سۇيەر ۇلىڭ بولسا، سەن ءسۇي،

                                                                       سۇيىنەرگە جارار ول.

         (اباي)

كەشەگى كوشپەلىلەردىڭ زامانىنا قالام تارتقان ءاربىر جازۋشى-عالىم ونىڭ قيا-قالتارىسىنا، قات-قاباتىنا ابدەن قانىق بولىپ، شىتىرمانىنا شىرمالىپ قالا بەرەدى. زادىندا سول كوشپەلىلەر قوعامىنىڭ شەشۋىن تاپتىرمايتىن، كۇرمەۋىنە كەلتىرمەيتىن ءبىر تۇسى – سانانى سانساققا جۇگىرتەتىنىندە. كوركەم شىعارمانى وقي وتىرىپ، ءوز بەتىڭمەن تۇسپالداپ، ىشكى الەمىڭ جان كەشپەگەن دۇلەيدىڭ تاتىن تاتاتىنى كورەر كوزگە دە، ەستىر قۇلاققا دا تاڭسىق ەمەس. مىنە، كوركەم يدەيانىڭ نەگىزگى نىشانى، كوزدەگەنى ءھام تەمىرقازىعى وسى دەسەك قاتەلەسپەگەن بولارمىز.

ايتقىمىز كەلگەنى – «ادەبيەت» دەسە قاتار ايتىلاتىن مۇحتاردىڭ قالامىنان تۋعان «اباي جولى» رومانىنداعى بوجەي اسى حاقىندا. زامانىندا ەل مەن ەلدىڭ اراسى بىردە قاتۋ، بىردە تاتۋ بولىپ، سۇلتاندار ءوزارا ءبىتىم-تىنىمعا كەلە الماي ارالارىندا پايدا بولعان تۇتام جەر مەن جەردى جالىنمەن شارپۋعا دەيىن اپارعانى امبەگە ايان. سول سىقىلدى «اعا سۇلتاندىققا» تالاس-تارتىسقا ءتۇسىپ، ءبىر-اق بەرىلەتىن مىنا فانيدە داۋ-دامايىن شەشىمىن تاپپاس شيەلەنىسكە ۋشىقتىرعان قۇنانباي مەن بوجەي اراسىنداعى وتكەل بەرمەس وقيعا تۋرالى سۋىرتپاقتاعاندا مىنا ءۇش  جايدى قالامعا ارقاۋ ەتكەندى ءجون دەپ ءبىلدىم. قۇنەكەڭ مەن بوجەكەڭ ءوزارا ءدۇرداراز بولىپ، ماسەلە ءوزارا ءتۇيىنىن تارقاتپاعاننان كەيىن جاعدايدى قارقارالىعا بارىپ شەشپەك بولادى. قۇنەكەڭ جاسىنان جاقسى كورىپ وسكەن قارا شۇناعىن (بۇل جەردە ابايدى ايتىپ وتىر) وزىمەن بىرگە ەرتىپ اكەتپەككە بەل بۋادى. قارقارالىعا جۇرەرىندە اتىنا مىنگەلى جاتقان ابايعا اناسى ۇلجان ءوزىنىڭ اق ساۋساقتارىن جيرەن اتتىڭ جالىنا سالىپ، بىلاي دەپ ءۇن قاتادى:

– بالام، ۇلكەندەر بىردە تاتۋ، بىردە اراز بولا بەرەتىن. «كۇندەستىڭ كۇلى كۇندەس» دەگەندى سەن بىلمەي-اق قوي. بوجەكەڭدى كورگەن جەردە سالەمىڭدى ءتۇزۋ بەر. ءبىر كەزدە جاقسى جاقىنىڭ ەدى. كىم تەنتەك، كىم ماقۇل؟ قايدان ءبىلدىڭ؟ اكەڭ دۇشپان دەسە، سەن ءادىل بول! جاماندىققا كىم تابىلمايدى دەيسىڭ، جاناشىردان ايرىلما! – دەيدى.

اناسىنىڭ وسى اقىلىنان كەيىن بالا اباي تىزگىندى قويا بەرەدى. قارقارالىعا بارعاننان كەيىن بالا شاكىرت بوجەكەڭدى الىستان كورىپ قالادى دا لەزدە، كوكىرەگىنە قولىن قويىپ، داۋىستاپ:

– اسسالاۋماعالەيكۇم!.. – دەپ ءيىلىپ سالەم بەرەدى. قاسىنداعى بايسال ءتۇرىن تىجىرايتىپ، انتۇرعاننىڭ بالاسىن سالەمىن نەگە الاسىڭ دەگەندەي الايا ابايعا قاراعاندا بوجەكەڭ:

– بالام، ءجونىڭدى ايتشى، ءبىزدى كورسەڭ، سالەم بەر دەپ اكەڭ ايتىپ پا ەدى، جوق وزدىگىڭمەن ىستەدىڭ بە؟ – دەدى.

– بوجەكە، اكەم ەمەس، ءوزىم بەرىپ تۇرعان سالەمىم سىزگە!..

بۇل جاۋاپتى ەستىگەن سوڭ بوجەي بار ىقىلاسىمەن بالاعا جاقىنداپ:

– اكەڭ ايتپاي، ءوزىڭ بىلگەن بولساڭ، باتامدى بەرەيىن. كوزىڭنەن جاقسى جانار كوردىم عوي، شىراعىم، ەندىگىنىڭ جۇگى سەندە قالار، بالام! جولىڭ بولسىن!.. جالعىز-اق وزگەنى بەرسە دە، اكەڭنىڭ قاتتىلىعىن بەرمەسىن! – دەپ بەتىن سيپاپ ءجۇرىپ كەتەدى. ەندى قاراڭىز: انانىڭ التىنداي اقىلىنان بوجەكەڭنىڭ سىنىننان سۇرىنبەگەن بالا تەلعارا بوجەي دۇنيە سالعاننان كەيىن جاس تا بولسا، باس بولىپ باتاسىن العان اتاسىنىڭ اسىن ءوزى ەڭسەرىپ وتكىزەدى. ويتكەنى اباي ءوزى ايتقانداي ءوز ۇستانىمىنا بەرىك بولدى.

قارامىقتىڭ ءدانى بولعانشا،

بيدايدىڭ سابانى بول.

جامان قاۋىمنىڭ جاقسىسى بولعانشا،

جاقسى قاۋىمنىڭ جامانى بول.

سەبەپ: ۇلىلارداعى ۇلى ماقسات وسىنداي بولسا كەرەك-ءتى.

ءازىمحان ۇسەنۇلى

Abai.kz