دۇنيە جاراتىلعاننان باستاپ  حالىقتار مەن بارلىق تىرشىلىك يەلەرىنىڭ ءوز مىندەتتەرى بار. ءار ۇلتتىڭ جەر بەتىندە  ءوز "پايى" مەن مىندەتى  بار. ءار حالىققا بىراق تاڭىردەن ادامزاتتىق ميسسيا كەلە بەرمەگەن. ونىڭ ءوز كارمالىق زاڭدىلىعى بار. ميسسيا ول ءتاڭىر  رۋحىمەن شابىتتانۋ.وسى ارقىلى جاڭا مىندەتتەر بەلگىلەنىپ مىندەتتەلەدى.

ءار حالىقتىڭ ءتاڭىر الدىندا ءوز پايى مەن مىندەتى بار. پاي-قامداۋشى- پىرلەرى (پايعامبار) سونى رەتتەپ وتىرعان. ەلشى، راسۋل دەگەن ۇعىم سەميت حالىقتارىنان كەلگەن ۇعىم. تۇرىك حالىقتارىندا ول ء"پىر", ياعني پاي قامداۋشى ءپىر رەتىندە سانالعان. قازاق حالقىنىڭ پايىنا فلوراسى بۇزىلماعان ۇلان بايتاق جەر مەن زەرتتەلمەگەن ۇلتتىق رۋحاني بايلىعى كىرەدى.

ەۆوليۋتسيالىق ۇلت. قازاق جەرىنىڭ مادەنيەتىن باسقا جاقتان كەلگەن ادامدار جاساماعان. قازىرگى قازاقستان جەرىن ادام بالاسىنىڭ مەكەن ەتۋى تاس داۋىرىنەن باستالادى. ياعني، ءبىر ميلليون جىل بۇرىن مۇندا ادامدار ءومىر سۇرگەن. سودان باستاپ بۇگىنگە دەيىن ۇلى دالادا ادامداردىڭ – ەڭبەگى، تىرشىلىگى، ءومىرى ۇزىلمەگەن.

ءنا­تي­جەسىندە، قازاق حالقى ەشكىمگە ۇق­سا­مايتىن جەكە-دارا، قۇداي اي­رىقشا بولەك ەتىپ جاراتقان ءوزىن­دىك مورفوفيزيولوگيالىق انىق­تامالارى مەن انترو­پو­لو­گيالىق مارتەبەسى بار ەتنوس ەكە­نى دالەلدەندى. عىلىمي  زەرتتەۋلەردىڭ ار­قا­سىندا قازاقتىڭ بيولوگيالىق، انت­رو­پولوگيالىق تاريحى جاڭادان جا­زىلىپ، ەشكىمگە ۇقسامايتىن جەكە-دارا ەتنوس رەتىندە وسىدان 40 عاسىر بۇرىن پايدا بولعاندىعى تولىق دالەلدەندى.

تاريحشى-ارحەولوگ، ورتالىق ازيا زەرتتەۋشى تاريحشى-عالىمدار  اقش-تىڭ اۋە كەڭىستىگى جانە عارىشتىق كەڭىستى زەرتتەۋ ۇلتتىق اگەنتتىگىنىڭ عارىشتان تۇسىرگەن سۋرەتتەرىنە سىلتەمە جاساي وتىرىپ، «قازاق جەرىندەگى وركەنيەتتىڭ تاريحى 8 مىڭ جىلدى قۇرايدى» دەپ مالىمدەدى.

NASA-نىڭ (National Aeronautics and Space Administration) تۇسىرگەن سۋرەتتەرى، قازاق دالاسىنداعى كولەمى جاعىنان ەڭ ۇلكەن، ادام قولىمەن جاسالعان بەلگىلەردى انىقتادى. ياعني ءبىز بىلەتىن ناكاس سىزىقتارى سياقتى ادەتتە جاي كوزگە كورىنبەيتىن، بىراق اسپاننان تومەنگە قاراي نەمەسە سپۋتنيك كارتاسىنان قاراعاندا، كونە داۋىردەگى ادامداردان جەر شارىندا قالدىرعان تۇسىنىكسىز جۇمباق كۇيىندە قالعان بەلگىلەر.سوندا، وسى بەدەر-بەلگىلەر اتلانتتاردان بۇرىنعى كونە مۋ وركەنيەتىنىڭ جالعاستىعى دەسەك  "قازاق حالقىنىڭ قىرىق عاسىرلىق تاريحى بار" . 5-7 مىڭ جىل بۇرىن قازىرگى قا­زاقستان جەرىن مەكەندەگەن اتالارىمىز كونە ەۆروپويد تيپتەس بولعان. ول قازىرگى ورىستار نەمەسە باسقا دا سلاۆيان تەكتەستەر ەمەس. گەنەتيكا عىلىمى ورىستىڭ ماسكۋەگە دەينگى قان قۇرامى تۇركىلىك ەكەن، ەشقەنداي سلاۆيانعا قاتىسى جوق ەكەنىن دالەلدەگەن. ورىس تۇبىندە ءوز تاريحىن قايتا جازادى. جالعان تاريح كوپ ۇلتتاردى اداستىردى. ەندى گەنەتيكا بويىنشا ءبارى قايتا جازىلادى.

ءتاڭىر جانە قازاق ۇلتى. ءدۇني جاراتىلعاندا العاشقى ءتىل ول تۇرىك ءتىلى بولعان. ەجەلگى ەگيپەت پەن شۋمەر مادەنيەتىن سولتۇستىكتەن كەلگەن ادامدار جاساعان. ناقتى بىراق بەلگىسىز. ولاردىڭ تىلدەرى گەنالوگياسىندا تۇركيزمدەر اسا باي. ولاردىڭ قۇدايلارىنىڭ اتى ەگيپەتتە - قۇر بولسا، شۋمەردە - تەڭ قۇر (دينگير), ال تۇرىك حالىقتارىندا - ءتاڭىر.  ياعني ءبارىن تەڭ جاراتۋشى دەگەن ماعىنا. الەم بويىنشا ءتاڭىر اتاۋىنا بايلانىستى جەر اتتارى  دۇنيە جۇزىنە اسا كەڭ  تارالعان. ۇلى بابامىز قورقىت اتا شىنىندا "قۇر قۇت" اتا. ياعني تاڭىرقۇتى دەگەن ءسوز. ءحۇىىى عاسىردا قۇرىعان ەگيپەتتىڭ كونە ءتىلىن چۋۆاشتىڭ ءتىلى، ول تۇرىك حالىقتارىنا جاتپايدى دەپ ەۋروتسەنتريستەر قاسارىسسا دا ەگيپەت ءتىلى تۇرىك ءتىلى بولىپ قالا بەرەدى. ادامزات مادەنيەتىنە باستاۋ بەرگەن ەجەلگى ەگيپەت پەن شۋمەردەگى وزدەرىن كۇن بالالارىمىز دەپ ەسەپتەگەن تۇرىكتەر ۇلى مادەنيەتتەر جاسادى. كەيىنگى تولقىن كريت -ميكەن مادەنيەتىنە اۋىسقان. يليادا پوەماسىن جاسعان گومەردىڭ تەگى تۇرىك ەكەنى، ونىڭ جازعان جىرلارى كونە تۇرىك تىلىندە ەكەنى عىلىمدا انىقتالعان شىندىق. كەيىنگى كوشىرمە ول گرەك تىلىندە جازىلعان. گرەكتەر باسىپ العاننان كەيىن حاتتالعان.

ەۆوليۋتسيالىق ءوسۋ. قازاقتار ۇلت رەتىندە ۇزاق ەۆوليۋتسيانى باستان كەشتى. وسى دامۋداعى ميىنىڭ ۇلكەندىگىمەن  تىلدىك ارتىقشىلىعىن جانە قوس.

دامۋ بويىنشا  قازاقتاردىڭ  ميىنىڭ كولەمى 20 گرام باسقا ۇلتتاردان ۇلكەن.  ع، ءو، ءۇ، ڭ، ءى، ءا، ۇ دەگەن باسقا ۇلتتار ايتا المايتىن دىبىستالۋى ارتىق مەڭگەرگەن. بۇل ەۆوليۋتسيانىڭ جەتكەن شىڭى. باسقا ۇلتتار قىزعاناتىنداي قۇبىلىس. بۇل دىبىستار ۇلتتىق برەندتىك دىبىستار. بۇل دىبىستارعا  ەسكەرتكىش قويۋ كەرەك.  قازاق ءتىلىن يۋنەسكو بويىنشا قورعاۋ كەرەك.

ۇلتتىق ءالىپبي. لاتىن ارىپىنە كوشكەندە ۇلتتىق الىپبيگە ا.بايتۇرسىنوۆ ءپرينتسيپىن باسشىلىققا الۋ قاجەت. قالاي ەستىلدى سولاي جازىلۋى كەرەك. ع، ءو، ءۇ، ڭ، ءى، ءا، ۇ وسى ارىپتەردى قوس ارىپپەن بەلگىلەمەي  جەكە تاڭبا كەرەك. 28 ارىپپەن ەملە جازۋدى رەتتەۋ  كەرەك.

جەتى اتا سالتى. جەتى اتادان قىز الىسىپ، قىز بەرىسپەۋ  ول حالىقتىڭ گەندىك قو­رىن ۇنەمى تازا ۇستاۋ ءپرينتسيپى. بۇل گەنەتيكالىق جاڭالىق اۆەستا،ريگۆەدا، ءىنجىل، قۇران، بۋددا، كريشنا، كونفۋتسي  مەن لامالار ىلىمىندە  دە جوق. الەمنىڭ بىردە ءبىر ءدىني كىتابىندا جوق بۇل ءىلىم قازاق رۋحانياتىنىڭ جوعارى ەكەنىن كورسەتەدى. وسىنىڭ ارقا­سىن­دا قازاق اينالاسىندا ءومىر ءسۇ­رىپ جاتقان توپتاردىڭ بىردە-بىرەۋىنە قوسىلمايتىن دارالىعىن ساقتاپ كەلگەن.

بۇگىنگى كىرمە تاي­پالاردىڭ ۇلەسى قازىرگى قازاقتىڭ بويىندا 15 پايىزعا ءتان ەكەن.  –  ال قالعان 85 پايىزى شە؟ – قالعان 85 پايىز قولا ءداۋ­ىرىن­دە قازاق جەرىن مەكەن ەتكەن تاي­پا­لاردىڭ ۇلەسى بولىپ تابىلادى.

رەسەي مەن قىتاي  ۇلتتار مەن ۇلىستاردان تۇرادى. ۇلىس ول اۆتونوميا دەگەن ءسوز. قازاق جەرىندە مەملەكەتتى جاساۋشى ءبىر-اق ۇلت بار،  ول قازاق جانە  131 دياسپورا بار. ەشقانداي ۇلىس جوق.

شەجىرەمەن تاريح جازىلمايدى. رۋ-ءجۇز دەگەنىمىز – كوشپەلىلەردىڭ شا­رۋا­شىلىق-تۇرمىستىق ءبولىنىسى مەن جاۋ­ىنگەرلىك-اسكەري وداعى عانا. ادام­نىڭ گەنەتيكالىق كودىنىڭ قۇ­پياسى مەن سترەسكوپيالىق تاريح تۇرعىسىنان  قاراعاندا تۇككە تۇر­مايدى. قازاقتىڭ قانىندا ولكەلىك نەمەسە رۋ-جۇزدىك ەشقانداي ايىرماشىلىق جوق. ءناتي­جە­سىندە، بارلىق قازاق ءبىر تەكتەن، ءبىر ساپتان تاراعان ءتۇپ اتاسى ءبىر حا­لىق ەكەنى دالەلدەنگەن.

اندرونوۆ مادەنيەتىنىڭ ادامدارى دا، ساق سكيف تايپالارى دا گەنەتيكالىق زەرتتەۋلەر بويىنشا تۇركى حالىقتارىنىڭ تىكەلەي اتا بابالارى.

قازاق حالقى اقىن حالىق، قۇدايعا جاقىن حالىق. ەڭ العاش گومەر مەن گەسيود ايتىسقان ايتىس ونەرىنىڭ مۇراگەرى.پوەزيا رۋحاني شابىتتانۋدىڭ جوعارى ۇلگىسى.بارلىق زاماندا پايعامبارمىن دەگەندەر ولەڭ ارقىلى سوزدەرىن جەتكىزگىسى كەلگەن.  ونىمەن تاڭىرگە ارنالعان جىرلار جازىلعان. قارا قىلدى قاق جارىپ ادىلدىكتىڭ ءسوزىن ايتاتىن اقىندار ناعىز اقىن سانالعان. ايتىس ونەرى يۋنەسكو دا زەرتتەلۋگە لايىق ونەر.تاۋەلسىزدىك العالى اقىندار كوبەيدى. جاعىمپاز پوەزياعا كوشكەندەردىڭ ورنىنان جاس ءورشىل، ومىردەن ونەردەن ەنشىسىن الماعان تەگەۋرىندى پوززيا كەلدى. وتە قۋانىشتى جاعداي.

قازاق مادەنيەتى وزگەشە ورەن، تەرەڭ فيلولسوفيا، ونەگەلى ءداستۇرى بار سىرلى ءدۇيىم دۇنيە. قازاق الەمىنىڭ ءتىلى مەن مادەنيەتىندە دۇنيە جارالعاندا ادام بالاسىنىڭ اقىل پاراساتىنىڭ قاينار باستاۋى ساقتالعان.

تاريحتىڭ قايتۋ تەورياسى. تۇرىك تايپالارى ادامزات وركەنيەتىندە بەلسەندى اتالىق رول اتقارعان.تاريحتى قاراپ وتىرساڭ تەك قازاق دالاسىنان ۇلى كوشتەر جىلجىعان. ۋگرو فيندەر سولتۇستىك ەۋروپاعا، گەرماندار ورتالىق ەۋروپاعا، ساكستار انگلياعا، يندياعا، يرانعا، شىعىسقا قاراي التايدان قىتايعا، كورەياعا قاراي جىلجىعان.عۇندار زامانىندا اتتيلانىڭ باسشىلىعىمەن ەۋروپانى تولىق قامتىدى. جىلجۋ شىڭعىس قاعان زامانىندا دا قىپشاقتار حۋنگارياعا، وعىزدار تۇركياعا قونىس اۋداردى. شىڭعىس يمپەرياسى ەۋرازيانى تولىق قامتىدى.  بارلىق ۇلى كوشتەر باسىپ العان  جەرىندە مەملەكەت جاساۋدى ۇيرەتتى. سوڭعى كوش كەڭەس زامانىنداعى كومۋنيستىك گەنوتسيدتەن ىعىسىپ قىتاي، موڭعوليا، تۇركيا، يران، اۋعانستانعا قاراي كوشتى. بۇل سوڭعى جىلجۋ. انالىق مادەنيەتتەر ءوسىپ وركەندەپ، حالىقتار بولىپ كوبەيىپ قازىرگى كۇندە قايتا كىندىك وشاققا قازاق جەرىنە جىلجۋدا.كەلگەندە ءجاي كەلىپ جاتقان جوق ۇلتتىق ساناعا، مادەنيەتكە، داستۇرگە قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇر.

ال قازاق ءوز جەرىنىڭ وزىندە  وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە قاراي كوشۋدە. رەسەيگە ورتا ازيا مەن قاپقازدىقتار جىلجۋدا. تاريح قايتا ورنىنا قويىپ جاتىر.ەۋرازيا كەڭىستىگى و باستان ءتاڭىر ەنەرگەتيكاسىمەن قورشالعان. باسقا ۇستانىمدار ءبارىبىر دامىمايدى. شاشىراپ كەتەدى.

رۋحاني بايلىعى.شارباقتى اربا دوڭگەلەگى 2000 جىل.ب،ز دەين ورتا ازيادا جاسالىپ 1600 جىل،ب،ز دەيىن ەگيپەتكە تاراعان. الەمدى ءبىرىنشى بولىپ جىلقى ۇيرەتىپ، اۋىزدىق ۇزەڭگى جاساپ، اتقا وتىرۋ ءۇشىن شالبار تىگىپ  العا جىلجىپ وركەنيەتتى قوزعالىسقا ءتۇسىردى.قىل اسپاب ويلاپ تاۋىپ، قىران قۇستاردى قولعا ۇيرەتكەن.بەلگى بولاتىن، رۋ تاڭبا بولاتىن، ءارىپ بولاتىن، بىرىكتىرگەندە ءرامىز بولاتىن عاجايىپ گولوگراممالىق ءرامىز ءپىشىندى ويلاپ تاپقان.ون ەكى جىلدىق كۇنتىزبە جاساپ، الەمدە زەرتتەلمەگەن سەمانتيكالىق ونەر جاسادىق.

وركەنيەت پەن مادەنيەت.

ەگيپەت، شۋمەر، كريت ميكەن، ەۋروپا، قىتاي، ينديا، اراب حالىقتارى مادەنيەتتەرىن جاساپ وركەنيەتكە ءوتىپ كەتتى.ولاردا مادەنيەت جاسايتىن ميسسيا جوق. وركەنيەت ول تەحنوگەندىك جەتىستىك. وندا رۋحانيات ولشەنبەيدى.

تۇران وركەنيەتى فەنومەن –فەنيكس. ساق مادەنيەتى ءبىرتۇتاس تۇران مادەنيەتىنىڭ سوڭى شىرقاۋ شىڭى. ونىڭ جالعاسى ءبولىنۋى تۇركى حالىقتارىنىڭ مادەنيەتى.  ەۆوليۋتسيا بويىنشا ءوز جەرىندە كلاسسيكالىق قازاق مادەنيەتىن جاساعان حالىقپىز.ونىڭ جوعارى شىڭى قازاق ويۋ ورنەگى. الەمدىك كوركەمدىك سانادا قازاق ويۋىنا جەتەتىن ونەر تۋماعان.

ەندى جاڭا دارەجەدەگى قازاق مادەنيەتى جاسالادى. وسى ارقىلى جاڭا تۇراندىق مادەنيەت جاسالادى. تۇركى حالىقىنىڭ قارا شاڭىراق يەسى رەتىندە ايتىس ونەرىن ۇستاپ تۇرعان قازاق حالقى نەگىزىن  جاسايدى. استانا سول جاڭا مادەنيەتتىڭ باس قالاسى. بىزبەن تەك ميسسياعا تالاساتىن تاتارلار مەن ونىڭ استاناسى قازان قالاسى جانە بۋريات ەلى. بۋريات ەلى ءوز تاريحىن قاتتى جاڭعىرتۋدا. بىراق ولارعا ميسسيا بەرىلمەگەن. بىزدەن كەيىن جاڭا مادەنيەت جاساۋعا تاتار مەن ءسىبىر تۇركىلەرىنىڭ مۇمكىندىگى بار.ودان باسقا ميسسيا بەرىلمەگەن بىراق ەكونوميكالىق جانە ساياسي پوتەنتسيالى جوعارى ەلدەر تۇركيا مەن ءازىربايجان. ەگەر ولار ويدى دۇرىس تۇسىنسە جاساۋى مۇمكىن.

ءتىل، ءداستۇر جانە ءدىن

قازاقتاردا دىننەن،  تىل مەن ءداستۇر جوعارى تۇرادى. تاريحتا ورتا ازيادا كوپتەگەن حريستيان، يسلام، بۋددا، مانيحەيلىك،حرستيان موناحتار قاپتاپ جۇرگەنى، حرامدار سالعانى بەلگىلى. قازاقتار ولاردىڭ سەنىمدەر اياققا تاپتاماي ءوز تاڭىرلىك فيلوسوفياسىمەن ءومىر سۇرگەن. تاڭىرلىك فيلوسوفيانىڭ باستى ءپرينتسپى " ادام بولۋ". قانداي سەنىمگە كىرسەڭدە ادام بولۋ.

الەمدە جەرى جوق، مەملەكەتى جوق تسگان دەگەن ۇلت بار. ولار قاي جەردە ءومىر سۇرسە سول جەردىڭ ءدىنىن ۇستايدى. قۇدايدىڭ ءبىر ەكەنىن بىلەدى. بىراق تىلىمەن ءداستۇرىن جوعالتپايدى.ولار ءۇشىن ءتىل مەن ءداستۇر دىننەن جوعارى. قازاقتاردا دا سولاي ۇستاعان.يسلامنىڭ ءوزىن قازاقي يسلام ەتىپ جاساعان. قازاق ەتيكاسىنا يسلامدى ءسىڭىرىپ جىبەرگەن. بۇل بۇگىندە ءداستۇرلى يسلام دەپ ايتىپ جۇرگەنىمىز وسى قازاقي يسلام.

تاريح جانە ءدىن. شىن تاريحتان دىندەر تاريحى جەڭىلىپ قالادى. مىسالى ءىنجىل ەگيپەتتىڭ قۇدايعا ارنالعان جىرلارىنىڭ كوشىرمەسى. ول ساياسي يدەلوگيالىق كىتاپقا اينالعان. الەمدىك دىندەردىڭ ميسسياسى بىتكەن. دىننەن ميفولوگيانى الىپ تاستاپ  تاريحي اقيقاتتى قاتار قويساڭ تۇك قالمايدى. ول حالىقتاردى بولۋمەن كەلەدى جانە اپيىنعا اينالىپ كەتكەن. ءححى عاسىردا ادامزات قۇل يەلەنۋشىلىك جاڭا قۇرىلىسقا كوشىپ تومەن ساناداعى ادامداردىڭ اقىل ويىن اينالدىرىپ اداستىراتىن قۇرال رەتىندە قولدانىپ كەلەدى.

جاڭا ءومىر ءسۇرۋ فيلوسوفياسى كەرەك. ونى ەش قۇدايدىڭ ەلشىسى ەمەس، اقىلدىڭ ءتۇپ تەگىن تۇسىنگەن ادامدار وزدەرى جاسايدى.

الەم تۋرالى ويلانۋ ءۇشىن ءوز حالقىندى ويلاۋ كەرەك. الەم شاعىن حالىقتاردان قۇرالادى. ءبىز «جەرۇيىق-قازاقستاندى» قورعاۋىمىز كەرەك.

قاۋىپ:

قازاق تراگەدياسى ساتقىندىق، قۇلدىق پسيحولوگيا، تايپالىق پسيحولوگيا  مەن كوررۋپتسيادان تۇرادى. ساتقىندىقتىڭ كۇشەيگەن تۇسى رەسەي پاتشالىعىنىڭ بوداندىعىنىڭ كۇشەيگەن تۇسىندا باستالعان. ۆ.لەنين ايتقانداي «ءوز ءتىلىن بىلمەيتىن ساتقىن، ورىستىڭ جاعىمپازىنان دا وتكەن بولادى» دەگەن. بۇل ساتقىندار شوقىنىپ، پاتشالىق ورىس كازاكتارى بولىپ، كومۋنيست بولىپ نكۆدمەن بىرىگىپ  قازاقتى اياماي قىردى گەنوتسيد جاسالعاندا تۇبىندە وسى ساتقىندىق جاتىر.

قۇلدىق پسيحولوگيا ءالى ەل تاۋەلسىزدىگىن سىيلاماي كەلەدى. جاڭا اتاۋلاردى قابىلدامايدى. قازاقشا سويلەۋگە زاۋقى جوق. ورىسشىل يدەولوگيانى ءپىر تۇتادى. الدەبىر قوجايىن، باسيەسىن  ىزدەپ، ىشىمىزدەن قوعامدى داعدارىسقا ءتۇسىرىپ كەلەدى. قوجايىن تاپقاندار قازاق رۋحانياتىنا، تۋالسىزدىگىمىزگە  شابۋل جاساپ وتىر.

تايپالىق  پسيحولوگيا دەندەگەن قازاقتار رۋلىق سانادان ارىلماۋدا.  سانا سەزىمنىڭ وسىنداي كەمشىلىگىن  جەتىلدىرمەۋدى ورىستار قاتتى قولدانىپ پايدالانىپ كەلەدى. ءالى كۇنگە مەملەكەتتىك، ۇلتتىق سانا سەزىمدى كوتەرمەۋدىڭ ۇلكەن دەرتى بولىپ قالىپتاستى.ولار سول رەسەي پاتشاسىنىڭ زاماندا قالاي تايپا بولسا ءالى سول تايپالىق سانادا قالعان. كورۋپتسيونەر مەن ىشكى جاۋلار(سالافيزم اعىمىن ۇستانعاندار) باق بەتتەرىندە ۇنەمى وسى تايپالىق سانا سەزىم اۋرۋىن قوزدىرىپ وتىرۋدى ادەتكە اينالدىرعان.ۇلتتىق بىرتۇتاستىعىمىزدى ىدىراتىپ مەملەكەتتى قۇرتۋدىڭ ۇلكەن ىندەتى وسى.

ۇرى دا وتان بولمايدى. جەمقورلىق (كوررۋپتسيا) مەملەكەتتىك دارەجەگە كوتەرىلدى. كەڭەستەر وداعىن قۇلاتقان كوررۋپتسيا، قازاقستاندى دا جوق قىلۋى، ونى بولشەكتەپ، ساۋدا ساتتىققا سالىپ جىبەرۋى مۇمكىن.

قازىر ۇلتتىق يمۋنيتەتتتە، مەملەكەتتىك يمۋنيتەت تە جوق.

تاڭىرگە سەنگەن اتتيلانى قۇرتۋ ءۇشىن ريمدىكتەر نەبىر سۇمدىقتار ويلاستىرعانى بەلگىلى. اتتيلانىڭ سوندا ايتقانى  «ريمدىكتەر ماعان نە تىلەسە وزدەرىنە سول كەلسىن» دەپ قارسى جازا قولدانعان. ءبىز جەمقورلىق پەن پاراقورلىققا  قارسى كۇش قولدانباساق، جاسىرىن ءجۇرىپ جاتقان ساياسي سوعىستىڭ قۇربانى بولامىز.

استىرتىن  ساياسي، ەكولوگيالىق پەن بيولوگيالىق سوعىس ەلىمىزدى قۇرتۋى مۇمكىن. قازاق قازاقتى عانا تورگە شىعارۋ كەرەك. باسقالارعا دەگەن قوناقجايلىق ول داڭعويلىق. ەجەلگى تۇركى زامانىندا شەت ەلدىك ەلشىلەردى وتتان وتكىزىپ الاستاپ بارىپ قابىلداعان.

جاڭا مادەنيەت. جاڭا عاسىر التاي تاۋىنىڭ ماڭايىندا تۇرعان مەملەكەتتەردە وركەندەۋ بولادى.ول بارلىق ەزوتەريكالىق ىلىمدەردە جازىلعان.

1960 جىلداردان باستاپ قازاق ونەرىنىڭ التىن عاسىرى باستالدى. تاۋلسىزدىك العالى پوەزيا مەن كوركەمونەر العا شىقتى. بۇگىنگى ايتىس پەن جازبا پوەزيا ۇلتتىق دەڭگەيدەن جوعارى الەمدىك دەڭگەيدەگى جەتىستىگىمىز. ءالى كوتەرىلمەگەن

ەكىنشى توپتى  پروزا، مۋزىكا، ديزاين باستى. سوڭعى ءۇشىنشى توپتى ساۋلەت، كينو، دراماتۋرگياعا ورىن ءتيدى. قازاق ساۋلەت ونەرى تومەن دارەجەدە قالىپ قالدى. ول العا شىعۋ كەرەك. قازىرگى مادەنيەتىمىزدى ونىڭ ىشىندە الەمدىك دەڭگەيدە باعالاۋعا بولاتىن پوەزيا مەن كوركەمونەردى تالقىلاۋىمىز كەرەك. قازاق مادەنيەتى ءوز تەورياسىن نەگىزدەگەن سوڭ قازاق حالقى ارقىلى جاڭا تۇران مادەنيەتىنە بىرىگەمىز. تۇركولوگيا ەجەلگى ەگيپەت، شۋمەر، كريت ميكەن مادەنيەتى مەن كونە مۋ وركەنيەتىن زەرتتەۋگە بەت بۇرۋ كەرەك.

قازاقتىڭ وي ساناسى قازىر تەبىرەنىس ۇستىندە. جاڭعىرۋ زامانىندا قازاق وي ساناسى جاراتۋشى الدىنداعى ميسسيامىزدى تەرەڭ سەزىنىپ، ءتاڭىر رۋحىمەن نۇرلانۋى ءتيىس.

جاناربەك بەرىستەن، پروفەسسور، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى

Abai.kz