مەن ايسۋگۋروۆا حانىگۋل دجانجيگيتوۆنا (11.10.1956. جسن: 561011401518. جەكە كۋالىك سانى: 039275658) – اتىراۋ وبلىسى، جىلىوي اۋدانى، قۇلسارى قالاسى، 1-ءشى ىقشاماۋدان، 17 ءۇي، 55 پاتەر تۇرعىنىمىن. ۇلتىم – قازاق! جالعىزباستى جانمىن. قولىمدا اسىراپ العان جالعىز ۇلىم بار. ۇلىم 2000 جىلى قىركۇيەكتىڭ 2-جۇلدىزىندا وسى قۇلسارى قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن بولاتىن. مەن بالانى 2001-ءشى جىلى قاڭتار ايىنىڭ 30-شى جۇلدىزىندا جىلىوي اۋداندىق سوتىنىڭ شەشىمى بويىنشا اسىراپ الىپ، بالاعا ايسۇگىروۆ يمان دەگەن ەسىم بەرىپ، 2001 جىلى اقپاننىڭ 22-ءشى جۇلدىزىندا قۇلسارى قالاسى، احاج بولىمىنەن «بالا اسىراپ الۋ تۋرالى كۋالىك» الدىم. (كۋالىك دالەل رەتىندە قولىمدا. جانە دە تۋعان اناسىنىڭ بالادان باس تارتقاندىعى تۋرالى دالەلدەمە قاعاز دا قولىمدا).

دەمەك، يمان – مەنىڭ زاڭدى، جالعىز ۇلىم! ۇلىم 1-دەن 4-ءشى سىنىپقا دەيىن (2009-2012 جىلدار ارالىعىندا) قۇلسارى قالاسىنداعى م.ساتىبالديەۆ اتىنداعى №18-ءشى جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتە وقىدى (دالەل رەتىندە مەكتەپ باسشىسى بەرگەن انىقتاما قولىمدا). ەندىگى ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى بىلاي بولىپ تۇر. قۇلسارىعا 1990-91-ءشى جىلدان بەرى وزبەك ەلىنىڭ ازاماتى، رۋى قوجا، احمەتوۆ قۇربانالى دەگەن سوپى، ءدىن ۋاعىزداۋشى كەلە باستادى. وڭىرگە ابدەن ۇيرەنىپ، حالىقتىڭ ادەت-عۇرىپ، سالت-سانا، ءالسىز تۇستارىن تۇبەگەيلى زەرتتەگەن سوڭ ول كىسى قۇلسارىعا سوپىلىقتىڭ تۋىن تىكتى. قانشا ادامدى وتباسىنان ايىرىپ، اياعىن سۇيگىزىپ، سوڭىنان سوقىر ەتتى. بۇلاردىڭ ۇستانعاندارى جولدارى قازىرگى تاڭدا سەكتا ەكەندىگى ابدەن اشكەرەلەندى. قۇربانالى ءبىر كەزدەردە ەلدەن قۋىلىپ، 4 جىلداي شەتەلدەردە باس ساۋعالاپ ءجۇردى. كەيىن، بۇل كىسىنى «سالافتىڭ ەمى – سوپى» دەپ، ءبىر-بىرىنە سوعىستىرۋ قۇرالى رەتىندە پايدالانۋ ءۇشىن مىنبەدەگىلەر كەرى الدىرتقان. الايدا، قمدب بۇل كىسىنى شاكىرتتەرىمەن قوسا «بۇلار تەرىس اعىمداعىلار، اداسقاندار» دەپ ءپاتۋا بەردى. جانە سول كەزدە وزىمەن بىرگە «قاري» اتالاتىن ءباتىرالى دەگەن شاكىرتىن وسى جەرگە تىڭشى رەتىندە بەكىتىپ كەتتى. ءباتىرالى ەلگە سىڭگەنشە قۇلسارى مەشىتى ىشىندە قىزمەت ەتتى. يمام ساديەۆ امانتايدىڭ تۇسىندا ءباتىرالىنىڭ اسىعى الشىسىنان ءتۇسىپ تۇردى. بۇل دا حالىقتىڭ ءالسىز تۇستارىن ءجىتى مەڭگەرگەننەن كەيىن حالىق اراسىنا ءوزىنىڭ سۇم يدەولوگيالارىن جۇرگىزە باستادى. دەم سالۋ، جىن شىعارۋ، جانازا شىعارۋ، دۋالاۋ، ت.س.س دەنەگە كۇش تۇسىرمەي اقشا تابۋ جولىمەن ابدەن سەمىرىپ، كەي نادان حالىقتىڭ ورتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الدى. اتاعى شىقتى، ابىرويى اسقاقتادى، كاسىبى جانداندى، سەمىردى، كولىكتى بولدى، قازاقتان قوس-قوستان قاتىن الدى. «سوقىر تاۋىققا ءبارى جەم» دەگەندەي، ءتىپتى كاليماسىن بىلمەيتىن قاريالارعا دەيىن «كاري، كاري» دەپ ۇلىقتاپ الگى نەمەنىڭ ارتىنان شاپتى. بۇلاردىڭ ساياساتىندا قازاق ۇلتىن جويۋ، ۇستانىمىن باسقا ارناعا بۇرۋ، بىتىراتۋ، ارى قاراي قازاقتى وزبەكتەندىرۋ جاتىر. ءباتىرالى دە ءبىر كەزدە قۇلسارى شاھارىنان كۇناھارلىعى سەبەپتى قۋىلعان بولاتىن، دەگەنمەن دە، ۋاقىت ءبارىن ۇمىتتىرادى ەكەن...

حوش، دەڭىز. ال، مەن سىزدەرگە ءدال قازىرگى ۋاقىتتا قۇلسارى قالاسىنداعى 3-ىقشاماۋداندا پاتەر جالداپ تۇرىپ جاتقان، قۇلسارىعا قايتا ورالعان، قىلمىسىن قايتا جالعاستىرۋعا بەلسەنە كىرىسكەن سەكتانت، قاري، وزبەك ءباتىرالىنىڭ ماعان جاساعان قاستاندىعى تۋرالى ءسوز ەتپەكپىن. 2010 جىلى شىلدەنىڭ اياق جاعىندا وزبەك ءباتىرالى مەنىڭ جوعارىداعى ايتقان يمان دەگەن ۇلىمدى «قاري قىلامىن، قۇراندى تۇگەل جاتقا بىلەتىن عۇلاما قىلامىن» دەپ، مەنەن كۋرامباەۆا ساندۋگاش ابۋباكيروۆنا ارقىلى (21.06.1983, جەكە قۇجات ءنومىرى №023274009, بەرىلگەن كۇنى 31.10.2008 جىل، يۋم قر، وڭتۇستىك قازاقستان  وبلىسى، سايرام اۋدانى، مانكەنت سەلوسى، قورعانشى كوشەسى، № 13 ءۇي) سەنىمحات الىپ، وڭتۇستىك قازاقستانعا وقۋعا الىپ كەتتى. (دالەل رەتىندە سەنىمحات قولىمدا). قۇران وقيتىن، ناماز وقيتىن ادامعا يمانداي سەنىپ، ەش كۇمانسىز اۋىلدا قالا بەردىم. سەنگەن وزبەگىم مەنىڭ ۇلىمدى ءبىر وزبەككە اپارىپ تاپسىرعان. مەنى جالعىزباستى، قورعانى جوق، ءبىلىمسىز دەگەن ويمەن، ەكى سۇم استىرتىن ۇيىمداسىپ، مەنىڭ ۇلىمدى ءوز باۋىرلارىنا تارتىپ، ۇلتىن وزبەك دەپ جازدىرىپ، قۇجات جاساتىپ قويىپتى.

ۇلىمدى كۇنى كەشە 2017 جىلى قىركۇيەكتە زورعا الىپ كەلدىم. 7 جىل ىشىندە ۇلىمدى مەنىمەن 1-2 مارتە عانا كەزدەستىردى. مەنىڭ قازاق ۇلىمدى وزبەك ءباتىرالى وزبەك قىلىپ جىبەردى. سوعان قاراپ وسى ءبىزدىڭ ەلدە ءالسىز قازاقتاردى قىتاي ساياساتىن باسشىلىققا الا وتىرىپ وزبەكتەندىرۋ ءۇردىسى ءجۇرىپ جاتىر ما دەپ ويلايمىن. قازىر مەنىڭ بالامنىڭ قۇجاتىندا تەگى (فاميلياسى) ساۆۋربەكوۆ، اتى يمان، اكەسىنىڭ اتى (وتچەستۆو) تاجيماتۇلى، ۇلتى وزبەك بولىپ جازىلعان. (دالەل رەتىندە جەكە باستى كۋالاندىراتىن قۇجاتى قولىمدا). سوندا مەنىڭ ۇلىمنىڭ اكەسى – ساۆۋربەكوۆ تاجيمات ەمينتاەۆيچ (07.04.1967. ين: 690407302040) بولىپ شىقتى. ال شەشەسى: ساۆۋربەكوۆا نازاكات بايتاشەۆنا (16.08.1971. ين: 710816401851) بولىپ شىقتى. بۇل ەرلى-زايىپتى ەكەۋ قايدان پايدا بولدى، سالبىراپ كوكتەن ءتۇستى مە؟ بۇلار قالايشا قۇجاتتارى تۇگەل، دالەلدەمەلەرى، ايعاق، كۋالارى بار 100 پايىز قازاق بالاسىن جەكەشەلەندىرىپ الدى؟ بۇلارعا كىم رۇقسات بەردى؟ قالايشا قۇجاتتاردى اناسىنىڭ رۇقساتىنسىز راسىمدەدى؟ بار ماسەلەنى اقشا شەشىپ كەتتى مە؟ جالعان قۇجات جاساۋمەن اينالىسقان، قازاق ۇلتىن وزبەككە اينالدىرۋ جۇمىسىمەن اينالىسقان الاياق قىلمىسكەرلەرگە توقتاۋ بولا ما؟  ايدىڭ امانىندا، تاپا-تالتۇستە، مامىراجاي، بەيبىت ومىردە مىنانداي قاتىگەزدىككە بارعان جاندار ەش قورىقپاستان: «باراتىن جەرىڭە بار، جازاتىن جەرىڭە جاز، مىڭ جەردەن سوتقا بەر» دەپ، مەنى كەلەكە مازاق ەتىپ وتىر. ۇلىم يماننىڭ ۇيالى تەلەفونىنا كۇندە قوڭىراۋ شالادى. «قۇلسارى جامان جەر، حالقى ناركومان، قىزدارى جەزوكشە، ۇلدارى زيناقور، ۇرى، ت.س.س» دەپ ۇلىمدى ازعىرىپ مانكەنتكە شاقىرۋدا. بۇل ماسەلەدەن قۇلسارى مەشىتىنىڭ يمامى ارمان يساەۆ 100 پايىز حاباردار. ول بىراق: «وزدەرىڭ ءجاي كەلىسسەڭدەرشى» دەگەن سوزدەن ارتىق ەشنارسە جاساي الماي وتىر. ۇلىمدى 7 جىل بويىنا ۇرىپ-سوعىپ قۇلدىق جۇيەدە ۇستاعانعا ۇقسايدى. ۇلىمنىڭ ازداپ باسى كەمىپ كەتكەن سەكىلدى. كەيدە ءارپى-ءتارپى سويلەيدى. ءدال وسى كۇندەرى مەنى بىرەۋلەر ارقىلى «اتتىرىپ تاستايمىن» دەپ قوقان-لوقى كورسەتىپ، قورقىتىپ وتىر. ۇلىم ءبارىن ايتىپ بەرە الادى، قازىر ۇلىم قوڭىراۋدىڭ ءزارلى ۇنىنەن ابدەن مەزى بولىپ تەلەفونىن ءوشىرىپ تاستادى. مەن ۇلىمدى جالىنىپ ءجۇرىپ، الداپ زورعا الىپ كەتتىم. سەبەبى، ۇلىما جالعان قۇجات جاساتقاننان كەيىن زاڭ بويىنشا ول مەنىڭ ۇلىم بولماي قالدى. اۋىلعا پويىزبەن اكەلۋ ءۇشىن، ەندىگى كەزەكتە مەن ولاردان سەنىمحات الدىم. (دالەل رەتىندە سەنىمحاتى قولىمدا). 2010 جىلى مەنىڭ سەنىمحاتىممەن قۇلسارىدان مانكەنتكە كەتكەن ۇلىمدى 2017 جىلى مەن قايداعى جوق بىرەۋدىڭ سەنىمحاتىمەن قۇلسارىعا اكەلىپ وتىرمىن عوي. وسى جاعدايات مەنى قاتتى مازالاپ، ەرىكسىز قولىما قالام الدىردى. ەندىگى سىزدەردەن سۇرايتىنىم، ۇلىمدى بۇرىنعى ءوز اتىنا اۋدارىپ، ۇلىمدى وزبەك ۇلتىنا اينالدىرعان وزبەك باتىرالىگە قىلمىستىق ءىس قوزعاپ، قاتاڭ جازالاپ، قاتاڭ شارا قولدانىپ، باس بوستاندىعىنان ايىرۋىڭىزدى سۇرايمىن!

حانىگۇل ايسۇگىروۆا

Abai.kz