جاقىندا حالىق ءارتىسى تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆتىڭ ورىنداۋىنداعى "كەرەگىم جوق ەشكىمگە" دەگەن ءان "WhatsApp" جەلىسى ارقىلى جۇرتقا تاراپ كەتتى. ءاننىڭ اۋەنى مەن سوزىنە ۇڭىلسەك، تەرگەلىپ ءجۇرىپ تەزى شىققان تۇقاڭنىڭ ءدال قازىرگى الاي-دۇلەي شاعىنداعى رەكۆيەمى سەكىلدى كورىندى.

ءان كومپوزيتور قادىرعالي كوبەنتايدىكى ەكەن. بۇل ءان قاشان شىققان؟ ارنايى تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆقا ارنالعان ءان بە؟ ونىڭ تاريحى قانداي؟ ءبىز بۇل سۇراقتاردىڭ جاۋابىن كومپوزيتور قادىرعالي كوبەنتايدىڭ ءوزىنىن سۇراپ بىلدىك.

-قادىرعالي اعا، قازىر جەلىدە كەڭ تاراپ جاتقان "كەرەگىم جوق ەشكىمگە" دەگەن ءانىڭىز تۋرالى سويلەسەيىكشى. بۇل ءان قاشان شىقتى؟ 

-شىندىعىندا بۇل ءاننىڭ شىققانىنا ءبىراز ۋاقىت بولدى. قاتەلەسپەسەم، 10 جىل بۇرىن جازدىم-اۋ... ءسوزىن ءابدىلدا ايماق دەيتىن اقىن اعام جازدى. مەن ابەكەڭمەن تىعىز شىعارماشىلىق بايلانىستى بولدىم. ول كىسى مەنىڭ بىرنەشە انىمە ءسوز جازدى.

-10 جىل بۇرىن جازىلسا، نەگە كۇنى بۇگىنگە دەيىن بۇل ءان تۋرالى ەشكىم ەشتەڭە بىلمەي كەلدى؟ جەلىلەردە جاريا ەمەس. ءسىزدىڭ دە، تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆتىڭ دا تالاي شىعارماشىلىق كەشتەرىڭىز بولدى. سول كەزدەردە دە  ورىندالعان جوق...

-ءوزى سولاي بولادى. بۇل ءاندى تۇڭعىشباي اعام ءوزىنىڭ شىعارماشىلىق كەشىندە ءبىر-اق رەت ورىندادى عوي دەيمىن. قازىر «WhatsApp»-تا تاراپ جۇرگەن ءاندى ورىنداعان دا سول تۇقاڭ عوي.

-ءان ارنايى تۇڭىشباي اعا ءۇشىن جازىلدى ما؟

-جوق. مەن ەشكىمگە ءان ارناپ جازبايمىن. تۇقاڭ مەنىڭ اندەرىمنىڭ ىشىنەن ءتورت ءاندى تاڭداپ ءجۇرىپ ءدال وسى «كەرەگىم جوق ەشكىمگە» دەگەن ءاندى سۇراپ العان ەدى. ول كەزدە دە تۇقاڭ ۇلكەن داۋدىڭ ورتاسىندا ءجۇردى عوي. تەاترداعىلارمەن قىرقىسىپ جۇرگەن. مۇمكىن سول كەزدەگى تۇقاڭنىڭ ىشكى جان دۇنيەسىنە وسى ءان ءدوپ كەلگەن بولار.

-تۇڭعىشباي اعا ءسىزدىڭ تاعى ءبىر ءانىڭىزدى ورىندايدى عوي... «ونەر ادامى»

-راس، ول كىسى مەنىڭ ءۇش-ءتورت ءانىمدى ءوزى عانا ورىندايدى. ءتىپتى، ول كىسى ايتاتىن اندەردى مەن دە ايتپايمىن. نەگىزى اكتەر تۇڭعىشبايعا العاش ءان ايتقىزىپ، ساحناعا ءانشى رەتىندە شىعارعان مەنمىن عوي. ول كىسى ءوزى دە سولاي دەيدى. وسى «ونەر ادامى» دەگەن ءان جازىلعان سوڭ، ءوزىم ءبىر-ەكى رەت ورىندادىم. وندادا ۇلكەن ساحنادا ەمەس. سوسىن تۇقاڭا بەردىم. ول كىسى تارتىنىپ، «مەن ءانشى ەمەسپىن عوي» دەدى. مەن دە العان بەتىمنەن قايتپاي، «ورىستىڭ جالتىرباس ءانشى-اكتەرلەرى ءجۇر عوي ساحانالاردان تۇسپەي. ءسىز ولاردان كەمسىز بە؟» - دەپ قايراپ-قايراپ، ساحناعا شىعاردىم عوي. سودان ءانشى بولىپ كەتتى (كۇلدى).

-ەندى مىنا ءانىڭىز دە تۇڭعىشباي اعانىڭ ءدال قازىرگى جاعدايىنا ءدوپ كەلگەندەي...

-ول كىسىگە قازىر اۋىر. مەن تۇقاڭدى تۇتقىنداپ كەتكەننەن بەرى قاسىندا ءجۇرمىن عوي. پسيحولوگيالىق جاعىنان ابدەن باسىلىپ قالدى. رەپرەسسيانىڭ  كەزىندە «قازاق حالقى ءبىرىن-ءبىرى ساتۋدا الدىنا جان سالماعان» دەيدى ەكەن. مەن وسى سوزگە سەنبەيتىنمىن. تۇقاڭنىڭ جانىندا ءجۇرىپ، كوزىم جەتتى. ەگەر ەرتەڭ رەپرەسسيا باستالاتىن بولسا، قازاق ءبىرىن-ءبىرى ۇستاپ بەرىپ، ارىز جازىپ، ايداتىپ جىبەرەرى ءسوزسىز.

-ارىپتەستەرى دە ءۇنسىز...وتكەن جولعى سۇحباتىن وقىپ وتىرىپ، كوڭىلىم ءتۇستى. راس، ابدەن باسىلىپ قاپتى...

-ايتام عوي، مەن ءاۋ باستان تۇڭعىشباي اعاممەن بىرگە كەلە جاتىرمىن. ءبىر-ەكى سوتقا قاتىسا الماي قالدىم. ونىڭ دا سەبەبى بار. ال ەندى كورىپ وتىرمىز: ارىپتەستەرىنىڭ بىردە-بىرەۋى تۇقاڭدى قولدامادى عوي. ءبىر شاكىرتى سوتقا كەلىپ، ۇندەمەسە دە وتىرىپ، توبە كورسەتىپ كەتكەن جوق. بۇل ونەر ادامىنا ۇلكەن سوققى. اۋىر سوققى. ادام بۇدان قۇسا بولىپ كەتەدى. ءولىپ قالادى. كەشەگى جەلىلەرگە تۇقاڭمەن بىرگە تۇسكەن سۋرەتتەرىن سالىپ، ماقتانىپ جۇرەتىن انشىسىماقتاردىڭ بىردە-ءبىرى جوق قازىر. كەشەگى سوتقا دۋلىعا، اسىلبەكتەردى جالىنىپ شاقىرتىپ الدىق. اۋەزوۆ تەاترى مۇلدە ماڭايىنا جولامايدى قازىر. مىنە، سولاي جاعداي.

-ءسوزىڭىزدىڭ جانى بار. ايتسە دە، وتكەندە ءانشى باعلان ءابدرايموۆ الەۋمەتتىك جەلىدە «جىلۋ جينايىق» دەپ ءجۇر ەدى عوي.

-نەگىزى بۇل باسىنان بەرى ايتىلىپ كەلە جاتقان اڭگىمە. تۇقاڭ ەشبىر كىنانى مويىنداعان جوق. ول كىسى جۇرتتان اقشا سۇرامايمىن دەپ ايتتى. ايتپەسە جۇرتتىڭ ءسوزى كوپ قوي. ەگەر الەۋمەتتىك جەلىدە اقشا جينايتىن بولسا، مىناۋ جۇرت تاعى ءتۇتىپ جەيدى. «ويباي، اقشا سۇراپ نە بوپتى، باي ەمەس پە؟ وداندا جەتىم-جەسىرگە بەرمەي مە؟» دەگەن جالعان گۋمانيزم پايدا بولادى. ونىڭ كەرەگى جوق. تۇقاڭ، ولار ايتقان اقشانى قايتارىپ بەرەتىن بولسا، كىنانى مويىنداۋمەن پارا-پار عوي.  كىناسىز ادام قالاي كىناسىن مويىندايدى؟... پارادوكس.

-نە دەسەك تە، «كەرەگىم جوق ەشكىمگە» دەگەن ءان تۇڭىشباي اعانىڭ ىشكى جان دۇنيەسىنىڭ رەكۆيەمى سەكىلدى ەستىلدى. سول ءۇشىن دە راقمەت.

-راس، بۇل ءان تۇڭعىشباي اعانىڭ ءدال قازىرگى ساتتەگى جان تەبىرەنىسى بولدى. وكىنىشتى-اق، دۇنيە.  ءاي، بىراق بۇل - بەردىبەكتى اسىپ ولتىرگەن، مۇقاعاليعا، مارات قابانبايعا زاپىران ىشكىزگەن  قازاق قوي. مەن سول كىسىلەردىڭ نەگە سونشا سالىنىپ ءىشىپ كەتكەنىن ەندى ءتۇسىنىپ كەلەمىن. مىناداي يتتىكتەردى كوزبەن كورگەندە، باز كەشىپ كەتكىڭ كەلەدى-اق...

سۇحباتتاسقان نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz