الەم ەلدەرىنىڭ نازارىن اۋدارىپ وتىرعان سالافيلىك يدەولوگيانىڭ سالقىنى ەل ءىشىن جايلاپ، ءداستۇرلى ءدىني تانىمىمىزعا قايشى كەلەتىن تۇسىنىكتەرىمەن قوعامدا ىرىتكى سالىپ ءجۇر. سالافيلىك يدەولوگيانىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن مادەني-ءدىني تانىمدى بۇزۋعا باعىتتالعان ارەكەتتەرىنە قاراماستان كەيبىر ازاماتتارىمىز وسى اعىمنىڭ جەتەگىنە ەرىپ، سولاردىڭ سەنىمدەرىن يسلامنىڭ شىنايى قاعيداتتارى رەتىندە قابىلداۋدا.

سالافيزم يدەولوگياسى ۇستانۋشىلارىنىڭ ۋاعىزدارىمەن ۇلتتىق، ءدىني دۇنيەتانىمىمىزعا قايشى كەلەتىن يدەولوگيا تارالۋدا. ءدىن اتىن جامىلعان اعىمنىڭ كوزقاراستارى بويىنشا، مادەنيەتتىڭ مۋزىكا، ونەر، تەاتر سەكىلدى قۇرامداس بولشەكتەرى – حارام، ءداستۇرلى قۇندىلىقتارىمىز – قۇنسىز. ولار حالىقتى رۋحاني قۇلدىراۋعا ۇشىراتىپ، ءوز ماقساتتارىنا جاقىنداي ءتۇسۋ ءۇشىن جانتالاسۋدا. سونىڭ سالدارىنان قوعامدا تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر مەن قايشىلىقتار تۋىنداپ، ەكىۇداي سەنىم جەتەگىندەگىلەر كوبەيۋدە.

سىرتقى كەلبەتى دەسالافيلىك يدەولوگيامەن «قارۋلانعان» ادام ەكەنىن بايقاتاتىن دىنشىلدەر باسقا اعىم وكىلدەرىنە اگرەسسيامەن، تاكاپپارلىقپەن قارايدى. ەلىمىزدەگى ءداستۇرلى ەمەس اعىمنىڭ ۇستانۋشىلارى ساقالدارىن ۇزىن قويىپ، توبىقتان جوعارى كەلەتىن قىسقا شالبار نەمەسە ارابتىق ۇلگىدەگى كيىم، ال ايەلدەرى قارا جانە سۇر ءتۇستى نيقاب كيەدى، پارانجا جامىلادى. الايدا، حيدجابپەن ءجۇرىپ، ساقال ءوسىرىپ، ناماز وقيتىنداردىڭ تەك تەرىس ءدىني اعىم وكىلدەرى ەمەس، حالقىمىز ءۇشىن ءداستۇرلى بولىپ تابىلاتىن حانافي مازحابىنداعى يسلام ءدىنىنۇستاناتىندارى دا بار، ولاردى اجىراتۋ ءۇشىن ءدىني كوزقاراستارىنا نازار اۋدارۋ قاجەت.

بۇگىنگى كۇنى قارا نيقاب پەن پارانجا ەلىمىزدەگى داۋلى ماسەلەلەردىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. قارا جامىلعان قىزداردى بۇگىن قازاقستاننىڭ بارلىق وڭىرلەرىنەن كەزدەستىرۋگە بولادى، ءتىپتى، كوزدەرىنە كوزىلدىرىك تاعىپ، قولدارىنا قولعاپ كيىپ، شەكتەن شىعۋشىلىققا دەيىن باراتىندارى دا بار. ەڭ قاۋىپتىسى – ولاردىڭ سانى كۇننەن-كۇنگە ارتۋدا.

ەلباسى قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى وكىلدەرىمەن كەزدەسۋ بارىسىندا «سوڭعى كەزدە جاس جىگىتتەر ساقالىن ساپسيتىپ قويىپ، بالاقتارىن شورت كەسەتىن بولدى. بەتىن تۇمشالاپ، بۇركەپ، قاپ-قارا كويلەك كيگەن قىزداردىڭ قاتارى كوبەيدى. بۇل ءبىزدىڭ ۇلتىمىزعا دا، سانا-سەنىمىمىزگە دە، داستۇرىمىزگە دە كەلمەيدى. قازاقتا قارا كيىم كىسى ولگەندە كيەدى... ارينە اركىمنىڭ نە كيەم دەسەم، ءوزىم بىلەم دەيتىن بوستاندىعى بار. ول - باسقا نارسە. مىناۋ - ادەيىلەپ تۇرىپ بىزگە قارسى شىعاتىن، قازاقتى بولەتىن قۇبىلىس», – دەپ ءوز پوزيتسياسىن ءبىلدىردى، قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارمانىڭ توراعاسى ەرجان قاجى مالعاجىۇلى دا ءسوز تەرى كەلگەندە بەتتى تۇمشالاۋ شاريعاتتا جوق ەكەنىنە نازار ءاۋدارىپوتتى. وسى كەزدەسۋدەن كەيىن اتالمىش اتريبۋتتارعا شەكتەۋ قويۋ ماسەلەسى قارالىپ جاتقاندىعىنا قۇزىرلى ورگان وكىلدەرىنىڭ عالامتوردا جاسالعان كوپتەگەن جاريالانىمدارى دالەل.

قر ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترلىگى قارا جامىلعىعا بايلانىستى جاساعان ۇستانىمىندا شەكتەۋ حيدجاب پەن ورامالعا ەمەس، ادامنىڭ بەت-ءجۇزىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرمەيتىن كيىم تۇرلەرىنە عانا قاتىستى بولاتىندىعىن ايتادى. شەكتەۋ نەمەسە تىيىم سالۋ كونفەسسيالاردىڭ ءدىني قىزمەتكەرلەرىنە نەمەسە شەتەل ازاماتتارىنا نەمەسە بەتتى جاسىراتىن كيىمدى كيۋگە مىندەتتەيتىن قىزمەتكەرلەرگە قويىلمايدى. بۇل شەكتەۋدىڭ ماڭىزدىلىعى – دىندارلىقتىڭ سىرتقى اتريبۋتيكاسىنا شەكتەن تىس نازار اۋدارعان شەتىن كوزقاراستى توپتار توندىرەتىن قاۋىپتىڭ الدىن الۋعا باعىتتالادى. ءدىني فاناتيزمگە بوي الدىرماي، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى، ءدىني مادەنيەت پەن ءداستۇرىمىزدى ساقتاپ قالۋ – ەلىمىزدىڭ دامۋى مەن ەكونوميكالىق وركەندەۋىنىڭ كەپىلى بولىپ تابىلادى. وسى جايىندا مينيسترلىك يسلام ءدىنىنىڭ داستۇرگە دەگەن تولەرانتتى كوزقاراسى تۋرالى تۇجىرىمدى نەگىزگە الا وتىرىپ، قازاق حالقىنىڭ يمانى سىرتقى كەلبەتى ەمەس، ىشكى تازالىعىندا دەگەن ويدى ورتاعا سالدى.

جالپى،يسلام دىنىندە كيىمنىڭ ءتۇسى مەن ۇلگىسى بەكىتىلمەگەن، سوندىقتان دا كيىم ۇلگىلەرى ءاربىر حالىقتىڭ ءداستۇرلى تانىمى مەن مادەنيەتىنە، اۋا-رايىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە وراي قالىپتاسادى.ال كەيبىر ازاماتتار ءۇشىن «ءدىني» كيىمگە اينالعان نيقاب پەن پارانجا حالقىمىزدىڭ داستۇرىنە دە، دۇنيەتانىمىنا دا ساي كەلمەيدى. وسى تۇستا ەلباسىمىز ءوز سوزىندە «ءبىزدىڭ ايەلدەر ەشقاشان ونى كيمەگەن، جۇزدەرىن جاسىرماعان. ارينە، ءبىز مۇسىلمان ءدىنىنىڭ بارلىق وكىلدەرىنە قۇرمەتپەن قارايمىز، بىراق ءبىزدىڭ ءوز جولىمىز بار، ءوز ۇلتتىق سالت-داستۇرلەرىمىز بار. جاستاردىڭ بويىندا دىنگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتىڭ ارتۋى – جاعىمدى پروتسەسس. بىراق شىنايى ءدىندى جالعان دىننەن ايىرا ءبىلۋ قاجەت»، – دەپ ارابتىق كيىمدەردىڭ حالقىمىزدىڭ تانىمىنا ساي كەلمەيتىنىن ايتىپ وتكەن.

ال سالافيزم يدەياسىن ۇستانۋشىلار ءۇشىن ارابشا ۇلگىدەگى كيىم ۇلگىلەرىن كيىپ، بەتتى جاۋىپ تۇراتىن قارا جامىلعىنى جابۋ – پارىز، مۇنىڭ سەبەبىن كەيبىر عالىمدار ولاردىڭ حاديس دارەجەلەرىن اجىراتا بىلمەگەندىكتەرىنەن دەپ ەسەپتەيدى. ولار عالامتور جەلىلەرىندە حيدجاب، پارانجا، نيقابتى ناسيحاتتايتىن پوستتار مەن بەينەروليكتەردى، ۇلتتىق كيىم سانالاتىن كيمەشەكتى نيقابتىڭ ءبىر ءتۇرى دەگەن ويلاردى تاراتىپ قوعامدا ەكىجاقتى پىكىرلەر تۋدىرۋدا. بۇل جاعداي عالامتوردىڭ تۇراقتى قولدانۋشىلارى – ساناسى قاتايماعان جاستاردىڭ وعاش تۇسىنىكتەردى قابىلداۋىنا سەبەپ بولىپ وتىر.

ءدىني يدەولوگيانى قارۋ ەتىپ، حالىقتىڭ ءدىني ساۋاتسىزدىعى مەن الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ تومەندىگىن پايدالانعان شەتىن كوزقاراستاعىلاردىڭ تۇجىرىمدامالارىنا قارسى تۇرۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى – ءدىني جانە دىنتانۋلىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرىپ، ۇلتتىق داستۇرلەرىمىزدى دارىپتەۋ. قوعامداعى كەلەڭسىزدىكتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن يدەولوگياعا يدەولوگيامەن تويتارىس بەرىپ، ءداستۇرلى ەمەس اعىمداردىڭ ەتەك جايۋىنا جول بەرمەۋ قاجەت.

ا. زاينولدينا، قر ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترلىگى ءدىن ىستەرى كوميتەتى ءدىن ماسەلەلەرى جونىندەگى عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تالداۋ ورتالىعىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى

Abai.kz