كەرمە — ادامنىڭ وزگە اداممەن بايلانىسى كەزىندە تۋاتىن كەرى اسەر ەتەتىن قۋات ارناسى. ەكى باستى ۇعىم بار: قۋات ارناسى جانە قۋات كەرمەسى. ەكەۋى ءبىر نارسە ەمەس. وسى ەكەۋىنىڭ اراجىگىن اشىپ كورسەتۋگە تىرىسايىق.

كەرمە دەگەن دە ارنايى توراپ، بىراق مۇندا ءبىز قۋاتتىڭ بۇزىلۋى تۋرالى نارسەنى زەرتتەيمىز. كەرمە ادامنىڭ ءبىر نارسەگە، باسقا ادامعا تاۋەلدىلىگىنەن شىعادى. ياعني، تابيعات زاڭدىلىعىنا قارسى شىققان قۋات. ادامنىڭ ەركىندىگىنە كەدەرگى كەلتىرۋشى كۇش.

قۋات كەرمەسىنىڭ قاۋىپتىلىگى دامۋدى تەجەۋىندە عانا ەمەس، وعان قوسا وسى كەرمە ارقىلى كەرى اسەر، كوڭىلسىزدىك، كۇيزەلىس تۋادى.
ومىردە ءار ادام وزىنە قۋات كەرمەسىن جاساپ الادى. ونى ءوزى سەزبەيدى دە. بۇل ونىڭ ومىرىنە قانشالىقتى كەدەرگى كەلتىرەتىنىن دە بىلمەيدى. قۋات كەرمەسى ادامعا تياناقتى دامۋعا جول بەرمەيدى. ال، ادام جەتىلۋسىز دەگراداتسياعا تۇسەدى.
كەرمەنىڭ پايدا بولۋىنا تابيعي دامۋ زاڭدىلىقتىڭ بۇزىلۋى سەبەپشى. جاعىمسىز كوڭىل كۇي نەشە ءتۇرلى سەزىمدەردى تىعىرىققا تىرەيدى. ولاردى بىرنەشەگە ءبولىپ قاراستىرسا دا بولادى:
1. قورقىنىش، اشۋ;
2. ءناپسى، قۇمارلىق;
3. بيلىككە ۇمتىلۋ نەمەسە شەكتەن تىس مويىنسۇنۋ;
4. ماحاببات پەن جەككورۋشىلىك;
5. دامۋعا ۇمتىلۋ;
6. ۇستانىم مەن ماقسات;
7. ەگروگەندەر.
كەرمەنى بىرنەشە جولعا ءبولىپ قاراستىرساق، ونىڭ ءار تارابىنان ءار ءتۇرلى تۇسكە بويالعان قۋات وتەدى.
كەرمەنىڭ وزىنەن بۇرىن وسى تاراپتارىنا بولىنگەن قۋات ارنالارىنىڭ قارىم-قاتىناسىنداعى بۇزۋشىلىق قاۋىپتىرەك. ادام وزگە ادامدى وزىنە تاۋەلدى ەتۋگە تىرىسقاندا كەرمە اسقىنادى.
كەرمەنىڭ باس كوتەرۋى ادامدارمەن ارالاسۋدى بۇزادى. بىراق ادام ۇرىسقان، باس تارتقان ادامىنا قاتتى تارتىلىس كۇشىن سەزەدى. كەرمەنىڭ مىقتىلىق دەڭگەيى ءار ءتۇرلى بولادى. كەرمە ادامنىڭ ەركىندىگىنە نۇقسان كەلتىرەدى، وزگەگە تاۋەلدى ەتىپ، رۋحاني دامۋىن تەجەيدى.
كەرمە ادام قالاۋىنان تىس پايدا بولادى. بىرەۋ كورشىسىنە جاماندىق جاسادى دەلىك. ەكەۋىنىڭ اراسىندا قۋات كەرمەسى باستالدى دەگەن ءسوز. ول دەگەنىڭىز قارىم-قاتىناستىڭ ءىزى.
ونى قولدان دا جاساۋعا بولادى. وزگەگە سىرتىنان قارا دۇعا جاساۋ وسىنداي كەرمە تۋدىرادى. مۇنداي كەزدە كەرمە ءتۇرلى ءتۇيىن، بايلاۋ سيپاتىندا بولادى. مۇنداي دۇعا ادامنىڭ تازا قۋات كوزىن تۇمشالايدى. قارا دۇعا جاساۋشىلاردىڭ دا كەرمەسى تۇيىقتالا بەرەدى.

قۋات كەرمەسى بەلسەندى جانە باياۋ بولۋى ىقتيمال. ءبارى دە قۋاتتىڭ جىلجۋىنا بايلانىستى.
كەرمەنىڭ مىسالدارىن كەلتىرەيىك:
• اياۋشىلىق، كومەك كورسەتۋگە، قۇتقارۋعا ۇمتىلىس. كوپ ادام وسى نيەتتەن تەرىس جولعا ءتۇسىپ كەتەدى. مەن جاقسىلىق جاساپ ءجۇرمىن دەپ ويلاعان ادام قۋات جەگىش اشقاراقتىڭ قاقپانىنا ءتۇسىپ قالادى. ول مەنسىز ءومىر سۇرە المايدى دەپ ويلاۋدىڭ ءوزى قاتەلىك. پارازيتكە جەم بولۋ.

• رەنىش. بۇل وتە كۇشتى سەزىم. ول دەنساۋلىققا قاتەر توندىرەتىن كۇشكە يە. رەنجىگەن ادام رەنجىتكەن ادامعا ويشا قايتا-قايتا ورالا بەرەدى. سول ويمەن وعان ءوزىنىڭ قۋات-كۇشىن جەگىزەدى.

• كەك. ءوز دۇرىستىعىڭدى دالەلدەۋ. كەك الامىن دەگەن سايىن ول ادامدى ويىڭنان سىزىپ تاستاي المايسىڭ. نە ايتىپ، نە ىستەيمىن دەپ ءوزىڭدى ءوزىڭ تاۋىساسىڭ.

• كىنا سەزىنۋ. وزىڭە باعىتتالعان اشۋ. ءوزىڭدى قاتەلىك جاساۋدان تىيۋ. ولاي بولمايدى. ءار ادامنىڭ قاتەلىككە قاقىسى بار. كىنا سەزىنۋ – ءونىمسىز سەزىم. ادام جاساعانىن وزگەرتە المايدى. ءوزىن ءوزى مۇجىگەننەن ەشتەڭە وزگەرمەيدى. وزگەنىڭ الدىندا كىناسىن سەزىنگەن ادام قالاي كەشىرىمىن السام دەپ كۇندىز-ءتۇنى مازاسىزدىققا تۇسەدى. ناتيجەسى – قۋات كەرمەسى تاس بەكيدى.

• ماتەريالدى شىعىن. ۋاقتىلى قايتارىلماعان قارىز ەكى ادامدى ءبىر-بىرىنە ۇزاق مەرزىمگە بايلاپ تاستايدى. قارىز مولشەرى ۇلكەن بولعان سايىن قۋات كەرمەسى دە مىعىم بولا بەرمەك. قارىز بەرۋشىنىڭ تاڭدار جولى بار: ويشا قارىزدى كەشۋ. سول اقشانى وعان سىيلادىم دەپ ەسەپتەسە كەرمەنى ۇزەدى. قارىز الۋشىنىڭ جاعدايى قيىنداۋ. ول قارىز بەرگەن ادامدى ەشقاشان ۇمىتپايدى. ءبىر عانا شەشىم بار: قارىزدى بەرۋ نەمەسە ەسەسىن ەڭبەكپەن قايتارۋ. ۇرلاۋ، توناۋ، الاياقتىق — مۇنىڭ بارلىعى قىلمىسكەر مەن قۇربان بولار جاننىڭ اراسىندا قۋات كەرمەسىن تۇزەدى. ءتۇيىن: اقشا مەن دۇنيەگە قۇمارتۋدان بويدى اۋلاق ۇستاۋ كەرەك.

• قىزمەت كورسەتكەن ادامعا ەسەسىن قايتارۋعا ۇمتىلۋ. مۇندا دا ءبىر قارىزدانىپ قالعان سەكىلدى بەيمازالىق ورىن الادى. «ساعان بەرەشەكپىن» دەيدى جاقسىلىق كورگەن ادام. سول ارقىلى قۋات كەرمەسىن جاساپ الادى. قارىزدى قايتارۋ كەرەك دەگەن وي تياناق تاپتىرمايدى. بىراق ەكىنشى ادام جاقسىلىقتى ەرىكتى تۇردە جاساعانىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك. جاي عانا رياسىز العىس ايتۋدىڭ ءوزى جەتكىلىكتى.

• ەكى ادام ۇزاق ۋاقىت بويى بىرگە تۇرادى. بىراق ءبىر بىرىنە بوتەن. بەلگىلى ءبىر ءومىر جولىن ارتقا تاستادى. ارى قاراي نە ىستەۋىن بىلمەيدى. سەبەبى، ءبىر ءبىرىن بايلاپ تاستاعان. نە ەكەۋدىڭ ءبىرى بۇل قارىم-قاتىناستان ءوسىپ كەتتى، العا جىلجيىن دەسە، ەكىنشىسى كەيىن تارتادى. بۇل دا قۋات كەرمەسىن جەتىلدىرەدى. ادەت، پارىز ساقتاۋ، مىندەت، ۇرپاق الدىنداعى بورىش، ورتاق مۇلىككە دەگەن باسىبايلىلىق، سەرىگىنە دەگەن اياۋشىلىق. كەز كەلگەن نارسە. تەك ماحاببات ەمەس.

• وزگە ادامعا يەلىك ەتۋ، قۇمارتۋ، قىزعانىش سەكىلدى بەيمازا سەزىمدەر. جۇرەككە تۇسكەن جەگى قۇرتىن ۇمىتۋعا ەش سەبەپ تابا المايدى. ويى، ساناسى تەك سونى قالايدى. قايتسەم قولعا تۇسىرەمىن دەپ ەستەن اداسادى. قالاعان ويىنشىعىنا قولى جەتپەگەن كىشكەنتاي بالا سياقتى بولىپ كەتەدى. سونى عانا كورەدى. باسقا ەشتەڭەنى قالامايدى. بۇنى ماحابباتپەن شاتاستىرۋعا بولمايدى. بۇل اۋرۋ. ماحاببات وزگەنىڭ ەركىندىككە دەگەن قۇقىن تاپتامايدى.

• جاۋاپسىز ماحاببات. وتە ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلاتىن نازىك تۇيسىكتى قۇرىلىم. ول ادامنىڭ ساۋلىعىنا قاتەر توندىرەدى. بارلىق ءسولىن سىعىپ الادى. مۇنداي كۇي سۇيگەن ادامدى دا، ونىڭ ماحابباتىنا جاۋاپ قاتا الماعان ادامدى دا كۇيزەلتەدى. وتە كۇشتى قۋات كەرمەسى. بار كۇش-جىگەرىن جەپ قويادى. ونىڭ ۇستىنە قۋاتى تەك ءبىر ادامعا كەتىپ جاتقان سوڭ ادام باسقا ماحابباتتى جولىقتىرا المايدى.

• ەڭ مىقتى قۋات كەرمەسى اتا-انا ماحابباتى. اتا-انا (اسىرەسە، شەشەلەر) ءوز بالاسىنىڭ ءجۇرىپ-تۇرعانىن ۇنەمى مۇلتىكسىز قاداعالاعىسى كەلىپ تۇرادى. ونىڭ دامۋىن ءوزىنىڭ باقىلاۋى مەن قامقورلىعىمەن تۇنشىقتىرادى. بۇنى انالىق ماحاببات دەۋگە كەلمەيدى. بۇل وزگە تۇلعانى ءوز دەگەنىنە كوندىرگىسى كەلەتىن ساناسى دەرتتى جاننىڭ بەلگىسى. ناتيجەسى وتە قيىن بولۋى ىقتيمال. بالا ءوزىن مىنا كەرمەدەن ازات ەتەتىن جول تابادى. ول اتا-اناسىنا ات ءىزىن سالۋدى قويادى. نەمەسە تولىققاندى تۇلعا بولىپ قالىپتاسپاي قالادى. جانى مۇگەدەك بولىپ قالماق. ەگەر شەشەسى جەتكىنشەك جاستاعى ۇلىن جەكە تۇلعا رەتىندە قابىلداي الماسا، وندا انانىڭ قۋاتى بالاسىنىڭ نەگىزگى ازاماتتىق قاسيەتتەرىن جاۋىپ تاستايدى. ۇلىنىڭ جەكە ومىرىندە قيىندىقتار تۋادى. ال، ايەل بالاسىنا اكەسىمەن قارىم-قاتىناسىنا ءمان بەرۋ كەرەك. دەگەنمەن، اكە مەن قىزى اراسىندا قۋات كەرمەسى انا مەن ۇلى اراسىنداعى كەرمەگە قاراعاندا وتە سيرەك كەزدەسەدى. اكەلەر قىزىنىڭ بويجەتكەنىن تەز قابىلدايدى.

• وزگە ادامعا باعىتتالعان شىنايى سەزىمىن جاسىرسا قۋات كەرمەسى بوي كوتەرەدى. ءاردايىم جۇرەكتى تىڭداۋ كەرەك. بارلىق ستەرەوتيپتى ىسىرىپ تاستاۋ شارت. كىم، نە دەيدى دەۋمەن ءومىر سۇرۋگە بولمايدى. بىرەۋلەر ۇناتقان ادامىنا سەزىمىن بىلدىرۋگە ۇيالادى. اقىماق بولىپ كورىنۋگە، كۇلكىلى جاعدايعا تاپ بولۋعا قورقادى. نەمەسە بۇلاي بولۋ مۇمكىن ەمەس، جۇرت نە دەيدى دەگەن وي مازا بەرمەيدى. «مەن ول ويلاعانداي ادام ەمەسپىن» دەۋ دە قاتە پىكىر. سەزىمدى كورسەتۋ كەرەك. ايتۋ كەرەك. ونى قالاي ۇناتاتىنىڭدى، باعالايتىنىڭدى، قۇرمەتتەيتىنىڭدى ءبىلدىرۋ كۇنا ەمەس.
وتە ماڭىزدى! قۋات كەرمەسى وتە تەز ورنىعادى. ەگەر جامان كوڭىل كۇي كۇشتىلىك ەتسە، وندا كەرمەگە بايلانا بەرەدى. ادام وسىنداي قۋات كەرمەلەردەن قۇتىلماسا، ومىرىندە بۇرىن ورىن العان جاعدايلاردى، سونداي ادامداردى تارتا بەرەدى. بارلىق تارتىلىس كۇشتەرى وسى كەرمەلەرگە تاۋەلدى.
ارتىق كەرمەدەن قۇتىلۋ ساباقتارى بار. ەزوتەريكا سالاسىندا ولاردى شاۋىپ، ورتەپ، بۇزىپ، قۇرتادى. بىراق بۇلاي قۇتىلۋ ءۇشىن ادامعا ەكستراسەنسورلىق قاسيەتتەر كەرەك.

مۇنداي قاسيەتى جوق ادامدار نە ىستەمەك؟ ەگەر ادام ءوز كەرمەسىن بايقاي المايتىن بولسا، قايتۋ كەرەك؟ كەرمەدەن قۇتىلماس بۇرىن ادام ءوز كوڭىل كۇيىن نەمەن قورەكتەندىرەتىنىن قاداعالاۋى قاجەت. جاعىمسىز نارسەلەردى جويۋعا تىرىسقان ابزال. سۇيگەن ادامىڭدى بار بولمىسىمەن قابىلداۋ، سۇيە الماعانىڭدى جىبەرۋ. سوندا كەرمە بوسايدى.

ەگەر بۇل قيىن بولسا، ويلاپ قاراڭىز، ءومىرىڭىزدىڭ سوڭىنا دەيىن وسى ادام تۋرالى جامان ويلاپ وتكىڭىز كەلە مە، الدە ءبارىن وزگەرتكىڭىز كەلە مە؟ ءسىز بۇل اداممەن ءاربىر ومىرىڭىزدە كەزدەسە بەرەتىن بولاسىز. سوندىقتان ماسەلەنى بىردەن شەشىپ ۇيرەنگەن دۇرىس.
كەرمەنى جويۋ رۋحاني دەڭگەيدەگى بايلانىستى ۇزبەيدى. كەرمەدەن قۇتىلعان ادامدار ءبىر ءبىرىن جاقسى كورۋدەن تانبايدى. تەك ءار ادام ەركىندىككە قول جەتكىزەدى. سوندا اركىم ءوز تاعدىرىنىڭ يەسى اتانادى. شىنايى ماحاببات دەگەن وسى.
اينالامىزداعى نارسەنىڭ ءبارىن ساۋ كوزبەن كورىپ داعدىلانۋ قيىن ەمەس. بولىمسىز دۇنيە ءۇشىن ەشكىمدى كىنالاۋدىڭ قاجەتى جوق. كەرمەدەن قۇتىلۋ وڭاي ەكەنىن ەستەن شىعارماڭىز.

اۋدارعان شىنار ءابىلدا

Facebook-تەگى پاراقشاسىنان