«اباي.كز» پورتالىنىڭ قوناعى جازۋشى عابباس قابىشۇلىمەن سۇحبات فورۋمعا قاتىسىپ سۇراق قويعان وقىرمانمەن  جالعاسىن تاۋىپ كەتتى. بۇل ءبىزدىڭ سايتتا بۇرىن-سوڭدى بولماعان «ءداستۇر» ەكەنىن جالپى كوپكە ەسكەرتە وتىرىپ، قارت قالامگەردىڭ ويلى اڭگىمەسىنە تاعى دا كەزەك بەرگەندى ءجون كوردىك.

- يمانعالي تۋرالى اشىپ ايتىڭىزشى. ول ادام ناعىز ۇلتجاندى دەيدى. راس پا؟ يمانعالي تاسماعامبەتوۆ  پرەزيدەنت بولسا, قازاقتىڭ ءوز جەرىندە مارتەبەسى ارتىپ، بەدەلى وسە مە؟ سوسىن كىشى ءجۇزدىڭ ءبولىنىپ ورالدا جاساعالى جاتىرعان قۇرىلتايى تۋرالى ايتساڭىز. قولدايسىز با؟ شاقىرسا, باراسىز با؟

- يمانعالي ۇلتشىل.پرەزيدەنت بولا الادى.قايتالايىن: ەگەر ول بيلىككە ەلتسيننىڭ ەشبىر قاتەلىگىن ايتپايتىن بولىپ بارعان ءپۋتيننىڭ تونىن جامىلىپ بارسا، حالىق وعان العىس ايتا قويمايدى. حالىق قازىرگى بيلىكتەن قاجىدى. بۇگىنگى قاتەلىكتەردى اتاپ-اتاپ تۇزەتۋ بولماسا، بىتەۋجارا قالا بەرەدى. كىشى ءجۇز قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايىن ەستىدىم، بىراق اڭگىمە وزەگى نە ماسەلە ەكەن، ونى بىلمەيمىن. شاقىرسا بارارمىن.

- عازيز الدامجاروۆ كوممۋنيستەردىڭ ءسوزىن سويلەۋدەن ءارى اسا الماي ءجۇر عوي. مەملەكەت باسشىسىنا لايىق ىرىلىك تە، سالماقتى ءسوز دە ايتا قويعان جوق ازىرگە. ءسىزدى ءباتۋالى اڭگىمە ايتا ما دەپ ويلاپ ەدىم، باستاماي جاتىپ جاۋابىڭىزدان بىرەۋلەردىڭ ىعىنا جىعىلا باستاعانىڭىز بايقالدى

«اباي.كز» پورتالىنىڭ قوناعى جازۋشى عابباس قابىشۇلىمەن سۇحبات فورۋمعا قاتىسىپ سۇراق قويعان وقىرمانمەن  جالعاسىن تاۋىپ كەتتى. بۇل ءبىزدىڭ سايتتا بۇرىن-سوڭدى بولماعان «ءداستۇر» ەكەنىن جالپى كوپكە ەسكەرتە وتىرىپ، قارت قالامگەردىڭ ويلى اڭگىمەسىنە تاعى دا كەزەك بەرگەندى ءجون كوردىك.

- يمانعالي تۋرالى اشىپ ايتىڭىزشى. ول ادام ناعىز ۇلتجاندى دەيدى. راس پا؟ يمانعالي تاسماعامبەتوۆ  پرەزيدەنت بولسا, قازاقتىڭ ءوز جەرىندە مارتەبەسى ارتىپ، بەدەلى وسە مە؟ سوسىن كىشى ءجۇزدىڭ ءبولىنىپ ورالدا جاساعالى جاتىرعان قۇرىلتايى تۋرالى ايتساڭىز. قولدايسىز با؟ شاقىرسا, باراسىز با؟

- يمانعالي ۇلتشىل.پرەزيدەنت بولا الادى.قايتالايىن: ەگەر ول بيلىككە ەلتسيننىڭ ەشبىر قاتەلىگىن ايتپايتىن بولىپ بارعان ءپۋتيننىڭ تونىن جامىلىپ بارسا، حالىق وعان العىس ايتا قويمايدى. حالىق قازىرگى بيلىكتەن قاجىدى. بۇگىنگى قاتەلىكتەردى اتاپ-اتاپ تۇزەتۋ بولماسا، بىتەۋجارا قالا بەرەدى. كىشى ءجۇز قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايىن ەستىدىم، بىراق اڭگىمە وزەگى نە ماسەلە ەكەن، ونى بىلمەيمىن. شاقىرسا بارارمىن.

- عازيز الدامجاروۆ كوممۋنيستەردىڭ ءسوزىن سويلەۋدەن ءارى اسا الماي ءجۇر عوي. مەملەكەت باسشىسىنا لايىق ىرىلىك تە، سالماقتى ءسوز دە ايتا قويعان جوق ازىرگە. ءسىزدى ءباتۋالى اڭگىمە ايتا ما دەپ ويلاپ ەدىم، باستاماي جاتىپ جاۋابىڭىزدان بىرەۋلەردىڭ ىعىنا جىعىلا باستاعانىڭىز بايقالدى

- عازيزبەن ەكى مارتە از-ماز اڭگىمەلەسكەنىم بولماسا، سىرلاسقان ەمەسپىن. سوزدەرىنە قاراپ ءۇمىت ارتىپ ءجۇرمىن.ورنىقتى. وي-پىكىرى وڭدى دەپ بىلەم. كوممۋنيستەردى ىستەن العىسىز ەتەتىن ادەت شىققانى وكىنىشتى. ولار بۇگىنگى باسشىلارشا،شەنەۋنىكتەرشە حالىقتى الداماي سويلەيدى.ولار كەشەگى كەڭەستىك زاماندى جيىرەك ەسكە السا، ول تۇسىنىكتى. ول كەزدە وقۋ تەگىن بولدى، مەديتسينا تەگىن جاردەمدەستى، جوعارى ورىندارىن بىتىرگەن جاستاردى جۇمىس كۇتىپ تۇردى. ول جامان با ەدى؟ بۇگىن ديپلومدى جۇمىسسىز جاستار كوپ. "اۋىلعا بارىڭدار!" دەگەن ۇرىن شىقتى. ول قالاداعى جۇمىسسىزداردىڭ سانىن ازايتۋ ساياساتى. ال اۋىلدا نە جۇمىس بار؟ ءبارى جەكەشەلەندىرىلدى. جەكە قوجالىق يەلەرىنە ارتىق اۋىز كەرەك پە؟ كوپتەگەن اۋىل قىلاياعى اۋىزسۋعا جارىماي وتىر. جاستارعا اۋىلعا بار دەيدى ەكەن، قاي اۋىلعا قاي ماماندىقتان نەشە قىز-جىگىت كەرەك، ولارعا ەڭبەكاقىنى كىم تولەۋگە ءتيىس؟ كەشە يگى ىستەردىڭ ءبارىن وزدەرى ۇيىمداستىرعان بۇگىنگى قارتاڭ كومۋمنيستەر وسىنى قاتتى ايتسا، ول ايىپ پا؟ اتا-اجەلەرىڭىز، اكە-شەشەلەرىڭىز، اعا-اپايلارىڭىز كەزىندە ەلگە ادال ەڭبەك ەتكەن كوممۋنيستەر بولسا،ولاردى كىنالاپ، ولاردان جەرىپ كەتكەن جوق شىعارسىزدار؟ نەندەي ءجايتتى بولسىن جالپىلاپ سويلەۋ ادىلدىك ەمەس.

- عابەكە، ءسىز بەن ءبىزدىڭ كوزىمىز ءتىرى كەزدە قازاق ءتىلىنىڭ كوسەگەسى كوگەرە مە؟ الدە بيلىك باسىنداعى ساناسى ورىستانىپ كەتكەن، قازاق ءتىلىنىڭ ءورىسى كەڭەيسە جىلى ورىنتاعىنان ايىرىلىپ قالام دەپ قورىققانداردىڭ قانجىعاسىنا بايلانىپ كەتە بەرە مە?

- قايتالايىن: ءبىزدىڭ وكىمەت، ۇكىمەت، پارلامەنت قازاق تىلىندە - مەملەكەتتىك تىلدە سويلەمەيىنشە ءتىلىمىز دە، حالقىمىز دا كوگەرمەيدى!سونداي بەتبۇرىس بولسا،شۇلدىرلەپ جۇرگەندەردىڭ ءبارى جول جيەگىندە قالادى!

- عالىمجان سوڭعى جىلداردا شەتەلە جۇرگەندىكتەن، پرەزيدەنتتىككە تۇسە المايدى. قازاقستان پرەزيدەنتى سوڭعى 10 جىلدا قازاقستاندا تۇرۋى كەرەك. سوندىقتان سەرىكبولسىن، جارماحان، عازيز الدامجاروۆ نەمسە يمانعالي تاسماعامبەتوۆ دەپ سوزىپ تۇرعانشا، كوزىڭىزدى اشىپ قاراپ شىندىقتى ايتىڭىزشايشى. بولاشاق پرەزيدەنت يمانعالي بولسا جاقسى بولادى دەپ. سىزگە رەنجىگەن وپپوزيتسيانىڭ سەركە شالدارى "بەرگەن تايلاقتارىن قايتىپ السىن!" سىزدەن ەل كوپتى كورگەن ادام رەتىندە شىندىق پەن ءباتۋالى ءسوز كۇتەدى...

- ءسىزسىز دە كوزىمدى اشىپ قاراپ، شىندىقتى عانا ايتىپ جۇرگەن قازاق ەكەنىمە كۇدىكتەنە قاراي بەردىڭىز-اۋ. قايتالايىن: يمانعالي دا،قىرىمبەك تە، باسقا ازاماتتار دا پرەزيدەنت بولا الادى. عالىمجان نەگە تۇسە المايدى؟ ەمدەلىپ شەتتە جۇرگەنىنە ەكىنشى جىل.قازاقستان ازاماتتىعىنان شىعىپ كوشىپ كەتكەن جوق.ودان قورقىپ، ونى قارا قاقپانىنا قايىرا ءتۇسىرۋدى كوكسەۋشى بيلىكتىڭ پالە-جالاسى ءوزىن تاپسىن دەڭىز

- قازاق اۋدارماشىلارى ونىڭ ىشىندە ءدىني كىتاپتاردى اۋدارۋ تۋرالى ايتپاعان ەكەن. وكىنىشتى. وتە وكىنىشتى.

- ەستۋىمشە، ءدىني كىتاپتاردى تالعاماي اۋدارىپ جۇرگەندەر تانىمال اۋدارماشىلار ەمەس، بۇگىنگى مالتاپقىش جورنالشىلار كورىنەدى جانە ولار ءوز اتى-جوندەرىن جازباي، بۇركەنشىك
اتتى پايدالانادى دەسەدى. ول اۋدارمالار تۋرالى پىكىر ايتاتىن ادەبي سىنشى ەمەسپىن. ءبىر سۇراقتاعى جاس تالاپتار تۋرالى دا وسىنى ايتتىم، ولاردىڭ ءوزىم الدىراتىن ادەبي گازەت-جورنالدارداعى اڭگىمەلەرىن، ولەڭدەرىن وقيمىن، "مىناۋ مىقتى!" دەپ ايتار سىنشىلىعىم شامالى، ال كىتاپتارىن، گازەت-جورنال اتاۋلىنىڭ ءبارىن ساتىپ الۋدىڭ رەتى جوق.

- عابباس اعا "ادىلدىگىم ءۇشىن مۇرنىما شەرتپەك ءتيدى" دەپتى. وسى ءۇشىن 1983 جىلى قازاقستان كپ يدەولوگيا حاتشىسىنىڭ ماقتاپ قىزمەتكە قويعانىن، ال 1987 جىلى "وڭباعانسىڭ!" دەپ قىزمەتتەن العانىن جازىپتى. ءدال وسى جەرى قيسىنعا كەلمەيدى. 1983 جىلى قىزمەتكە قويعان يد. حاتشى كاكىمجان قازىباەۆ ءوز تۋىسى - نايمان. ال 1987 جىلى قىزمەتتەن العان كاماليدەنوۆ بولۋى كەرەك. ونى جۇرتتىڭ ءبارى دە بىلەدى. ەگەر قازىباەۆ قويىپ، قازىباەۆ السا، وندا سولاي دەپ ايتۋعا بولار ەدى. 1987 جىلى كىم نە كورمەدى؟

- بەۋ، اعايىن! مارقۇم قازىباەۆتىڭ ارۋاعىنا تيىسپەڭىز. ول رۋشىل بولعان جوق، ماعان سەنبەسەڭىز، بۇگىندە كوزى ءتىرى دوستارىنان سۇراڭىز. جازۋشىلار وداعىندا وتىز جىل جۇمىس ىستەگەندە رۋشىلدىق، جەرشىلدىك مىنەز كورسەتكەن بولسام، ماعان ءىسى تۇسكەن، بۇگىن بار قازاق، ورىس،ۇيعىر، نەمىس، كورەي اقىن-جازۋشىلاردىڭ كەز كەلگەنىنەن سۇراپ بىلەرسىز،ەگەر وتە كەرەك ەتسەڭىز. ال "ارا-شمەلدەگى" جىلدارىمدا مەنىڭ ۇستىمنەن شاعىم جازعاندار زاقاش كاماليدەنوۆكە عانا بارماعان، ودان اسىپ كولبينگە جازعان، بارعان، ال زاقاشتا كولبيننىڭ تاپسىرماسىن ورىنداماسقا لاج بولىپ پا؟ مەنىڭ ىزىمە يت سالعان - ەكى ءسوزىنىڭ ءبىرى "توۆاريشش كولبين" بولعان البەرت ۋستينوۆ. ورتالىق كوميتەتتىڭ ءباسپاسوز سەكتورىندا ىستەگەن، اتىن ۇمىتىپ قالدىم، كەيىن "كازپراۆداعا" رەداكتور بولعان ءبىر جالباقاي دا جۇيكەمدى ءبىراز توزدىردى.ءسىز توتەلەپ: "...ونى جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى" دەپسىز، جۇرتتىڭ ءبارىن كۋا ەتپەگەندە،ءسىزدىڭ ءوزىڭىزدىڭ بىلگەنىڭىز مەنى رۋشىلدداردىڭ قاتارىنا قوسا سالۋ عانا بولدى عوي.

- "...جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى" دەگەندە كاماليدەنوۆتى جۇرتتىڭ بىلەتىنىن ايتىپ وتىرمىن. ال قازىباەۆتى رۋشىل دەپ جازباعان سياقتىمىن. كەشىرىڭىز.

- وقاسى جوق. مەن - ەشقاشان ەشكىمگە رەنجىمەۋگە تىرىساتىن شالمىن. ءبارىمىز دە
پەندەمىز عوي. "...قازىباەۆ ءوز تۋىسى نايمان" دەگەنىڭىزگە قاراتا ايتقانىم ەدى. ءسىزدىڭ دە كوڭىلىڭىزدە كولەڭكە قالماسىن، اعايىن!

- عابباس اعا، قازاقتا بولاشاق بار ما؟ ءبىزدىڭ مۇسىلمان كورشىلەرىمىزدىڭ بارلىعىنىڭ باسى ءوسىپ جاتىر، ال ءبىزدىڭ ەلدە قازاعىمىزدىڭ قانشا ەكەنىن ەشكىم بىلمەيدى. وتكەن ساناقتىڭ جايى بەلگىلى، ءبىزدى بىرەۋ: پرەزيدەنت 67, ۇكىمەت 65, ستاتتىڭ سوڭعى باسشىسى 62 پايىز دەسە، تسرۋ 56 پايىز دەگەن ەكەن ءبىر باسىلىمدا. سونىمەن باق-تاردىڭ ءبىز ءتاپ-ءتاۋىر ءوسىپ جاتىرمىز دەگەنىنە سەنە المايمىن. باسى وسپەگەن حالىق وشەدى.ءسىز ۇلتىمىزدىڭ بولاشاعىنان قورىقپايسىز با؟

- سايت سۇراقتارى باستالعاندا-اق ارقيلى ويعا كەتىپ ەدىم.سونىڭ ماعان ەڭ اۋىرى حالىقتىڭ بۇگىنى، بولاشاعى تۋرالى نە ايتارىمدى بىلمەي قينالامىن-اۋ ەدى. مىنە، سول ماسەلە كولدەنەڭدەدى... قاي حالىقتىڭ بولسىن تاعدىرى ەلىنىڭ دىزگىن-شىلبىرىن ۇستاعان كىسىنىڭ ءىس-ارەكەتىمەن بايلانىستى عوي. جوعارعى كەڭەس دەپۋتاتتارىنىڭ ۇيعارىمىمەن پرەزيدەنتتىككە سايلانعان ن. نازارباەۆ قازاقستان جۇرتشىلىعىنىڭ نەسىبەسى سول جۇرتشىلىقتىڭ وزىنە عانا بۇيىرۋى كەرەكتىگىن جەتە ويلاسا،اۋىل شارۋاشىلىعىن التى ايدا "رەفورمالاۋدان" ساقتاي تۇرسا، مۇنايىمىز بەن گازىمىزدان، ت.ب. بايلىعىمىزدان تۇسەتىن قارجىنىڭ ءاربىر تەڭگەسىن قاتاڭ ەسەپتەتىپ، ىرىڭ-جىرىڭعا سالدىرماي،نەگىزگى يەسى - حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنا جۇمساتتىرسا، وندا ءبىز، نازارباەۆتىڭ ءا دەگەندە ءوزى ايتقانداي، 2-ءنشى كۋۆەيت بولاتىن ەدىك. امال نە، "ۇستاۋعا ءوزىمىزدىڭ قارجىمىز جەتەر ەمەس" دەپ (ول بەكەر ءسوز) ونەركاسىپتى جولتاپقىش ماشكەۆيچتەرگە بەرىپ قويدىق، ال ولار 5-6 جىلدا ميللياردەر بولىپ شىعا كەلدى.ەل بايلىعى، ءسويتىپ، ىشكى-سىرتقى الاياقتارعا، وبىرلارعا جەم ەتىلدى. قاراپايىم حالىق كەدەيشىلىككە تاپ بولدى. حالىقتىڭ نەشە پايىزى باي، نەشە پايىزى كەدەي، نەشە پايىزى قايىرشى ەكەنىن ءتيىستى ورىندار اشىپ ايتپايدى. سونىمەن، حالىقتىڭ وسۋىنە كەلسەك، ول تۇرمىستىق جاعدايىمەن تىكەلەي بايلانىستى.الداعى ۋاقىتتا جاعدايى جاقسارسا، حالىق سانى وسە باستايدى.بۇعان دەيىنگى ءوسۋىمىز شەتتەن كوشىپ كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ ەسەبىنەن بولدى، بۇرىنعى تۇرعىن حالىق ءوسىپ قارىق بولمادى دەپ بىلەم.قازاقتىڭ سانى، سوڭعى ساناقتان كەيىن قانشا ۋاقىت وتسە دە، ءالى انىق ايتىلماۋىندا وسىنداي گاپ بار. ارينە، قازاقتىڭ بولاشاعى بار،تەك سونىڭ جارقىن بولۋىن ويلايتىن، حالىققا جان-جۇرەگىمەن بەرىلگەن باسشىلىق بولسىن دەڭىز. ءسوزىم سوزىلىپ كەتتى، رەنجىمەگەيسىز.

اللا جارىلقاسىن، عابباس اعا! ابايشىلدارعا، اعايىندارعا ايتىپ جۇرگەنىم وسى عوي - ارامىزدا القالى اقساقالىمىز بولسا ، "باسىمىزعا باق قونادى" دەپ. ادەپ تە ورنايدى، اۋىز بىرلىككە دە كەلەمىز. ابايشىلداردىڭ قۇلاعىنا التىن سىرعا، اتاسىزداردان قۇداي ساقتاسىن. يساتاي.

- يساتاي مىرزا، "اقساقالدى اۋىل ازباس" دەگەن عوي قازەكەم. سونى بالا جاستان ەستىپ وسكەن قارا دومالاقتاردىڭ ءبىرى بولدىم دا، ءوزى جاقسى بىلسە دە ارتىقتىق ەتپەس دەپ ويلاپ، ن. نازارباەۆ پرەزيدەنت سايلانىسىمەن وعان حات جىزىپ (قازەكەمنىڭ ء"بىر جەرىنە قاراماي" دەگەنىن ەسكەرمەي), بىلاي دەپ ەدىم: "...حالىق شارۋاشىلىعىمىزدىڭ ءاربىر سالاسىنان جۇرت قۇرمەتتەپ جۇرگەن ءبىر ادامدى الىپ، اقىلداستار، ياعني اقساقالدار
القاسىن ۇستاڭىز. ولاردى ايىنا ءبىر رەت جيناپ الىپ، قاي ءىسىمىز وڭ بولىپ، قاي ءىسىمىز
اعات بولىپ جاتىر، كانە، اشىق سويلەسەيىك" دەپ حالىقتىڭ وي-پىكىرىن سولار ارقىلى ءبىلىپ وتىرساڭىز قاتەلەسپەيسىز". ادەبيەت سالاسىنان: تۇمانباي مولداعاليەۆ، قادىر مىرزاليەۆ، ساكەن ءجۇنىسوۆ ۇشەۋىنىڭ ءبىرىن الۋدى ۇسىندىم. اكىمشىلىگىنەن: "حاتىڭىزدى
الدىق" دەگەن جاۋاپ كەلدى دە، سونىمەن تىندى. پرەزيدەنتكە ونداي كەڭەستى تالاي ادام
بەرگەنى ءسوزسىز، بىراق ەسكەرىلمەدى. ەگەر "اقساقالدار القاسىن" ۇستاپ وتىرسا،كەيىن
جاسالعان قاتەلىكتەردىڭ كوبى بولماس ەدى دەپ ويلايمىن. كىم ءبىلسىن... ال سىزگە، يساكە، جىلى ءسوزىڭىز ءۇشىن راحمەت، امان-ەسەن بولىڭىزدار!

- عابباس اعامىز سونشا ايتقان، جاۋاپ بەرگەن، بىراق تۇك ايتپاعان، جاۋاپ بەرمەگەن كۇيىندە قالىپتى. ياعني، اشىلماپتى. جالپى بەلگىلى ءبىر تاقىرىپ بولماسا، مۇنداي جامىراۋ-سۇحبات بەكەرشىلىك سياقتى. «اباي.كز» ازاماتتارىنا ءوتىنىش، كەلەسى سۇحباتتاردى ءبىر تاقىرىپتىڭ اياسىندا وربىتسەڭىزدەر ەكەن. مىسالى "عابباس اعا نازارباەۆ تۋرالى", نەمەسە "عابباس اعا جانە وپپوزيتسيا" دەگەن سياقتى.

-  ۇسىنىسىڭىز وتە دۇرىس! بىراق "تۇك ايتپاعان،جاۋاپ بەرمەگەن كۇيىندە قالىپتى" دەگەنىڭىز، وسەكەڭ - وسپانحان اۋباكىروۆ ايتقان "كوز مايىمدى كوجە قاتىق ەتكەنىمدى" ەسكەرمەگەندىك سياقتى. قايتالاپ ايتايىن، ۇسىنىسىڭىز وتە دۇرىس، قوزى-لاقشا جامىراعان سۇراق ويىڭنىڭ تۋ-تالاقايىن شىعارادى ەكەن، مۇنى Abai. kz ۇجىمى دا ەسكەرەتىن بولار.

(سوڭى)