ەسىرتكى تاراتۋعا قاتىستى قىلمىستاردى كوپشىلىگى زاڭدى بىلمەگەندىكتەن جاسايدى
قازاقستان ءىىم ەسىرتكى بيزنەسىنە قارسى كۇرەس دەپارتامەنتى جىل سايىن وڭتۇستىك وڭىرلەردە «كوكنار – 2017» جەدەل الدىن الۋ ءىس-شاراسى وتكىزىپ كەلەدى. رەسپۋبليكا بويىنشا ۇيىمداستىرىلاتىن بۇل شارا بارىسىندا اۋىر ەسىرتكىلەردىڭ دە ترانزيتتىك جولدارى كەسىلەدى.
ساراپشىلاردىڭ مالىمدەۋىنشە، اۋعانستان جەرىندە جىلىنا 6400 توننا ەسىرتكىنىڭ اۋىر ءتۇرى سانالاتىن گەروين دايىندالادى ەكەن. اپيىننان جاسالاتىن گەرويننىڭ الەمدە تارالماعان جەرى جوق. ونى دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنان تابۋعا بولادى. ءتىپتى دامىعان ەۋروپا ەلدەرىنىڭ وزىنە جىلىنا 150 توننا اۋعان اپيىنىنان جاسالعان ەسىرتكى وتەتىن كورىنەدى. بۇۇ-نىڭ ەسىرتكى جانە قىلمىس جونىندەگى باسقارماسىنىڭ ءمالىمدەۋىنشە، اۋعان گەروينىنىڭ ەڭ ءىرى بازارى – ەۋروپا ەلدەرى. ودان كەيىنگى ورىندا جىلىنا 120 تونناعا سۇرانىس جاسايتىن ازيا مەملەكەتتەرى تۇر. افريكاعا اۋعانستاننان جىلىنا 45 توننا گەروين جەتكىزىلەدى. ءسويتىپ، اۋعاندىقتار دۇنيەجۇزىن ۋمەن قامتاماسىز ەتىپ جاتىر.
اۋعانستان الىس جاتقان ەل ەمەس، سوندىقتان ناركوترافيكتەردىڭ ءوتۋ مارشرۋتى كوبىنەسە، ءبىزدىڭ ەل ارقىلى جوسپارلانادى. تاجىكستان، وزبەكستان ارقىلى قازاقستانعا، ودان ءارى رەسەي، ەۋروپاعا تاسىمالدانادى. گەرويننىڭ ءبىر بولىگى ءبىزدىڭ ەلدە قالادى. ونى ساتامىز دەگەندەر ۇستالىپ جاتىر. الدىڭعى جىلى استانا قالالىق ءىىد-ءنىڭ ەسىرتكى بيزنەسىنە قارسى كۇرەس باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ەلوردا اۋماعىندا ەسىرتكى ساتۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن اقمولا وبلىسىنىڭ تۇرعىنىن ۇستادى. ونىڭ تۇرىپ جاتقان ءۇيىن تەكسەرۋ كەزىندە جالپى سالماعى 11 كەلىدەن اساتىن (55 مىڭ دوزا) گەروين تابىلدى. تاركىلەنگەن ەسىرتكىنىڭ استىرتىن ساۋداداعى باعاسى جارتى ميلليوننان استام اقش دوللارىن قۇراعان. بۇل – اسا ءىرى كولەمدەگى ەسىرتكى تاراتۋ. مۇنداي ەسىرتكىمەن ۇستالعاندار قىلمىستىق كودەكستىڭ 297-بابىمەن ۇزاق مەرزىمگە كەسىلەدى.
ەسىرتكى تاراتۋعا قاتىستى قىلمىستاردى كوپشىلىگى زاڭدى بىلمەگەندىكتەن جاسايدى. قازىرگى كەزدە قىلمىستىق كودەكستىڭ «ەسىرتكى، پسيحوتروپتىق زاتتاردى، سول تەكتەستەردى وتكىزۋ ماقساتىندا زاڭسىز دايىنداۋ، قايتا وڭدەۋ، يەمدەنۋ، ساقتاۋ، تاسىمالداۋ، جونەلتۋ نە وتكىزۋ» دەپ اتالاتىن 297-بابى بويىنشا:
1. ەسىرتكى، پسيحوتروپتىق زاتتاردى، سول تەكتەستەردى وتكىزۋ ماقساتىندا زاڭسىز دايىنداۋ، قايتا وڭدەۋ، يەمدەنۋ، ساقتاۋ، تاسىمالداۋ، ولاردى جونەلتۋ نە وتكىزۋ – مۇلكi ءتاركiلەنiپ، بەس جىلدان ون جىلعا دەيiنگi مەرزiمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جازالانادى.
2. ءىرى مولشەردەگى ەسىرتكى، پسيحوتروپتىق زاتتارعا، سول تەكتەستەرگە قاتىستى جاسالعان ءدال سول ءىس-ارەكەتتەر – مۇلكi تاركiلەنiپ، التى جىلدان ون ەكى جىلعا دەيiنگi مەرزiمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جازالانادى.
3. وسى باپتىڭ ءبىرىنشى بولىگىندە كوزدەلگەن: ادامدار توبىنىڭ الدىن الا ءسوز بايلاسۋىمەن; بىرنەشە رەت; اسا iرi مولشەردەگى ەسىرتكى، پسيحوتروپتىق زاتتارعا، سول تەكتەستەرگە قاتىستى; لاۋازىمدى ادام قىزمەت بابىن پايدالانا وتىرىپ جاساعان ءىس-ارەكەتتەر – مۇلكi تاركiلەنiپ، ون جىلدان ون بەس جىلعا دەيiنگi مەرزiمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جازالانادى.
4. وسى باپتىڭ ءبىرىنشى، ەكىنشى نەمەسە ءۇشىنشى بولىكتەرىندە كوزدەلگەن، قىلمىستىق توپ جاساعان ءىس-ارەكەتتەر، سول سياقتى ەسىرتكى، پسيحوتروپتىق زاتتاردى، سول تەكتەستەردى بiلiم بەرۋ ۇيىمدارىندا نە كورiنەۋ كامەلەتكە تولماعان ادامعا وتكىزۋ – مۇلكi تاركiلەنiپ، ون بەس جىلدان جيىرما جىلعا دەيiنگi مەرزiمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا نە ءومiر بويىنا باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جازالانادى.
كوپتەگەن ەلدىڭ زاڭى بويىنشا ەسىرتكى ساتۋشىلاردى بۇدان دا قاتال جازالايدى. 2005 جىلعى قاڭتار ايىندا الەمدەگى ەسىرتكى ساۋداسى ءۇشىن ەڭ قيىن، ەڭ قاۋىپتى جەر سانالاتىن، «التىن ءۇشبۇرىش» دەپ اتالعان وڭتۇستىك-شىعىس ازياداعى تايلاند پەن بيرما شەكاراسىندا قازاقستاننىڭ ءتورت ازاماتى سەرگەي بوبت، دانيەل تيحونوۆ، دميتري كارابين جانە الەكساندر تسوي 3 كەلىدەن استام گەروينمەن ۇستالدى. بۇلار ەسىرتكىنى اسقازاندارىنا جاسىرىپ وتپەك بولعان. تايلاندتىڭ شيانگاي پروۆينتسياسىنىڭ سوتى بۇلاردى ءولىم جازاسىنا كەسۋگە ۇكىم شىعارعان. ەسىرتكى تاسىمالداعان ءتورتەۋىنە شىعارىلعان ءولىم جازاسى كەيىننەن ءومىر بويى تۇرمەدە قالدىرۋعا الماستىرىلدى. قازىر ولار بانگكوك تۇرمەسىندە وتىر.
ەسىرتكىنىڭ زاڭسىز اينالىمىنا قارسى جازانىڭ كۇشەيتىلگەنىنە قاراماستان، جاز ايلارىندا وڭتۇستىك وڭىرلەردە ەسىرتكى دايىندايتىنداردىڭ قاراسى كوبەيەدى. بىراق قىلمىستىق جولمەن اقشا تابۋ وڭاي ەمەس، قانشاما ادام وسىدان كۇيىپ كەتەدى. تەك قانا جامبىل وبلىسىندا بيىلعى جىلدىڭ 8 ايىندا اسا ءىرى كولەمدەگى ەسىرتكى زاتىن تاركىلەۋ بويىنشا جالپى سالماعى 12 توننانى قۇرايتىن 14 دەرەك تىركەلگەن.
جاقىندا ەسىرتكى بيزنەسىنە قارسى كۇرەس دەپارتامەنتى، جامبىل وبلىسى جانە بايزاق اۋدانى اۋدانارالىق ەسىرتكى بيزنەسىنە قارسى كۇرەس ءبولىمى قىزمەتكەرلەرى بىرلەسىپ ءجۇرگىزىلگەن «كوكنار – 2017» جەدەل الدىن الۋ ءىس-شاراسى بارىسىندا 2 تونناعا جۋىق ەسىرتكى زاتى انىقتالىپ، تاركىلەندى. تەكسەرۋ بارىسىندا «جۋساندى» اۋماعىندا زاڭسىز ەسىرتكى ساۋداسىمەن اينالىساتىن تاراز قالاسىنىڭ 56 جاستاعى تۇرعىنىنان 730 كەلى «كەپتىرىلمەگەن ماريحۋانا» جانە 3 كەلىدەن استام «كەپتىرىلگەن ماريحۋانا» تابىلسا، «ەسقارا» اۋماعىندا وسىنداي قىلمىستىق ىسپەن بۇرىن سوتتى بولعان جامبىل اۋدانىنىڭ 36 جاستاعى تۇرعىنىنان سالماعى 1 توننا 220 كەلى «كەپتىرىلمەگەن ماريحۋانا» جانە 20 كەلىدەن استام «كەپتىرىلگەن ماريحۋانا» تاركىلەنگەن. اتالعان ەكى دەرەك تە قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 296-بابى، 4-بولىگىمەن اسا ءىرى كولەمدەگى ەسىرتكى زاتتارىن ساقتاۋ رەتىندە سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ تىزىلىمىنە تىركەلدى. بۇل باپ بويىنشا ءۇش جىلدان جەتى جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى قاراستىرىلادى. «كوكنار – 2017» جەدەل الدىن الۋ ءىس-شاراسى بارىسىندا مەركە جانە ت.رىسقۇلوۆ اۋداندارى بويىنشا بىرلەسكەن ەسىرتكىگە قارسى كۇرەس ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرلەرى «ۇمبەت» جايلاۋىندا بۇرىن ەسىرتكى ساتىپ ءىستى بولعان 50 جاستاعى شوپاندى ۇستادى.. ول قاراسورانى كەپتىرىپ، ەسىرتكى دايىنداۋ ءۇشىن بۇتالاردىڭ اراسىنا جاسىرىپ، جايىپ قويعان 1 توننا 341كەلى ماريحۋانا تابىلدى دەپ حابارلادى جامبىل وبلىستىق ءىىد. وقو ماقتاارال اۋدانىنىڭ پوليتسەيلەرى دە «گاشيش»، «ماريحۋانا» ەسىرتكى ونىمدەرىن بىرنەشە وراما جاساپ قىسقى مال ازىعى رەتىندە اۋلاسىنا جينالعان ءشوپتىڭ اراسىندا جاسىرعان 57 جاستاعى تۇرعىندى ۇستادىق دەپ مالىمدەدى. ول 1,5 كەلى ەسىرتكىنى كەپتىرىپ، ساتۋعا دايىنداپ قويعان ەكەن. بيىلعى جىلدىڭ باسىنان بەرى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ءىىد بولىمدەرى 80-نەن استام ەسىرتكى ەگىستىكتەرىن جويعان. ايعاق زات رەتىندە 4,5 توننا ەسىرتكى زاتتارى تاركىلەنىپ، قۇرامىندا ەسىرتكى بار وسىمدىكتەردى زاڭسىز ساقتاعانى ءۇشىن 80 ادام جاۋاپقا تارتىلىپتى.
«وقو ءىىد ەسىرتكى بيزنەسىنە قارسى كۇرەس باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى جەدەل-ىزدەستىرۋ شاراسىن جۇرگىزۋ بارىسىندا شىمكەنت قالاسى كوشەلەرىنىڭ بىرىنەن ەسىرتكى زاتىن ساقتاۋمەن جانە ساتۋمەن اينالىسادى دەگەن كۇدىكپەن 1976 جىلى تۋعان جەرگىلىكتى تۇرعىندى ۇستادى. كۇدىكتىنىڭ ءۇيىن ءتىنتۋ بارىسىندا پوليتسەيلەر ورامادا ماريحۋانا ەسىرتكى زاتىن تاپتى. سوت-كريمينالدى ساراپتاماسىنا ساي، تاركىلەنگەن زات سالماعى 1 كەلىدەن اساتىن ماريحۋانا ەسىرتكىلىك زاتى ەكەنى بەلگىلى بولدى. وسى دەرەك بويىنشا قىلمىستىق كودەكستىڭ 296-بابىمەن «ەسىرتكى، پسيحوتروپتىق زاتتارمەن، سول تەكتەستەرمەن، پرەكۋرسورلارمەن وتكىزۋ ماقساتىنسىز زاڭسىز جۇمىس ىستەۋ» قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. سوتقا دەيىنگى تەرگەۋ امالدارى جۇرگىزىلۋدە» دەپ حابارلادى وقو ءىىد قىزمەتكەرى س.قاراكوزوۆا.
قايىرجان تورەجان
Abai.kz