«مەشكەي دەگەن جاقسى اتاق ەمەس» دەمەكشى، دەپۋتاتتىڭ «جەپۋتات»  اتالۋى دا قايبىر دۇرىس دەيسىز؟.. كوپ بولدى قازاقستاندا «حالىق قالاۋلىلارى» «جەپۋتات» اتالىپ ءجۇر. جيىركەنىشتى اتاۋ. بۇل اتاۋدىڭ ار جاعىنا ءۇڭىلىپ جاتۋدىڭ قاجەتى شامالى، بەر جاعىندا-اق ونىڭ ادىرايعان الباستى بەينەسى كورىنىپ تۇر: جەمەڭگەر، ءىشىپ-جەۋدەن، ۇرلىقتان ەش تيىلمايتىن پەندە. قولىمىزدى جۇرەك تۇسىمىزعا قويىپ ايتالىق، الگى «جەپۋتتاردىڭ» قاتارىندا ەل ىسىنە ەلگەزەك، قوعامدىق، ۇلتتىق مۇددەگە جانى اۋراتىن ازاماتتار دا بار. ولار – دەپۋتتار. الايدا، جەپ قوياتىندارمەن قويىن-قولتىق ارالاساتىندىقتان ولارعا دا جالپى اتاۋدى، حالىقتىق اتاۋدى جابا سالامىز: جەپۋتاتتار. بۇل جەبەكەڭدەر جەكە ماقسات، جەلكەندى ارماندارىنا كەلگەندە شەتىنەن جەر تارپىپ تۇر. قارجىلىق توپتاردىڭ زاڭ شىعارۋشى ورگاندا وتىرعان سىبايلاستارى – وسىلار. ونى وزدەرى ارەدىك بايقاتىپ تا قويادى. ماسەلەنكي، قازاقستاندا تاريفتەر ۇزدىكسىز ءوسىپ جاتادى. داۋىس كوتەرىپ، ءۇن شىعاراتىن دەپۋتاتتى سونداي كەزدە تابا الماي قالاسىڭ. نەگە؟ سەبەبى ولاردىڭ اۋزىن مونوپوليست الىپ قويعان. ءتىل ماسەلەسى، كوشى-قون، ىشكى ميگراتسيا، وقۋ-ءبىلىم، ت.ب. سياقتى ۇلتتىق مازمۇنى تەرەڭ ماسەلەلەر كۇن تارتىبىنە شىعا كەلەدى. بىرەر دەپۋتاتتىڭ عانا ءۇنى ەستىلەدى دە قالعاندارى ءۇنسىز، تىمىرايىپ وتىرا بەرەدى. نەگە؟ سەبەبى، بۇل جايتتار تۇبەگەيلى شەشىمىن تاباتىن بولسا، قوعامدا قازاقتىلدى قاۋىمنىڭ بەلسەندىلىگى ارتىپ، بيلىك پەن بيزنەسكە اۋىز سالۋى مۇمكىن. سوندىقتان «اش پالەدەن قاش پالە»، بۇنداي تاقىرىپقا ءۇن قوسۋدىڭ قاجەتى شامالى. ويتكەنى بيزنەس ەليتا مەن بيلىك تۇگەل ءورىستىلدى. دەپۋتات بولعان سوڭ الپاۋىت اتاۋلىنىڭ ىعىن تاۋىپ، ىقتاپ ءومىر سۇرگەن ابزال. الگى جەپۋتتاردىڭ ىشىندە قازاقستانداعى ءورىستىلدى ەليتانىڭ عانا ەمەس، قازىرگى رەسەي بيلىگىنىڭ مۇددەسىن اشىق قورعايتىندار دا بار. سونىڭ ءبىرى: «لاتىن قارىپىنە كوشسەك، «رۋسكي مير» الەمىنەن جىراقتاپ كەتەمىز» دەپ سىقسىڭداعان دەپۋتات-مارجامىز بولاتىن. بۇگىنگى دەپۋتاتتاردىڭ ورتاسىندا بۇنداي مارجالار كوپ جانە بولا دا بەرەتىن سياقتى...

كەشە ەكونوميكا ءمينيسترى باقىت سۇلتانوۆ اسكەري قىزىمەتكەرلەر مەن قۇقىققورعاۋ ورگانىندا ىستەيتىندەردىڭ جالاقىسىمەن بىرگە پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ دا الاتىن ايلىقتارى ەسەلەنەتىنىن ايتىپ قالدى. جوعارى جالاقى كولەمىن ءوسىرۋ ءۇشىن بيۋدجەتتەن 33,1 ميلليارد تەڭگە قاراستىرىلعان. سونىڭ 640 ميلليونى ءماجىلىس پەن سەنات دەپۋتاتتارىنىڭ ەڭبەكاقىسىن ۇستەمەلەۋگە جۇمسالادى ەكەن. مىنە، كەرەمەت! ءبىز  دەپۋتتاردىڭ جىلداپ، ايلاپ ءوسىپ بارا جاتقان جالاقىسىنىڭ كولەمىنە قاراپ، «كەرەمەت» دەپ تامسانامىز، «بۇ قالاي؟» دەپ سۇراق قويا المايمىز. ويتكەنى الگىندەي ساۋالعا بەتى قىزارا قوياتىن دەپۋتات ماجىلىستە از، وتە از. ونى ايتاسىز، وسى 6-شى شاقىرىلىمداعى ءماجىلىس دەپۋتتارى باسپانالارىنا كىرىپ بولعانشا، وزدەرىنە استانادان قىمبات قوناقۇيلەردى تالاپ ەتىپ ەلدى شۋ-شۇرقان قىلعان. ودان كەيىن...دوللاردىڭ تەڭگەمەن اراداعى باعامى زىمىراپ وسكەندە تاعى دا جالاقىلارىنىڭ جايىن ايتىپ جىلاپ-ەڭىرەپ شىعا كەلدى. ءسويتتى دە قالتالارىن كەزەكتى رەت قامپايتىپ الدى. سويتكەن جەمەڭگەر جەپۋتتاردىڭ 640 ميلليون تەڭگەگە قول سالعاندارىنا قاراپ ەش تاڭقالمايمىز دا، كولدەنەڭ سۇراق تا قويمايمىز. سونداي-اق كوررۋپتسيامەن ورتاسى ابدەن بىلىققان، كوررۋپتسيانى جۇيەگە اينالدىرعان قۇقىق قورعاۋ سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە بەرىلەتىن جوعارى جالاقىعا دا «جول بولسىن» ايتامىز.

ءىلياس اقباي

Abai.kz