(مۇنى جازعانىمدا تۋعان بالا بيىل مەكتەپ بىتىرەدى. ەش وزگەرمەيتىن بوپ تۇرمىز عوي. بۇگىنگى "بەشىر", "قۇداعي", "قوڭىراۋلار"-دان سوڭ ەسكە ءتۇستى)
ۇيپا-ۇيپا ۇيقاسى بار ءمانسىز ءماتىندى اندەر بۇكىل تەلەراديوەفيردى جاۋلاپ العانى قاشان. اندەرى ءاپ-ادەمى بولعانىمەن، سوزدەرى تىم قارابايىر تۋىندىلاردى ورىنداۋ كوبىنە شاماسىنا قاراماي شايىر بولعىسى كەلەتىندەرگە نەمەسە ولەڭنىڭ پارقىن بىلە بەرمەيتىن تالعامسىزداۋ جاستارعا عانا ءتان بە دەپ جۇرسەك، ونداي كىنارات جىلدار بويى ساحنادا جۇرگەن تانىمال تارلانداردان دا تابىلادى ەكەن.

مۇنداي سوراقىلىقتىڭ اسىرەسە اقجول مەيىربەكوۆتەي ءانشىنىڭ رەپەرتۋارىندا كەزدەسۋى تاڭقالارلىقتاي. ونىڭ «ەلىم مەنىڭ» اتتى ءانىنىڭ سوزىنە زەر سالىپ بايقادىڭىزدار ما؟ ماسەلەن، قايىرماسى مىناداي:
– ەلىم، ەلىم، ەلىم!
داستارحانىن كوپ ۇلتقا جايعان ەلىم.
ەلىم، ەلىم، ەلىم!
كەڭ بايتاق دالا، قىرلارىم مەنىڭ.
ەلىم، ەلىم، ەلىم!
ىستىق پەن سۋىققا توزگەن مەنىڭ ەلىم.
ەلىم، ەلىم، ەلىم!
دانالارعا بەسىك بولعان جەرىم.
ال قالاي ەكەن؟ «جىر جازۋعا ەندى-ەندى اۋەستەنە باستاعان بالانىڭ شاتپاعى دا مۇنداي بولماس، ءسىرا» دەيسىز بە؟ ءسىز ءبۇيتىپ بىردەن تالاپشىلدىق تانىتۋعا اسىقپاڭىز. اتالمىش ءاننىڭ نەگىزگى شۋماقتارىنا كوز جۇگىرتسەڭىز، بۇل قايىرمامەن «وي، باۋىرىمداپ» جىلاپ كورىسەسىز ءالى.
– جەر-اناشىم جۇرەك ءسوزىن ايتقانداي،
اشۋىنان اناعا ءتان قايتقانداي، – دەپ كەلەتىن جولدار – ءماتىننىڭ ەڭ ءبىر ويلى دا تەرەڭ تۇستارى. ءتىپتى:
– جان دۇنيەسى قۇلازىعان جەر-انا،
جاساۋرايدى جانارىنان جاس اعا، – دەيتىن جەرلەرى دە، ۇيقاسى ونشا «ۇيىمشىلدىق» تانىتپاي تۇر دەمەسەڭىز، ولەڭنىڭ وتە سورلى تارماعى ەمەس. ارينە، قايىرماسى «...داستارحانىن كوپ ۇلتقا جايىپ، دانالارعا بەسىك بوپ، ىستىق پەن سۋىققا قاتار ءتوزىپ...» جۇرگەن كەڭ بايتاق ەلدى ەمىنە جىرلاپ جاتقاندا، كۋپلەتى قۇرعىردىڭ سول داستارحانىڭ جيىلماعىر دارحان جۇرتقا مويىن دا بۇرماستان، عالامدىق ماسشتابتاعى ماسەلەلەرمەن «اينالىسىپ» كەتەتىنى ءسال تۇسىنىكسىزدەۋ ەندى... بىراق سوڭعى شۋماقپەن تانىسقان سوڭ، ءسىزدىڭ ونى ويلاپ، باس قاتىرۋعا مۇرشاڭىز دا بولماي قالادى:
– تۋعان جەرىم، ىستىق بولدىڭ ماعان نەگە؟
الىس كەتسەم، ساعىنامىن ءجيى مەن دە.
اللانىڭ قۇلىمىن مەن، شۇكىر، ءتاۋبا،
اتام قازاق، بولسىن ساعان جانىم پيدا!
كوردىڭىز بە؟ مۇنداعى ءتورت جول ءۇش ءتۇرلى تاقىرىپتى قاۋزاپ تۇر: اۋەلگى ەكەۋى تۋعان جەر تۋرالى، ءۇشىنشىسى قۇدايعا قۇلشىلىق حاقىندا، ال سوڭعى جول وتانشىلدىقتى «جىرلايدى». وي تۇتاستىعى دەگەن كاتەگوريانىڭ تۇتاس جيىپ قويىلعانى از بولعانداي، ولىمتىك شۋماققا ولەڭدىك ءوڭ بەرەرلىكتەي وڭدى ۇيقاس تا بۇيىرماپتى.
تۇپتەپ كەلگەندە، بەلگىلى ءبىر ايتىلۋ ىرعاعىمەن تارماقتالىپ، سوڭعى بىرەر بۋىنىنىڭ شالا-جانسار سايكەسۋى ارقىلى «جان ساقتاپ» تۇرعانى بولماسا، بۇل ءان ءسوزىنىڭ كادىمگى قارا سوزدەن ايىرماشىلىعى شامالى.
ال «قازاق انشىلەرىنىڭ ءانۇرانى بولادى!» دەپ ر.رىمباەۆادان باستاپ، ءبارى الدەقانداي عىپ اسپەتتەگەن «قازاق ەلى» ءانىنىڭ ءسوزىن بەلگىلى اقىن ءشومىشباي ساريەۆ جازسا دا، ساپاسى سىن كوتەرمەيدى. مىنەكي، ءوزىڭىز سالماقتاپ كورىڭىز:
– قازاعىم – سەنسىڭ، قازاق، ۇلى ەلىم،
دۇرسىلدەپ سەن دەپ سوققان جۇرەگىم.
ماقتانام، قازاعىم، ماقتانىشىم،
تاۋەلسىزدىك تاڭى اتقانى ءۇشىن!
...جەر بەتىندە سەنەن باسقا جەر جوق،
جەر بەتىندە سەنەن باسقا ەل جوق.
ارمانىم، تاعدىرىم – قازاق جەرى،
ءانۇرانىم، تۋىم – قازاق ەلى.
قازاق جەرى، بۇل – قازاقستان،
جاسا ماڭگى، گۇل-قازاقستان!
كەلەشەككە تۋعان ەلىم مەنىڭ
قولىن بەرىپ تۇر قازاقستان!
وسى دا پاتريوتتىق تۋىندى ما؟ «قازاق»، «قازاعىم»، «قازاقستان» دەگەن سوزدەر اينالدىرعان ون ەكى جولدا توعىز (!) رەت قايتالانىپ تۇر («تۋعان جەرىم»، «تۋعان ەلىم»، «ۇلى ەلىم» سياقتى «جۇرەك تەبىرەنتەر» وزگە سوزدەردى قوسپاعاندا), سوندا ۇلت پەن مەملەكەتتىڭ اتىن قايتا-قايتا ايتا بەرگەننەن وتانشىلدىق سەزىم ويانىپ كەتە مە؟ ءارى-بەرىدەن سوڭ، ار جاعىنان جۇرەكتى شىم ەتكىزەر شىنايى كوڭىل-كۇي سەزىلمەيتىن جالاڭ ماقتان، جاداعاي ۇراننىڭ بىرەۋگە اسەر ەتۋى مۇمكىن بە؟
ەگەر جولما-جول تالدار بولساق، ونسىز دا تۇتە-تۇتەسى شىعىپ، ارەڭ تۇرعان جوعارىداعى ءۇش شۋماقتى جۇندەي ءتۇتۋ – تۇك تە ەمەس. ءبىرىنشى جولدى-اق الايىقشى: «قازاعىم – سەنسىڭ، قازاق...». ال بۇل نە ءسوز؟ باسقانى بىلمەسەك تە، قازاعىمىزدىڭ قاراقالپاق ەمەس، قازاق ەكەنىن ءوزىمىز دە بىلمەيمىز بە؟ «...ۇلى ەلىمىنىڭ» دە ۇسقىنى كەلىسىپ تۇرعان جوق، ويتكەنى، ول قازاق ۇلتىنىڭ قازىرگى رۋحىمەن، حال-احۋالىمەن قابىسا قويمايدى. ال ەكىنشى شۋماقتىڭ العاشقى ەكى جولىن شوكەڭنىڭ جاعىرافياعا ەنگىزگەن جاڭالىعى دەمەسكە لاج جوق. انشىلەرىمىز دە «...جەر بەتىندە سەنەن باسقا جەر جوق، جەر بەتىندە سەنەن باسقا ەل جوق» دەپ اسپانعا قاراپ تەربەلەدى (باسقا ەلدى كورمەيتىنى دە سوندىقتان بولۋى كەرەك).
ارينە، وسى ماقالادان سوڭ، سىنالعاندار ءوز ىستەرىنە بىردەن باسقاشا كوزبەن قاراپ، جارىسا جاقسى ولەڭ جازۋعا كىرىسىپ كەتەدى دەپ ويلاۋ – اڭعالدىق. بىزدىكى – كورەر كوز بەن ەستىر قۇلاققا قۇيتتاي بولسا دا وي تاستاۋ، اسەر ەتۋگە تىرىسۋ عانا...
(2000 جىل. ء"دىلدىڭ دەرتى" كىتابىنان)

ساكەن سىبانباي

رەداكتسيادان: اۆتورىمىز ايتىپ وتىرعان قازاق انىندەگى تالعامسىزدىق، اسىرەسە، ماتىندەگى ءمان-ماعىناسىزدىق بۇگىن ءوزىنىڭ شىرقاۋ شەگىنە جەتىپ، قارىشتاپ دامىپ بارادى. جۇرت قازىر ەفيرلەردەن ءان ەمەس، اۋەندەتىپ اڭگىمە ايتاتىنداردى كورىپ تاڭ تاماشا بولۋدا.

سونداي ء"انشىنىڭ" ءبىرى دانا كەنتاي دەگەن بويجەتكەن جۋىردا ەلىمىزدەگى باس ارنالاردىڭ بىرىنەن: «ماعان قوڭىراۋ شالعان كەزىندە،تەلەفونىم ءسونىپ قالدى.الەمدە جارىق سونگەندەي. سەزىم پايدا بولدى-اۋ. جاياۋ كوشەنىڭ بويىمەن مەن ءجۇرىپ كەلەم. كۇتپەشى، جانىم، تەك قوڭىراۋ مەنەن»، - دەپ "اندەتتى".

ال، ءوز ەسىمىن ايگەرىم ەمەس، ايگەرىم دەپ ايتۋدى ۇناتاتىن ءانشىمىز:

"Əكەمە ايتشى، ماما،
جىبەرسىن ۆەچەرگە!
جاس ەمەسپىن مەن ەندى،
قورقادى نەسىنە؟" - دەدى.

سونىمەن، نەسىن ايتاسىز، "بىرلىك بولسىن الەمدە، بىرلىك بولسىن ەلىمىزدە", - دەپ جارتىكەش "جىر جولىمەن" ساعاتقا جۋىق سارنايتىن كەنتالداردىڭ قاتارى كوبەيىپ كەلەدى. اۋ، تەلەارنا باسشىلارى، تالاپ، تالعام دەگەندى قايدا تىعىپ قويدىڭىزدار؟!.

Abai.kz