە ايتىپ جاتىر. كافەنiڭ ەسiگi اشىلىپ، شاشىن جەلكەسiنەن قيعان اق قۇبا قىز بەن قىزىل ءتۇستi كاستوم كيگەن ۇزىن جiگiت بەرi اتتادى. ولار بiزدەن ارى ءوتىپ بارىپ، iرگەمiزدەگi بوس ۇستەلگە وتىردى. قىز سول جەردە قالىپ قويدى دا، بوزبالا بارعا قاراي ءجۇردى. مەنى قاپەلiمدە تاعى مۇڭ باستى. ماقسۇت ريۋمكالاردى ىركىلدەتە تولتىردى. ەشكiم توست ايتقان جوق، ءبارى اشىرقانباستان iشiپ سالدى.

– ونى، ءبارiبiر، تاياققا جىعامىز، – دەدi ورمان.

– ارينە، – دەپ كەلiستi قۋات.

– ءولتiرiپ كەتسەك، قايتەدi, ەرتەڭ ولىگىن دە تابا الماي قالادى.

– موينىما قان جۇكتەگىم كەلمەيدى، ماقسۇت.

– مۇنداي جازاعا لايىق ەدى.

– و دۇنيەگە بارعاندا، الدىڭنان شىعادى.

– قۇدايعا سەنبەيمiن.

– قۇداي بار، ماقسۇت، – دەدi ورمان.

– وندا نەگە اراق iشەمiز؟

– بiلمەيمiن.

– ادام ءسال جۇتسا بولدى، بارلىق قۇرساۋدان بوساپ شىعادى.

– شىن.

– ماسايعان كەزiڭدە كەۋدەڭە قۇدىرەت بiتەدi.

– سانانى ۋلاپ تاستاعاندىكi.

– ەسiمiز دۇرىس ۋاقىتتا دۇنيەنi قابىلداي المايمىز.

– ءيا.

– ويتكەنi, ادامنىڭ كەمدى سەزىم-تۇيسiك مۇشەلەرi جا-راتىلىستى ناق قالپىندا كورە المايدى، – دەدiم.

– شاراپتى سiمiرگەن سوڭ، دۇنيە، ءتىپتى، بۇزىلادى دەيسiڭ بە؟

– بۇزىلادى.

– تاعى قۇي، ماقسۇت.

– جەتەدi.

– مىناۋىڭ بiر جۇتىم عانا.

– دوستىق ءۇشiن.

– قۇداي ءۇشiن.

– قۇداي ءۇشiن اراق iشكەن – كۇناكارلىق.

– ەتتەن الىڭدار.

– تاماشا.

مەنi قايتادان جالعىزدىق يەكتەدi. فۋجەردى تۇبiنە شەيiن تاستاپ جiبەردiم. وڭەشiمدi جىرتىپ وتكەندەي بولدى دا، كەۋدەمە جىلۋ قۇيىلدى. بiز ەكiنشi شولمەكتi تاۋىستىق تا، توڭازىعان سيىر ەتiنەن ءۇزiپ جەپ، ورنىمىزدان تۇردىق.

سىرتقا شىققاندا، دجيپ ماركالى ءاۆتوموبيلدىڭ بۇرىلىس شامىن جاعىپ كەلىپ جول جيەگiنە توقتاعانىن بايقادىق. سالونداعى ەكi جiگiتتi ماقسۇت تانىپ قالىپ، توبىمىزبەن ماشيناعا قاراي جۇردiك. بارلىعىمىز سالوننىڭ ارتىنا مiنiپ الدىق. باسقارۋ جۇيەسiن مەڭ-گەرiپ وتىرعانى بiزگە ويلى جۇزبەن قارادى. وتكىر جانارى ءبارiمiزدi جىلدام شولىپ ءوتتى.

– قاشان بوساپ شىقتىڭ، ماقسۇت؟ – دەدi.

ەكiنشiسi تiك قاراپ وتىر. اۆتوموبيلگە مىنگەن بiزدەرمەن ارتىنا قايىرىلىپ امانداسقان جوق. سول قولىمەن جىلدامدىقتى كەمiتiپ-ارتتىراتىن تەتiكتi ۇستاپ، الىسقا كوز تىگەدى. ورتاڭعى ساۋساعىنا مول التىننان سوققان جالپاق ساقينا كيiپتi.

– تۇسكە تامان، – دەپ جاۋاپ قايىردى ماقسۇت.

– قالاي ۇستالىپ قالدىڭدار؟

– جوپەلدەمەدە.

– ءاردايىم اباي بولىڭدار.

– ءوزiمiز دە ەشتەڭە اڭعارىپ ۇلگەرگەن جوقپىز.

– ولارمەن قارسىلاسۋعا بولمايدى، ارقا سۇيەيتىن تايا-نىشى، ايبىندى قىزمەتi بار، وشiگە تۇسەدi.

– كوردiك قوي.

– اناشا سەپكەن بە؟

– ءيا.

– ۇستالعاندا، قالتانى اڭدۋ كەرەك، قالتاعا سالۋدان تايىنبايدى.

– سالونعا شاشتى.

– كوپ جاتتىڭدار ما؟

– كوپ ەمەس.

– اشىققان جوقسىڭدار ما؟

– تاماعىن جەي المادىق.

– جەۋ كەرەك، ايتپەسە دەنساۋلىقتى قۇرتىپ الا-سىڭدار.

سودان كەيiن ءسوز ءۇزiلiپ، ەكەۋi ءۇنسiز ويلانىپ قالدى. ساقينالى ساۋساق تەتiكتiڭ بەتiن اقىرىن سيپاپ قويادى.

– سەنi ءتۇسiپ قالىپتى دەپ ەستiگەسىن، ءمان-جايدى بiلۋ ءۇشiن كەلدىك.

– راقمەت.

– ءاردايىم سەرگەك، اباي جۇرىڭدەر، وكiمەت قاشاندا ءوش، ميليتسيا باياعىدان كەلە جاتقان ەجەلگى دۇشپانىڭ، iسكەر جاندار كەشەدەن جاعالاسقان جاۋ، وزدەرiڭدەي وزگە ۇيىمدار سەندەرگە اجال تiلەگەلi قاشان.

– بiلەمiز.

– قۇداي تۇرمەنiڭ بەتiن اۋلاق قىلسىن، تەمiر توردىڭ ار جاعىندا قىزىعاتىن ەشتەڭە جوق.

بiز قول الىستىق. تارعىل ءتۇستi دجيپ ورنىنان قوزعالىپ كەتتi. ماقسۇت جولداستارىن ەرتiپ، ساتباەۆ كوشەسiنە بەت تۇزەدi. مەن كەيiن قايتتىم. اباي داڭعىلىنا شىعىپ، تاكسي ۇستاي باستادىم. ماشينالار تiزبەكتەلىپ، توقتاۋسىز ءوتiپ جاتىر. بۇرىلىس شامىن جىپىلىقتاتقان BMW ماركالى اۆتوموبيل كورىندى. ماعان تاقاي بەرە، ءجۇرiسiن iرiكتi. الدىڭعى ەسiگiن اشىپ، قايدا باراتىنىمدى ايتتىم. بiز نوپىرگە قايىرا ارالاستىق. قوس قاپتالدان، سوڭىمىزدان باسقا ماشينالار سىعىلىسا قىسپاقتاپ كەلەدi. كوڭiلiم سەزiم مەن تۇيسiكتەن جۇرداي. بiردەڭە توپشىلاۋعا زاۋقىم سوقپادى. دۇنيە تولىق ماعىناسىزدانىپ بىتكەن. ءولiم جايلى ويلاۋعا اڭسارىم اۋدى.

ءححIۇ تاراۋ

ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتiڭ بوكس زالى حالىققا لىق تولىپتى. بiز رينگكە تاياۋ وتىردىق، تورەشiلەر القاسى قاراما-قارسى ورىن تەۋىپتى. نۇرلىبەك اسقارۇلى ءالi جوق. زال شۋىلداي جونەلiپ، رينگتi بەتكە الىپ، شيراق ءجۇرiپ كەلە جاتقان مارات قاسىمۇلىن بايقادىق. ول بوكسشى كيiمiندە ادەمى كورىندى، ەڭسەسىن تiك ۇستاپ، اياقتى كەرە باسىپ، ءىرى ادىمداپ، اتتاپ كەلەدi. كورشi بۇرىشتان باسقا بوكسشى بوي كورسەتتى. ەكەۋi الاڭعا تاقاۋ كiدiرiپ، اقىرىن بيلەپ تۇردى. جۇدىرىقتار سەرمەسiپ قالعاندا، اۋانى تiلiپ بارىپ، قاۋىپ، كەيiن قايتىپ كەتەدi. توراعا ورنىنان كوتەرiلدi. ويىننىڭ باستالعانىن حابارلاپ، ەرەجەنi ساقتاۋدى ەسكەرتتى. رەفەري ورتاعا شىعىپ، قوس بۇرىشتاعى ەكi بوكسشىنى شاقىرىپ الدى. Iلە-شالا گونگ سوعىلىپ، ءوزi شەتكەرi ىسىرىلدى. مارات قاسىمۇلى قولدارىن تومەن سالبىراتىپ ءجۇردi. قارسىلاسى جاقىنداپ كەلiپ، سول جۇدىرىعىمەن سۆينگ تاستادى. مارات وڭ قاپتالىنا سۇڭگiپ كەتتi دە، تىسقارى جىلجىپ بارىپ، وڭ قولىمەن ادەمi حۋك جاسادى. ۇرىمتالدان سوققى تيگەن بوكسشى شايقالىپ كەتىپ، قورعانىسىن بۇزىپ الدى. ەپتi سول جۇدىرىق كروسس باعىتتادى دا، شابۋىلدى قايتالاپ، سۆينگتi جونەلتiپ توقتادى. سوڭعى سوققى اۋىر ءتيدى. قارسىلاسى قۇلاپ ءتۇستi. رەفەري ساۋساقتارىن بۇگiپ، ساناي جونەلدى. جەتiنشi سەكۋندتا ويىن قايىرا جالعاستى. رەفەريدiڭ سىتىلا بەرگەنi سول ەدi, مارات قاسىمۇلى لەزدە جاقىنداپ باردى دا، قارسىلاسىنا حۋك جiبەردى. اۋىر دارىعان سوققىدان ەكى تiزەسi بوساپ كەتتى، تۇرعان ورنىندا سىلق قۇلادى. جۇرت جابىلا قول شاپالاقتاپ جاتىر. ۋاقىتتارى اياقتالىپ – رەفەري ەكi بوكسشىنى الاڭنىڭ ورتاسىنا شاقىردى. توراعا جەڭiمپازدى جاريالادى. مارات قاسىمۇلى رينگتى شىر اينالىپ، حالىققا ريزاشىلىعىن بiلدiرiپ شىقتى. ءوز بۇرىشىنا كەلگەندە، ارقاندى سەرپىپ، جەرگە سەكiرiپ ءتۇستi.

نۇرلىبەك اسقارۇلىن رينگ تۇبiندە كۇتiپ تۇرعاندا، كوردiك. ون ەكi راۋندقا شىداۋ وڭاي ەمەس، ول قايرات تانىتىپ، جىگەر سالۋى قاجەت. مەنi اڭداپ قالىپ، ماعان جىلى كۇلiمسiرەدi. ءوزiمنiڭ كۇرەس ءۇشiن الاڭدايتىنىمدى ءبىلدىرىپ، قولىمدى بۇلعادىم. ويىمدى جىلدام ۇققان نۇرلىبەك ەزۋ تارتىپ قويدى. سودان كەيiن كەرiلگەن ارقاندى كوتەرiپ، رينگ iشiنە جەڭiل قارعىپ ءتۇستى. قىزىل بۇرىشتان ونىڭ قارسىلاسى پايدا بولدى. بويى سىرىقتاي ۇزىن، باسىنا بىلعارى شلەمدى مىقتاپ تارتىپ كيىپ الىپتى. الاڭعا ادەپكىدەي رەفەري شىققان. ول بوكسشىلاردى وزiنە شاقىرىپ الدى دا، قولىن سەرمەپ، جەكپە-جەك ۇرىسىن اشتى. نۇرلىبەك الىستاپ كەتiپ، قاشىقتان قولايلى ءساتiن كۇتتى. قارسىلاسى قولدارىن جوعارى ۇستاپ، شىقشىتى مەن كەۋدەسiن كولدەنەڭ سوققىلاردان ءتاۋiر قورعاپ ءجۇر. نۇرلىبەك سول اياعىمەن iلگەرi باسىپ ۇمتىلا بەرە، وڭ قولىمەن سۆينگ تاستاپ ەدى، قارسىلاسى الپىس عابيتۇلى تومەن بۇعىپ قالىپ، سول قاپتالىنا قاشىپ شىقتى. سۆينگتەن ءساتتى قورعانا سالىسىمەن، سول قولىمەن جىلدام حۋك تاستادى دا، وڭ قولى اپپەركوت تاسiلiمەن يەكتiڭ استىنان اۋىر سوققى دارىتتى. قاپەلiمدە تيگەن جۇدىرىقتاردان نۇرلىبەك ەسەڭگiرەپ كەتiپ، بوستان بوسقا اۋا قارماپ، قارسى الدىنا ماقساتسىز ەكi سوققى جۇمسادى. بىلعارى قولعاپتار اۋانى بوس تiلiپ ءوتتi. الپىس عابيتۇلى كەيiن جىلجىپ كەتتى دە، كiشكەنەدەن سوڭ، قايىرا نۇرلىبەككە تامان تاقاپ كەلدى. قاپىلىس جەڭiل كروسس تىكتەپ، شەگiنiپ بارا جاتتى دا، وڭ قولىمەن سۆينگ تاستاپ ۇلگەردى. نۇرلىبەك اسقارۇلى ىلگەرى تالتiرەكتەپ، قالت كەيiن ءجۇرiپ، ارقاسىمەن سىمداي كەرiلگەن جۋان ارقاندارعا تiرەلدi. ول قولدارىن تومەن ءتۇسiرiپ، ەكi يiنiنەن اۋىر دەمالىپ تۇر. رەفەري الاقانىن جازىپ، بiر-بiرلەپ ساۋساقتارىن بۇگiپ، ساناي باستادى. ورنىمنان تۇرەگەلiپ، رينگتi اينالىپ باردىم دا، نۇرلىبەك سۇيەنگەن قاپتالدان تاياپ كەلدiم. مەن جەتكەن زاماتتا ول قايتا ورتاعا ماڭداي تۇزەپ، قولدارىن باۋىرىنا جيناپ، بوكسقا دايارلىعىن كورسەتتى. الپىس عابيتۇلى الاڭدى شەڭبەرلەي تەرىس اينالىپ بارا جاتىپ، جەڭiل سەكiرە، تەڭسەلىپ بيلەي جونەلدi. ول بiر مارتە ءتورت بۇرىشتى الما-كەزەك ارالاپ شىقتى دا، نۇرلىبەك اسقارۇلىنا تاقاپ كەلە جاتتى. باياۋ تولىقسىپ سىرعىپ كەلە جاتقان بەتتە، ەكپiنiن اۋىستىرىپ الدى دا، قاۋىرت قيمىلمەن سول قولى كروسس باعىتتاپ قالدى. نۇرلىبەك قارسى تiك سوققى بەرە، iلگەرi اتتادى. زادى، الپىس عابيتۇلى ەسەرسوقتانىپ، جالتارۋدى ۇمىتىپ كەتسە كەرەك، سوققى قورعانىسقا كەزiكپەي، مۇرنى مەن اۋزىن قوسا قاپتى. كولدەنەڭ ءتيىپ، جاقسى دارىدى. ارتىنا شەگiنشەكتەپ بارىپ، قۇيرىعىمەن سىلق ەتiپ وتىرا كەتتى. رەفەري لەزدە ۇرىستى ءۇزiپ، ەكەۋiن ورتاعا قاراي شاقىردى. ويىن باستاۋعا قايىرا ۇلىقسات بەرىلدى. ەكi بوكسشى ءبىر-بىرىنەن اسا ساقتىقپەن قاشىقتاپ، قاۋiپسiز تۇستا توقتادى. مەن بۇرىنعى ورنىما قايتىپ كەلدىم. ايدانا ساماتقىزى قايتىپ ورالعانىمدى بايقاعان جوق. رينگ جاققا جان-تانىمەن بەرىلە تەسiلiپ قالىپتى. ول ۇزىن ەتەكتi بەرحاۋز سۋلىعىن شەشپەي وتىردى. مەن جايعاسىپ بولىپ قالعاندا، كۇلiمسiرەگەن جۇزiمەن ماعان قاراي بۇرىلدى.

– جەڭەتiن ءتارiزدi.

مەن رينگ ۇستiندەگi ۇرىسقا نازار سالدىم. نۇرلىبەك شالعايدان شابۋىلداۋعا كوشiپتi. مۇنداي ءتاسiل الپىستىڭ وزiنە دە ۇنايتىن سەكiلدi. قىزىل ءتۇستi جەيدەشەسى تەرگە مالشىنا باستاعان ەكەن. نۇرلىبەك ەكi دۇركiن الدامشى قيمىل جاساپ، يىعىن قوزعالتا بەردi دە، سول قاناتىمەن العا تونە، وڭ قولىن سالماقتاي، تiك سiلتەدi. الپىس سول جاعىنا ەڭكەيە بەرىپ، قىسقا حۋك سىزىپ، قۇلاق-شەكەدەن ۇردى دا، وڭ قولىمەن كروسس باعىتتاپ، تۋرا يەك تۇستان دالدەي سوقتى. نۇرلىبەك شالقايا كەتىپ، باياۋ ىرعالا، بiر-ەكi ادىم كەيiن شەگiندi. Iلە-شالا الپىس قايىرا وڭ قولىن جۇمساپ، سۆينگ جاسادى دا، نۇرلىبەكتi ەدەنگە ۇشىرىپ ءتۇسiردi. ءوزi سوققان قالپىندا تۇرىپ قالدى، نۇرلىبەك ەدەنگە وڭ جاق يىعىمەن، ۇزىنىنان سۇلاپ ءتۇستى. مەن ورنىمنان تۇردىم دا، قايتادان رينگكە تاقاپ كەلiپ، ۇنسiزدiككە بەرiلدىم. شىنىمەن، ماسقارا جەڭiلiسكە ۇشىراعانى ما.

– ۇزiلiسكە قانشا ۋاقىت بار؟

– ءۇش سەكۋند، – دەدi اسقات جاقانۇلى.

– وعان نە بولدى؟

– بiلمەيمiن.

– نۇرلىبەك ءتوزىمدى ەدى عوي.

اسقات ءۇنسiز قالىپتى. توعىزىنشى سەكۋندتا ول ەدەننەن كوتەرiلiپ كەلە جاتتى، رەفەري ساناۋىن دوعارىپ، ويىندى جالعاستىرۋعا بەلگى بەردى. نۇرلىبەك اۋىر قوزعالىپ، ورتاعا جەتتi دە، تەڭسەلە بيلەدى. كەنەت گونگ داۋىسى ەستiلiپ، شارشاعان بوكسشىلار ەكi بۇرىشقا تاراسىپ كەتتi. مەن نۇرلىبەككە قاراي ءجۇردىم. كەرىلگەن ارقانداردىڭ اراسىن اشىپ، رينگ ۇستiنە سەكiرiپ مiندiم. جاردەمشi جiگiت ماعان ەتەك-جەڭi مول سۇلگi ۇسىندى، ءوزi شەتكەرiلەپ، اۋلاققا ىسىرىلدى. نۇرلىبەكتiڭ وڭ كوزiنىڭ استى ەپتەپ كوگەرiپ، iسiككە اينالا باستاپتى. بەتى تالاۋراپ، ماڭدايى تەرلەپ، ءجىپسىپ تۇر. تۇكتى سۇلگiمەن بەت-اۋزىن جۇلمالاپ، باتىرا ىسقىلاپ-ىسقىلاپ، ءسۇرتiپ جىبەردىم دە، بiر شەتiنەن ۇستاپ، وعان قاتتى جەلپiپ، كەڭ تىنىستاۋىنا كومەكتەستىم. ول جانارىن جۇمىپ وتىر. اسقات جاقانۇلى كەلدi دە، نۇرلىبەكتi يىعىنان قاعىپ، وزiنە قاراتىپ الدى.

– شابۋىلدا، ارەكەتتى ءوز قولىڭا ال، – دەدi ول.

نۇرلىبەك جاۋاپ قاتپادى.

– ونىڭ بۇيىردەن سوققانى عانا قاتتى.

– ءيا.

– الدەنەشە سوققىنى قاتار جاۋدىر.

– اۋانى مول جەلپiشi.

– شابۋىلدا، ەسiن شىعارا شابۋىلدا.

– كورەمiن.

– حۋكتى ۇمىتپا!

– بiلەمiن.

– سالماقتاپ ۇرۋعا تالپىن.

– كەۋدەم قىسىلىپ تۇر ما، قالاي.

– تەرەڭ دەم الساڭشى.

قايتادان سىڭعىر ەتىپ، گونگ سوعىلدى دا، نۇرلىبەك اسقارۇلى بۇرىشتاعى ورنىنان كوتەرiلiپ، رەفەري كۇتiپ تۇرعان ورتاعا قاراي ءجۇردi. مەن ارقاندى جوعارى كەرiپ، ىلديعا ءتۇسiپ كەتتiم. رەفەري ىسقىرىپ قالدى دا، بوكس-شىلار اراقاشىقتىقتارىن ساقتاپ، اڭدىسۋعا كوشتى. بەيبiت شاق از ۋاقىتقا سوزىلدى، الپىس عابيتۇلى اقىرىن بيلەپ، سول قولىمەن جۇمىس iستەي باستادى. ايدانا ساماتقىزى تاعى ۇرىس الاڭىنان كوز الماي وتىر. قايىرا قاسىنا جايعاسقان مەن رينگ ۇستىندەگى بوكسقا كوڭiلiمدi اۋداردىم. نۇرلىبەك سول قولىمەن كروسس تاستاپ، وڭ قولى تiك سوققىنى قايتالادى دا، سول قولى iلگەرi ۇمتىلا بەرە، وڭ جاق بىلعارى قولعابى حۋك سىزىپ ءوتتى. ەلدi ءدۇر سiلكiندiرە، جىلدام قيمىل جاساپ ءارى بىرنەشە سوققى تاستاپ، ونەرىن ادەمى كەستەلەدى. قيقۋلاسا ورىندارىنان كوتەرىلگەن حالىق دۋىلداسا قول شاپالاقتاپ كەتتi. الپىس عابيتۇلى شايقالا بەرiپ، بويىن قايتا جيناپ الدى. ول قولدارىن شۇعىل تۇزەپ، سول جۇدىرىعىمەن ازىراق جۇمىس iستەدi دە، وڭ قاپتالدان سۆينگ جونەلتىپ، قارسىلاسىنان شالعاي كەتiپ قالدى. نۇرلىبەك بۇعىپ ۇلگەرiپ، سۆينگ اۋانى ناتيجەسiز كەسiپ، ايدالانى قارماپ بارىپ، قايىرا ورالدى. الپىس اباي بولۋعا تىرىستى. سول قولى قورعانىستى ءۇش-ءتورت مارتە بارلاپ كوردi دە، دەرەۋ ءوز ورنىنا قايتىپ، تىنىش قالپىنا ەندi. وڭ يىعى العا ەنتەلەي بەرە، جۇدىرىعى قاپەلiمدە قاتتى سiلتەندi دە، كەۋدە مەن بەتتi جاپقان قوس بىلعارى قولعاپتىڭ اراسىنان جىپ ەتىپ، نۇرلىبەكتiڭ اۋزىنا ءدال ءتيدى. كۇتپەگەن تۇستان تيگەن سوققىدان ول جەرگە شۇباتىلا جىعىلدى. الپىس ارiرەك كiدiرiپ، رەفەري ساناپ شىققانشا، رينگتە اقىرىن بيلەپ، توسىپ تۇردى. نۇرلىبەك بەس سەكۋندتان سوڭ، ەدەننەن تۇرەگەلiپ، رينگتiڭ ورتا دەڭگەيiنە قاراي ءجۇردi. الپىس عابيتۇلى ارiپتەسiنە تاياپ، وڭ قولىمەن سۆينگ تاستادى دا، تاعى جۋىقتاي ءتۇسiپ، قاپتالدان قاۋىرت حۋك جiبەردi. نۇرلىبەك كەسكەن تەرەكتەي قۇلادى. رەفەري ساناۋعا كiرiسكەندە، ورنىنان كوتەرiلدi دە، شايقالا باسىپ، الپىستى نىساناعا الىپ، ءجۇرiپ كەتتى. ول تاقاي بەرگەندە، قارسىلاسى تۋرا سوققى جۇمساپ، شالقاسىنان ءتۇسiردi. ۋاقىت سانالا باستادى. نۇرلىبەك قيمىلسىز جاتىر. مەن ونى ايادىم. ول جايباراقات تۇرىپ كەلە جاتقاندا، بۇكiل حالىق قول شاپالاقتاپ كەتiپ، رەفەري ۇرىستى اشتى.

– وعان ەندi جۇدىرىقتاسۋعا بولمايدى، – دەدiم مەن.

– ءيا.

– بۇل وزiنە اجال تىلەگەنمەن بiردەي.

– بiلەدi عوي.

– شىنىمەن، مۇنىسى ءوز باسىن ولiمگە تىگۋ.

الپىس عابيتۇلى بار كۇشiن سالىپ، تۇمسىقتان سوقتى دا، قۇلاپ بارا جاتقاندا، سۆينگ تاستاپ ۇلگەردi. ول قاتتى جىعىلدى. ەندi مۇلدەم تۇرا المايتىن حال. ەۆاندەر حوليفيلدتiڭ نىساناسىز باعىتتالىپ، اداسىپ كەلىپ تيگەن سوققىسىنان ۇلى مايك تايسوننىڭ دا ەسiنەن وپ-وڭاي تانعانى ءالi جادىمىزدا. حۋليو سەزار ۆاسكەس قارسىلاستارىن ۇدايى نوكاۋتپەن جەڭiل ۇتىپ وتىرادى. بوكس شەجiرەسiندەگi دجەك دەمپسي، دجين تۋننەي، پريمو كارنەرا، ال براۋن پاناما، دجو لۋيس، ماكس شمەلينگ، ديگ تايگەر، سونني ليستون، مۇحاممەد ءالي، دجو فرەزەر، دجوردج فورمەن، لەون سپينكس، لارري حولمس سىندى دانىشپانداردى كiم ۇمىتا الادى. بوكس – كiتاپتار مەن قۇداي ءتارiزدi ماڭگi جىرلاناتىن تاقىرىپ. بوكسشىلار كەۋدەسiنە قاسيەت قونعان قايراتكەر تۇلعالار ەكەنiن جۇرت تۇگەل مويىنداعان. ۇلى كiتاپتار سۇلۋلىق پەن پاڭدىقتى سوزبەن ورنەكتەپ بەينەلەسە، رينگ ۇستiندەگi ۇرىس – قيمىل-قوزعالىسپەن كەسكىندەپ بەرەدi. بوكسقا ەسەپسىز تاراۋلار قۇرايتىن سويلەمدەر ءتۇزiلiسi قاجەت ەمەس، ۇيلەسiمدى قوزعالىستىڭ تاڭداي قاقتىراتىن سۋرەتى كەرەك. مۇنىڭ بارلىعى ۇلى بوكس. وي ايشىقتى كىتاپتار مەن قالىڭ جۇرتقا جاڭا نيزام اكەلگەن ەلشىلەر ءتارىزدى سۇلۋلىقتى، اسەمدىكتى ەلگە تاراتقان ۇلى بوكس. مۇمكiن، سومداۋشى – شەكسىز عالام الدىندا – اۋەلى جاراتقان انىق ءۇش نارسە بار شىعار: ول – كiتاپ ءماتىنى، ساناداعى قۇداي بەينەسi جانە بوكس قوزعالىسى. ۇشتاعاندى ءوز بويىنا سىڭىرگەن ادام بالاسى، راسىندا، عاجاپ. راسىندا، ادامزاتقا ارناپ ماداق جىرىن جىرلا، اقىن، ءانۇراندى شىرقا، ءانشى.

نۇرلىبەكتi ەكi جiگiت كوتەرiپ الىپ كەتتi. ايدانا ساماتقىزى بەرحاۋز سۋلىعىنىڭ تۇيمەلەرiن اعىتتى. باسىن مەنiڭ يىعىما سۇيەدi. بوس قالعان رينگكە مۇڭلى كوز تاستادى. حالىق تىسقا قۇيىلىپ، توگiلiپ جاتىر.

– داناي، مەن كiنالiمiن، – دەدi ول.

بوساعادا سىعىلىسقان جۇرت كەپتەتىلىپ شىعار ەسىككە سىيار ەمەس. بوس ساكiلەردە گازەت-جورنالدار عانا شاشىلىپ قالىپتى. مۇمكىن، مەن دە كiنالi شىعارمىن.

ءححۇ تاراۋ

ەرتە ويانىپ كەتiپ، جۋىنىپ كەلدiم دە، ۇستەل باسىنا تiزە بۇكتiم. تەرەزەدەن قازان ايىنىڭ سالقىن تاڭى مارعاۋ اتىپ كەلەدi. قالامىمدى الىپ، قايىرا جازىپ كەتتiم. قاراعايلى قالاشىعى سۋىققا توڭازىپ، سۇرعىلت ۇيلەرi كوڭiلگە تۇيتكىل اكەلە بەرەدى. قالامىمدى قاعاز بەتiنە تاستاي سالىپ، تىسقا بارلاي كوز جiبەردiم. سونىمەن، روماننىڭ جەلىسى كۇرمەلەر سوڭعى تاراۋ دا تامامدالا باستاعان سەكiلدi. ءۇي iرگەسiنەن سارعىش رەڭدى، جىلى اسكەري كۇپi كيگەن ءبىر ەر ادام ءوتiپ بارادى. قۇلاقشىنىن باسا تارتىپ الىپتى. بۇدان كەيىن ەشتەڭە جازباي، ءومiر ءسۇرiپ كەتە الاتىنىما سەنگiم كەلمەيدi. ورنىما قايتا ورالىپ، قالامىمدى قولىما الدىم دا، جازۋعا كiرiستiم. مۇمكiن، مىنا جازۋعا تالپىنعانىم ەشقانداي رومان دا ەمەس شىعار. جازىلماق ەشتەڭە جوق، كەشىپ وتۋگە ۇمتىلعان عۇمىرىم عانا بار ما ەكەن. الدە، ورنەكتى رومان مەن كورنەكتى ءومىرىم ورىندارىمەن الماسىپ جاتىر ما، جوق، الدە، قۇربى-قۇرداستارىم ايتقانداي، ەكەۋiنiڭ استاسىپ، جىمداسقانى راس پا، مۇمكىن، ءبىر جالقى، ۇلى، شەكسىز سانا توبەمiزدەن باسقارىپ، ويىمىزدى بيلەپ، بىزدەردى ىرىقسىز تۇراقتى قاھارماندارىنا اينالدىرىپ، تەگى، ناق قازىر ءتول جازبالارىن، جۇيەلى كيىز كiتابىن جازىپ شىقتى ما ەكەن.

ءاسۇي جاقتان انامنىڭ شاۋگiمگە سۋ تولتىرىپ قۇيىپ الىپ جاتقانى قۇلاققا جەتتى. بۇراندا اينالىپ، قۇبىرلارمەن سارىلداپ اققان سۋ توقتاتىلدى. انام بiرەۋگە سويلەدi. دالادان ويناپ كiرگەن كiشi iنiم سياقتى. اقىرعى تاراۋدا نە جازىپ كەتكەنiمدi ءوزiم دە تولىق بىلمەيمىن، الاساپىران ويىم جۇزدەگەن، مىڭداعان شوق جۇلدىزدار قاڭتارىلعان شەكسىز عارىشتى كەزىپ، تىنىم تاپپاي اداقتاپ – ارالاپ ءجۇر، قارا تۇنەك قۋىس-قويناۋىن، قالتارىس-بۇلتارىسىن، قيىر شەت، قاشىق تۇكپىرىن تەگىس ءتىنتىپ، شارلاپ كەلە جاتادى دا، ماتقاپىدا قالامىمدى ەركىنە باعىندىرىپ، ساناعا اقتارىلىپ، بوگەتسiز قۇيىلعان سىرتقى دۇنيە، مول جارىقتىڭ كەزدەيسوق اسەرiن الدىمداعى داپتەرىمە قولما-قول ءتىزىپ، قاپىلىستا تەزدەتىپ، ۇزبەي جازا بەرەدى. بورحەس بار قالامگەردىڭ سان قيلى شىعارمالارىن تاۋسىلمايتىن، الەمدiك ۇلكەن كiتاپتىڭ ءبىر-ءبىر پاراعى رەتىندە كورگەنى راس. الەمدiك كiتاپتىڭ مازمۇنىن تولىق بىلەتىن تەك قانا قۇداي تاعالا ەكەنi, زادى، ەشكiمگە توسىن وي ەمەس شىعار.

بiراق، جاپپار قۇداي – زادىندا، ەشقاشان تۋماعان، تۋىلماعان، ماڭگى ولمەيتىن، اجالسىز، باستاۋسىز قادىم، سوڭسىز ءدايىم سيپاتتى – قۇدىرەت يەسى. قادىم زامان ادام بالاسىنىڭ ساناسىنا عايىپتان اشىلعان قۇداي اقيقاتى باز ءبىر زامانداردا وقىس كومەسكىلەنىپ، نەبىر داۋىرلەردە مولدىرەپ قايتا جاڭعىرىپ، عاسىرلاردان عاسىرلارعا ۇلا-سىپ، جۇزجىلدىقتاردان مىڭجىلدىقتارعا جالعاسىپ، ۇشتاسىپ، اۋىسىپ، ماڭگى باقي ۇزىلمەيدى. بولمە تابال-دىرىعىنا قاراي الدەكiم ءۇنسىز باسىپ كەلدi دە، توپسانى سىقىرلاتا ەسiكتi اشتى. بوساعادان قامىرىقتى انام كورiندi. باسىنا شارشى ورامال تارتقان، ۇستiنە ەشكi تۇبiتiنەن توقىعان جەمپىر كيiپتi. ول بەرi ءجۇرىپ، الدىمداعى داپتەرگە قارادى.

– دەمالساڭشى.

– قازiر ۋاقيعا تولىق بiتەدi.

– قاشاندا، ەشتەڭە اياقتالمايدى، – دەدi انام، – تىرشىلىك ماڭگiلiك ارپالىستا.

تەگىندە، انامنىڭ ويىن روماندا، سوڭعى تاراۋدا پايدالانعىم كەلدى. انام داپتەردi پاراقتاپ تۇرىپ، ىستىقكول تۋرالى بولىمىنە توقتالدى. سوسىن:

– ىستىقكولدى جىرلايتىن “اسەل” ءانiن مارقۇم اكەڭ جاقسى كورۋشi ەدi, – دەدى.

– “سامالى جۇپار جازعى ءبىر كەشتە، ويلاسام بولدى ىستىقكول جاقتى”.

– “ايتىلعان سىرلار تۇسەدى ەسكە، وياتقان سوندا اق ماحابباتتى”.

قايىرماسىن بىرگە شىرقادىق. قالامىمدى ۇستەلگە قويىپ، ورنىمنان تۇردىم دا، بەلiمدi جازدىم.

– شاي دايىن.

– قازىر.

– الماتىعا قايتارىڭدا قارقارالىعا، توقتار اۋىلىنا سوعىپ، اكەڭ بايقۋانىشتىڭ باسىنا قۇران وقىت.

– جارايدى.

– ارۋاعى قۇران دامەتiپ ءجۇر مە، قايتا-قايتا تۇسiمە ەنەدى.

– رومان مۇراتى كومەسكى تارتىپ، ماقساتىمنان اداسقانىمدا، قۇران وقىتارمىن دەپ، ءوزىم دە ويلاعان-مىن.

– اللاھ رازى بولسىن، – دەدi انام.

ول شىعىپ كەتتى. قالامىم توقتاپ، ويدى قايىرا iلiپ، جازىپ كەتۋگە – زاۋقىم سوقپاي، ۇزاق وتىردىم. كىم بىلەدى، قۇدايعا سەنبەي جۇرگەن ماقسۇت، استاعفيرۋللاھ، توزاق وتىنا ەشقاشان كۇيمەيتiن دە شىعار. جۇرەگىندەگى تاڭiرگە دەگەن سەنىمىن ابايسىزدا، كەزدەيسوق ءولتiرiپ العان بiزدiڭ ۇرپاق قايتا قۇراندى مويىنداپ، نامازعا جىعىلىپ، ۋاعىز ايتىپ جۇرسە، بۇل دالەلدەن تۋعان نانىم بولا ما، الدە اقيقات دەگەنىمىز ەشقانداي دەرەكسىز، ايعاقسىز، قاپىدا رۋحاني كۇشتى تۇسىنگەن، كۇمانسىز سەزگەن، تۇيسىكتەن جارالعان دۇنيەتانىم با. حاق – يلانىم – قۋانىش نەمەسە جۇبانىش. قۇداي ۋانىشى اربiرەۋiمiزدiڭ جانسارايىمىز بەن رۋحىمىزدىڭ بiر ۇلى تارتiپكە باعىنۋى ەمەس پە. ءومىردىڭ قاتىگەز، ادىلەتسىز زاڭىنا قارسى شىققان ادامزاتتىڭ اقىل-ويى ءتارتiپتi ءبىر-بىرىنە تاپتiشتەپ وتىرۋى قاجەت: جاماندىق بىلىمنەن، وقىعاننىڭ ۋاعىزىنان ازايادى. بiراق، قۇداي – زادىندا، ەشقاشان تۋماعان، تۋىلماعان، ماڭگى ولمەي-ءتىن، اجالسىز، باستاۋسىز قادىم، سوڭسىز ءدايىم سيپاتتى – قۇدىرەت يەسى. جەر بەتiن قادiم زاماننان جايلاعان بۇل ۇعىم-تۇسiنiك ادامنىڭ وزiمەن بiرگە سوڭعى كۇنiنە شەيiن، قاتار تiرلiك كەشەتiن ءتارiزدi. سانا مەن قۇداي ۇعىمىن ەندi ايىرۋ مۇمكiن ەمەس. قالامىمدى تاستاي سالدىم، تۇرەگەلiپ، ەرسiلi-قارسىلى جۇرە باستادىم. روماندى باستان كەشكەن بار ۋاقيعانىڭ كۇرمەۋi بولاتىن تاراۋمەن اياقتاماقپىن. بiراق، ۋاقيعانىڭ وزiنەن شىعىپ، استارىندا جاتقان كۇمان مەن سەنىم ارپالىسىنا ەنىپ الىپپىن.

ەسiك اشىلىپ، بوساعادان ايدانا ساماتقىزى بەرi اتتاپ كەلە جاتتى. تاڭ قالىپ، سول اڭ-تاڭ قالپى قارسى ءجۇرىپ، بەتiنەن ءسۇيدىم، سوسىن كۇلiمسiرەي، جىلى ۇشىراي قارادىم.

– رەنجiمە، – دەدi ول، – روماندى بiتiرiپ قويعان شىعار دەپ ويلادىم.

– رەنجiمەيمiن.

– كەزىندە، ءبىر اڭگىمەڭدە قارقارالىنى قوسىلىپ بىرگە ارالايىق دەگەن ءوزiڭ ەدiڭ.

– ءيا.

– الماتىدان تاڭەرتەڭ كەلدىم.

– قاراعاندى ۇنادى ما؟

– سەنiڭ تۋعان قالاڭ ەمەس پە، جامان ايتا المايمىن.

– تۋعان ەمەس، تۋىسقان، مۇمكىن، تۋاجات قالام.

– بىلەمىن.

– مەن الماتىدا تۋعانمىن.

كۇلدى.

– ونى دا بىلەمىن.

– وتىر.

– ديۆانعا وتىرا سالامىن.

– رومان باسقاشا تامامدالۋى مۇمكiن ەدi.

– ءيا، مۇمكىن ەدى.

– الماتىدا نە وزگەرiس بار؟

– ەشتەڭە.

– وندا، تاۋعا ەرتەڭ بىرگە كەتەمiز.

– اۋرە بولما، ويناپ ايتامىن.

– تۇسiنبەدiم.

– يتالياعا، ميلان شاھارىنا وقۋعا جiبەرەيiن دەپ جاتىر.

– قاشان؟

– قوشتاسۋعا كەلگەن بەتiم وسى.

– ورالمايسىڭ با؟

– بiلمەيمiن.

– سەن ادەمiسiڭ عوي.

– راقمەت.

– مەن الماتىدا بولامىن.

– كوفە قۇيشى.

– قازiر داستارقان جاساتايىن.

– قاجەت ەمەس.

– قايدا اسىقتىڭ؟

– قايتا كەرi قايتامىن.

– سول ءۇشiن ماعان كەلدiڭ بە؟

– رومانىمىزدىڭ بايلاۋىن كورەيiن دەگەن ەدىم.

ەكi قالىڭ داپتەردi ونىڭ الدىنا قويدىم. ول قولىنا الدى دا، سالماعىن ولشەپ كوردi. پاراقتاپ بiراز وتىردى، سوسىن باسىن كوتەرiپ، ەزۋiنە كۇلكi جينادى.

– ءتاڭىر جارىلقاپ، ەلگە قايتا ورالعاندا، كiتاپ بولىپ شىققانىن كورەمىن عوي.

– قۇداي قالاسا، كورەسىڭ.

– اتىن جاقسى تاۋىپ قويىپسىڭ.

– وزگە جۇرت قابىلداماۋى دا مۇمكiن.

– قانات نۇربەكۇلى ادەبيەت تاعدىرى، كiتاپ اجالى تۋرالى رومان دەپ ايتادى.

– اسقات جاقانۇلى بوكسشىلار جايلى دەيدi.

– ءوزiڭ شە؟

– بىلمەيمىن. شىنىمەن، بىلمەيمىن.

– نەگە؟

– ىزدەپ كوردىم، تاپپادىم. ءبىر مۇراتسىز كىتاپ بولدى.

– نەگە؟

– ەشقانداي ماعىناسى جوق، كىتاپتىڭ سوڭىنا قاراي مازمۇنىن دا، ءمانىن دە جوعالتىپ الدىم، جۇكتەگەن مىندەتى دە، قويعان ماقساتى دا ءوز كۇشىن جويدى.

– ەڭ سوڭعى كىتاپ پا؟

– ءيا، ەڭ سوڭعى كىتاپ.

– ەڭ ءبىرىنشى دە وسى كىتاپ ەمەس پە؟

– وسى كىتاپ.

– كىتاپتىڭ اقىرىندا ءبىرتۇرلى مۇڭ بار.

– روماننىڭ اياقتالعانى دا قينادى. كەۋدە جارعان، وزەكتى جاندىرعان ارمان كوپ، بىراق ول كىمگە كەرەك.

– راس، كىتاپتىڭ اقىرىندا ءبىرتۇرلى مۇڭ بار.

– اۋىر مۇڭ بار.

– نە تۋرالى ەكەنىن بىلسەڭ، مۇمكىن، ءبارى دە وزگەرەتىن شىعار.

– مەنىڭشە، بۇدان ەشتەڭە وزگەرمەيدى.

– كوفە بولمادى ما؟

– ۇمىتىپ كەتiپپiن. قازىر.

اسۇيگە بارىپ، وعان بiر كەسە كوفە اكەپ بەردىم. ول كۇرمەۋى قايىرىلماعان اقىرعى تاراۋىن وقىپ وتىرعان. ءجۇزiن ماعان اۋدارىپ، جىلى كۇلiمسiرەدi دە، قولىمداعى كەسەنi الىپ، ەرنiنە تيگiزدi. اقىرىن جۇتتى.

– بايلاۋىن قيىنداتىپ جiبەرiپسiڭ.

– سۇراقتار مەن جاۋاپتار بايلاۋىندا توعىسادى دەپ ۇيعارعانمىن.

ول ءارi قاراي وقىدى. مەن ونىڭ تولىق وقىپ شىعۋىن كۇتiپ وتىردىم. ايدانا ۇزاق بوگەلiپ قالعان.

– قونىپ كەتپەيسiڭ بە؟

داپتەردi جاپتى دا، ۇستەلدiڭ ۇستiنە قويدى.

– قاراعاندىعا دەيiن شىعارىپ سالشى.

– جارايدى.

– ماشينادا كۇتەمiن.

– قاشان جۇرەسiڭ؟

– الماتىعا ما؟

– ءيا.

– كەشكە ۇشامىن.

ۇنسىزدىك ورنادى. اڭگىمەمىز ءۇزىلىپ كەتتى. ىشىمە قايعى-شەر تولدى.

– سودان، بالكىم، ناق ويىڭدى ايتشى، بiز ەشقاشان كەزدەسپەيمiز عوي.

– بىلمەيمىن. شىنىمەن، بىلمەيمىن.

قاپىلىس تولقىپ سويلەدى، ءسىرا، جىلاعىسى كەلدى، ءۇنى قۇمىعىپ ەستىلدى.

– سابىر ەت، كۇنىم، دۇرىسى – تىستا كۇت.

– ماقۇل.

– بارعا – تاۋبە.

– راس.

– جوققا – سابىر.

– كەشە ازعا دا قاناعات ەدى، قايتەيىن.

داۋىسى بۇزىلدى.

– مارحابات، جىلدام كيiنەيىن.

ول تىسقا شىعىپ كەتتى دە، مەن گاردەروبتى اشىپ، كيiمiمدi اۋىستىردىم. بولمەگە انام كiردi.

– بالام، تۇسiنiكسiز قىزعا قايدان كەزiگiپ ءجۇرسiڭ؟

– تەگىندە، مەن ونى تۇسiنەمiن.

– كۇن سالقىندادى، جىلى كيiنىپ شىق.

– انا، قۇداي بۇيىرسا، ەرتەڭ قايتىپ كەلەرمiن.

سۋلىقتىڭ بەلبەۋiن تاقتىم. جاعاسىن جوندەي سالا – ءتوپىليiمدi iلiپ، تابالدىرىقتان اتتادىم. ايدانا ساماتقىزى اۋلادا، سارى ءتۇستi گاز–2410 ماركالى تاكسيدە كۇتىپ وتىر ەكەن.

مەنi كورiپ، تەرەزەنiڭ ار جاعىنان ءالسiز جىميدى. ارتقى ەسiكتi جۇلقىپ، سالونعا ەندiم. ول ءارi سىرعىدى. جايعاسىپ بولىپ، كوزiن تومەن سالدى. زادى، بiردەڭە ايتقىسى كەلiپ وتىر. شەشiلە الماي قويدى. مەنi كوڭiلسiزدiك جاۋلادى. ءبىرتۇرلى قامىعا كۇرسiندi. قامىرىقتى ءجۇزiن كوتەرiپ، جۇرگiزۋشiگە نازار تاستادى.

– بولدى.

اۆتوموبيل قوزعالىپ كەتتi. مەن ادام بالاسى سەزiمiنiڭ ۇلىلىعى تۋرالى ويعا بەرiلدiم. ايدانانىڭ نەنi سۇراۋعا وقتالعانىن iشتەي سەزەمiن بە دەيمiن. بiراق، الدىنا جايىپ سالعىم كەلمەدi. ماشينا لەنين داڭعىلىنا بۇرىلدى. ءسال زىرلاپ بارىپ، وڭ قاپتالىنا تiزگiنiن تۇزەپ الدى. بiز قاراعايلى قالاشىعىنان شىعىپ بارا جاتتىق. رومان ناق وسىلاي اياقتالاتىن ءتارiزدi.

– سەن مەنi سۇيەسiڭ عوي، – دەدi ول.

– ءيا.

 

سوڭى

 

 28.08.93. – 21.04.94.

 الماتى

 ^[1] ستەفان ماللارمەنىڭ: “مير سۋششەستۆۋەت، چتوبى ۆويتي ۆ كنيگۋ” دەگەن ءسوزىنىڭ وزگەرتىلگەن ءتۇرى.

 

^[2] ساۋ بول.

 

^[3] كەزدەسكەنشە، جان قالقا.

 

^[4] فرانتسۋزشا.

 

^[5] اعىلشىنشا.

 

^[6] اۆتوردىڭ “روزالي، بۇل – مەن” اڭگىمەسىنەن ءۇزىندى.

 

^[7] اۆتوردىڭ “روزالي، بۇل – مەن” اڭگىمەسىنەن ءۇزىندى.

 

^[8] اۆتوردىڭ ولەڭىنەن ءۇزىندى.

 

^[9] اۋىل قازاقتارى بيۋرونى – بۇيرا، دەپ اتايدى.