بيىل تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 26 جىلى.  ەندى 14 كۇندە قازاقستاننىڭ ەڭ جوعارعى زاڭ شىعارۋشى ورگانى - سەناتتىڭ دەپۋتاتتارىن تاڭداۋ باستالادى. ال ءۇش جىلدان كەيىن كەزەكتى پرەزيدەنت سايلاۋى.

سايلاۋ دەگەننەن شىعادى، وتكەندە سايلاۋ تۋرالى زاڭعا وزگەرتۋلەر جاسالدى. ەندى كەز كەلگەن قازاقستان ازاماتى سايلاۋعا ۇمىتكەر بولا المايدى. بۇعان قوسا، ساياسي پارتيادا مۇشەلىكتە بولۋىڭ شارت. تاقىرىبىمىزعا ورالايىق. پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا قاتىستى وزگەرىسكە وراي رەسمي ورگاندار: «اركىم سايلاۋعا قاتىسا الاتىن. ءسويتىپ، سايلاۋ سايقىمازاق شوۋعا اينالاتىن ەدى» دەدى.

ەندى پرەزيدەنت سايلاۋىنا كەز كەلگەن قازاقستان ازاماتى قاتىسا المايتىن بولدى. قازاقستاندا تۇرعانىنا جانە مەملەكەتتىك قىزمەتتە 5 جىل بولعان، وندا دا ساياسي پارتيادا مۇشەلىكتە بار ادام عانا پرەزيدەنتتىكتەن ۇمىتكەرلەردىڭ قاتارىنا ەنۋى مۇمكىن.   ال بۇل دەموكراتيا قاعيداسىنا قانشالىقتى ساي؟

ءبىز ەسكى سايلاۋلاردى ەسكە ءتۇسىرىپ كوردىك. 26 جىلدان استام ۇزدىكسىز ەل باسقارىپ كەلە جاتقان نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەسىمى ءسوزسىز تاريحتا قالادى. ءازىردىڭ وزىندە الەم تاريحىنداعى ەڭ ۇزاق ەل باسقارعان پرەزيدەنتتەر تىزىمىندە تۇرعان 76 جاستاعى نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ ەسىمى دارىپتەلىپ-اق جاتىر.

سونىمەن، 26 جىلدا پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ سايلاۋداعى ساياسي وپپونەنتتەرى كىمدەر بولدى؟

1991 جىلعى ءبىرىنشى سايلاۋ.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ سايلاۋعا قاتىسقان جالعىز ۇمىتكەر بولدى. 98 پايىز داۋىس جيعان ول ەل مەملەكەت باسقارۋ ءىسىن قولعا الدى. 1991 جىلى كۇيرەگەن كسرو قۇرامىندا بولعان ەلدەردىڭ دەنىندە سايلاۋ وتكەن-ءدى.

1999 جىلعى ەكىنشى سايلاۋ.

ارادا سەگىز جىل وتكەندە تاۋەلسىز قازاقستان ەكىنشى سايلاۋىن وتكىزدى. سايلاۋ 1999 جىلدىڭ 10 قاڭتارىندا ءوتتى.

پرەزيدەنت نازارباەۆ ەكىنشى مارتە پرەزيدەنتتىك دوداعا تۇسەتىنىن ءمالىم ەتتى. بۇل جولى نازارباەۆپەن تاققا تالاسقاندار - سەرىكبولسىن ءابىلدين، عاني قاسىموۆ جانە ەنگەلس عابباسوۆ ەدى.

قازىرگى وپپوزيتسيانىڭ اقساقالى، بەلگىلى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى سەرىكبولسىن ءابىلدين سول جىلى  11,9% داۋىس جينادى. عاني قاسىموۆ 4,7%، ەنگەلس عابباسوۆ 0,8 % داۋىستى مىسە تۇتتى.

ەكىنشى سايلاۋىندا نازارباەۆ جۇرتتىڭ  81 پايىز داۋىسىن جيدى.

ايتپاقشى، نازارباەۆتىڭ ساياسي قارسىلاستارى نە ىستەپ ءجۇر دەگەنگە كەلسەك، عاني قاسىموۆ قازىر پاتريوتتار پارتياسىنان كەتكەن. دەپۋتات بولدى. ول جاقتان دا بايىز تاپپادى. قازىر ەكس-دەپۋتات - بەلگىلى بلوگەر. ارا-تۇرا اندەتىپ تۇرادى. ەنگەلس عابباسوۆ دۇنيەدەن قايتقان. سەرىكبولسىن اقساقال الماتىدا تۇرىپ جاتىر.

2005 جىلعى ءۇشىنشى سايلاۋ.

قازاقستانداعى ءۇشىنشى پرەزيدەنت سايلاۋى 2005 جىلى 4 جەلتوقساندا ءوتتى. ەكى مارتە پرەزيدەنت بولعان نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بۇل جولعى قارسىلاستارى - جارماحان تۇياقباي، ءاليحان بايمەنوۆ، ەراسىل ابىلقاسىموۆ پەن مەلس ەلەۋسىنوۆ بولدى.

ايتپاقشى، وسى جولعى سايلاۋدى حالىقارالىق باقىلاۋشىلار تەرىستەگەن ەدى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، سايلاۋ كەزىندە ەل بيلىگى وپپوزيتسيا وكىلدەرىنە قىسىم جاساعان. سايلاۋ كەزىندە ءبىر ادام بىرنەشە رەت سايلاۋعا قاتىسقان ت.ب.

قازىر جارماحان تۇياقباي جسدپ پارتياسىن باسقارىپ وتىر. تەك سايلاۋ ناۋقانى كەزىندە ءتىرىلىپ، باسقا ۋاقتا دىمىن شىعارمايتىن فيكتيۆتى پارتيا - وپپوزيتسيا اۋىلىندا ەسەپتە تۇر. ءاليحان بايمەنوۆ قازىر مەملەكەتتىك قىزمەت جونىندەگى ايماتىق كوميتەتتىڭ باسقارما توراعاسى. ەراسىل ابىلقاسىموۆتىڭ قايدا جۇرگەنى بەلگىسىز. كەيىنگى كەزدەرى ول كىسىگە كورىپكەلدىك قاسيەت جۇققان دەيدى بىلەتىندەر. مەلس ەلەۋسىنوۆ ەكولوگيا ماسەلەلەرىمەن شۇعىلدانىپ ءجۇر.

2011 جىلعى ءتورتىنشى سايلاۋ.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ 2011 جىلدىڭ 3 ساۋىرىندە وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىنا ءوز كانديداتۋراسىن تاعى ۇسىندى. بۇل سايلاۋ مەرزىمىنەن بۇرىن ءوتتى. بۇل جولعى باسەكەلەستەرى - جامبىل احمەتبەكوۆ، عاني قاسىموۆ جانە ءومىر باقيعى ۇمىتكەر مەلس ەلەۋسىزوۆ ەدى.

ال بۇل سايلاۋعا "دوپۋسك" الا الماعان ۇمىتكەرلەر - سەرىك ساپارعالي، قانات تۇراگەلدى جانە سالەم وتەن بولدى.

2015 جىلعى بەسىنشى سايلاۋ.

ەل تاريحىنداعى بەسىنشى پرەزيدەنت سايلاۋى 2015 جىلدىڭ 26 ساۋىرىندە ءوتتى.

بۇل جولعى سايلاۋ باسقا سايلاۋلاردان وزگەشە بولدى. پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ ساياسي وپپونەنتتەرى - ابىلعازى قۇسايىنوۆ پەن تۇرعىن سىزدىقوۆ بولدى.

ءبىر قىزىعى بۇل ەكى كانديتاتتى ەل-جۇرت بۇرىندارى مۇلدە كورمەگەن ەدى. ءبىرى - بىرنەشە رەت ۆيتسە-مينيستر بولعان، ءبىرى - كوممۋنيست ەدى.

قازىر تۇرعىن سىزدىقوۆ قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى. ال ابىلعازى قۇسايىنوۆ قر ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى جانىنداعى كاسىپوداقتار فەدەراتسياسىن باسقارادى.

سايلاۋعا ءتۇسىپ، پرەزيدەنت بولماققا بەكىگەن ابىلعازى قۇسايىنوۆتىڭ ۆيكيپەدياداعى ءومىربايانىنا نازار اۋداردىق. ابەكەڭنىڭ ۇلگى تۇتار ساياساتكەرى - نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەكەن. ال ءحوببيى - ساياسات دەپ جازىلىپتى.

بۇعان قوسا، 2015 جىلعى سايلاۋعا ليمانا قويشىباەۆا دەيتىن كەلىنشەك قاتىستى. ول مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەيتىندىكتەن، دوداعا جىبەرىلگەن جوق.

ءوزىن قازاقستان مۇسىلماندار وداعىنىڭ باسشىسىمىن دەپ تانىستىراتىن مۇرات تەلىبەكوۆ تە پرەزيدەنت بولامىن دەپ شىقتى.

بۇل جولى مەلس ەلەۋسىزوۆ ءوزى باس تارتتى. اقشاسى جوق ەكەن.

بۇلاردىڭ بارلىعى ەسكى ەرەجە بويىنشا وزدەرىن-وزدەرى ۇسىنعان كانديداتتار ەدى. بۇل سايلاۋلارعا "نۇر وتان" (ەسكىدەگى - وتان), "اقجول", "قازاقستان كوممۋنيستەرى", "قازاقستان پاترويتتارى", "جسدپ" پارتيالارى باق سىناسقان-دى.

ەندىگى سايلاۋ 2020 جىلى دەپ كۇتىلۋدە. قازىردىڭ وزىندە بەس مارتە پرەزيدەنت بولىپ ۇلگەرگەن نۇرسۇلتان ءابىشۇلى بۇل جىلى 79 جاسقا تولادى ەكەن.

نۇرزات توعجان

Abai.kz