ءبىز قىتايلىق كاسىپكەر دجەك مانىڭ ومىربايانىمەن تانىستىرماقپىز. ول مەكتەپ پەن ۋنيۆەرسيتەت ەمتيحاندارىنان بىرنەشە رەت  قۇلاعان. جۇمىسقا ورنالاسۋ ءۇشىن بارعان،  اڭگىمەلەسۋلەردەن وتە الماعان. بىراق ناتيجەسىندە Alibaba Group-ءتىڭ نەگىزىن قالاپ، الەمدەگى ەڭ باي ادامداردىڭ قاتارىنا قوسىلعان.

ول - قىتايلىق كاسىپكەر جانە فيلانتروپ. ول Alibaba Group كومپانياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى. قازىرگى ۋاقىتتا ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى. سونداي-اق الەمدىك Forbes جۋرنالىنىڭ مۇقاباسىنا شىققان تۇڭعىش  قىتايلىق بيزنەسمەن. 2017 جىلى Bloomberg  كومپانياسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا دجەك مانىڭ جەكە بايلىعى ₴46 ميلليارد قۇراپ، الەمدە 14-ءشى  باي ازامات رەتىندە تىركەلدى.

دجەك ما بالالىق شاعى. ۋنيۆەرسيتەت وقىتۋشىسى

دجەك ما 1964 جىلى 10-قىركۇيەكتە قىتايدىڭ حانچجوۋ ولكەسىندە دۇنيەگە كەلگەن. اتا-اناسى قاراپايىممۋزىكانتتار بولعان.وتباسىندا ءۇش بالانىڭ ورتانشىسى: اعاسى مەن قارىنداسى بار. دجەك مانىڭ شىن اتى – ما يۋن.

ما يۋن كىشكەنتاي كەزىنەن الدىنا ماقسات قويعىش،  باسقا بالالارعا ۇقسامايتىن بولعان.  12 جاسىندا ول اعىلشىن تىلىنە قىزىعىپ، ۇيرەنەمىن دەپ الدىنا ماقسات قويادى. بۇل ءۇشىن ءتىل ۇيرەنۋدىڭ وزگەشە ءارى ءتيىمدى ءتاسىلىن تاڭدايدى. 9 جىل كۇندە تاڭەرتەڭ يۋن ۆەلوسيپەدپەن، ۇيدەن 40 مينۋت الىستا ورنالاسقان قوناق ۇيگە شەتەلدىكتەرمەن سويلەسۋ ءۇشىن بارعان. اۋا رايى قانداي بولسا دا، قار،جاڭبىر جاۋسا دا، ول يۋن-گە كەدەرگى بولماعان.  سونداي-اق ول راديودان اعىلشىن تىلىندەگى باعدارلامالاردى تىڭداپ، ماقساتىنا جەتۋ ءۇشىن تىرىسقان.

اعىلشىن ءتىلىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا ول، تۋريستتەرگە حانچجوۋ قالاسىن ارالاتىپ، تەگىن ەكسكۋرسيا جاساعان. سول تۋريستتەردىڭ ءبىرى ونى – «دجەك» دەپ اتاپ كەتكەن. بۇل ەسىم بۇگىندە  ما ءيۋننىڭ شىن اتىنداي ايتىلىپ،بيزنەس سالاسىندا «دجەك ما» بولىپ تانىلدى.

شەتەلدىكتەرمەن ارالاسۋ ارقىلى ونىڭ وي-پىكىرى وزگەرىپ، الەم جايلى كەڭىرەك ويلاي باستاعان. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا، تۋريستتەردەن اتا-اناسى مەن مەكتەپتەن ەستىمەگەن، مۇلدەم باسقا نارسەلەردى بىلگەن. بۇل ونىڭ ءوزى قاتارلاس بالالارعا قاراعاندا وزگەشە ويلاۋىنا اسەر ەتكەن.

1979 جىلى 15 جاسار دجەك قىتايعا قىدىرىپ كەلگەن، اۆستراليالىق وتباسىمەن تانىستى. بىرنەشە كۇن بالالارىمەن بىرگە فريسبي وينادى. ال ولار اۆستارالياعا قايتقاندا حات جازىسىپ تۇرعان. 1985 جىلى ولار دجەكتى قوناققا شاقىرىپ، جاس جىگىتتىڭ بۇل ساپارى قىتاي جايلى كوزقاراسىن وزگەرتكەن. كاسىپكەردىڭ سوزىنشە، قىتاي – ەڭ باي ءارى باقۋاتتى ەل دەپ وقىتقان، ال شەتەلدە ول ءبارى كەرىسىنشە ەكەنىن تۇسىنگەن.

بولاشاق كاسىپكەر اعىلشىن تىلىنەن جاقسى بولعانىمەن، ساباقتى ناشار وقىعان. باستاۋىش سىنىپتاعى تەستتى ءۇش رەت، جوعارى سىنىپتاعى ەمتيحاندى ءتورت رەت تاپسىرعان. ما سىنىپتاستارىنىڭ اراسىندا تانىمال بولمادى. كەيبىرەۋلەر ونى مازاقتاپ كۇلگەندە، بۇنىڭ سوڭى توبەلەسپەن اياقتالعان. بويىنىڭ كىشكەنتايلىعى مەن دەنە ءبىتىمىنىڭ ارىقتىعىنا قاراماستان، قارسىلاسى قانداي مىقتى بولسا دا، ءوز-ءوزىن قورعاي الاتىن بولعان.

مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ، وزىمەن قاتارلاس تۇلەكتەرمەن بىرگە ەمتيحان تاپسىرادى. ەمتيحان اتى-  Gaokao تەست. بىزدىڭشە، ۇبت. گاوكاو – الەمدەگى ەڭ قيىن ەمتيحانداردىڭ ءبىرى رەتىندە تانىلعان. قىتايدا جوو تۇسكىسى كەلگەن ءاربىر تۇلەك مىندەتتتى تۇردە وسى تەستتى تاپسىرادى. دجەك تە باعىن سىناپ كورەدى. الايدا ول ماتەماتيكا پانىنەن 120 سۇراقتىڭ تەك بىرەۋىنە عانا دۇرىس جاۋاپ بەرەدى. جالپى باللدى ەسەپتەگەندە جيناعان باللى تىم از ەدى. سوندىقتان ول وقۋعا تۇسە المايدى. دجەك قايتپايدى. ول جۇمىس ىستەپ ءجۇرىپ، وقۋعا تاعى دايىندالۋدى ۇيعارادى.  الايدا دجەككە تەك وقۋعا ءتۇسۋ عانا ەمەس، جۇمىسقا ورنالاسۋ دا قيىن بولعان. قانداي دا ءبىر جۇمىس ورنىنا بارسا دا، مەيلى قارا جۇمىس بولسىن، ونى جۇمىسقا الماعان. ءتىپتى KFC- گە دە. بۇل كەزدەرى جايلى  قازىرگى ۋاقىتتا ءوزى كۇلە وتىرىپ ەسكە الادى.

«مەنى جۇمىسقا الۋدان 30 –دان اسا رەت باس تارتتى. اڭگىمەلەسۋگە (جۇمىسقا ورنالاسۋ ءۇشىن) بارعانىمدا، ماعان «سەن-جارامايسىڭ» دەدى. مەن ءتىپتى KFC-گە دە باردىم. KFC العاش قىتايعا كەلگەنىندە، 24 ادام باردىق. سونىڭ 23-ءى قىزمەتكە قابىلدانىپ، تەك ءبىر ادام قابىلدانبادى. بۇل-مەن بولدىم. سوسىن جۇمىس ىزدەپ باسقا جەرگە باردىم. 5 ادام باردىق، تەك بىرەۋىن جۇمىسقا المادى. قابىلدانباعان جالعىز ادام- مەن بولدىم»،-دەيدى ما يۋن. ول - جەتكىزىپ بەرۋشى(كۋرەر) بولىپ جۇمىسقا ورنالاسقان.دجەك جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ، ەمتيحانعا دايىندىعىن جالعاستىرا بەردى. كەلەسى جىلى تاعى دا تەست تاپسىرادى. بۇل جولى ماتەماتيكادان 120 سۇراقتىڭ، 19-ىنا دۇرىس جاۋاپ جازدى. جالپى باللدى ەستەپتەگەندە، جيناعان ۇپايى تاعى دا تومەن بولىپ، وقۋعا تۇسە المايدى. ومىرىندەگى بۇل ساتسىزدىكتەرى دجەكتى ەش جاسىتپاعان. كەرىسىنشە، ول دايىندىعىن بۇرىنعىدان دا ارتتىرىپ، ءار جەكسەنبى كۇنى تاڭنان كەشكە دەيىن تەستكە دايىندالۋدى ادەتكە اينالدىرادى. ماتەماتيكادا «تەستتە كەلەدى-اۋ» دەگەن فورمۋلالار مەن دارەجەلەردى جاتتاعان. ۋاقىت زىمىراپ ءوتىپ، ول ءۇشىنشى جىلى تەست تاپسىردى. بۇل جولى ماتەماتيكادان 120 سۇراقتىڭ 89-ىنا دۇرىس جاۋاپ جازعان. جالپى باللدى ەسەپتەگەندە دە باللى ستاندارتتى باللدان ءسال عانا تومەن ەدى. دجەك قىتايداعى اتى اڭىزعا اينالعان ۋنيۆەرسيتتەردىڭ بىرىنە تۇسكىسى كەلگەن. بىراق وعان باللى جەتپەگەندىكتەن، ول حانچجوۋداعى ۋنيۆەرسيتتەردىڭ بىرىنە تاپسىرعان. سونداي-اق اتا-اناسى دا ۇلدارىنىڭ قايتادان تەست تاپسىرعانىن قالاماعان.

ما يۋن پەداگوگيكا ماماندىعىندا وقىعانمەن، ونىڭ وزىنە ءتان ىسكەرلىك قابىلەتى مەن وراتورلىق شەبەرلىگى ستۋدەنت كەزىنەن كورىنە باستايدى. ول ۋنيۆەرسيتتە وقىپ جۇرگەندە حانچجوۋ ستۋدەنتتەر پرەزيدەنتى بولىپ سايلانعان. جوو اياقتاعان سوڭ، قاتارلاستارى ورتا مەكتەپتەردە اعىلشىن تىلىنەن مۇعالىم بولىپ كىرگەن. ال ما يۋن بىتىرگەن 500 ستۋدەنتتىڭ ىشىندە ينستيتۋتتا جۇمىسقا ورنالاسقان جالعىز ستۋدەنت بولعان. ونىڭ جالاقىسى ايىنا -12 دوللار.  ول وقىتۋشىلىقپەن قاتار وزگە دە جۇمىستاردى بىرگە الىپ جۇرگەن. كۇندىز ينستيتۋتتا ساباق بەرگەن. ال كەشكە ءوزىنىڭ تانىستارىمەن، جالپى اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنگىسى كەلەتىن ادامدارمەن اڭگىمەلەسەتىن. ولاردىڭ ءتىل ۇيرەنۋ ءۇشىن  بويىنداعى ۇيالشاقتىق سەزىمدى جويۋ كەرەك ەكەندىگىن باستى نازارعا العان. ال كەشكى قاراڭعىلىقتا ادامدار ءبىر ءبىرىنىڭ ءتۇرىن ناقتى كورمەگەندىكتەن، پراكتيكا جاساعاندا ەش ۇيالمايدى دەپ ەسەپتەگەن. بۇل كەشكى جينالىستارى «كەشكى سىنىپ» دەپ اتالعان.

كاسىپكەرلىككە العاشقى قادام

دجەك ما مۇعالىمدىك جۇمىسى ۇنايتىن. الايدا ونى تاعى ءبىر سالا قىزىقتىرعان ەدى. بۇل سالا – كاسىپكەرلىك. سول ۋاقىتتا قىتايلىق اتاقتى رەفورماتوردەن ءسياوپيننىڭ كاسىپكەرلىككە بايلانىستى ايتىلعان قاناتتى ءسوزى ەل اراسىنا كەڭىنەن تارالعان. بۇل قاناتتى ءسوز دجەكتى ويلاندىرىپ تاستايدى. سوندىقتان ول كۇندىز ينستيتۋتتا مۇعالىم، كەشكە «كەشكى سىنىپپەن» قاربالاستىعىنا قارماستان، جەكە كاسىپكەرلىككە قادام جاسايدى. ول اۋدارما جاسايتىن، سونداي-اق حالىققا ءتىل ۇيرەتەتىن ورتالىق اشتى. ونى ءوزىنىڭ ەڭ العاشقى قادامى بولعاندىقتان، «نورە» دەپ اتادى. «نورە» اعىلشىن تىلىنەن «ءۇمىت» دەپ اۋدارىلادى. ورتالىق تولىقتاي Hanzhou Hope Translation Agencyدەپ اتالدى. 2 بولمەلى پاتەردى جالعا الىپ، سول جەردە ورتالىقتىڭ جۇمىسىن جالعاستىرادى. ال جارناما جاساۋ ءۇشىن «كەشكى سىنىپتاعى» بەلسەندى ستۋدەنتتەرىنەن كومەك سۇرايدى. ءوزى جۇمىستان قولى تيمەگەندىكتەن، مۇعالىم رەتىندە زەينەتكە شىققان ينستيتۋت وقىتۋشىلارىن العان. بۇل تۋرالى ول بىلاي دەيدى: بىزدە زەينەتكە شىققان جاقسى مۇعالىمدەر بولدى. ولاردىڭ زەينەتاقىلارى ماردىمسىز ەدى. سونداي-اق ولاردىڭ ۇيلەرىندە ىستەيتىن ىستەرى بولمادى. ال مەن ولارعا كومەكتەسكىم كەلدى»،-دەيدى كاسىپكەر.  سول جىلدارى ءتىل ۇيرەتەتىن ورتالىقتار كوپتەپ اشىلعان بولاتىن. قىتايدا رەفورمالار جۇرگىزىلىپ، «اشىق ەسىك» ساياساتىنا كوشكەن. سودان كەيىن بۇل ەلگە تۋريستتەر عانا ەمەس، ءار ءتۇرلى ەلدەردەن بيزنەسمەندەر دە كەلە باستاعان. بيزنەستەگى قارىم-قاتىناس ءتىلى اعىلشىن ءتىلى بولعاندىقتان، سۇرانىس ارتىپ، جاپپاي ءتىل ۇيرەتىن ورتالىقتار قاپتاپ كەتكەن ەدى. دەمەك، دجەكتىڭ باسەكەلەستەرى كوپ بولدى. ودان بولەك بۇل ورتالىققا ادامداردى كوپتەپ تارتۋ ءۇشىن مىقتى  جارناما دا جەتىسپەدى. سونداي-اق دجەكتىڭ مەملەكەتتىڭ قىزمەتى ءبىر جاعىنان بولعاندىقتان، ۋاقىتى دا جەتپەدى. سوندىقتان بۇل قادامى ساتسىزدىككە ۇشىراپ، اقىرىندا جابىلىپ قالدى. دجەك ارى قاراي مەملەكەتتىك جۇمىسىن جالعاستىرا بەرەدى. الايدا ول مەملەكەتتىك جۇمىسىن تاستايمىن با، جوق پا دەپ ءبىر شەشىمگە كەلە الماي، وي ۇستىندە جۇرەدى. ءسويتىپ جۇرگەندە، ءبىر كۇنى وعان ءبىر كومپانيا وكىلى كەلىپ، اعىلشىندارمەن كەلىسسوز جۇرگىزۋدە قيىندىق تۋعاندىقتان، كومەكتەسۋىن سۇرايدى. دجەك كەلىسەدى. كومپانيا دجەكتى اۋدارماشى رەتىندە گانكونگ جىبەرەدى. الايدا اعىلشىنداردىڭ باس ءوفيسى  امەريكادا ەكەنىن بىلگەن سوڭ، كومپانيا دجەكتى سول جاققا اتتاندىرادى.

دجەك ما - امەريكادا

دجەك 1995 جىلى امەريكاعا كەلەدى. كومپانيانىڭ تاپسىرماسىنا ساي امەريكالىق كومپانيانى ىزدەپ كەلگەندە، شىن مانىندە ونداي كاسىپورىن جوق بولىپ شىعادى. ال ءوزىن كومپانيا باستىعى دەپ تانىستىرعان ادام، الاياقتاردىڭ ءبىرى ەكەنىن اڭعارادى. دجەك باسىنا قاۋىپ ءتونىپ تۇرعاندىعىن ءتۇسىنىپ، قاشپاق بولعانمەن، ولار دجەكتى ۇستاپ الىپ، ءبىر ۇيگە قاماپ تاستايدى. ارادا ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ، الاياقتار دجەكتى لاس ۆەگاسقا قونىس اۋدارتادى. لاس ۆەگاستا دا ونى تۇتقىندا ۇستايدى. دجەك ۇيقاماققا الىنعان ،عيماراتتىڭ استىندا كازينو ورتالىعى ورنالاسقان. ءبىر كۇنى ەسىكتىڭ كىلتتەنبەگەنىن كورگەن سوڭ، ول بىردەن استىنا تۇسەدى. ويىن اۆتوماتىنان اقشا ۇتىپ الىپ، ۇستىدە قالعان زاتتارىن دا الماستان بىردەن سيەتل قالاسىنا تارتادى. بۇل قالادا ونىڭ تۋريست دوستارىنىڭ ءۇيى بار بولاتىن. بۇل وقيعا جايلى دجەك ەسىنە العىسى كەلمەيدى. ونىڭ ينتەرۆيۋلەرىندە بۇل وقيعا جايلى مۇلدەم ايتىلمايدى. دجەكتىڭ امەريكاداعى باسىنان وتكەن بۇل جاعداي تۋرالى دۋنگان كلاركتىڭ «Alibaba» كىتابىندا جازىلعان.

«دجەك بۇل بومبا ەمەس قوي»

دجەك سيەتل قالاسىنداعى تۋريست دوستارىنىڭ ۇيىندە ءجۇرىپ، جاڭا نارسەلەرمەن تانىسادى. كوزى اشىلادى. امەريكانىڭ قانشالىقتى دامىعان ەل ەكەنىن سەزىنەدى. قىتايدا جۇرگەندە «قىتاي ەڭ باي ەلدەردىڭ ءبىرى» دەپ حالىققا ناسيحاتتالاتىن. ال امەريكاعا كەلگەنىندە، ءوز ەلىندە شەشىمىن تاپپاعان ءبىراز ماسەلەلەردىڭ بار ەكەنىن تۇسىنەدى. دجەك امەريكادا جۇرگەنىندە وزىنە قاتتى تاڭ قالدىرعان ءبىر نارسە بار ەدى. ول –ينتەرنەت.  دوسى دجەككە ينتەرنەتتى تانىستىرۋ ۇستىندە: .

دجەك: ينتەرنەت دەگەن نە؟

دوسى: دجەك بىلەسىڭ بە، ينتەرنەتتەن كەز كەلگەن نارسەنى ىزدەپ تابۋعا بولادى.

دجەك: قالاي ىزدەيمىن؟

دوسى: جاي عانا تەرىپ ىزدەسەڭ بولدى.

دجەك: مەن تەرگىم كەلمەيدى. (كومپيۋتەرلەر قىتايدا وتە قىمبات بولعان. دجەك سىندىرىپ الامىن با دەپ قورىققان)

دوسى: دجەك بۇل بومبا ەمەس قوي. جاي عانا تەرسەڭ بولعانى.

سولاي دجەك ينتەرنەتپەن تانىستى. ونىڭ العاشقى ىزدەگەن ءسوزى «سىرا». ينتەرنەتتە امەريكالىق، گەرمانيالىق سىرا تۇرلەرى شىققان. الايدا قىتايلىق سىرا جوق. دجەك بىردەن «قىتاي» (China) دەپ تەرگەندە ەشنارسە تابىلمايدى. بۇل دجەككە قاتتى اسەر ەتەدى. ول ينتەرنەتتە قىتاي تۋرالى اقپاراتتار ەنگىزگىسى كەلدى. ال دوسى دجەككە  ارناپ chinapage.com سايتىن اشادى. كوپ ۇزاماي دجەكتىڭ ەلەكتروندى پوچتاسىنا شەتەلدەن قىتاي تۋرالى ىزدەگەن ادامداردان حات كەلىپ تۇسە باستايدى. ال ول كەزدە دجەك ءتىپتى ەلەكتروندى پوچتانىڭ نە ەكەنىن دە بىلمەگەن. سولاي ول ينتەرنەتپەن تانىسىپ، ەلەكتروندى پوچتانىڭ نە ەكەنىن ءبىلىپ ەلىنە اتتانادى. دجەك حانچجوۋعا سونداي شابىتتانعان، ەرەكشە اسەرمەن ورالادى. ول امەريكادان وزىمەن بىرگە ەسكى كومپيۋتەردى الا كەلەدى.

كاسىپكەرلىككە ەكىنشى قادام

دجەك امەريكاعا كەتپەس بۇرىن مەملەكەتتىك جۇمىسىن تاستايمىن با، جوق پا دەپ ءبىر شەشىمگە كەلە الماي جۇرگەن ەدى. سەبەبى سول جىلدارى ونى كاسىپكەرلىك سالا قىزىقتىرىپ جۇرگەن. ال امەريكادان ورالعان سوڭ، مۇعالىمدىك جۇمىسىن تاستاپ، جەكە كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋعا شەشىم قابىلدايدى. ونىڭ تۇبەگەيلى شەشىم قابىلداۋىنا اسەر ەتكەن ينتەرنەت قانا ەمەس، تاعى ءبىر جاعداي ەدى. دجەك ينستيتۋتقا بارا جاتقان جولدا، دەكاندى كورىپ قالادى. ۆەلوسيپەد ءمىنىپ، دۇكەننەن ازىق-تۇلىك الىپ كەلە جاتقان دەكانعا قاراپ، كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە ءوزى دە دەكان بولعانىمەن، بۇل قىزمەت ونى مۇلدەم قۋانتپايتىنىن تۇسىنەدى. دەكان وعان «قال» دەگەنىنە قاراماستان، ول مەملەكەتتىك جۇمىسىنان ءوز ەركىمەن شىعىپ كەتەدى.

ءسويتىپ، ول  chinapage جۇمىسىنا بەل شەشە كىرىسە باستايدى. ءوزىنىڭ 24 دوسىن جيناپ، ينتەرنەت جايلى ەكى ساعات اڭگىمە قوزعايدى.بىلەتىنىڭ ءبارىن ايتىپ بولعاندا، ولارعا بىرگە سەرىكتەس بولىپ جۇمىس جاساۋدى ۇسىنادى. الايدا وتىرعانداردىڭ كوبىسى «دجەك سەن ينتەرنەت جايلى ەشنارسە بىلمەيسىڭ عوي» دەپ باس تارتادى. نەگىزىندە، ينتەرنەتتى كوزبەن كورىپ، ىشىنەن ءبىر نارسە ىزدەپ كورگەن دجەك عانا ەدى. ال دوستارى ءتىپتى ينتەرنەتپەن بيزنەس جاساماق تۇگىلى، ونىڭ نە ەكەنىن دە بىلمەيتىن. سوندىقتان دجەكتىڭ ەكى ساعاتقا سوزىلعان اڭگىمەسى ولارعا تاڭ قالارلىق، بالكىم قيالي بولىپ ەستىلگەن. سوندىقتان ولار باس تارتتى. الايدى تەك بىرەۋى عانا كەلىستى. «ىستەپ كورەيىك. ساتسىزدىككە ۇشىراپ جاتساق، ءبىز ارقاشان بۇرىنعى قالپىمىزعا ورالا الامىز» دەدى. بۇل دوسى دجەك مامەن تانىسپاس بۇرىن، سينگاپۋردە بولىپ، سول جەردە ينتەرنەتتىڭ نە ەكەنىن ءبىلىپ، از-ماز حابارى بار ادام ەدى. ءسويتىپ ەكى دوس chinapage ء–دىڭ جۇمىسىمەن اينالىسا باستايدى. سايتتىڭ ءىشىن كونتەنتپەن تولتىرۋ ءۇشىن بارىن سالا جۇمىس ىستەيدى. ءار ءتۇرلى كومپانيالارعا بارىپ، جارناما جاسايدى. بىراق ولار اسا تۇسىنە قويمايدى. سونداي-اق مەملەكەتتىڭ  chinapages.com دەگەن سايتى  امەريكادادا اشىلعان. ءبىر جاعىنان مەملەكەتتىڭ جوباسى بار بولعاندىقتان، ەكىنشى جاعىنان جەرگىلىكتى كومپانيالار تاراپىنان قولداۋ تاپپاعان سوڭ، دجەكتىڭ chinapage ء–ى ساتسىزدىككە ۇشىرادى.بۇل ونىڭ كاسىپكەرلىكتەگى ەكىنشى قادامى بولاتىن. ەكىنشى قادامى دا ءساتسىز بولدى...

«Alibaba»

دجەك بەرىلمەيدى. ول حالىقتىڭ اراسىنا ەڭ بولماسا، ينتەرنەتتىڭ نە ەكەنىن ءبىلسىن دەپ ينتەرنەت جايلى ايتا بەرەدى. ءتىپتى بۇل ءۇشىن بيلل گەيتستىڭ اتاعىن دا پايدالانعان. بيلل گەيتس الەمدەگى باي ادامداردىڭ قاتارىنا قوسىلىپ، اتاعى جەر جارعان ەدى. قىتايداعى حالىق ينتەرنەتتىڭ نە ەكەنىن بىلمەسە دە، بيلل گەيتستى تانيتىن. دجەك «ينتەرنەت- الەمدى وزگەرتەتىن نارسە، بيزنەستەگى باستى قۇرال» دەگەن ماعىناداعى سويلەمدى ايتىپ، بۇنىڭ اۆتورى بيلل گەيتس دەگەن. «ەگەر مەن، دجەك ما ايتتى دەسەم، ماعان كىم سەنەدى؟.ال بيلل تانىمال. وعان سەنەتىن ەدى. مەن ەرتە مە كەشپە گەيتستىڭ وسى ماعىناداعى ءسوزدى ايتاتىنىن ءبىلدىم» دەيدى ول. كوپ ۇزاماي گەيتس ينتەرنەت جايلى بيزنەستەگى ەڭ ماڭىزدى نارسە ەكەندىگىن ايتقان. ول كەزدە وعان ەشكىم سەنبەسە دە، بۇگىندە ونىڭ ايتقاندارى شىندىققا اينالۋدا. قازىر ول كرەمني القابىنىڭ ايگىلى تۇلعالارىمەن بىرگە ءبىر تىزىمدە تۇرىپ، ءوزى دە اتاقتى بيزنەسمەنگە اينالعان.

ول  بيلل گەيتستىڭ اتاعىن پايدالانعانمەن، ءوزى   الى دە بولاشاققا دەگەن سەنىمىن جوعالپايدى. ول ەكى رەت كاسىپكەرلىككە قادام جاساپ، ەكەۋى دە ءساتسىز بولعانىنا قاراماي تاعى دا ءبىر جوبانى ويلايدى. بۇل 1998-1999 جىلدار ەدى. سول ۋاقىتتا  دجەك قىتاي حالىقارالىق ەلەكتروندى ساۋدا ورتالىعىن باسقاردىول باسقا ەلدەرگە قاراعاندا قىتايدا تاۋار ارزان باعادا ساتىلاتىنىن بىلەتىن. وسىنى ەسكەرىپ، شاعىن جانە ورتا بيزنەستەگى كاسىپكەرلەرگە ارناپ، ينتەرنەت الاڭ  اشسام دەپ ويلايدى. جوباسى ءبىر قاراعاندا ءساتتى بولعانمەن، بىراق ينۆەستورلار كەرەك ەدى. ما بيزنەس جوسپار قۇرىپ، يدەياسى تەزىرەك ىسكە اساتىن شىعار دەپ، كرەمني القابىنا اتتاندى. الايدا ونىڭ بيزنەس جوسپارى ينۆەستورلاردىڭ كوڭىلىنەن شىعا قويمادى. بۇل يدەياسى ينتەرنەت كومپانيا قۇرۋ. ال ونىڭ اتى – Alibaba. اليبابا ەرتەگى اتاۋىمەن بايلانىستى. بۇل ات -  سان-فرانتسيسكو قالاسىندا كوفەحانادا وتىرعاندا، ويىنا كەلگەن. دجەك قىتايعا  ورالعان سوڭ، 17 دوسىن جيناپ، بۇل يدەيانى ىسكە اسىرۋعا، ءبارىنىڭ ءبىر ماقسات جولىندا بىرگە جۇمىس ىستەۋگە شاقىرادى. 18 ادامنىڭ تەك ۇشەۋى ينتەرنەتتەن حابارى بار، سايت جاساي الاتىن. ال قالعان دجەك مامەن قوسقاندا 15-ادامنىڭ ينتەرنەت جايلى ءبىلىمى تاياز، باعدارلاماۋدان(پروگراميروۆانيە) حابارى بولماعان. بىراق سوعان قاراماستان، ولاردىڭ ارماندارى اسقاق ەدى. بارلىعى بىرىگىپ، $60 مىڭ اقشا جينايدى. بۇل كومپانيا قۇرۋعا جەتەتىن. دجەك مانىڭ ءوزىنىڭ سوزىمەن كەلتىرسەك:

«بۇگىن ءبىز كەلەسى 5-10 جىلدىقتا نە ىستەۋ كەرەك ەكەندىگىمىزدى تالداۋ ءۇشىن جينالدىق.اليبابا بولاشاعى قانداي بولادى؟ ءبىز قىتايدا جۇمىس ىستەگەنىمىزبەن، ءبىزدىڭ باسەكەلەستەرىمىز جەرگىلىكتى سايت ەمەس. مەن بۇرىننان ايتىپ جۇرەنىمدەي، ءبىزدىڭ باسەكەلەستەرىمىز امەريكادا، ولار كرەمني القابىنداعىلار. بىرىنشىدەن، ءبىز الەمدىك سايت بولۋمىز كەرەك. ەكىنشىدەن بىزگە كرەمني القابىنداعىلار قالاي جۇمىس ىستەيتىندىگىن ۇيرەنۋمىز كەرەك» بۇل 1999 جىلى دجەك ما جايلى تۇسىرىلگەن دەرەكتى فيلمنەن ءۇزىندى. ارينە ءبارى بىردەن كەرەمەت بولىپ كەتكەن جوق. ينتەرنەتتەن مۇلدەم حابارى جوق ەلگە، ينتەرنەت كومپانيا اشۋ بىرەۋلەردى تاڭ قالدىردى.ءتىپتى كەيبىر دەرەكتەردە، دجەككە اليبابانى قۇرۋ ەڭ توپاس يدەيا دەگەندەر بولعان. اليبابا سايتىن اشقان باستاپقى كەزدە، كوممەرتسيالىق تۇرعىدان ەشقانداي پايدا اكەلمەدى. وفيسكە اقشالارى جوق بولعاندىقتان، دجەكتىڭ پاتەرىنە ورنالاستى. سوعان قاراماستان ولار ءۇمىتىن ۇزبەي جالعاستىرا بەردى. 1999 جىلى  كومپانيا Goldman Sachs –تان ينۆەستيتسيا الدى. 2000 جىلى ستارتاپقا تاعى Softbank-تەن ينۆەستيتسيا قۇيىلادى. قۇيىلعان ينۆەستيتسيانىڭ جالپى سوماسى - $25 ملن قۇرادى. الايدا قارجىلاي كومەك العانمەن، كومپانيا بىردەن دامىمادى.

سوندا دا ول كومپانيانى جاپپاي ارى قاراي جالعاستىرا بەرگەن. وعان بيزنەسىن تاستاپ كەتپەي، ارى قاراي جالعاستىرۋىنا جىگەر بەرگەن  تۇتىنۋشىلاردىڭ ىقىلاستارى. دجەك تۇتىنۋشىلاردىڭ ريزاشىلىق لەبىزدەرى وعان موتيۆاتسيا بولعاندىعىن باسا ايتادى.

«ەڭ باستىسى – سەنىم. ءبىز كومپانيامىزعا سەندىك. ماسەلە – تۇسكەن تابىستا ەمەس. ءبىز ءۇشىن تۇتىنۋشىلاردىڭ ريزاشىلىقتارى ەڭ باستى تابىس بولدى. بۇعان ءبىزىدڭ قىزمەتكەرلەرىمىز سەندى. بىزدە مۇلدەم تابىس بولماعان كەزدەگى ءبىر وقيعانى ايتايىن.  مەن مەيرامحانادا ەدىم. مەن تاماقتانىپ بولعان كەزىمدە، مەنىڭ جانىما ءبىر كىسى كەلىپ حات قالدىرىپ كەتتى. بۇل حاتتا، «سالەم،دجەك! مەن Alibaba قولدانامىن. مەن سەنىڭ ودان تابىس تاپپايتىنىڭدى بىلەمىن. سوندىقتان سچەتتى مەن تولەيمىن» . وسىعان ۇقساس جاعدايلار ءجيى بولدى. مەن باردا وتىردىم. ءبىر كىسى كەلىپ تەمەكى ۇسىنىپ، قولىما حات ۇستاتتى. حاتتا «سەنىڭ سايتىڭا راحمەت! مەن سەنىڭ ودان اقشا تاپپايتىنىڭدى بىلەمىن. بۇل مەنىڭ ساعان ارناعان كىشكەنە سىيلىعىم». بۇل ءبىزدىڭ باعىتىمىزدىڭ دۇرىس ەكەنىن جەتكىزدى. ءبىز جالعاستىرۋ كەرەك بولدىق. كەلەسى 10 جىلدا، ءبىز شىنىمەن تابىستى بولدىق. بۇل بولعان وقيعا. بۇل بىزگە كۇن سايىن موتيۆاتسيا بەردى» دەيدى ميللياردەر.

2002 جىلدان باستاپ قانا كومپانيا تابىس اكەلە باستاعان. بىراق وتە ماردىمسىز ەدى.كومپانيانىڭ  تەك 18 ايعا عانا جەتەتىن اقشاسى بولعان. وسى جاعدايدان شىعۋ ءۇشىن ما اقش-قا كوز تىگەدى. تىعىرىقتان شىعۋ ءۇشىن دجەك ما ءوزىنىڭ پلاتفورماسىنا قىتايدان ساۋداگەرلەردى تارتىپ، ال تۇتىنۋشىلاردى امەريكادان ىزدەگەن. وسىنىڭ ارقاسىندا كومپانيا تابىس تابا باستاعان.ناتيجەسىندە جىل اياعىنداعى كومپانيانىڭ تازا تابىسى -  $1 بولدى.بۇل ءبىر قاراعاندا، كۇلكىلى بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. بىراق سول كەزدەگى اليبابا ءۇشىن قۋانىشتى جاڭالىق بولدى. ولار ءتىپتى اتاپ ءوتىپ ءۇشىن كەش ۇيىمداستىرعان.  $1 باستاعان تابىس، بۇگىندە ميللياردتاعان كىرىسكە جەتكىزگەن. اليبابا كومپانياسىنىڭ ەرەكشەلىگىنىڭ تاعى ءبىر كورىنىسى ولار جىل سايىن قىزمەتكەرلەردىڭ اراسىندا تالانتتار شوۋىن وتكىزەدى. ودان بولەك Alibaba eBayمەن باسەكەگە تۇسكەندە، وعان سوعىس جاريالاپ، قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءبارى ءبىر كۇن اسكەري فورما كيىپ جۇرگەن.

بۇنىڭ سەبەبىن دجەك ما كومپانيانى العا جىلجىتۋ ءۇشىن ادامداردىڭ نازارىن اۋدارتاتىنداي قىلىقتار جاساۋ كەرەك دەگەنمەن تۇسىندىرەدى. دجەك ما اليبابانىڭ 10 جىلدىق مەرەيتويىندا، باسىنا جاساندى شاش كيىپ، پانك-روەكر سياقتى كيىنىپ، قىزمەتكەرلەرىنىڭ الدىندا كومپانيانىڭ ءانىن ايتقان.

Tao Bao نەگىزىن قالاۋ. eBay-مەن سوعىس

Alibaba - نى العا جىلجىتۋ ءۇشىن دجەك مانىڭ ويىنا تاعى ءبىر يدەيا كەلدى. بۇل بۇكىل قىتايدى قامتىعان ونلاين ساۋدا جاسايتىن سايت. بىرنەشە باعدارلاماۋشىلار دجەك مانىڭ پاتەرىندە(Alibaba Group باستاعان پاتەر) جينالىپ، دجەكتىڭ ويلاعانىن ىسكە اسىرۋعا كىرىستى. بۇل سايت سول ۋاقىتتا قىتاي ساۋدا نارىعىندا جاقسى جۇمىس ىستەپ تۇرعان eBay-گە ۇقساتىپ جاسالاتىن بولدى. 2003 جىلدىڭ كوكتەمىندە تاو ۆاو نەگىزى قالانىپ، دجەكتىڭ قورقىنىشىنا قاراماستان، بىرتىندەپ وزىنە اۋديتوريا جيناي باستادى.

«سايت اشىلعان العاشقى  كۇندە ءبىز وفيستەگى ادمدار ءبىر- بىرىمىزبەن ساۋدا جاسادىق. سودان كەيىن ادامدار از ازداپ كەلە باستادى. ءبىز ساتۋ ءۇشىن كىم نە قويسا دا، ساتىپ الا بەردىك. ءتىپتى ول زات وزمىمىزگە كەرەك ەمەس بولسا دا. ءسويتىپ، ءبىر ءۇيدىڭ ءىشىنىڭ ءبارىن وزىمىزگە كەرەك ەمەس زاتتارعا تولتىردىق. سونداعى ماقساتىمىز- بۇل جەردە ساۋدا جاساۋعا بولاتىنىن ءتۇسىندىرۋ ەدى». سايتتىڭ ديزاينىنان باستاپ، ءبارى قىتايلىق قولدانۋشىلاردىڭ ىڭعايلى ەتىپ جاسالىندى. دجەك قحر تۇرعىندارىنا ءتيىمدى بولۋ ءۇشىن ءۇش جىل بويى قولدانۋشىلاردان كوميسسيا دا الماعان.

بۇعان جاۋاپ رەتىندە eBay ەلەكتروندى كوممەرتسيا نارىعىندا ەڭ ءوتىمدى بولىپ تۇرعان EachNet ويىنىنا جارنامالارىن قوستى. وسىنىڭ ارقاسىندا، eBay نارىقتىڭ 85% الىپ، باسەكەلەسىن باسىپ وزدى.

جاۋاپتى سوققى رەتىندە دجەك ما 2004 جىلى Alipay  تولەم جۇيەسىن ىسكە قوستى. داۆوستا وتكەن ءبىرىنشى سامميتتە ول ونلاين تولەم جۇيەسىمەن تانىسىپ، بۇنى قىتايدا ىسكە اسىرۋ جايلى يدەيا كەلگەن. قىتايدا بۇعان تىيىم سالىنعان ەدى. الايدا سوعان قاراماستان، كاسىپكەر قالايدا وسىنى قۇرۋعا تىرىستى. ناتيجەسىندە مەملەكەت وعان كەدەرگى بولمادى. Alipay تولەم جۇيەسىنەن وزگە، قولدانۋشىلاردىڭ اقشاسىن الاياقتاردان دا قورعايدى. تاو ۆاو –دا مەسسەندجەر سياقتى قىزىقتى جاڭا قۇرىلعىلار پايدا بولا باستادى.

دجەك ما eBay-ءدى – مۇحيتتاعى اكۋلاعا، ال تاو ۆاو-نى  يانتسزى كروكوديلىنە تەڭەگەن. eBayAlibaba Group قاراعاندا ەداۋىر ۇلكەن كومپانيا. ول تەك قىتايعا عانا ەمەس، بۇكىل الەمدە جۇمىس ىستەپ تۇرعان. ال دجەك ما بۇكىل الەم بولماسا دا، قىتايدىڭ ساۋدا نارىعىندا جاقسى جۇمىس ىستەدى. eBay بىرتىندەپ السىرەپ، باسشىلارى نارىقتاعى ۇلەسىن ساقتاپ قالۋعا قانشا تىرىسقانمەن بولمادى. ونىڭ ەڭ باستى قاتەلىگىنىڭ ءبىرى بازاسىنىڭ اقش-قا ميگراتسيالانۋى ەدى. ميگراتسيادان كەيىن رەسۋرس باياۋ جۇمىس ىستەيتىن بولىپ قالعان.سونداي-اق EachNet ء–تىڭ دە ءوتىلىمى ازايعان. ال وسى ۋاقىتتا تاو ۆاو جىل سايىن جاڭالانىپ، تەز جۇمىس ىستەيتىندىگىمەن وزىنە اۋديتوريانى كوپتەپ جيناي باستاعان. 2006 جىلى سوعىس اياقتالدى: تاو ۆاو نارىقتىڭ 60% قاداعالاسا، ال 2007 جىلى بۇل كورسەتكىش 82% جەتتى.

كەيبىر دەرەكتەردە، eBay ء–دىڭ باسشىسى مەگ ۋيتمەن 2005 جىلى سوعىس ءالى ءجۇرىپ جاتقان كەزدە، مانى اقش-قا شاقىرىپ، سەرىكتەس بلۋدى ۇسىنعان. الايدا ما باس تارتقان. ونىڭ ەسەسىنە ول Yahoo! –مەن كەلىسىپ، Alibaba-نىڭ 43%-نا  $1 ملرد تولەگەن. اراداعى قارىم-قاتىناس قيىن بولعان. ساراپشىلار Yahoo! باسشىسى يانگ قاتە قادام جاسادى دەگەن. الايدا بۇگىندە ول يانگتىڭ نەگىزگى اكتيۆىنە اينالىپ وتىر.

ما كومپانياعا كەرەكتى سوماعا قولى جەتكەن سوڭ، تۇتىنۋشىلارىنا الداعى ءۇش جىل تاعى دا كوميسسياعا اقشا تولەمەيتىندىكتەرىن حابارلادى.

2007 جىلى Alibaba اياق استىنان تۇتىنۋشىلارىنىڭ نارازىلىقتارىنا تاپ بولدى. وعان جاۋاپ رەتىندە ما بۇكىل الەمگە ءوزىنىڭ سايتىندا اكۋلا ەتىنىڭ ءونىمىن ساتۋعا تيىم سالاتىنىن جاريالادى. وسىدان كەيىن تۇتىنۋىشالار تىنىشتىلدى.

Yahoo!-مەن كۇرەس

2008 جىلى Alimama(اتاۋى 1999 جىلى تىركەلگەن)جارناما سەرۆيسى جاسالىندى. Alibaba كومپانياسىنا ماركەتينگ جاعىنان قولداۋ ءۇشىن قۇرىلعان.  تەستىلەۋدەن وتكىزۋ ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلعان.

سول ۋاقىتتاعى تاعى ءبىر جاڭا جوبا - T-Mall, باستاپقى دا Taobao-Mall دەپ اتالعان. بۇل سەرۆيس  Alibaba-دا ارزان تاۋارلار ساتىلادى دەگەندەرگە جاۋاپ رەتىندە قۇرىلعان. سەرۆيس B2C جۇيەسىمەن جۇمىس جاسايدى، ياعني تەك تىركەلگەن فيرمالار  جانە جاي ساۋداگەرلەر قوسىمشا قۇجاتتار تولتىرۋ ارقىلى ساۋدا جاساي الادى. كوپ ۇزاماي بۇل سايتقا اتاقتى Adidas, GAP جانە Meizu سياقتى برەندتەر كىرگەن. 2011 جىلى T-Mall سايتى Taobao-دان ءبولىنىپ جەكە سەرۆيس بولدى. بۇگىنگى كۇندە سايتتا 70 مىڭنان استام ليتسەنزياسى بار ساۋداگەرلەر الەمدىك برەندتەردى ساتىلىمعا ۇسىنۋدا.

2009 جىلى Yahoo! مەن Alibaba اراسىنداعى قارىم قاتىناس سۋي باستادى. امەريكالىق كومپانيانىڭ باسشىسى اۋىسىپ، دجەرري يانگ-ءتىڭ ورنىنا كەرول بارتتس كەلىپ، دجەك مامەن اراداعى قاتىناستى ءبۇلدىردى. وعان سەبەپ بولعان، كەرولعا Yahoo China  سەرۆيسى ۇنامادى. سوندىقتان ول قىتايلىق كاسىپكەرلەردەن سەرۆيستەگى امەريكالىق اتاۋدى الىپ تاستاۋىن تالاپ ەتتى. كەرول بۇل تىلەگىن Alibaba توپ-مەنەدجەرلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن جينالىستا قاداپ ايتتى. Yahoo!-دان شارشاي باستاعان ما ونى اكتسيونەرلەر قاتارىنان شىعارىپ تاستاۋدى شەشتى.

ونىڭ شىعارۋىنىڭ ءبىرىنشى قادامى -  Alipay(اكتسياسىنىڭ كوپ بولىگى مانىڭ يەلىگىندە) كومپانياسىن باسقا كومپانياعا كوشىرۋى بولدى. بۇل قادام Yahoo! مەن  Softbank - داعى باسقا اكتسيونەرلەرگە ەسكەرتپەستەن جاسالىنىپ، ولاردىڭ رەنىشىن تۋعىزدى. اسىرەسە ماعا رەنجىگەن Yahoo! –داعى اكتسيونەرلەر. ال Softbank اكتسيونەرلەرى بۇل جاعدايعا ونشا ءمان بەرمەدى. ما اكتسيونەرلەردىڭ ءالسىز تۇستارىن سەزىپ، ولارعا قىزىعۋشىلىق تانىتا باستادى. 2011 جىلى بارتتس ورنىن بوساتتى. كەرول كومپانياسى ءۇشىن جۇمىس ىستەي الاتىن بولسا، الدىمەن سىناماي تۇرىپ ىستەيتىندىگىن ما اتاپ وتكەن. ودان كەيىن Yahoo! ديرەكتورلار كەڭەسىنە  ينۆەستور دەنيەل لەب كەلىپ، ول جاڭا اتقارۋشى ديرەكتور(گەنديرەكتور) لاۋازىمىنا سكوتت تومپسوندى تاعايىندادى. تومپسون  مانىڭ  20% اكتسياسىن ساتىپ الۋ تۋرالى ۇسىنىسىنا بىردەن كەلىسىپ، قۇندى قاعازدىڭ جالپى سوماسى $7,1 ملرد قۇرادى. يانگ بۇل شەشىمگە قارسى بولىپ، ءتىپتى ديرەكتورلار كەڭەسىنەن شىعىپ كەتتى. ءبىر قىزىعى يانگ Yahoo!-دان كەتسە دە، Alibaba-دا ديرەكتورلار كەڭەسىندەگى ورنىن ساقتاپ قالدى.

باسەكەلەستەرمەن كۇرەس، جانجال جانە تابىستى Alibaba IPO

دجەك مانى اياعىنان شالعىسى كەلگەندەر تەك Yahoo!-دا عانا ەمەس، قىتايدىڭ ىشىنەن دە تابىلعان. سولاردىڭ ءبىرى  -  Baidu(قىتايداعى Google) ىزدەۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى روبين لي. ما ءوزىنىڭ سايتىنداعى قولدانۋشىلار ىشكى ىزدەۋ جۇيەسىن قولدانعانى دۇرىس دەگەن شەشىمىن، روبينگە جەتكىزگەندە، ول قۋانا كەلىسەدى. سوڭىنان 2009 جىلى Baidu يۋزەرى Taobao مەن T-Mall ء–دى بلوكتايدى(بلوكيروۆكا). ونىڭ ورنىنا وزدەرىنىڭ پلاتفورماسىن قۇرعانمەن،تابىستى بولمادى.

2014 جىلى كۇرەستىڭ جاڭا تولقىنى باستالدى. ما قارسى Tencent, Baidu  جانە Wanda Group قۇرامى شىقتى. بۇل ءۇش كومپانيانى دا قىتايداعى ەڭ باي ادامدار باسقارادى. ولار Alibaba-نى السىرەتۋ ماقساتىندا، $814 ملن  ونلاين-پلاتفورما قۇردى. قازىرگى ۋاقىتتا بۇل كۇرەس جايلى ناقتى اقپارات جوق. ال ما قارسىلاستارى جايلى جاعىمدى پىكىردە. ول Tencent كومپانياسى  Alibaba Group- كە قاراعاندا جاڭاشىل ەكەندىگىن ايتىپ، ولاردىڭ جاساعان WeChat-تى ماقتادى.

2011 جىلى Alibaba Group –تە ۇلكەن جانجال ورىن الدى. كومپانياداعى 100 جۋىق مەنەدجەرلەر ەلەكترونيكا ساتاتىن  وتىرىك فيرما اشىپ، تۇتىنۋىشلارعا ەشتەڭە اپارماي، اقشاسىن قالتالارىنا باسقان. داۋ شىعىپ، تەكسەرىس جۇرگىزىلگەندە 2300-گە جۋىق  جالعان دۇكەندى انىقتاعان. شىعىن - $2 ملن.  ميلليارداعان تابىس تاۋىپ تۇرعان كومپانيا ءۇشىن $2 ملن شىعىن تۇك تە ەمەس. بىراق وسى جاعدايدى ما باعالاعاندا، ول الاياقتاردى عانا ەمەس، بىرنەشە توپ-مەنەدجەرلەردى دە جۇمىستان قۋىپ جىبەردى. بۇل كومپانياعا دەگەن تۇتىنۋشىلاردىڭ سەنىمدەرىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن ءارى مىندەتىن دۇرىس ورىنداماعاندارعا نە بولاتىنىن كورسەتۋ ماقساتىندا جاسالىنعان.

2013 جىلى Alibaba Group IPO- گە شىعۋعا دايىندىق باستالدى. وسى ۋاقىتتا قوعام نازارى دجەك ماعا اۋدى. بىرىنشىدەن، ول اتقارۋشى ديرەكتور قىزمەتىنەن كەتىپ، ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەلىگىندە قالدى. بۇل قىزمەتتەن كەتۋىن، قايىرىمدىلىقپەن اينالىسقىسى كەلەتىندىگىمەن ءتۇسىندىردى. ول كەتەرىندە كومپانيانى 7 باعىتقا ءبولىپ، اربىرىندە 25 ءبولىم بولدى.

ەكىنشىدەن، 2013 دجەك ما رەزونانس تۋدىرعان ينتەرۆيۋ بەردى. سۇحباتتا ينتەرنەتتىڭ شەكتەۋلىگىنە قاراماستان، قحر ۇكىمەتىن قولدايتىندىعىن ايتتى. بۇدان بۇرىن دجەك ۇكىمەتتىڭ ىسىنە ارالاسپايتىن. ونىڭ بۇل قىلىعىن سايت قولدانۋشىلارى قورىققاننان جاسادى دەپ سانادى. وسى ۋاقىتتا قىتايدا كاسىپكەر تسزەن چەنتسزەنى قۇپيا تۇردە ولتىرىلگەن ەدى. سوندىقتان مانىڭ بۇل ارەكەتى تۇسىنىكتى بولدى. بيزنەسمەنىڭ ءوزى 2015 جىلى مەملەكەتپەن بيزنەس جاسامايتىنىن،بىراق ەكىجاقتى كوممۋنيكاتسياعا قارسى ەمەستىگىن جانە ماڭىزدى دەپ سانايتىندىعىن ايتقان.

2014 جىلى Alibaba GroupIPO-عا شىقتى. بيرجادا $21,8 ملرد جەتىپ، $241 ملرد باعالاندى. سول ۋاقىتتا كومپانيانىڭ 8,9% اكتسياسىن يەمدەنگەن ما $867 ملن تاپتى. قىتايلىق گيگانتتىڭ IPO –سى تاريحتاعى ەڭ ءىرى بولىپ مويىندالدى.

ءىرو شىقپاي تۇرىپ، ما $4 ملرد مەن Alibaba Group –تىڭ 2% -ىن قوسىپ قايىرىمدىلىق قورىن قۇرعان. قور دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم جانە قورشاعان ورتانى قورعاۋمەن اينالىسادى.

سونداي-اق 2010 جىلدان باستاپ، Alibaba Group جىلدىق تابىسىنىڭ 0,3% -ىن تابيعاتتى قورعاۋ قورىنا اۋدارادى. وعان قوسا ما تابيعاتتى قورعاۋ كوميتەتىندە قىزمەت اتقارىپ، ەكولوگيانى ساقتاۋعا اقشاسىن بولەدى.

دجەك مانىڭ تۇلعالىق قاسيەتى مەن كاسىپكەرلىك كوزقاراستارى

دجەك ما الەمدەگى ەڭ باي ادامداردىڭ قاتارىنا قوسىلعانمەن، ول قاراپايىمدىلىقتى دۇرىس دەپ سانايدى. باسقا ميللياردەر بايلاردان ايىراتىن ونىڭ وسى مىنەزى. دجەك ءوزىن-ءوزى ماقتامايدى. كەرىسىنشە، ول ءوزىن مەن اقىماق اداممىن دەپ سانايدى. وعان كوپتەگەن ادامدار «دجەك سەن-ءبىزدىڭ باتىرىمىزسىڭ» دەپ كوككە كوتەرگەندە دە، «مەن-باتىر ەمەسپىن» دەيدى. وسىعان قاراپ، ونىڭ ماقتانگەرشىلىككە سالىنبايتىنىن بايقالادى.

ول كەزىندە ينتەرنەت-كومپانيا قۇرۋ تۋرالى يدەياسىنا كوپتەگەن ادامداردىڭ وعان توپاس ادام رەتىندە قاراعانىن، «بۇل مەن ەستىگەندەرىمنىڭ اراسىنداعى ەڭ توپاس يدەيا» دەگەنىن ءجيى ايتادى.  «مەن-اقىماقپىن، بىراق-توپاس ەمەسپىن» دەيدى. بۇل ارقىلى ول وزگە ادامدارعا قانداي دا ءبىر ءىستى باستاعاندا بەرىلمەي، موتيۆاتسيا بەرگەندى قالايدى.

اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنۋدەگى 9 جىلدىق تاباندىلىعى مەن جۇمىستاعى 30 دان استام ساتسىزدىكتەرىنە قاراماستان، ول بەرىلمەگەن. ومىرگە نازارى بولماي، العا قادام باسقان.  دجەك مانىڭ ساتسىزدىكتەرىنە نازار اۋدارىپ، ونىڭ بەرىلمەيتىن تاباندى جان ەكەنىن اڭعارامىز.

سونداي-اق ول جاستارعا ەرەكشە كوڭىل قويادى. ەلدى دامىتاتىن، جاڭا يننوۆاتسيالىق دۇنيەلەردى جاسايتىن دا وسى جاستار ەكەنىنە باسا نازار اۋدارادى. ول قازاقستانعا كەلگەنىندە، جاستارعا كوڭىل ءبولىپ، ولاردى وقىتىڭىزدار. ولارعا جىگەر بەرىڭىزدەر دەپ ايتقان.

سونىمەن قاتار دجەك مانىڭ تەحنيكالىق ءبىلىمى بولماسا دا، الەمدەگى ەڭ ءىرى ينتەرنەت كومپانيانىڭ نەگىزىن قالاۋى وعان دەگەن قىزىعۋشىلىقتى ودان ءارى ارتتىردى. ول كود جازۋدى عانا ەمەس، جالپى تەحنولوگيا سالاسىن مۇلدە بىلمەيدى. بىلۋگە دە تىرىسپايدى. ما بۇل سالادان ءوزىڭنىڭ كاسىبي ماماندارى بار ەكەننىن ايتتى.

ميللياردەردىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى ول اقشانى الدىڭعى ورىنعا قويمايدى. ول ءۇشىن ەڭ ماڭىزدىسى – تۇتىنۋشى. ودان كەيىن كومپانيا قىزمەتكەرلەرى، تەك سودان كەيىن عانا اكتسيونەرلەر. ادەتتە باسقا كومپانيالاردا اكتسيونەرلەر ءبىرىنشى ورىندا بولادى. ال دجەك ما بۇعان كەلىسپەيدى. ونىڭ سەبەبىن داعدارىس كەلگەندە اكتسيونەرلەر قاشىپ كەتەدى، ال تۇتىنۋشى مەن قىزمەتكەرلەرىمىز قالادىمەن تۇسىندىرەدى.

دجەك ما الەمدەگى ەڭ باي ادامداردىڭ تىزىمىندە بولسا دا، ول بارىنشا قارپايىم ءومىردى تاڭدايدى. ونىڭ ەڭ قىمبات ساتىپ العان زاتى – گانكونگتەگى ءۇيى، باعاسى - $193 ملن. بيزنەسمەن تاعى جەكە ۇشاق ساتىپ العان، الايدا ول قاجەتتىلىكتەن تۋىنداعان. ءتىپتى وعان iPhone –دى ايەلى ساتىپ الىپ بەرگەن.

ما كومپانياسىنىڭ ساتىلىم اۋقىمىن 2020 جىلعا دەيىن $1 ترلن-عا جەتكىزبەك. بۇل قولجەتپەس بولىپ كورىنگەنمەن، ميللياردەر بۇعان جەتە الاتىندىقتارىن بىرنەشە رەت ايتقان.

دجەك مانىڭ مەديابيزنەسكە دە اقشا قۇيۋدا. ونىڭ يەلىگىنە South China Morning Post گازەتى، eBussines Review باسىلىمى، Huxiu بيزنەس بلوگى، China Business Network ونلاين باسىلىمى، سونداي-اق كينو ءوندىرىسى مەن تاعى باسقا جوبالار تيەسىلى.

قانيا تابىس

Abai.kz