31 مامىر – اشارشىلىق پەن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارى كۇنى. حح عاسىردا قازاق حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعىن قىرىپ سالعان 1917-20-جىلدار مەن ايگىلى 30-شى جىلدارداعى قولدان ۇيىمداستىرىلعان الاپات اشارشىلىق پەن 37 جىلعى قاندى قىرعىن – ساياسي رەپرەسسيا باعاسى ءالى تولىققاندى بەرىلگەن جوق. ۋكراينا جوعارعى راداسى ەلدى قىرعىنعا ۇشىراتقان اشارشىلىقتى گولودومور دەپ جاريالاپ، ۋكراين حالقىنا جاسالعان گەنوتسيد دەپ تاپتى.

ۋكراينا سوتى ي.ستاليننەن باستاپ، بۇرىنعى كسرو باسشىلارى مەن ۋكراين كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسى جەتەكشىلەرىن دە وسى الاپات قىلمىستى جاساعان قىلمىسكەرلەر دەپ ۇكىم شىعاردى.

1930-1933 جىلدار ارالىعىنداعى اشارشىلىقتا كەيبىر تاريحشىلارىمىزدىڭ ەسەبى بويىنشا 4 ميلليونعا جۋىق ادام قىرىلعان. الماتىداعى ۇلكەن جيىندا قاندى قىرعىننىڭ اۆتورلارىنىڭ ءبىرى گولوششەكين «ءبىز كەرەمەت جەتىستىككە قول جەتكىزدىك» دەپ بايانداما جاساپ، وعان بارلىق كوممۋنيستەر دۋ قول شاپالاقتاپ جاتقاندا، كوشەدە ءبىرىنىڭ ۇستىنە ءبىرى ءۇيىلىپ اشتان ءولىپ جاتقان مايىتتەردىڭ ءيىسى اشىق تەرەزەدەن ىشكە ەنىپ تۇرعانىن ايتادى كۋاگەر قايراتكەرلەرىمىز.

1897 جىلى وتكەن رەسەيدەگى حالىق ساناعىنىڭ رەسمي ستاتيستيكاسىنا قاراساق، وزبەك ۇلتى 1 ميلليون 690 مىڭ، تاجىك ۇلتى 350 مىڭ ادامدى قۇراپتى. سول ۋاقىتتا قازاقتىڭ سانى 4 ميلليون 84 مىڭ ادام بولعان ەكەن. 100 جىل ارالىعىندا وزبەك ۇلتى 25 ميلليونعا جەتسە، وسى كۇندەرى ەلىمىزدەگى قازاق ۇلتىنىڭ سانى 11 ميلليونعا ارەڭ جەتتى. مىنە، اشارشىلىقتىڭ ورنى تولماس الاپات زاردابىن وسىدان-اق بىلۋگە بولادى.

1937-1938 جىلدارداعى ساياسي رەپرەسسيادا 100 مىڭنان اسا ادام جازىقسىز حالىق جاۋى اتاندى.

جاس ۇرپاقتى الاش يدەياسىمەن كەڭ اۋقىمدا جانە جۇيەلى تۇردە تانىستىرىپ، ونى وتانشىلدىق رۋحتا تاربيەلەۋ ماقساتىندا الاش قوزعالىسىنا قاتىستى ارحيۆ قۇجاتتارىن، ءبىرىنشى كەزەكتە 1928-1932 جىلدارعا تيەسىلى عاسىر قۇجاتى اتالعان «الاش ءىسى» سوت پروتسەستەرى ماتەريالدارىن كوپ تومدىق تۇرىندە جاريالاۋ ءىسى قولعا الىنۋ كەرەكتىگى ايتىلعان بولاتىن. سونىمەن قاتار وسى «الاش ءىسى» سوت پروتسەسىمەن تىكەلەي بايلانىسى بار كەلەسى ماسەلە - ول حح عاسىردىڭ 20-50-ءشى جىلدارىندا جۇرگىزىلگەن ساياسي رەپرەسسيا ماتەريالدارى. قازاقستان تاريحىندا ۇلتتىق ساياسي باسقارۋشى توپقا جانە شىعارماشىلىقتاعى زيالىلارعا بايلانىستى جۇرگىزىلگەن جاپپاي رەپرەسسيالاۋ شارالارىنىڭ سەبەپ-سالدارى ىرگەلى زەرتتەۋ تۇرعىسىنان ءالى دە بولسا جان-جاقتى تولىق اشىلماعان كۇيىندە قالىپ كەلە جاتىر.

قازاق حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعىن جالماپ كەتكەن قولدان جاسالعان اشارشىلىق پەن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنا ارنالعان ەسكەرتكىش- مەموريالدىق كەشەن تۇرعىزۋ – جاستارىمىزعا وتكەننەن ساباق بەرىپ، وتانشىلدىققا تاربيەلەيتىن تاريحي ءمانى زور ساياسي وقيعا بولىپ تابىلادى. ەندەشە بۇعان پرەزيدەنت جارلىعىنا سايكەس جىل سايىن 31 – مامىردا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنا ارنالعان ءىس-شارالار ازىرلەپ وتكىزۋ تاپسىرىلعان، وعان ۇكىمەتىمىز تەرەڭ ءمان بەرىپ، باسا نازار اۋدارۋى كەرەك.

تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: "قۋعىن-سۇرگىننىڭ سەبەپ-سالدارى قۇپيا بولىپ قالىپ جاتىر"

Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى، 2013 جىل