«تۇركىستان، ونداعى ازىرەت سۇلتان كەسەنەسى  قازاق تاريحىنىڭ

 ەڭ قاسيەتتى جەرىنەن سانالادى. بۇل — ءبىزدىڭ ەڭ جاندى جەرىمىز.

سوعان قاراماستان، بىلەتىنى بار، بىلمەيتىنى بار — تالاي

ادام ارالاسىپ، قاسيەتتى تۇركىستاننىڭ تاعدىرىن

دۇرىس شەشە الماي كەلەدى. قالاي دەگەندە دە ءبىز بۇل كۇردەلى ماسەلەگە

اسا ساقتىقپەن قاراۋىمىز كەرەك».

وزبەكالى جانىبەكوۆ 

وزبەكالى جانىبەكوۆ بيلىك باسىندا جۇرسە دە ەلىمىزدەگى تاريحي-مادەني مۇرالاردى تۇگەندەۋ، زەرتتەۋ، قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىسىنا بەيجاي قاراماعاندىعى امبەگە ايان. سانالى عۇمىرىن قازاقتىڭ جوعىن تۇگەندەۋمەن وتكىزدى. ايرىقشا كۇمبەزى كوكپەن تالاسقان قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىنىڭ بولاشاعىنا قاتتى الاڭداعانى دا بەلگىلى. الىپ كەشەندى قايتا جوندەۋدەن وتكىزىپ، مۇراجاي جاساقتاۋى دا ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن شارۋا ەدى.

قابىرجاپقىشتىڭ تۇپنۇسقاسى

قورىق-مۇراجايدىڭ قولدى بولعان تاريحي جادىگەرلەرىن قايتا توپتاستىرۋى دا اسا قارىمدىلىق تانىتقان وزەكەڭ ەڭبەگى اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي. سونىڭ ءبىرى قوجا احمەت ياساۋي قۇلپىتاسى ۇستىنە جابىلعان  ءحىV عاسىردان جەتكەن قابىرجاپقىش ءاسمم كپ №64 (كونە ينۆ. №تك 655 قر ومم)  قازاقستان رەسپۋبليكاسى ورتالىق مۇراجاي قورىنان قورىق-مۇراجاي قورىنا قايتارۋعا قوسقان وزەكەڭنىڭ ۇلەسىن ءبىرىمىز بىلسەك ءبىرىمىز بىلە بەرمەيمىز.

1978 جىلدىڭ 18 تامىزىنداعى №3 اكتىسى بويىنشا قورىق-مۇراجاي قورىنا قابىلدانىپ كك №64 تىركەۋ نومەرىن العان. اكت بويىنشا قابىرجاپقىش قازاق سسر مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ 1978 جىلعى 5 ساۋىردەگى №106 بۇيرىعى بويىنشا قورىق-مۇراجاي قورىنا قايتارىلعان قۇجاتتار ءالى ساقتاۋلى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ورتالىق مۇراجاي ءحىV عاسىردان جەتكەن قابىرجاپقىشتى ورتالىق مۇراجاي قورىنا قاشان، كىم اكەلىپ تاپسىرعاندىقتارى تۋرالى مالىمەت بەرە الماعان. 2016 جىلى الماتى قالاسىنداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق كىتاپحانادا بولعان ساپارىمىزدا «سيرەك كەزدەسەتىن قولجازبالار» سەكتورىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ا. مۇقاباسى وگىز تەرىسىنەن جاسالعان الىپ قولجازبا قۇران كىتابىن كورسەتتى. كىتاپتى 1951-1952 جج. كەسەنەدەن الىپ كەلگەندىگى جونىندە ايتتى. بۇل ءبىز كوزىمىزبەن كورگەن عانا جادىگەرلەر. ءبىز بىلمەيتىن قانشا جادىگەرلەر قولدى بولعاندىعى ءبىر اللاعا عانا ايان.

1970-1975 جىلدارى وزبەكالى جانىبەكوۆ قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ مۇراسى مەن ىلىمىنە العاش بەتبۇرىس جاساعان تۇلعالاردىڭ ءبىرى.  كونە «ديۋاني حيكمەت» كىتابىنىڭ قولجازبا، باسپادان شىققان نۇسقالارىن مۇراجاي قورىنا جيناقتاۋدى تاپسىرىپ، ءوز باقىلاۋىنا العان بولاتىن. اۋىلدى جەرلەردى ارالاپ كوپتەگەن ءدىني، تاريحي كىتاپتاردى قورىق-مۇراجاي قورىنا توپتاستىرۋعا مۇرىندىق بولدى.

وزەكەڭدى العاش كورۋىم دەيدى بەلگىلى اقىن-سازگەر ءا.ماناپوۆ «بالا كەزىمدە اۋىلعا ۇزىن بويلى، سۇستى، بۇيرا شاشتى كىسى اكەم ماناپ كوكەنوۆپەن ۇيگە كەلدى. ماكە، ءوزىڭىز بىلەسىز قازىرگى تاڭدا تۇركىستانداعى قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىنىڭ جوعالعان دۇنيەلەرىن تۇگەندەپ ءجۇرمىز. مۇراجاي قۇرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. اۋىلدان كونە كىتاپتار جيناپ جۇرگەن جاعدايىمىز بار. وسى جاعىنا كومەك قولىن سوزساڭىز دەدى. اكەم وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن تاۋ بوكتەرىندەگى اۋىل ماڭىندا ءبىر قۇدىقتان كوپتەگەن ەسكى كىتاپتاردى كورگەندىگىن ايتتى. جاس بالاشا قۋانعان وزەكەڭ ماشيناعا ءمىنىپ سول جاقا تارتتى. اراعا ەداۋىر ۋاقىت سالىپ كەلدى. ەڭسەلەرى ءتۇسىپ كەتكەن. تاپپاپتى. وزەكەڭ بازىنالىققا باسىپ; «ماكە، ءوزىڭ ايتتىڭ، وزىڭنەن كور، ماعان ەندى، كونە كىتاپتار تاباسىڭ»-دەدى اڭگىمەنى توتەسىنەن قايىرىپ. ءسويتىپ اكەم اۋىلدان ءبىرشاما كونە كىتاپتاردى جيناپ بەرۋگە قولعابىس جاساعان بولاتىن»-دەيدى ەستەلىك ايتۋشى ءا.ماناپوۆ.

سونداي-اق 1980 جىلدار باسىندا كەسەنە ىشىندە ساقتالعان قۇلپىتاستاردى عالىم ءابساتتار قاجى دەربىسالىگە (ول كەزدە ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-ءنىڭ وقىتۋشىسى) وقىتىپ، العاش بولىپ عىلىمي اينالىمعا ەنگىزدى. ەسىم حان كەسەنەسى، شىلدەحانا ءدىني-عۇرىپتىق ورنى، قىلۋەت جەراستى مەشىتى، بەلگىسىز ساعانالار، قام كىرپىشتەن تۇرعىزىلعان قامال قورعاننىڭ شىعىس بولىگى قالپىنا كەلتىرىلۋىنە، رابيا سۇلتان بەگىم كۇمبەزىنىڭ قايتادان بوي كوتەرۋىنە  سەپتىگىن تيگىزدى. بۇل تۇرعىسىندا «...تاريحىمىزدىڭ، اسىرەسە ەسكەرتكىشتەرىمىزدىڭ ءبىلىمپازدارىنىڭ ءبىرى – وزبەكالى اعامىز ەدى» – دەيدى قوعام قايراتكەرى م.جولداسبەكوۆ.

كەسەنەگە جۇرگىزىلگەن قايتاجاڭعىرتۋ جۇمىستارىنىڭ كەيبىر تۇستارىنا كوڭىلى تولمادى. الماتىدا جۇمىس بولمەسىندە وتىرسا دا، تۇرسا دا كوڭىلى تۇركىستانداعى قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىندە جۇرگىزىلگەن جۇمىستارعا الاڭداۋشىلىق تانىتتى. وسى ويدى وزبەكالى جانىبەكوۆ ءوزىنىڭ «تاعدىر تاعىلىمى» ەڭبەگىندە ودان ءارى بىلاي ساباقتايدى:

«قولىمىزدى بايلاي بەرگەنى – زاتتىق-تەحنيكالىق رەسۋرستاردى بىلاي قويعاندا، «ازىرەت سۇلتان» قورىعى سياقتى اسا كۇردەلى ساۋلەت عيماراتىن قالپىنا كەلتىرەتىندەي وزىق تاجىريبەنىڭ جەتىسە بەرمەيتىنىندە، ماماندانعان شىلەڭگەرلەردىڭ ازدىعىندا، ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن ءبىرىن-ءبىرى الماستىرا بەرگەن شەبەرحانا باسشىلارىنىڭ تۇرلاۋسىزدىعىندا ەدى» - دەپ جازدى.

وسى ورايدا وزەكەڭە قاتىستى ءبىر قىزىقتى تاريحي دەرەكتى كەلتىرۋدى ءجون سانادىم. 1982 جىلدىڭ كۇزىندە «كازمۋزەيرەستاۆراتسيا» تۇركىستان ءبولىمى ماماندارى قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى كۇمبەزىنىڭ ۇشىنا قويىلعان «قۇببانى» الۋ تۋرالى قازاق سسر مادەنيەت مينيسترلىگىنە حات جازادى. ماقسات «قۇببانى» جاڭعىرتۋدان وتكىزىپ ورنىنا قايتا قويۋ بولاتىن. الدىمەن «قۇببا» ءسوزىنىڭ ماعىناسىنا توقتالا كەتسەك. قۇببا جايىندا عىلىمي ادەبيەتتەردە جازىلعان ماتەريالدار جوقتىڭ قاسى دەسەك تە بولادى. «قۇببا» ارابتىڭ ءسوزى كۇمبەز دەگەندى بىلدىرەدى. بۇل تۇجىرىمدى شىعىستانۋشى تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ا.ا.يۆانوۆ تا راستايتىندىعىن عالىم تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، م.قوجا ءوز ەڭبەگىندە كەلتىرگەن. قۇببا عىلىمي ادەبيەتتەردە كۇمبەزدىڭ ۇشتارىنا ورناتاتىن شوشاقتاردى ايتادى. ول كوبىنەسە ءدىني جانە ساۋلەتتىك قۇرىلىستارعا ءتان. ونى كەراميكادان، اعاشتان نەمەسە مەتالدان جاسايدى. قۇباننىڭ ءىشى قۋىس، تابان جاعى كەڭەيتىلگەن، جوعارى جاعى شار ۇستىنە ورناتىلعان كونۋس تارىزدەس. موينى مەن تابان بولىكتەرى بەلدەمشە-بۋىندارعا بولىنگەن. وتىرار اۋدانىنداعى مىڭشۇڭقىرعا جۇرگىزىلگەن ارحەولوگيالىق قازبادان ءتورت ءبۇتىن قۇببا جانە ونىڭ بولىكتەرى تابىلعان. كيەلى شاھاردى العاشقى بولىپ زەرتتەگەن عالىم ا.ك.كلارە قۇببالاردى مولا ىشىنەن دە كوپ كەزدەستىرگەندىگىن ءوز ەڭبەكتەرىندە جازىپ قالدىرعان.

ويىمىزدى ءارى قاراي ساباقتاساق قۇببانىڭ دورەكىلەۋ، سوڭعى ءبىر ەكى عاسىردا جاسالعان ۇلگىسىن سوزاقتاعى قارا بۋرا مازارىنان دا كەزدەستىرۋگە بولادى.

ا.ك.كلارە «درەۆني وتىرار ي راسكوپكي، پرويزۆەدەننىە ۆ رازۆاليناح ەگو ۆ 1904 گ.» ەڭبەگىندەگى جاريالانعان فوتوعا قاراعاندا وتىراردان تابىلعان نۇسقا وسى مىڭشۇقىرلىق قۇببالارعا وتە جاقىندىعىن اتاپ وتەدى. بۇل دەرەكتەردى ودان ءارى دالەلدەگەن ماسسون م.ە.، پۋگاچەنكوۆا گ.ا.، «گۋمبەز ماناسا» اتتى ەڭبەگىندە ورتاعاسىرلىق قازاقستان مەن ورتا ازيا كەسەنەلەرىنىڭ كۇمبەزدەرىنە ادەتتە قۇببا ورناتىلىپ وتىرعاندىعىن جازعان. ادەتتە وتىراردان تابىلعان العاشقى قۇببانىڭ بيىكتىگى 33 سم بولسا، ەكىنشى ءبۇتىن قۇببانىڭ بيىكتىگى 27 سم.، تابانىنىڭ ديامەترى 14 سم.، شارىنىڭ ديامەترى 18 سم. شار بەتىن اينالدىرا 10 رومب مەدالون تۇسىرىلگەن.

ال قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى كۇمبەزىنىڭ ۇشىنا قويىلعان «قۇببا» قولادان جاسالعان. كولەمى: بيىكتىگى 79 سم.، ديامەترى 45سم قۇرايدى.  ءپىشىنى قۇمىرا تارىزدەس، ۇشار باسىنداعى كىشكەنە تاباقشانىڭ ورتاسىندا مەتالل شاباقتارى ايقاسا ورنالاسقان دا وعان جارتى اي  بەينەسى سالىنعان  بولىگى بەكىتىلگەن بولۋ كەرەك. وكىنىشتىسى بۇل بولىگى ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىن جەتپەگەن. قۇببانىڭ ونان تومەنگى بولىگى قۇمىرانىڭ ەرنەۋىنە ۇقساس، بىراق ءبۇتىن جۇمىرلانىپ كەلگەن دە مويىن تۇسىنا اينالدىرا جارتىلاي دوڭگەلەك ءتارىزدى دوڭەستەلگەن  بەلدەمشە جاسالعان. ءبۇيىرى  دوڭگەلەنە سىرتقا قاراي شىعىپ تابانىنا قاراي قايتا قۋسىرىلعان. تومەنگى بولىگى قۇمىرانىڭ تۇعىرى ىسپەتتەس، ياعني كۇمبەزدىڭ ۇشار باسىنداعى ويىققا كيگىزىلىپ قوياتىن بولىگى بولۋى كەرەك.   قۇببانىڭ عاسىرىن انىقتاۋ ءۇشىن ەكى ءتۇرلى بولجام جاساۋعا بولادى. بىرىنشىدەن، ءحىV عاسىردان جەتكەن جادىگەر بولۋى مۇمكىن. سەبەبى كۇمبەز جۇمىسى اياقتالعان كەزدە عانا قۇببا قويىلادى. بۇل قۇرىلىس سالاسىنىڭ زاڭدىلىعى. قۇببا ءحىV عاسىردان ساقتالعان قولا شىراعداندارعا، قابىرحانا ەسىگىنىڭ وڭ جانە سول جاق قابىرعاسىنا موزايكالىق كىرپىشپەن كونۋس تارىزدەس سالىنعان بەينەگە دە وتە ۇقساس.  ەكىنشىدەن، 1405 جىلى تۇران بيلەۋشىسى ءامىر تەمىر كورەگەن دۇنيە سالعان سوڭ كەسەنە قۇرىلىسى توقتاپ قالعانى تاريحتان ءمالىم. ءحVى عاسىردا سىر بويىندا ورنالاسقان قالالار تۇگەلىمەن بۇقار بيلەۋشىسى ابدوللا ءىى قول استىنا وتەدى. تاريحي دەرەك بويىنشا قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىنىڭ اياقتالماي قالعان قۇرىلىستارىن وسى بيلەۋشى تۇسىندا اياقتالعاندىعى ايتىلادى. مۇمكىن قۇببا  ءحVى عاسىردا جاسالىپ كۇمبەز ۇشىنا قويىلعان بولۋى دا ىقتيمال. كەسەنەگە سىي رەتىندە جاسالعان تايقازان، شىراعداندار، ەسىكتەر، لاۋحا ءتارىزدى جادىگەرلەردە قاي جىلى، نە ماقساتپەن جاسالعاندىعى جونىندە دەرەكتەر كەزدەستىرۋگە بولادى. ال قۇببادا وكىنىشتىسى ەشقانداي جازۋلار مەن ويۋ-ورنەكتەر كەزدەسپەيدى. سوندىقتان قۇببا ءحVى عاسىردا  جاسالعان جادىگەر دەگەن پىكىرگە كەلىپ وتىرمىز.

قۇببانى كۇمبەزدەن الۋ ءساتى

قۇببا 1983 ج.  

جاڭعىرتۋدان وتكەن قۇببا.

ادام قولى جەتە بەرمەيتىن جادىگەر تالاي سىن ساعاتتاردى باسىنان وتكەردى. 1819 جىلى قوقان حانى ومار (1809-1822 جج.) باسىپ الىپ، تۇركىستاناعا ءوز بيلىگىن جۇرگىزدى. قوقان حاندارى مۇحاممەد  ءالى (1823-1842), قۇديارلار (1844-1858, 1862-1863,1865-1875 جج. بيلىك جۇرگىزدى) وسى ايماققا ءوز تارتىپتەرىن ورناتتى.

1864 جىلى پولكوۆنيك ۆەرەۆكين باستاعان ورىس اسكەرى تۇركىستاندى قورشاۋعا الىپ، كەسەنەگە تىعىلعان قوقان اسكەرلەرىنە قارسى 12 دۇركىن زەڭبىرەكپەن وق اتقانى تاريحتان ءمالىم. 1864 جىلى12 ماۋسىمنان باستاپ كيەلى شاھار تۇبەگەيلى ورىس اسكەرلەرىنىڭ قولىنا وتەدى. كەسەنە ماڭىنان اتتى اسكەر، جاياۋ اسكەر توپتاستىرعان كازارما، شارۋاشىلىق ۇيلەرىن سالعىزدى. قازىرگى تاڭدا كەسەنە اۋماعىندا ورنالاسقان «تۇركىستان تاريحى» مۇراجايىنىڭ عيماراتى ورىس اسكەرلەرىنىڭ كازارماسى قىزمەتىن اتقارعان. تۇركىستاندىق  كونەكوز قاريالاردىڭ ايتۋىنشا ورىس اسكەرلەرى كۇمبەز ۇشىنا ورنالاسقان قۇببانى سان مارتە ۆينتوۆكالى مىلتىقتارمەن اتقاندىعىن ايتادى. بۇل تاريحي شىندىق. ءتورت جەرىندە وق تەسكەن ىزدەرى كەزدەسەدى. 1982 جىلدىڭ سوڭىنا قاراي كەسەنەنىڭ جاي كۇيىمەن تانىسۋعا كەلگەن قازاق سسر مادەنيەت ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ءو.جانىبەكوۆكە «كازمۋزەيرەستاۆراتسيا» تۇركىستان ءبولىمى ماماندار قۇببانى الۋ قاجەتتىگى جونىندە ماسەلە كوتەرەدى. كەسەنەنىڭ جاعدايىمەن تولىق تانىسقان ءو.جانىبەكوۆ كوپ كەشىكپەي قۇببانى الۋعا رۇقسات بەرىلەتىندىگىن حابارلاپ حات جولدايدى.   قۇببانى الۋدىڭ ءوزى ءبىر تاريحي ءسات ەدى.  «بۇل 1983 جىلدىڭ قاڭتار ايى بولاتىن. جوعارى باسشىلىقتان رۇقسات بەرىلگەن سوڭ مامانداردى توپتاستىرىپ ويلاستىق. قۇببانى قالاي الامىز؟ كۇمبەزگە قالاي شىعۋعا بولادى؟ دەگەن ساۋالدار ءبىرىنشى كەزەكتە تۇردى. ويلاسا كەلە ارنايى ارقاننان ساتى جاساتۋ قاجەت دەپ شەشتىك. 32 مم. ارقان تاۋىپ، تۇركىستاندىق شەبەر ا.شايمەردەنوۆتىڭ (2010 جىلى 90 جاسىندا دۇنيە سالدى) ۇيىنە تارتتىق  ءمان-جايدىڭ بارلىعىن ايتىپ، ارقان ساتىنى بارىنشە مىقتى جاسالىنۋ قاجەتتىگىن جەتكىزدىم. ەكى اپتا ۋاقىتتا شەبەر ارقان ساتىنى جاساپ شىقتى. كۇننىڭ سۋىقتىعىنا قاراماستان ماماندار ارقاندى كۇمبەزگە ءىلىپ الىپ، جان-جاعىنان مىعىمداپ بايلادى. ارقاننان جاسالعان ساتىعا الدىمەن ءوزىم شىعۋعا بەل بۋدىم. شىقتىم. الۋعا بولاتىندىعىنا كوزىم جەتتى. قۇببانىڭ تەسىكتەرى ازداپ بىتەلگەن. كۇمبەز ۇشىنا شىعىپ قۇبباعا جاقىنداپ بارعانىمدا قۇلاعىما قازاق دالاسىن تەربەگەن قورقىت قوبىزىنىڭ ۇنىندەي دىبىستى قۇلاعىم شالدى. ادامعا ەرەكشە اسەر بەرەدى. قانشا كۇمبەزگە شىعىپ ءجۇرىپ مۇنداي دىبىستى العاش ەستۋىم. بۇل اللانىڭ قۇدىرەتى شىعار دەستىم. وسى قوڭىر ءۇندى اۋەن ءالى كۇنگە دەيىن قۇلاعىمنان كەتپەيدى. سونىمەن 13 قاڭتار كۇنى ءۇش مامانىمىز قۇببانى الۋ جۇمىسىن باستادى. الۋ وڭاي بولمادى. بەس ساعاتقا سوزىلدى. ءىستى اياقتاعان سوڭ قازاق سسر مادەنيەت ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ءو.جانىبەكوۆكە تەلەفون سوعىپ، بارلىق ءمان-جايدى حابارلادىم. اراعا ءۇش كۇن سالىپ وزەكەڭ تۇركىستانعا كەلدى. قۇبباعا قاراپ تۇرىپ، ويعا شومىلعانداي اسەر قالدىردى. ءبىراز ءۇنسىز تۇرىپ، باسىن شايقاپ، راس ەكەن-اۋ، اتتەڭ-اي. وسىدان ون جىل بۇرىن تۇركىستانعا كەلگەنىمدە ح.يمانجانوۆ قاريامەن تاباقتاس بولدىم. قازىنالى قاريا كۇمبەز ۇشىنا قويىلعان قۇبباعا ورىس اسكەرلەرى وق اتقاندىعى جونىندە ايتىپ ەدى.  راسىندا سان مارتە مىلتىق وقتارى ءتيىپ، قۇببانىڭ تەسىلگەندىگى «تايعا تاڭبا باسقانداي» بولىپ كورىنىپ تۇر. ءيا، ىسكە كوشەلىك، قۇببانى الماتىداعى «كازمۋزەيرەستاۆراتسيا» مەكەمەسىنە جاڭعىرتۋدان وتكىزۋگە الىپ كەتەمىن. قۇببانى وراپ، وزەكەڭنىڭ ماشيناسىنىڭ سالىپ بەردىك. ارادا ەكى اي وتكەن سوڭ وزەكەڭ تەلەفون سوقتى. ماماندار قۇببانى جاڭعىرتۋدان وتكىزىپ جاتىر. مەنىڭ سەندەرگە توسىن سىيىم بار. ءسويتىپ ءوزىنىڭ ءبىر اپتادان كەيىن تۇركىستانعا كەلەتىندىگىن جەتكىزدى. ءبىر اپتادان سوڭ وزەكەڭ تۇركىستانعا كەلدى. بارحىت ماتەريالىنا وراعان قۇببانىڭ كوشىرمەسىن اليۋميني ماتەريالىنان ارنايى جاساتىپتى. قازىرگى تاڭدا قورىق-مۇراجاي قورىندا ساقتاۋلى. بارەكەلدى دەستىك. تاريحي جادىگەردىڭ كەلۋىن تاعاتسىزدانا كۇتكەن بولاتىنبىز. قۇببا كەلەتىن كۇنى تۇركىستاندىق قاريالار بىرىنەن سوڭ ءبىرى كەسەنە ماڭىنا اعىلدى. وزەكەڭ اقساقالدارمەن اماندىق ساۋلىق سۇراسىپ بولعان سوڭ قۇببانى بىزگە سالتاناتتى تۇردە تابىستادى. قۇببانى كوكتەم شىعا قايتا كەسەنە كۇمبەزىنە ورناتتىق» - دەيدى ەستەلىك ايتۋشى ج.ءالىموۆ. وكىنىشتىسى ءو.جانىبەكوۆ «تاعدىر تاعىلىمى» اتتى كىتابىندا بۇل تاريحي ءسات جايىندا «ءلام-ميم» دەپ اۋىز اشپاعانى وكىنىشتى-اق.  مۇمكىن ءوزىنىڭ بۇل ىسكە دە قاتىسى بارلىعىن ەگجەي-تەگجەيلى بايانداۋعا تابيعي قاراپايىمدىلىعى جىبەرمەگەن بولۋى دا ىقتيمال. وزبەكالى جانىبەكوۆ قۇببانىڭ تاريحىنا قالام تەربەگەندە تاريحي جادىگەردىڭ بىزگە بەيمالىم تۇستارى سىرىن اشىپ، عىلىمعا جاڭا قىرىنان سەرپىلىس بەرەر مە ەدى.

بۇل ماقالا «وزبەكالىتانۋ» عىلىمىنىڭ ءبىر پاراسى بولسا، يگى دەگەن ىزگى ويمەن قاعاز بەتىنە ءتۇسىرۋدى ءجون كوردىك.

بەرىك بايبولوۆ، قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz