2016 جىلعى 16 قاراشادا قازاقسان مۇسىلماندار ءدىني باسقارما (بۇدان ءارى – قمدب) مەشىتتەرىنىڭ ىشكى ءتارتىپ ەرەجەسى بەكىتىلگەنى بەلگىلى. اتالعان ەرەجە قمدب-نىڭ عۇلامالار كەڭەسىنىڭ ماجىلىسىندە تالقىلانىپ، قولداۋ تاپتى.

وسى ەرەجەنى قابىلداۋ جايدان-جاي تۋعان جوق. سوڭعى جىلدارى مەشىتكە كەلۋشىلەردىڭ اراسىندا جاماعاتپەن ناماز وقۋ كەزىندە جانە جۇما نامازى بارىسىندا يمامنىڭ ايتقانىن تىڭدامايتىندار شىعا باستادى. ولاردىڭ وسى ارەكەتى مەشىت جاماعاتىنىڭ مازاسىن الىپ، قۇلشىلىقتارىن تىنىش ورىنداۋلارىنا كەدەرگى بولا باستادى. وسىنداي جاعدايدا، قمدب مەشىت ىشىندەگى تىنىشتىقتى ساقتاۋ جانە ءدىندارلاردىڭ قۇقىن قورعاۋ ماقساتىندا مەشىتتەردىڭ ىشكى ءتارتىپ ەرەجەسىن قابىلداۋلارىنا تۋرا كەلدى.

اتالعان ەرەجەنىڭ قر «ءدىني قىزمەت پەن ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭىنا، ەلىمىزدەگى باسقا دا قولدانىستاعى زاڭناما نورمالارىنا، ينسترۋكتيۆتى قۇجاتتارعا جانە ەڭبەكتى ۇيىمداستىرۋ سالاسىنداعى نورماتيۆتىك اكتىلەرگە، سونىمەن قاتار قمدب جارعىسىنا سايكەس دايىندالدى.

سوڭعى كەزدەرى وسى ەرەجە قولدانىستاعى زاڭنامالارعا قايشى ەكەن دەگەن پىكىر تاراتىپ جۇرگەندەر بار.  بىردەن ايتايىن، بۇل  ەلدىڭ اراسىن ءبولۋدى كوزدەيتىندەردىڭ پاسىق تۇزاعى دەپ قابىلداپ جانە قارسى تۇرۋىمىز كەرەك.  ويتكەنى قمدب-نىڭ مەشىتتەرىنىڭ ىشكى ءتارتىپ ەرەجەسىن قابىلداۋىنا تولىق قۇقىعى بار.

ەندى وسىعان تەرەڭىرەك ءۇڭىلىپ قارايىق. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» 2011 جىلعى 11 قازانداعى زاڭىنىڭ (بۇدان ءارى – زاڭ) پرەامبۋلاسىندا مەملەكەتتىڭ «...حانافي باعىتىنداعى يسلامنىڭ جانە پراۆوسلاۆيەلىك حريستياندىقتىڭ حالىقتىڭ مادەنيەتىنىڭ دامۋى مەن رۋحاني ومىرىندەگى تاريحي ءرولىن تانيتىنىن نەگىزگە الادى» دەپ، كورسەتىلگەن.

بۇگىندە ەلىمىزدە قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى رەسپۋبليكالىق يسلامي ءدىني بىرلەستىگى وسى زاڭنىڭ شەڭبەرىندە تىركەلگەن جانە بارلىق مەشىتتەر ءدىني باسقارمانىڭ فيليالى بولىپ تىركەلگەن جانە ءوزىنىڭ جۇمىسى بارىسىندا سونىڭ جارعىسىن باسشىلىققا الادى.

زاڭنىڭ 13-بابىنىڭ 2 تارماعىندا «ءدىني بىرلەستىكتىڭ مىناداي بەلگىلەرى: 1) ورتاق ءدىني ءىلىمى; 2) ءدىني جورالاردى، راسىمدەر مەن ۋاعىزداردى ورىنداۋ; 3) ءوز قاتىسۋشىلارىن (مۇشەلەرىن) جانە ءدىن ۇستانۋشىلارىن دىنگە تاربيەلەۋ;  4) قىزمەتىنىڭ ءدىني باعىتى بولۋعا ءتيىس» ەكەنى كورسەتىلگەن. «قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى» رەسپۋبليكالىق يسلامي ءدىني بىرلەستىگى جوعارىدا كورسەتىلگەن نەگىزدەردى باسشىلىققا الا وتىرىپ، وزدەرىنە قاراستى مەشىتتەرىنىڭ ىشكى ءتارتىپ ەرەجەسىن بەكىتكەن. وسى ەرەجەگە سايكەس مەشىتكە كەلۋشىلەر حانافي ءمازحابىنا ساي قۇلشىلىق جاساۋعا، نامازداعى «ءامين» دۇعاسىن ىشتەي ايتۋعا جانە مەشىتكە كەلۋشىلەر مەشىت قىزمەتكەرلەرىن قۇرمەتتەۋگە، باسقا دا تۇلعالارعا قۇرمەتپەن قاراۋعا، سونداي-اق جاماعات تىنىشتىعىن ساقتاۋعا، الاۋىزدىق تۋدىرماۋى مىندەتتەلەتىنى بەكىتىلگەن. ەندى وسى كورسەتىلگەندەرگە، ياعني مەشىتتەردىڭ ىشىندەگى جاعدايعا تولىعىمەن جاۋاپ بەرەتىن جالعىز مەكەمە ول قمدب.

وسىعان وراي، ەلىمىزدە حانافي مازحابىنىڭ ءرولى مويىندالاتىنىن نەگىزگە الا وتىرىپ، قمدب-نىڭ عۇلامالار كەڭەسىنىڭ «امين» ءسوزى تۋرالى شىعارعان ۇكىمدەرى مەن شەشىمدەرى ەلىمىزدىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان مەشىتتەردە مۇلتىكسىز ورىندالۋى ءتيىس. وعان باعىنباعاندار ءدىني قىزمەتكە كەدەرگى كەلتىرگەن بولادى. ونىڭ دالەلى زاڭدا انىق جازىلعان. اتاپ ايتقاندا، زاڭنىڭ 3-بابى 5 تارماعىندا «زاڭدى ءدىني قىزمەتكە كەدەرگى كەلتىرۋگە، جەكە تۇلعالاردىڭ دىنگە كوزقاراسى سەبەپتەرى بويىنشا ازاماتتىق قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلۋىنا نەمەسە ولاردىڭ ءدىني سەزىمدەرىن قورلاۋعا، قانداي دا ءبىر دiندi ۇستانۋشىلار قاستەرلەيتىن زاتتاردى، قۇرىلىستار مەن ورىنداردى بۇلدىرۋگە جول بەرىلمەيدى» دەپ جازىلعان.

وسىعان وراي، «ءامين» ءسوزىن داۋىستاپ ايتۋ مەشىتتەگى قۇلشىلىقتىڭ اتقارىلۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىنىن مەشىت جاماعاتىنىڭ ءوزى-اق ايتىپ بەرەدى. قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى» رەسپۋبليكالىق يسلامي ءدىني بىرلەستىگى  مەشىتكە كەلگەن جاماعاتتىڭ نەگىزگى قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن سونداي-اق ءدىني قىزمەتكە بايلانىستى باسقا دا ماسەلەلەردى رەتتەۋدى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى كونفەسسياارالىق كەلىسىمنىڭ، ءدىني توزىمدىلىكتىڭ جانە ازاماتتاردىڭ ءدىني نانىمدارىن قۇرمەتتەۋدى نەگىزگە الا وتىرىپ قابىلداعان ەرەجەسىنە باعىنىپ امال جاساساق ەڭ ابزال ساۋاپتى ءىس بولارى انىق.

قاسيەتتى قۇران كارىمدە «بۇلىك شىعارۋ ادام ولتىرگەننەن دە اۋىر كۇنا» دەپ بۇيىرادى. ەندەشە، دۇنيەدە جانە احيرەتىنىڭ قايىرلى بولعانىن قالاعاندار بۇلىك شىعارعانداردان ۇزاق تۇرعاندارى ابزال.

بالعابەك مىرزاەۆ، ءدىنتانۋشى، تەولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى

Abai.kz