اسا قامقور، ەرەكشە مەيرىمدى اللانىڭ اتىمەن باستايمىن!

اللا كىمدى تۋرا جولعا سالۋدى قالاسا، ونىڭ كوڭىلىن يسلام ءۇشىن كەڭىتەدى.

قۇران كارىم 6:125.

اسا قامقور، ەرەكشە مەيرىمدى اللانىڭ اتىمەن باستايمىن!

اللا كىمدى تۋرا جولعا سالۋدى قالاسا، ونىڭ كوڭىلىن يسلام ءۇشىن كەڭىتەدى.

قۇران كارىم 6:125.

اللاعا سانسىز ماداق! وسى اياتتا ايتىلعانداي اللا تاعالا حالقىمىزدى تۋرا جولعا سالۋدى قالاپ، ونىڭ جۇرەگىن يسلام ءۇشىن اشا باستادى. سونىڭ ناتيجەسىندە جىلدان -جىلعا قۇلشىلىق ەتۋشىلەردىڭ قاتارى ءوسىپ، جەر-جەرلەردە جاڭا مەشىتتەر اشىلىپ، ءدىنىمىز كەڭىنەن قانات جايىپ كەلەدى. بىراق، وسى جەتىستىكتەرىمىزبەن قاتار وعان كولەڭكە ءتۇسىرىپ، كوڭىلدە ءبىر مازاسىزدىق تۋدىرعان قاۋىپتى ءبىر ءۇردىس تە بوي كوتەرە باستادى. بۇل نامازحاندار اراسىنداعى بولىنۋشىلىك. اللا تاعالا ءوزارا ءبولىنىپ ، ۇزدىكسىز ىدىراۋ ۇستىندەگى كىتاپ يەلەرىن مىسال ەتە وتىرىپ اياتتار ارقىلى بولىنبەۋدى نۇسقاۋ ەتسە دە، سەبەپ تاۋىپ توپ قۇراپ الۋشىلىقتىڭ زاردابىن مۇسىلماندار دا تارتۋمەن كەلەدى. مىنە، وسىنداي جىكشىلدەردىڭ ءبىزدىڭ وڭىرىمىزگە ءتان ەمەس قاتقىل تۇرلەرى دە ەلىمىزدەگى ءدىني بوستاندىقتى پايدالانىپ ارامىزعا دەندەپ ەنە باستادى. حالقىمىزدىڭ جاڭا اتاۋلىنى جاتىرقاماي تالعاۋسىز قابىلداي بەرەتىن اشىقتىعى مەن اڭعالدىعى وسى ءبىر قاۋىپتى ۇردىسكە كەڭىنەن جول اشىپ بەرۋدە. جانە، تاۋەلسىزدىك العان العاشقى جىلدارداعى ءدىن ماسەلەسىنىڭ كوپتەگەن قيىندىقتاردىڭ تاساسىندا قالىپ قويۋى، ءارى جەتپىس جىل دىنسىزدىكتىڭ تاربيەسىنەن وتكەن حالقىمىزدىڭ ءدىني ساۋاتسىزدىعى دا وسىنداي ءدىن تاراتۋشىلار ءۇشىن وتە قولايلى جاعداي تۋدىرعانىن دا ايتا كەتكەن ءجون. وسىداي  ۇرىمتال ءساتتى ءتيىمدى پايدالانا بىلگەن ونداي ءدىني توپتار ءوز ارەكەتتەرىن ەمىن-ەركىن، ءارى بەلسەندى تۇردە ورىستەتىپ، ولاردىڭ ەڭ وتىمدىلەرى بۇگىنگى كۇنى تامىرلارىن تەرەڭگە جايىپ، ورنىعىپ تا ۇلگەردى. ەڭ قيىنى، ولاردىڭ ىقپالدارىنا ءتۇسىپ، ولاردىڭ ناسيحاتتارىن سانالارىنا ءسىڭىرىپ العان ءوز قانداستارىمىز ولاردىڭ ىرىتكى ىستەرىن ءوز قولدارىنا قابىلداپ الىپ، بۇل ءىستى وزدەرىنىڭ بار قابىلەت- قاجىرلارىن جۇمساي وتىرىپ، جاڭا قارقىنمەن جۇرگىزە باستادى. ولار ءتىپتى، وزدەرىنىڭ قۇلشىنىستارى مەن قارىمدىلىقتارى جاعىنان ءوز ۇستازدارىنان دا اسىپ ءتۇسىپ، ولاردىڭ ىستەرىنىڭ ناتيجەسى كۇن ساناپ ودان ءارى ەسەلەنە تۇسۋدە. ەگەر وسىنداي جاماعاتتى دا،  حالقىن دا جىكتەۋگە قۇلشىنىپ، ىرىتكى ىستەرگە بەلسەنە كىرىسىپ جۇرگەن  قانداستارىمىز كەڭ اۋقىمدا ويلاپ، ماسەلەگە تەرەڭىرەك بويلاپ كورسە، وندا ولار وزدەرىنىڭ قانداي قاۋىپتى ويىن ويناپ جۇرگەندەرىن تۇسىنگەن بولار ەدى.

قازىرگى كەزەڭدە ءدىننىڭ ماسەلەلەرى تەك قانا ءدىننىڭ ماسەلەلەرى بولۋدان قالعانى راس. ويتكەنى، وعان ساياسات، ساياسات بولعاندا دا ۇلكەن ساياسات ارالاسىپ كەتتى. سول سەبەپتى دە قازىرگى كەزەڭدە تۋىنداپ جاتقان ءدىننىڭ ماسەلەلەرىن شەشۋ ءۇشىن تەك قانا ءدىني ساۋاتتى بولۋ مۇلدە جەتكىلىكسىز. ول ءۇشىن ءاربىر مۇسىلمانعا ساياسي ساۋاتى بولۋ دا اۋاداي قاجەت. بۇل ولارعا ءدىندى ساياسي مۇددەلەرى ءۇشىن پايدالانۋعا تىرىساتىن كەيبىر ساياساتكەرلەردىڭ لاس ويىندارىنىڭ قۇربانى بولىپ كەتۋدەن ساقتانۋلارى ءۇشىن قاجەت. سونىمەن قاتار ءاربىر مۇسىلمان تار اۋقىمداعى توپتىق مۇددە تۇرعىسىنان عانا ەمەس، جالپى يسلامدىق تۇرعىدان، جانە مەملەكەتتىك تۇرعىدان دا ويلاپ ۇيرەۋگە ءتيىستى. بۇل ولاردى كوپتەگەن قاتەلىكتەردەن ساقتاندىراتىنى ءسوزسىز.

دۇنيە جۇزىندە قانشا ەل بولسا، ولاردىڭ ءبارى دە ءوز شاما - شارىقتارىنشا جاعدايلارىن جاقسارتىپ، وزگەلەردى وزىمەن ساناستىرا الاتىن ىرگەلى مەملەكەت بولۋدىڭ قامىن جاسايدى. وسى باعىتتا ولار ءبىر - بىرىمەن باسەكەگە تۇسە وتىرىپ، ءوز ەسەلەرىن جىبەرمەۋ ءۇشىن ءبىر - بىرىمەن اشىق تا استىرتىن كۇرەس جۇرگىزۋمەن دە بولادى. وسى جولدا ولار ءوز مۇددەلەرى ۇيلەسەتىن وداقتاستار ىزدەي وتىرىپ، وڭتايى كەلسە كەيبىر ءالسىز ەلدەردى وزدەرىنە تاۋەلدى ەتىپ الۋعا دا تىرىسادى.

وسىنداي قاتاڭ مۇددەلەر قاقتىعىسى ءجۇرىپ جاتقان جاعدايدا تۇراقسىزدىق قاۋىپى بار مەملەكەت ءۇشىن جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرىنىڭ ءار - ءتۇرلى ءدىن ۇستانىپ ، ءبىر ءدىن ىشىندە دە ءتۇرلى توپتارعا جىكتەلگەنى مۇلدە ءتيىمسىز. مۇنداي مەملەكەتتەگى جەرگىلىكتى ۇلت ازاماتتارىنىڭ ءبىر ءدىن، ءبىر مازحابقا بىرىككەنى ونىڭ ىشكى تۇراقتىلىعىنىڭ باستى ءبىر كەپىلى بولىپ تابىلادى.

ءاربىر ءدىن مەن ونىڭ تارماقتارىنىڭ تاريحي تامىر جايعان مەملەكەتتەرى بار ەكەنى بەلگىلى. جانە، ول مەملەكەتتەر وزگە مەملەكەتتەرمەن جاقىنداسۋدىڭ، نەمەسە ولارعا ىقپال جۇرگىزۋدىڭ بار مۇمكىن تەتىكتەرىن پايدالانۋعا تىرىسىپ باعادى. وسىنداي ماڭىزدى  تەتىكتەردىڭ ءبىرى وزگە ەلدەردەگى ءوز دىندەستەرى ەكەنى داۋسىز.

ەگەر ەل ىشىندەگى وزگە ۇلت وكىلدەرى وزگە دىندەردى ۇستانىپ جۇرسە، بۇل ەشقانداي دا تۇسىنبەستىك تۋدىرمايتىن قالىپتى  جاي. مۇنداي  جاعدايدا ءتۇرلى ءدىن وكىلدەرى ءبىر - بىرىنە قۇرمەتپەن قاراپ، ءوزارا تاتۋلىقتى ساقتاۋعا تىرىسادى. سوندىقتان دا مۇنداي قارىم - قاتىناس مەملەكەتتەردىڭ دە ءبىر - بىرىمەن جاقىنداسۋلارىنا وڭدى ىقپال ەتەدى. ال، ەگەر جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرى وزگە دىندەرگە كوپتەپ وتە باستاسا، وندا بۇعان ۇلت تاراپىنان دا، مەملەكەت تاراپىنان دا تۇسىنىستىكتىڭ تابىلۋى قيىن. ويتكەنى، مۇنداي جاعدايدا ۇلتتىق مۇددە، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندە الاڭداۋعا تۋرا كەلەدى. سەبەبى، ءدىننىڭ تابيعاتى سونداي، سەنىمى كۇشتى ءدىندار ادام ءوزىنىڭ تۋىستارى مەن ۇلتىنا، ەلىنە كوپ الاڭ بولماي، رۋحاني بىرلىكتەگى ءوزىنىڭ دىندەس باۋىرلارىن جاقىن تۇتىپ، سولارعا جاردەم ەتۋگە بەيىم بولادى. جانە، قاجەت بولعان كەزدە سولاردان قولداۋ كۇتىپ، كومەك سۇراۋعا دا دايىن تۇرادى. بۇعان دالەل بولاتىن مىسالدى الىستان ىزدەمەي -اق باسقا دىندەر مەن ءدىني توپتارعا ءوتىپ جاتقان ءوز قانداستارىمىزدان دا كورىپ ءجۇرمىز.

مۇنداي قانداستارىمىز شەتەلدەردە ورنالاسقان ءدىني ورتالىقتارىنىڭ نۇسقاۋلارى بويىنشا ءوز ارەكەتتەرىن جوسپارلاپ، سول ورتالىقتاردان قارجىلاي كومەك الىپ، ناسيحاتتىق باعىتتاعى قۇرالدارمەن دە قامتاماسسىز ەتىلۋدە. جانە ولار ءوز ارەكەتتەرىنە شەكتەۋ قويدىرماۋ ءۇشىن شەتەلدىك ۇيىمدارعا دەيىن جاعالاي ارىزدانىپ، سولارعا ارقا سۇيەپ ءوز ەلىنىڭ ۇكىمەتىنە قىر كورسەتۋدە. ەگەر ۇلت ازاماتتارى وسىلاي توپ - توپقا ءبولىنىپ الىپ، ارقايسىسى شەتەلدىك ءوز باسشىلارىنا بوي ۇسىنىپ، وزگە مەملەكەتتەردىڭ مۇددەلەرىنە قىزمەت ەتىپ جۇرسە، جانە سولاردىڭ قولداۋلارىنا ارقا سۇيەپ ءوز ەلىنىڭ باسشىلارىنا تالاپ قويىپ، قىسىم جاسايتىن بولسا، مۇنداي جاعدايدا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندە قانداي ءسوز بولۋى مۇمكىن؟

ەل مۇددەسىن، ۇلتتىق مۇددەنى اياق استى ەتىپ جۇرگەن وسىنداي جانداردىڭ باسقالار ەمەس ءوز ۇلتىمىزدان شىققان، ءوزىمىزدىڭ قانداس باۋىرلارىمىز ەكەنىنە سەنۋ قيىن. مۇنداي قانداستارىمىز وزدەرى سەنىمدەرىن قابىلداعان ۇلتتاردىڭ تىلدەرى مەن مادەنيەتتەرىنە دەن قويىپ، جاعداي مۇمكىندىك بەرسە كوپ قينالماستان ءوز ۇلتىنان دا قول ءۇزىپ كەتۋدەن تايىنباۋدا. جاعداي وسىلاي بەتىمەن كەتە بەرەتىن بولسا، بولاشاقتا ۇلتىنىڭ قامىن ويلايتىن، ەلىنىڭ مۇددەسىن قورعايتىن ، وتانسۇيگىشتىك قاسيەتى جوعارى ەل ازاماتتارىنان تاپشىلىق كورۋىمىز عاجاپ ەمەس.

ادامنىڭ تابيعاتى سونداي، كىم ونىڭ ساناسىن جاۋلاپ، جۇرەگىن يەمدەنسە، ول سونىڭ كوزسىز قۇلى بولۋعا دايىن تۇرادى. ال، ءدىن بولسا سانانى جاۋلاپ، جۇرەكتى بيلەۋدىڭ ەڭ توتە جولدارىنىڭ ءبىرى. سوندىقتان دا ءدىندى ساياسي قۇرال رەتىندە ءوز مۇددەلەرىنە پايدالاناتىن كوپتەگەن ەلدەر وزدەرىنە ءتان ءدىن مەن ءدىني اعىمدى وزگە ەلدەرگە دە تاراتىپ، ءوز دىندەستەرىن كوبەيتۋگە مەيلىنشە تىرىسىپ باعۋدا.

ءوز مۇددەلەرىن كۇيىتتەۋ بارىسىندا كەيبىر ەلدەردىڭ شەكتەن شىعىپ، نەبىر زىميان تاسىلەرگە جۇگىنەتىندەرى دە جاسىرىن ەمەس. ونىڭ سىننان وتكەن ءبىر ءتۇرى ەل ازاماتتارىن  توپتارعا ءبولىپ مەيلىنشە جىكتەۋ. ءتۇرلى ءدىني توپتار مەن پارتيالارعا بولىنگەن، جانە ۇلتتىق، تايپالىق، جەرشىلدىك بەلگىلەرى بويىنشا دا جىكتەلىپ جاتقان ەل ازاماتتارىن ءبىر - بىرىنە قارسى قويىپ، ءبىر - بىرىنە ايداپ سالۋ ايتارلىقتاي قيىن ەمەس. بۇل ءتاسىل «ءبولىپ ال دا بيلەي بەر» - دەپ اتالادى. ءبىر - بىرىمەن جاعالاسىپ جاتقان توپتار قاشاندا سىرتتاعى جاقتاستارىنا ارقا سۇيەپ، ولاردان ءتۇرلى باعىتتارداعى كومەكتەر الا باستايدى. جانە، سول كومەكتەرى مەن جان - جاقتى قولداۋلارى ءۇشىن ولار ءوز قامقورشىلارىنا قۇلدىق ۇرا وتىرىپ، ولاردىڭ بار قالاۋلارىن ورىنداۋعا ءازىر تۇرادى. وسىلايشا ۇستەمدىكتى، بيلىكتى اڭساعان مۇنداي توپتاعى ەل ازاماتتارى ءوز حالقىن  وز قولدارىمەن جاتقا تاۋەلدى ەتىپ، تابانى استىنا سالىپ بەرەتىن بولادى.

وسىنداي جولمەن ۇستەمدىك ەتۋشى ەلگە اينالعان شەت مەملەكەت وزىنە ارقا سۇيەيتىن وسىنداي توپتى ودان ءارى قولداي وتىرىپ، سولار ارقىلى ول ەلدى بيلەپ - توستەپ، ونى ءوز مۇددەسى ءۇشىن جان - جاقتى پايدالانا باستايدى.

ءسوز جوق، پاتشالار قاشان ءبىر مەملەكەتكە كىرسە، ول جەردى بۇزىپ، ەلىنىڭ قۇرمەتتىلەرى قور ەتەدى. وسىلايشا ىستەيدى.

قۇران كارىم 27:34.

وسى اياتتا ايتىلعانداي ۇستەمدىك ەتۋشى ەل قاشاندا وزىنە تاۋەلدى ەلدىڭ ءوز يگىلىگىنە باعىتتالعان بارلىق زاڭدارى مەن تارتىپتەرىن بۇزىپ، ول جەرگە وزىنە عانا پايدالى ءوز زاڭدارى مەن تارتىپتەرىن ورناتادى. سول ارقىلى وسى ەلدىڭ ەسەسىنەن ءوز قيىندىقتارىن شەشىپ، وسى حالىقتىڭ ەسەسىنەن ءوز حالقىنىڭ ءال - اۋقاتىن كوتەرەتىن بولادى. سول ءۇشىن دە ءوز ەلىنىڭ قامىن ويلاپ، حالقىنىڭ جوعىن جوقتايتىن بەتكە ۇستار ازاماتتاردى وزدەرىنە باعىنىشتى بيلىك يەلەرىنىڭ قولدارىمەن قۋدالاپ، ۇندەرىن ءوشىرىپ، كوزدەرىن جويا باستايدى. ال، باس كوتەرىپ، ءجون ايتاتىن ناعىز باسشىلارى قالماعان قارا حالىق بولسا جەل سوزگە الدانىپ، سۇيەك - ساياققا عانا قاناعات ەتىپ، ءوز ەلىندە بايعۇستىڭ كۇنىن كەشۋمەن بولادى. بۇل جاعدايدىڭ ءبىزدىڭ باسىمىزدان وتكەنىنە كوپ بولا قويعان جوق، سوندىقتان دا وسى ايتىلعان جايلار بىزگە ەرتەگى ءتارىزدى ەستىلمەۋى ءتيىس.

تاۋەلدى ەلدىڭ ءوز ىقپالىنان مۇلدەم شىقپاعانىن قالايتىن ۇستەم ەل مىندەتتى تۇردە وعان ءوزىنىڭ ءدىنى مەن ءتىلىن، سالت - داستۇرلەرى مەن مادەنيەتىن سىڭىرە وتىرىپ، ونى ءوزى تەكتەس ەتىپ الۋعا بارىن سالادى. بۇل وتە زىميان ساياسات. ال، وسىنداي ارەكەتتەردى ءدىن ارقىلى،  دىننىڭ يگىلىگى ءۇشىن قاجەتتى شارالار رەتىندە جۇرگىزۋ مۇلدە شەكتەن شىعۋ بولىپ تابىلادى. بۇلاي وتكىنشى، دۇنيەلىك ساياسي مۇددەلەر ءۇشىن ءدىندارلاردىڭ يمانىن پايدالانىپ، ولاردىڭ وتە قاسيەتتى سەزىمدەرىن پەندە كوڭىلدەرىنە ويىنشىق ەتۋ اقيرەتكە يمان كەلتىرگەن ءاربىر ساياساتكەر ءۇشىن لايىقتى ءىس ەمەس.

مەملەكەتتەردىڭ اراسىندا ورىن الىپ جاتقان وسىنداي مۇددەلەردىڭ ارباسۋىنان باسقا دىندەر مەن مادەنيەتتەردىڭ، جانە يدەيالاردىڭ دا اراسىندا دا تايتالاس ءجۇرىپ جاتىر. كەيبىر تاراپتار مەملەكەتتەردىڭ  دىندەرى مەن ولاردىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىن جويۋعا تىرىسىپ جاتسا، كەرىسىنشە، ءدىن ۇستەمدىگىن ورناتۋعا، جانە ۇلتتىق سانا سەزىمدەرىن نىعايتۋعا ۇمتىلىپ جاتقاندار دا بار. وسىنداي جاعدايدا ، اسىرەسە، ءدىن مەن ۇلت ماسەلەلەرىندە ىرگەلەرىن قىمتاي الماعان كەيبىر مەملەكەتتەردىڭ وسىنداي تاراپتاردىڭ مۇددەلەرى ايرىقشا تۇيىسكەن نۇكتەلەرگە اينالىپ، قاقتىعىستار وشاعىنا اينالۋ قاۋىپى زور. ءدىني تۇرعىدان ، ءتىپتى وتباسى دەڭگەيىنە دەيىن جىك سالىپ جاتقان مۇنداي تاراپتار قاجەت بولسا ەل ازاماتتارىن قانتوگىسكە يتەرمەلەۋدەن تايىنبايدى. ويتكەنى، ولار ءوز ماقساتتارىنا قول جەتكىزۋ ءۇشىن قوماقتى قارجىلارىن شىعارىپ، كوپ كۇش - جىگەرلەرىن دە جۇمساۋدا. سوندىقتان دا ولار مىندەتتى تۇردە شىعارعان شىعىندارى مەن جۇمساعان كۇش - جىگەرلەرىنىڭ قايتارىمى بولعانىن قالايدى. سول ءۇشىن دە ولار بار مۇمكىندىكتى پايدالانىپ قالۋعا تىرىسادى. جانە ەشتەڭەدەن دە ايانىپ قالمايدى. ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى ءۇشىن «پۇل بولمايتىن نارسەنىڭ كۇل بولىپ» كەتكەنى جاقسى.

جاعدايدىڭ بۇلاي ۋشىعۋى مۇنداي تاراپتاردىڭ دوداسىنا تۇسەتىن ەل ءۇشىن مۇلدە ءتيىمسىز ەكەنى انىق. ويتكەنى، حالقى ءتۇرلى توپتارعا ءبولىنىپ ، ءبىرىن - ءبىرى اياقتان شالىپ، ءوزارا قىرىلىسىپ جاتقان ەل قانشا جەردەن تابيعي رەسۋرستارعا باي بولسا دا، ونىڭ ەكونوميكاسى كۇيزەلىپ، حالقى تۇرمىستىڭ قايىرشىلىق دەڭگەيىنەن شىعا الماي قالاتىن بولادى. سونىڭ ناتيجەسىندە وسى ەلمەن مۇددەلەرى قايشى كەلىپ جۇرگەن كوپتەگەن ەلدەر ۇتىپ، ولار ءوز ەكونوميكالارىن قارىشتاتا دامىتىپ، ءوز حالقىن تۇرمىستىڭ جوعارى دەڭگەيىمەن قامتاماسسىز ەتۋگە قول جەتكىزەدى. ولار ءتىپتى، ءوزارا قىرقىسىپ، ىشتەي ءبۇلىنىپ جاتقان ەلدى ءوز ىقپالدارىنا ءتۇسىرىپ، ونىڭ بايلىعىنان مول ۇلەس الىپ قالۋعا دا تىرىساتىن  بولادى.

قازىرگى كەزەڭدە نەبىر ىزگى ماقساتتاردى بەتكە ۇستاعان ءتۇرلى حالىقارالىق ۇيىمدار مەن قوزعالىستار دا ءارتۇرلى باعىتتارداعى ىرىتكى ىستەرمەن جۇيەلى تۇردە اينالىسۋدا. ولار جەكەلەگەن مەملەكەتتەردىڭ عانا ەمەس، تۇتاس قوعامداردىڭ مۇددەلەرى ءۇشىن ارنايى تاپسىرىسپەن جۇمىس جاساۋدا. ءتيىستى يدەيالىق تۇعىرى جۇيەلەنىپ، قاجەتتى قارجىمەن قامتاماسىز ەتىلىپ، ناسيحاتالۋى دا جاقسى جولعا قويىلعان كەز كەلگەن ۇيىمدار مەن قوزعالىستار، جانە ءدىني توپتار دا حالىق اراسىنان مىندەتتى تۇردە ءوز جاقتاستارىن تاباتىن بولادى. نيەت پەن ءىستىڭ قايدان باستاۋ الىپ جاتقانىن تۇسىنە بەرمەيتىن كەيبىر بەلسەندى جاندار ماقساتتىڭ ىزگىلىگىنە شىن سەنىپ ەل ءۇشىن  زياندى، ءتىپتى وتە  قاۋىپتى نەبىر باستامالاردى جۇزەگە اسىرۋعا قۇلشىنا كىرىسەتىن بولادى. ال، وسىنداي جىگەرلى جانداردىڭ شىن كوڭىلدەن شىققان ىقىلاستارى مەن قۇلشىنىستارى باۋراعان، بەلسەندى تۇردە جۇرگىزىلگەن ۇگىت-ناسيحاتقا اربالعان  كوپتەگەن جاندار ولاردىڭ قاتارلارىنا ءۇستى - ۇستىنە قوسىلىپ، مۇنداي ىرىتكى شارانىڭ اۋقىمى كەڭي بەرەتىن بولادى.

وسىنداي جولمەن ەل تۇرعىندارىنان بەلگىلى ءبىر ۇلەس الىپ، ءوز جاقتاستارىن كوبەيتىپ العان سوڭ سىرتقى كۇشتەر سولار ارقىلى ەلدىڭ ءدىنىن، مادەنيەتىن، ساياساتىن، ءتىپتى قوعامدىق قۇرىلىسىن دا وزگەرتۋ ءۇشىن باتىل ارەكەتتەرگە كىرىسەتىن بولادى. ولاردىڭ دەگەنىنە كونىپ، قالاعان باعىتىنا جۇرگىسى كەلمەگەن جاعدايدا ەل باسشىلىعى سىرتقى كۇشتەردىڭ جەتەگىمەن جۇرەتىن ەل ازاماتتارىنىڭ ەلەۋلى قارسىلىعىنا ۇشىراپ، زور قيىندىقتارعا تاپ بولا باستايدى. ويتكەنى، ولار ەل باسشىلىعىنىڭ قىزمەتتەن كەتۋىن تالاپ ەتىپ، قارسىلىقتىڭ قاتاڭ تۇرلەرىنە  جۇگىنىپ، ساياسي كۇرەستىڭ مايدانىن قىزدىراتىن بولادى. سونىڭ سالدارىنان ەل باسشىلىعى ءوز ەلىنىڭ مۇددەسىن تيىسىنشە قورعاي الماي، سىرتقى كۇشتەردىڭ ىعىنا جىعىلىپ، سولاردىڭ پايداسىنا قىزمەت ەتۋگە ءماجبۇر بولادى. سونىڭ ناتيجەسىندە ەلدىڭ دامۋى تەجەلىپ، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى ناشارلاپ،  وز باسشىلارىن اياقتان شالىپ بەلسەنىپ جۇرگەن ەل ازاماتتارى «ساقال سۇراپ ءجۇرىپ مۇيىزدەن ايىرىلعان» توقال ەشكىنىڭ كەبىن كيەتىن بولادى.

ەگەر ەل ازاماتتارى وزدەرىنىڭ تۇتاستىعىن ساقتاي وتىرىپ، ءوز باسشىلارىنىڭ اينالاسىنا تىعىز توپتاساتىن بولسا، وندا سىرتقى كۇشتەردىڭ ەل باسشىلىعىنا قىسىم جاساپ، مەملەكەتتىڭ ىشكى دە سىرتقى ىستەرىنە ارالاسۋ مۇمكىندىگى الدەقايدا شەكتەلىپ قالعان بولار ەدى. مۇنداي جاعدايدا ەل باسشىلىعى دا ءوز ەلىنىڭ مۇددەسىن باتىلىراق قورعاپ، مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاسىن دا، تاۋەلسىزدىگىن دە نىعايتا تۇسەتىن بولادى.

كەزىندە سوۆەتتەر وداعى دەپ اتالعان الىپ يمپەريانىڭ ءبىر بۇيىرىندە بۇيىعى عانا تىرلىك كەشىپ، قامسىز جاتقان قازاق جۇرتى تاۋەلسىزدىك الار - الماستان-اق ءوز ىقپالدارىن تاراتۋشىلاردىڭ قويۋ تاسقىنىنىڭ استىندا قالىپ قويدى. ولاردىڭ ءبارى دە وزدەرىنىڭ ىزگى نيەتپەن كەلگەندەرىنە سەندىرۋگە تىرىسقانمەن، كوپشىلىگىنىڭ كوكەيلەرىندە ءوز ەلدەرى مەن ءوز قوعامدارىنىڭ عانا مۇددەلەرى تۇرعانى انىق ەدى. ولاردى بۇل ەلدىڭ تاعدىرى، حالقىنىڭ قامى ەشقانداي دا تولعاندىرمايدى دەسە دە بولادى. ولاردى تولعاندىراتىن ەڭ باستى نارسە، ول ءوز ەلدەرى مەن قوعامدارىنىڭ بولاشاعى، سولارعا كەلەتىن زياندار مەن تونەتىن قاۋىپتەردىڭ الدىن الۋ. جانە، تەك سولاردىڭ وركەندەۋى مەن سولاردىڭ عانا ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋ. شىندىعىنا كەلگەندە ، ءاربىر تيىنىنا دەيىن ەسەپپەن جۇمسايتىن، پايدالارىنا جەتىك شەتەلدىك ۇيىمدار مەن ۇكىمەتتەردىڭ ءبىزدىڭ ەلىمىزدى كۇشەيتىپ، كوركەيتۋ ءۇشىن عانا قوماقتى قارجىلارىن جۇمساپ جاتىر دەگەنگە سەنۋ قيىن. امال نە، سوعان شىن سەنەتىن اڭقاۋ قانداستارىمىزدا كوپ بولىپ تۇر.

شەتەلدىكتەر اراسىندا ەل ىرگەسىن بەكىتىپ، ۇلتىمىزدى ۇيىستىراتىن ءتول مازحابىمىز بەن ءتول مادەنيەتىمىزدى  وركەندەتۋگە جاردەم ەتىپ، وسى باعىتتا ناقتى ىستەر اتقارعان  جانداردىڭ دا بار ەكەنىن جوققا شىعارۋعا بولماس. بىراق، ونداي تىلەكشىلەرىمىزدىڭ كوپ بولعانىن تىلەگەننەن باسقا امال جوق. كەرىسىنشە، ءوز جوسپارلارىن ىسكە اسىرۋعا قاجەتتى ۇلكەن توپ جاساقتاپ الۋعا اسىعىپ، ءبىر - بىرىمەن جارىسا قيمىلداپ، جانتالاسا ارەكەت جاساپ جاتقان نەبىر «قامقورشىلاردان» اياق الىپ جۇرە المايسىڭ. وسىنداي جاعدايدا ءبىرتۇتاس ۇلت بولىپ ۇيىسىپ،  ەل مۇددەسىن قورعاپ جۇرگەن ءوز باسشىلارىمىزدىڭ اينالاسىنا تىعىز توپتاسۋ ءبىز ءۇشىن تالاپايعا ءتۇسىپ وركەنيەت كوشىنەن قالىپ قويماۋدىڭ باستى ءبىر كەپىلى بولىپ تابىلادى.

وتكەن زامانداردا تايپالار مەن رۋلارعا ءبولىنىپ، كەڭ دالاسىن ەركىن جايلاپ، كوشىپ - قونىپ جۇرگەن اتا - بابلارىمىز قانشا رەت وسىناۋ جىكشىلدىكتىڭ قۇربانى بولىپ، سان سوعىپ، قان جىلادى. ەندى، مىنە، ەگەمەن ەل بولىپ، ەڭسەمىزدى تىكتەپ، وسكەلەڭ ۇلتقا اينالىپ كەلە جاتقانىمىزدا تاعى دا قاپىدا قالۋدان ءبىزدى اللا تاعالانىڭ ءوزى ساقتاسىن!

ەگەر ءاربىر جىلى سويلەپ، «جول»  نۇسقاعان جاندارعا ەرىپ قىرىققا ءبولىنىپ، سونىڭ سالدارىنان قىرىق پىشاق بولىپ قىرقىسىپ وتىرساق، وندا ودان كىمگە پايدا دا، كىمگە زيان؟ اللا ساقتاسىن! ەگەر الاۋىزدىقتىڭ كەسىرىنەن ءوزارا قاقتىعىسىپ قالساق، وندا كۇيىك شالىپ كۇيزەلگەن جەرىمىزدە، كۇل ۇستىندە كۇڭىرەنىپ ءوزىمىز عانا وتىراتىن بولامىز. ال، اقىل ايتقىش، جول نۇسقاعىش «باۋىرلارىمىز» بولسا ءوز ەلدەرىندە، جايلى ورىندارىندا ءبىزدى سىرتتاي باقىلاپ وتىرىپ- اق باسىمىزعا نوقتا سالا باستايدى. وسىنىڭ ءبارىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن وسىنىڭ ءبارىن باستان كەشۋ مىندەت پە؟ اقىلدى ادام ءوزىنىڭ ەمەس، وزگەلەردىڭ قاتەلىكتەرىنەن ساباق الادى.

«التاۋ الا بولسا اۋىزداعى كەتەدى، تورتەۋ تۇگەل بولسا توبەدەگى كەلەدى» -دەگەن ماقالدا ءوزارا الاۋىزدىقتىڭ كەسىرىنەن عاسىرلار بويىنا وزگەلەرگە ەسەسى كەتىپ كەلە جاتقان اتا - بابالارىمىزدىڭ ىشتەگى كۇيىنىشى مەن كوكەيدەگى ارمانى كورىنىس تاپقان. قاشانعا دەيىن وسىلاي كۇيىنىپ، قاشانعا دەيىن وسىلاي ارمانداي بەرەمىز؟ بىزدە دە دانالىق، بىزدە دە قابىلەت بار ەكەنىن دالەلدەپ، ءوزىمىز دە وزگەلەرگە ۇلگى بولاتىن كەز كەلگەن جوق پا؟ ءبىز بولساق «كىم اقىل ايتىپ، ءجون ۇيرەتەر ەكەن؟»-دەپ اركىمگە ءبىر جالتاقتاپ، كورىنگەننىڭ كولەڭكەسىندە كورىنبەي جۇرە بەرگىمىز كەلەدى.

ەگەر ءبىز سەنىپ جۇرگەن سول قامقورشىلارىمىز وزدەرىنە پايدالى جولداردى نۇسقاپ، ءدىندى دە ءوز مۇددەلەرى ءۇشىن پايدالانبايتىن بولسا ەدى...، بىراق ولار ءۇشىن ءوز پايدالارى مەن ءوز مۇددەلەرى بارىنەن دە جوعارى. سوندىقتان دا بىزگە ءوز ءجونىمىزدى ءوزىمىز ىزدەپ، ءوز قامىمىمىزدى ءوزىمىز قامداماساق بولمايدى. سىرتتان قامقور بىرەۋلەر كەلىپ جوعىمىزدى تۇگەندەپ، قولىمىزدى جىلى سۋعا مالىپ قويادى دەپ سەنەتىن اڭقاۋلىقتان ارىلاتىن كەز جەتتى.

ءبىز قازىر مۇسىلمان قازاق بولايىق، نەمەسە سەرىك قوسۋشى مۇشىرىك، نە  بولماسا جاراتۋشىعا سەنبەيتىن ءدىنسىز، ءتىپتى، مەيلى اللاعا قارسى شىققان قىڭىر قازاق تا بولايىق. جانە حريستيان، كريشنايت، بۋدديست ءتارىزدى وزگە دە قازاق بولايىق، بىراق، قايسىمىز كىم بولعاندا دا بارىمىزگە ورتاق ۇلتتىق مۇددە دەگەن بار ەمەس پە؟ ەل بىزدىكى، جەر دە بىزدىكى. بىزدە باسقا ەل دە جوق، كوسىلە جايلار جەر دە جوق. ءبىزدىڭ ءوزىمىز ءۇشىن دە، بولاشاق ۇرپاعىمىز ءۇشىن دە بۇل ىستىق ۇيا، قۇتتى مەكەن. ولاي بولسا، ەلىمىزدىڭ اماندىعى، جەرىمىزدىڭ تۇتاستىعى، تاۋەلسىزدىگىمىز ەڭ اۋەلى ءبىزدىڭ ءوزىمىز ءۇشىن قاجەت ەمەس پە؟ ءبىز، مەيلى، ءبىر- ءبىرىمىزدى جاقتىرمايىق، ءتىپتىبىر -ءبىرىمىزدى ولەردەي جەك كورەيىك، بىراق، كەڭ جەرىمىزگە سيىسىپ، سىرتقا سىر الدىرماي، ارقايسىمىزدىڭ دا ەل يگىلىگى ءۇشىن تىرىسقانىمىز ءجون ەمەس پە؟ مۇمكىن، ءبىز قاتۋ بولساق تا ۇرپاعىمىز تاتۋ بولار، ءبىز الا بولساق تا ولار بىزدەن اسىپ دانا بولار، تەك بۇگىنگى كۇنمەن عانا ءومىر ءسۇرىپ، ءبىر ساتتىك بىقسىقتارىمىزبەن بولاشاعىمىزدى تۇنشىقتىرۋدىڭ قاجەتى قانشا؟

ءبىزدىڭ ارقايسىمىزدىڭ دا ومىرگە دەگەن ءوز كوزقاراسىمىز بەن تاڭداعان ءتۇرلى جولدارىمىز بار. جانە، شىندىقتى ىزدەۋگە ءبارىمىزدىڭ دە تەڭ مۇمكىندىگىمىز بار. جانە، اقيقاتقا جۇگىنۋگە دە ءوز ەركىمىز وزىمىزدە. مۇنداي جاعدايدا كۇشكە جۇگىنۋ اقىلدىلىقتى كورسەتپەيدى.

سەن ولاردى زورلاۋشى ەمەسسىڭ، كىم ازاپتان قورىقسا قۇرانمەن ۇگىت بەر.

قۇران كارىم 50:45.

بۇل اياتتا پايعامبارىمىزعا (س.ع.س.) قانداي دا بولماسىن زورلىق ارەكەتتەردەن تارتىنىپ، تەك اللانىڭ ازابىن ەسكەرتە وتىرىپ قانا ادامداردى دىنگە شاقىرۋ نۇسقاۋ ەتىلگەن. بۇل اللانىڭ اياتى، جانە سودان تۋىندايتىن پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) سۇننەتى. قازىر ەلىمىزدە وزگە دىندەردى ۇستانۋشىلارمەن قاتار مۇسىلمان قاۋىمىنا دا ءوز ءدىنىن ناسيحاتتاپ، بەيبىت تۇردە ءدىن تاراتۋعا مول مۇمكىندىك بەرىلگەن. مۇنداي جاعدايدا كۇشكە جۇگىنۋ شەكتەن شىعۋشىلىق بولىپ تابىلادى.

كىم اللانىڭ شەكتەرىنەن شىقسا، راسىندا ول وزىنە قاستىق قىلعان بولادى.

قۇران كارىم 65:1.

ەلىمىزدى ، حالقىمىزدى قانداي ۇلكەن ىستەر، الىنباعان بيىكتەر كۇتىپ تۇر. ال، ەلىمىزگە اللا تاعالانىڭ نىعمەتىن اكەلۋگە ءتيىستى مۇسىلمان باۋىرلارىمىز بولسا ءوز الدارىنا توپ قۇرىپ الىپ «سەندەردىڭ اقيدالارىڭ دۇرىس ەمەس، سەندەر سۇننەتپەن جۇرمەيسىڭدەر، سەندەر بيدعاتشىسىڭدار» دەيتىن قوزعالا-قوزعالا ابدەن جاۋىر بولعان «ونبەس داۋدى» ولەردەي قۋىپ «وسپەيتىن ەلدىڭ» كەبىن كيۋدىڭ ارەكەتىن جاساۋدا. وزدەرىنە دە ابىروي بەرمەيتىن، ەلگە دە تۇك پايداسى جوق وسى ءبىر كۇيكى تالاس- تارتىسقا باستارىن تىعىپ الىپ، بار قابىلەت -قاجىرلارى مەن كۇش- جىگەرلەرىن سوعان جۇمساپ بوسقا سارقىلۋدا. «دوسقا كۇلكى، دۇشپانعا تابا بولۋ» دەگەن وسى دا. وسى ءبىر لايىقسىز تىرلىككە بيىكتەن قاراپ، مۇسىلمان دەگەن اسقاق اتاقتى ابىرويمەن الىپ جۇرەر ەلىن سۇيگەن ەر- ازاماتتار قايدا؟

سول ءبىر زاماندى ويلاڭدار. سەندەر از ەدىڭدەر دە جەر بەتىندە ەزىلگەن ەدىڭدەر. سوندا سەندەر ادامداردىڭ باس سالىپ الىپ كەتۋىنەن قورقار ەدىڭدەر.

قۇران كارىم 8:26.

وتكەن عاسىردى ەسىمىزگە الىپ كورەيىك. ءبىز دە جوعارىداعى اياتتا ايتىلعانداي ءوز جەرىمىزدە ازشىلىق بولىپ، ەكىنشى، ءتىپتى، ءۇشىنشى سورتتى ۇلت بولىپ تا ءومىر سۇرمەدىك پە؟ ءوز قامىمىزدى ءوزىمىز ويلاي الماي، وزىمىزگە تيەسىلىنى دە سۇراي الماي، سول ءۇشىن تالاي رەت قان جوسا بولىپ قىرىلىپ تا قالمادىق پا؟ ارقا سۇيەر ەرلەرىمىز جاپپاي قامالعان، تۇرمەلەر مەن ايداۋدا ءشىرىپ، ءىز -ءتۇزسىز جوعالعان كەزدەر دە باسىمىزدان وتپەدى مە؟

...جانە اللا سەندەردى ورنالاستىرىپ، ءوز كومەگىمەن قۋاتتادى. سونداي- اق سەندەردى جاقسى نارسەلەرمەن قورەكتەندىردى. ارينە، شۇكىر ەتەرسىڭدەر دەپ.

قۇران كارىم 8:26.

سونداي زوبالاڭداردان كەيىن قۇت ۇيالاعان قازىنالى جەرىمىزگە ءوزىمىزدى يە قىلىپ، قاۋىپسىزدىگىمىزدى دە قامتاماسسىز ەتكەن، ابىرويىمىزدى اسىرىپ، جاقسى نارسەلەرمەن قاجەتىمىزشە ريزىقتاندىرىپ  تا وتىرعان راببىمىز اللاعا ەندى قالاي شۇكىرلىك ەتپەيمىز. اللا تاعالانىڭ ءوزى بىزگە وسىنشاما كەڭشىلىك ەتىپ، جاعدايىمىزدى تۇزەپ كەلە جاتقاندا وتانىمىزدان باستاپ وشاعىمىزعا دەيىن ءوز قولىمىزبەن ويران ەتسەك مۇنىمىز ەستىلىك بولار ما؟

راسىندا اللا ادامدارعا ەش زۇلىمدىق قىلمايدى. بىراق، ادامدار وزدەرىنە -وزدەرى زۇلىمدىق قىلادى.

قۇران كارىم 10:44.

بولعان ۇستىنە بولسا ەكەن دەپ قۇنىعىپ، توقشىلىق پەن تىنىشتىقتى كوتەرە الماي بۇلىك ىزدەپ ۇرىنىپ وزىمىزگە -ءوزىمىز زۇلىمدىق ەتسەك بىزگە كەشىرىم بولا ما؟

راببىم ورىندارىڭا باسقا ەل اكەلسە، سەندەر وعان ەشبىر زيان كەلتىرە المايسىڭدار.

قۇران كارىم 11:57.

تاريحتا قىرعىنعا ۇشىراپ توز- توز بولىپ بوسىپ كەتكەن، وزگەنىڭ ەزگىسىنە ءتۇسىپ ءوز جەرىندە وتىرىپ تا اتى ءوشىپ كەتكەن حالىقتار از بولعان جوق. ءوزىمىز دە تالاي رەت سولاردىڭ كەبىن كيە جازداپ بارىپ ، شاققا امان قالىپ وتىردىق. ەگەر اللانىڭ بىزگە دەگەن وسىنشاما كەڭشىلىگىن باعالاي المايتىن بولساق، ءالى دە ءبىر وزگە حالىقتاردىڭ  ورنىمىزدى باسۋى ابدەن مۇمكىن.

سوندىقتان دا اللانىڭ نىعمەتتەرىن ەسكە الىڭدار دا جەر بەتىندە بۇلىنشىلىك قىلىپ جۇرمەڭدەر.

قۇران كارىم 7:74.

ءاربىر يمان كەلتىرگەن ازامات اللا تاعالا وزىنە سەنىپ تاپسىرعان وتباسىنىڭ، تۋىستارىنىڭ، حالقىنىڭ، جانە ەلىنىڭ تاعدىرىنا جاۋاپسىز قاراۋعا ءتيىستى ەمەس. ونىڭ مىندەتى ولاردى قاجەتسىز قانتوگىستەرگە، كۇيزەلىستەرگە ۇرىندىرماي، بەيبىت تۇرمىس -تىرشىلىكپەن قامتاماسسىز ەتۋ. ولاردىڭ ءال اۋقاتىن جاقسارتىپ، الاڭسىز قۇلشىلىقتارىن اتقارۋلارىنا جاعداي جاساۋ. سول ارقىلى ءدىنىمىزدى قالىپتى جاعدايدا بەيبىت تۇردە وركەندەتۋگە جول اشۋ.

قانداي بولماسىن قاقتىعىس، قانتوگىستەر ەلدىڭ ەكونوميكاسىن السىرەتىپ، حالىقتىڭ ءال- اۋقاتىن ناشارلاتاتىن بولادى. ال، ءبىزدىڭ جاعدايىمىزدا تۇرمىسىمىز نەعۇرلىم ناشارلاعان سايىن حالقىمىز ءۇشىن كۇنكورىس قامى باستى ماسەلەسەگە اينالىپ، ونسىز دا ادەتكە ەنبەگەن ءدىن، قۇلشىلىق ماسەلەلەرى نازاردان تىس قالا باستايدى. سانانى ءدىن ەمەس تۇرمىس بيلەپ، تابىس تابۋدىڭ وڭاي دا حارام جولدارىن كوپتەپ ۇسىناتىن قىلمىستىق قۇرىلىمدار كۇش الىپ كەتەدى دە، ەلدىڭ ەڭسەسىن كوتەرتپەي بيلەپ -توستەپ، ءدىنىمىزدىڭ دە تىنىسىن تارىلتاتىن بولادى.

ال، ەگەر ەل باسىنا تۇسەتىن وسىنداي اۋىرتپالىققا مۇسىلمان جاماعاتى بىردەن -ءبىر سەبەپشى بولسا، وندا ءدىنىمىز بار ابىرويىنان ايىرىلىپ، وعان جان -جاقتى قىسىم كۇشەيە باستايدى. سونىڭ ناتيجەسىندە دىنگە بەت بۇرىپ جۇرگەن كوپتەگەن ادامداردىڭ ىقىلاستارى قايتىپ، يماندارى بەكىپ ۇلگەرمەگەن كوپتەگەن نامازحاندار قۇلشىلىقتارىن تاستايتىن بولادى. وسىلايشا ءبىز ەندى عانا كوكتەپ كەلە جاتقان، ءالى دە كوپ كۇتىمدى قاجەت ەتەتىن ءدىنىمىزدىڭ جاس وسكىنىن مۇلدە سولدىرىپ الاتىن بولامىز. مۇنداي جاعدايدا باتىستىڭ ىرىتكى ىقپالى ەلىمىزگە ءوز ۇستەمدىگىن تولىق ورناتىپ، سول جاقتارعا ءتان نەبىر قىلمىستار مەن ازعىندىقتار زاڭداستىرىلىپ، قوعامىمىز جايلاپ ءىرىپ- ءشىري باستايدى. جانە، وسىنداي توزاقى تىرلىك ءبىزدىڭ ءوزىمىزدى دە، ۇرپاعىمىزدى دا ءوز قۇردىمىنا تارتىپ، ءبىز ءسوزسىز زياندا قالاتىن بولامىز.

ءىستىڭ وسىلاي ءورىس الماۋى ءۇشىن دە ەلىمىزدىڭ مۇسىلمان قاۋىمى جاماعاتتى جىكتەۋ ارقىلى بولاشاق قاقتىعىستار مەن قانتوگىستەرگە العىشارتتار جاساپ جاتقان فيتناشىلار مەن ءتۇرلى ارانداتۋشىلاردان بوي تارتۋعا ءتيىستى. ولار ۇيىمشىلدىق تانىتا وتىرىپ، مەملەكەتىمىزدىڭ قالىپتى، بەيبىت جاعدايدا وركەندەپ، باي دا قۋاتتى مەملەكەت بولۋىنا وزدەرىنىڭ قوماقتى ۇلەستەرىن قوسۋلارى قاجەت. دىنىمىزگە وڭ كوزقاراس قالىپتاسقان ءوز ەلىمىزدىڭ دامىعان ىرگەلى مەملەكەت بولعانى ءدىنىمىزدىڭ دە يگىلىگىنە قىزمەت ەتەتىنىن ءتۇسىنۋىمىز قاجەت.

ءوزىنىڭ ۇلتى ۇستانىپ جۇرگەن، جانە مەملەكەتى تاراپىنان دا قامقورلىققا الىنعان دىننەن تۋرالىق تابۋى ءدىندار ءۇشىن ۇلكەن باقىت. مۇنى تاڭداعان ءدىني سەنىمى ءۇشىن ءوز ۇلتى تاراپىنان دا، مەملەكەتى تاراپىنان دا قىسىم كورىپ جان قاجىتار مازاسىزدىقتا جۇرگەن كەيبىر جاندار جاقسى تۇسىنەدى. وسى تۇرعىدان العاندا ءبىز كەيبىر ۇلتتاردىڭ وكىلدەرىنە قاراعاندا وتە ۇتىمدى جاعدايدا تۇرمىز. سەبەبى، ءبىز اللا تاعالانىڭ مارحاماتىمەن ءدىن ماسەلەسىندە تاڭداۋ جاساۋ قيىندىعىنان قۇتىلدىق. قازاق حالقى يسلام ءدىنىن ۇستاناتىندىقتان دا ءبىزدىڭ ارقايسىمىز تۋعاننان مۇسىلمان ساناتىنا ەنەمىز. جانە، اقىلمەن تالدانىپ، ساقتىقپەن ساراپتالعان، قۇران مەن سۇننەتكە نەگىزدەلگەن بايسالدى دا تەرەڭ ويلى مازحابتاردىڭ ءبىرىن جول ەتىپ ۇستانامىز. سول سەبەپتى دە بىزگە ءوز ۇلتىمىزدان ءبولىنۋ قاجەتتىلىگى تۋىنداپ وتىرعان جوق. جانە، يسلام ءدىنى مەن ونىڭ حانافي مازحابى ەلىمىزدەگى مەملەكەت تاراپىنان باسىمدىق بەرىلگەن نەگىزگى ءدىن مەن مازحاب بولىپ تابىلاتىندىقتان ءبىزدىڭ وسى ءدىن مەن مازحابتى ۇستانۋىمىز مەملەكەتىمىزدىڭ دە مۇددەسىنە تولىق جاۋاپ بەرەدى.

وسىنداي حاق ءدىن يسلام مەن ونىڭ حانافي ءتارىزدى ءبىر مازحابىن ۇستانا وتىرىپ دىننەن دە تۋرالىق تابۋىمىز، ءارى مەملەكەتىمىزبەن دە ۇيلەستىكتە بولۋىمىز اللا تاعالانىڭ بىزگە جاساعان زور كەڭشىلىگى بولىپ تابىلادى. ەندى راببىمىزدىڭ وسىنداي كەڭشىلىگىنەن ءوز ەركىمىزبەن باس تارتىپ،  ءدىن تاڭداۋ ماسەلەسىن قايتا تۋدىرىپ، ءوزارا داۋدى قولدان قوزدىرۋ ءبىز ءۇشىن سونشالىقتى قاجەت پە؟

ەگەر كوپ ۇلتتار مەكەن ەتكەن، ونىڭ ۇستىنە قانداستارىمىز اراسىندا دا ءتۇرلى  جىكتەر جەتەرلىك ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ۇشقارىلىققا بەيىم قاتقىل توپتار كۇش الىپ كەتسە، وندا قايعىدان كوز اشپاي، قاسىرەتتەن ەس جيماي قالۋىمىز ابدەن مۇمكىن. ويتكەنى، مۇنداي توپتاردىڭ مۇشەلەرى اقىلعا سالعاننان كورى كۇشكە سالعاندى وڭايىراق كورىپ، ءبارىن دە «سىندىرىپ»، ءبارىن دە قيراتىپ تاستاۋعا بەيىم تۇرادى. ويتكەنى، مۇنداي توپتاردىڭ ۇستانىمدارىندا كۇشكە باسىمدىق بەرىلىپ، ولاردىڭ مۇشەلەرى وسى باعىتتا پسيحولوگيالىق وڭدەۋدەن وتكىزىلەتىنى ەشكىمگە دە جاسىرىن ەمەس.

ولاردى ءوز جانىمىزدان ءار نارسەنىڭ ونىمدەرى نەسىبە تۇرىندە شوعىرلاناتىن قاستەرلى دە بەيبىت ءبىر جەرگە (مەككەگە) ورنالاستىرمادىق پا؟ بىراق، ولاردىڭ كوبى تۇسىنبەيدى.

قۇران كارىم 28:57.

ءبىز وسى اياتتا ايتىلعانداي بەيبىت بولۋىنا اللا تاعالا تاراپىنان كەپىلدىك بەرىلگەن مەككە ءتارىزى قاستەرلى قالاسى بار، سوندىقتان دا بەلگىلى ءبىر مەرزىمگە دەيىن سوعىستار مەن اپاتتاردان، جانە اشارشىلىقتان امان بولاتىن ەل ءتارىزدى ەرەكشە ەل ەمەسپىز. ول جەردە ءتىپتى، مۇشىرىكتەر ۇستەمدىك ەتىپ قاسيەتتى قاعبانى وزدەرىنىڭ اعاش پۇتتارىمەن قورشاپ قويعان كەزدەردە دە اللا تاعالا ول جەردى بەيبىتشىلىكپەن، مولشىلىقپەن قامتاماسسىز ەتۋىن توقتاتپاعان. ال، ءبىزدىڭ ارقامىزدى كەڭگە سالاتىنداي ونداي كەپىلدىگىمىز جوق. سوندىقتان دا بىزگە ساقتىق شارالارىن مەيلىنشە ويلاستىرىپ، بەيبىتشىلىگىمىز بەن مولشىلىعىمىزدى ءوزىمىز قامتاماسسىز ەتۋگە بارىنشا تىرىسۋىمىز قاجەت. ويتكەنى، ءبىزدىڭ استى -ءۇستى قازىناعا تۇنعان ۇلان -عايىر جەرىمىز بەن شاشىراي قونعان قىرىق قۇراۋ بەس ءتۇيىر جۇرتىمىز بار. جانە دە وسىنىڭ ءبارىن باعامداپ، اڭىسىن اڭدىپ، ىشتەن تىنىپ وتىرعان سىرت كوزدەرىمىز دە جەتەرلىك. وسىنداي جاعدايدا اللا تاعالانىڭ كەڭشىلىك ەتىپ قوندىرعان باق قۇسىن باعالاي الماي ابايسىزدا ۇشىرىپ الساق ، وندا ونىڭ ەندى قايتىپ قولىمىزعا قونۋى ەكىتالاي. ەندەشە، كەڭ پىشىلگەن جەرىمىزدە كەڭ پەيىلمەن كەڭ تىنىستاپ جۇرگەن بىزگە كەڭ تولعامدى حانافي مازحابى اللا تاعالانىڭ بىزگە ءناسىپ ەتكەن نىعمەتى ەكەنىن نەگە مويىنداماسقا؟

«ەلۋ جىلدا ەل جاڭا» - دەيدى حالقىمىز. ءبىز بولساق جەتپىس جىل دىنسىزدىكتىڭ ەزگىسىندە بولىپ مۇسىلماندىعىمىزدان دا ايىرىلىپ قالا جازدادىق. ەندى مىنە، حاق ءدىنىمىزدى قايتا تانىپ، يمانىمىزدى قايتا تازارتىپ جاتقان كەزىمىزدە مازحاب ىسىندە دە بەلگىلى ءبىر كەمشىلىكتەر مەن تۇسىنبەستىكتەردىڭ ورىن الىپ جاتۋى زاڭدى. «كوش جۇرە كەلە تۇزەلەدى» - دەگەندەي ولقى تۇستارىمىزدى ءوز ۋاقىتىمەن قولعا الىپ، ءبارىن دە رەت -رەتىمەن جونگە كەلتىرەتىن بولامىز. ەندەشە، الاڭسىز ءىلىم يگەرىپ، بايىپپەن تۇزەلۋگە مۇمكىندىك بەرىپ وتىرعان راببىمىز اللاعا شۇكىرلىك ەتەيىك تە، شەكتەن تىس اسىعىپ، ورىنسىز ورەپكىمەيىك.

وسىنداي تانىمدا دا ، قۇلشىلىقتا دا تولىق قاناعات الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جان - جاقتى جۇيەلەنگەن ءتول مازحابىمىز بولا تۇرا كەيبىر توپتار جوسپارلاپ جۇرگەندەي ءدىني توڭكەرىس جاساپ «ساۋ باسىمىزعا ساقينا تىلەۋدىڭ» ءبىز ءۇشىن ەشقانداي دا قاجەتى جوق. ونسىز دا قات- قابات قيىندىقتاردى شەشۋ جولىندا تەر توگىپ، ونسىز دا سان  الۋان جىكتەرگە ءبولىنىپ، اۋىزبىرشىلىكتى ساقتاۋ قاجەت بولىپ تۇرعان كەزدە ءدىن ماسەلەسىندەگى تەكە-تىرەس حالقىمىز ءۇشىن وتە اۋىر تيەتىن بولادى. سوندىقتان دا باسقا قانداي ماسەلەلەر جونىندە بولسا دا كەلىسە الماي جۇرگەن قازاقتىڭ ازاماتتارى وسى ءدىن ماسەلەسىندە اۋىزبىرشىلىك تانىتۋعا ءتيىستى.

وكىنىشكە وراي، وسىنداي وتپەلى كەزەڭدە ءوز حالقىن وزەككە تەۋىپ، ونى وزگەلەرگە قوسىلا تۇقىرتىپ جۇرگەن كەيبىر قانداستارىمىزدى دا كورىپ ءجۇرمىز. وزگە وزگەلىگىن ىستەدى دەلىك، ال، قايعىدا دا، قۋانىشتا دا ءوز حالقىمەن بىرگە بولۋعا ءتيىستى ءوز تۋعاندارىمىزعا نە «جورىق»؟ ارينە، «جاڭىلمايتىن جاق، سۇرىنبەيتىن تۇياق بولمايدى»  - دەگەندەي كىمگە بولسا دا جاڭىلىپ، جازا باسپاي ءجۇرۋ قيىن. تەك سونداي ەر - ازاماتتارىمىز ءوز قاتەلىكتەرىنىڭ قۇلى بولىپ ەل - جۇرتىن قۇرباندىققا شالىپ جىبەرمەسە بولعانى. مۇنداي پاراسات، اسىرەسە تەرەڭنەن ويلاپ جول باستاي الاتىن، توپ جيناپ قول باستاي الاتىن قاجىرلى ازاماتتارىمىزدىڭ بويلارىنان تابىلىپ جاتسا، وندا ءبىزدى قانداي داۋ، قانداي جاۋ الماق؟

«مىڭ ءولىپ مىڭ تىرىلگەن حالقىمىز» اللانىڭ قالاۋىمەن بۇل قيىندىقتى دا ارتقا تاستار. سول كەزدەردە وسىنداي ەلەڭ-الاڭ ۋاقىتتا ءوز حالقىمەن بىرگە بولعان ازاماتتارىمىزدىڭ ەڭسەلەرى بيىك، جۇزدەرى جارقىن بولارى حاق!

ادامنىڭ ءبىر قالىپتاسىپ، ابدەن بەكىپ، تامىرىن تەرەڭگە جىبەرىپ ۇلگەرگەن ءدىني كوزقاراسىن كەيىن قايتا وزگەرتۋ وڭايعا سوقپايدى. سوندىقتان دا ەلىمىزدە ءدىنىمىزدىڭ دامۋىن بەتىمەن جىبەرمەي، ونى مەملەكەت تاراپىنان ءجىتى قاداعالاپ، ونىڭ شەشىمىن كۇتكەن ماسەلەلەرىن كەشىكتىرمەي قولعا الىپ، وعان قاجەتتى باعىتتا بارىنشا قولداۋ جاساپ وتىرۋ قاجەت.

ءبىز زايىرلى، دەموكراتيالىق ەل رەتىندە دىندەرگە ەسىگىمىزدى ايقارا اشىپ، ولاردىڭ تارالۋىنا دا قولايلى جاعداي جاساپ جاتىرمىز. بۇل ءبىزدىڭ الەمدىك قاۋىمداستىقتان لايىقتى ورىن الۋىمىزعا مۇمكىندىك بەرەتىن قاجەتتى قادامداردىڭ ءبىرى ەكەنى داۋسىز. مۇنداي جاعدايدا ەلىمىزدەگى ءدىني بوستاندىقتى رەسمي مازحابتى وركەندەتۋمەن ۇشتاستىرىپ وتىرساق، بۇل ءبىز ءۇشىن «قاسقىردى دا توق قىلىپ، قويدى دا امان ساقتايتىن» وڭتايلى شەشىم بولار ەدى. ەگەر بار مۇمكىندىگىن تولىق اشىپ، جانە ناسيحاتتالۋىن دا دۇرىستاپ قولعا الساق ءبىزدىڭ مازحابىمىز باسەكەلەستىك تۇرعىسىنان العاندا ءوز ەسەسىن ەشكىمگە دە جىبەرە قويمايتىن زور الەۋەتكە يە.

ەگەر ءبىز يسلامنىڭ بەل الىپ كەتۋىنەن قاۋىپتەنىپ، سول سەبەپتى دە مازحابىمىزدى نىعايتۋعا نەمقۇرايلىلىق تانىتاتىن بولساق، ءتىپتى بەلگىلى ءبىر كەدەرگىلەر قويىپ ونىڭ دامۋىن تەجەۋگە دە تىرىساتىن بولساق، وندا مۇنىمىز زور اعاتتىق بولار ەدى. ويتكەنى، حالقىمىزدىڭ دىنگە دەگەن رۋحاني سۇرانىسى ايتارلىقتاي جوعارى. سوندىقتان دا ولار ءبىز قالاساق تا، قالاماساق تا وزدەرىنە جول تاۋىپ ءوز سۇرانىستارىن قاناعاتتاندىرۋعا ۇمتىلۋدا. جانە ولارعا وسى باعىتتا ءوز جاردەمىن ۇسىنۋشىلار دا جەتەرلىك. سول سەبەپتى دە ءبىز قازىرگى كەزەڭدە شەشىمى قيىن زور ماسەلەگە اينالىپ بارا جاتقان جىكشىلدىك ماسەلەسىمەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىرمىز.

ءوزىمىز دىنگە كوپ ءمان بەرمەسەك، وزگەلەر دە سولاي دەپ ويلاپ بەيقامدىققا سالىنۋ ءبىز ءۇشىن ۇلكەن اڭعىرتتىق بولىپ تابىلادى. شىندىعىنا كەلگەندە ءوزىمىز يگەرۋگە اسىقپاي جۇرگەن رۋحاني كەڭىستىگىمىزدى وزگەلەر باسىپ قالۋعا تىرىسىپ، جانتالاسۋدا. ولار بار مۇمكىندىكتى مەيلىنشە پايدالانىپ، قارجىلارىن دا اياماي شاشىپ جاتىر. سوندىقتان دا ولار ءوز ىستەرىنىڭ ناتيجەسىن  كورۋدە. مۇنداي جاعدايدا ءوز ەلىمىزدە، ءتول مازحابىمىزدى وركەندەتۋگە تىرىسىپ، ەل يگىلىگى ءۇشىن ءىس جاساپ جاتقان ءدىني باسقارمامىز بەن ءدىني ۇيىمدارىمىزعا مەملەكەت تاراپىنان تيىسىنشە قارجى ءبولىنىپ تۇرعانى دۇرىس بولار ەدى. مۇنسىز ءدىن ءىلىمىن تەرەڭ زەرىتتەپ، ىزدەنىستەردى قاجەتتى باعىتتاردا ورىستەتۋ، جانە سول نەگىزدە ناسيحات ءىسىن جولعا قويىپ، حالىقتىڭ ءدىني ساۋاتىن كوتەرۋ قيىنعا سوعادى. وسىنداي قولدىڭ قىسقالىعىنىڭ  سالدارىنان دا مازحابىمىزدى تانۋ، جانە ونى ناسيحاتتاۋ كەمشىن بولىپ، قالتالارى قالىڭ وزگەلەر الدىمىزدى وراپ كەتۋدە.

ەگەر ءبىز وسى ءدىن ماسەلەسىندە ۇتىلاتىن بولساق، وندا مول قارجى سالىپ جاتقان باسقا سالالارىمىزدىڭ يگىلىكتەرىن كورە الماي قالۋىمىز دا ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان دا بىزگە وسى كەزدەن باستاپ دىنىمىزگە كوبىرەك كوڭىل ءبولىپ، وعان دۇرىس باعىت بەرىپ، ونى ءبىر ارناعا سالىپ جىبەرۋىمىز قاجەت. سوندا ءبىز وسى كۇشتىڭ ارىنىمەن العا قارىشتاي باسىپ، ەشكىمگە دە دەس بەرمەي كەتەتىن بولامىز. ويتكەنى، ءدىنى بەرىك ەلدىڭ ءىسى دە بەرەكەلى، قاۋىپسىزدىگى دە مىعىم بولاتىنى ءسوزسىز!