قارا جۇمىسشى قاجەت! ەلىمىزدىڭ  ەڭبەك نارىعىنداعى جاعداي وسى. دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ۇدەمەلى-يندۋستريالدى باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن 30 مىڭنان استام مامان كەرەك ەكەن. بۇدان بولەك، قىزمەت كورسەتۋ سەكتورى دا مامان تاپشىلىعىنان تۇرالاپ تۇر. دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، جۇمىس كۇشىنە دەگەن جالپى سۇرانىس كولەمى 700 مىڭ ادامعا جەتكەن.  جىل سايىن وتاندىق كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنەن ءبىتىرىپ شىعاتىن مىڭداعان ماماننان وزگە الىس-جاقىن شەتەلدەن اعىلاتىن ەڭبەك كۇشى تاعى بار.  سوعان قاراماستان،  قازاقستاندىق ەڭبەك نارىعى جۇمىسشى كۇشىنە ءزارۋ. نەگە؟ ستاتيستيكا بويىنشا ەلىمىزدەگى جاستاردىڭ جالپى سانى – 4,3 ميلليون، ونىڭ ىشىندە قالا جاستارى 2,4 ميلليون، اۋىل جاستارى – 1,9 ميلليون. جاستاردىڭ 2,2 ميلليونى جۇمىس ىستەسە، 1,9 ميلليونى وقيدى. قالعان 100 مىڭنان استامى نە اندا، نە مۇندا جوق جۇمىسسىزداردىڭ قاتارىندا.  بۇل جاعداي جۇمىس ىزدەۋشى ەمەس، جۇمىس بەرۋشىگە اۋىر ءتيىپ وتىر. قاراجاتتان قينالعان ادام كەز كەلگەن جۇمىستى ىستەيدى. بىراق جاستاردىڭ كوبى اكە-شەشەسىنە ارقا سۇيەپ، الدەكىمنەن «جۇمىستىڭ» حابارىن كۇتىپ جاتا بەرگەندى ءجون سانايتىن كورىنەدى. ويتكەنى داياشى نەمەسە سانتەحنيك بولۋ –اردىڭ  ءىسى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءوزى ۇنەمى جاستاردى كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم الىپ، قاراپايىم جۇمىسشى ماماندىعىن يگەرۋگە شاقىرىپ، بۇل سالانىڭ مەملەكەت ءۇشىن ماڭىزدىلىعىن ءجيى ايتادى.

«مەن جاستارىمىزدى جۇمىسشى ماماندىعىن بەلسەندى مەڭگەرۋگە شاقىرامىن. كەزىندە مەن دە جۇمىسشى كيىمىن كيۋدەن باستادىم، دومنا پەشى وت-جالىنىنىڭ جانىندا تۇردىم. ۇلگى الىڭدار! جىلدار وتەدى، بىراق، وسى ومىرلىك تاجىريبەلەرىڭ، سەندەر قانداي ءومىر جولىن تاڭداپ الساڭدار دا، مىندەتتى تۇردە كادەلەرىڭە جارايدى. ءبىزدىڭ اينالامىزداعى نارسەنىڭ ءبارى جۇمىسشىلاردىڭ قولىمەن جاسالعان. وسىنى ەشقاشان ەستەن شىعارماڭدار. مىسالى، تاماق جەيتىن قولدارىڭداعى قاسىق پەن شانىشقىنى جۇمىسشىلار جاساعان. ول ءۇشىن مەتالدى بالقىتتى. سەندەر تۇراتىن ءۇيدى، كولىكپەن جۇرەتىن جولدى سالعان جۇمىسشىلار. سەندەردى تاماقتاندىراتىن اسحاناداعى اسپاز دا جۇمىسشى ماماندىعىنا جاتادى. اينالامىزداعىنىڭ ءبارى جۇمىسشىلاردىڭ التىن قولىمەن جاسالعان. سوندىقتان مەن ەڭبەك ادامىنا ارنايى وردەن تاعايىندادىم. ويتكەنى ءبىز ەڭبەك ادامىنىڭ داڭقىن ارتتىرۋىمىز كەرەك»، – دەگەن بولاتىن ەلباسى.

  قوعامدىق سۇرانىستىڭ كوركىن قىزدىراتىن ماماندىقتار             

ساراپشىلار بۇگىندە قازاقستانعا گەولوگ ماماندارى، تاۋ-كەن ينجەنەرى، اۆتوماتتاندىرۋ جانە باسقارۋ سالاسىنىڭ ماماندارى، قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسى ينجەنەرلەرى، ەلەكترسلەسارلار، مۇنايشى-وپەراتورلار تاپشى ەكەنىن ايتادى. ال كەلەر بەس جىلدا  كولىك جۇرگىزۋشىلەرىنە دەگەن سۇرانىس بىرنەشە ەسەگە ارتا تۇسپەك.  بۇل – 30 مىڭنان استام ادام. ول كەزدە ەكونوميكاعا 18,5 مىڭ لوكوموتيۆ ءماشينيسى مەن التى مىڭعا جاقىن جۇمىسشى ماماندار كەرەك بولادى. قۇرىلىسشىلارعا دەگەن سۇرانىس تا ارتادى: 26 مىڭ قۇرىلىسشى-مونتاجداۋشى، قۇرىلىس جانە جوندەۋ-قۇرىلىس جۇمىستارىنا 24 مىڭنان استام ارلەۋشى، سونىمەن قاتار 20 مىڭعا جۋىق بىلىكتىلىگى جوق جۇمىس كۇشى قاجەت ەتىلەدى. قازاقستانعا 11 مىڭ شاماسىندا ساۋلەتشى جانە سونشا ينجەنەر قاجەت بولادى. مۇنداي ورتا بۋىن مامان دايىنداۋدا كاسىپتىك-تەحنيكالىق باعدار بەرەتىن كوللەدجدەرگە ارتىلار مىندەت ۇلكەن. سوندىقتان دا، كاسىپتىك- تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋدى كوزدەيتىن ستاندارتتارعا سوڭعى كەزدە  مۇقيات زەر سالىپ، كوڭىل بولىنە باستادى.

ءدۋالدى وقىتۋ دەگەنىمىز نە؟

ماسەلەن، ەۆروپا، امەريكا قۇراما شتاتتارىندا كاسىپتىك جانە تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى جاقسى دامىعان.  گەرمانيا دا  مودۋلدىك جۇيە بويىنشا وقىتىلادى. ال قازاقستاندىق بۇل ءبىلىم جۇيەسى سينگاپۋرلىق مودەلگە نەگىزدەلگەن. بۇل دەگەنىمىز كوللەدجدە وقۋ مەن تاجىريبە قاتار جۇرەدى. ويتكەنى، ءىرى ينۆەستورلار ديپلومى بولعانىمەن، تاجىريبەسىز قىزمەتكەردى جۇمىسقا الۋعا مۇددەلى ەمەس. وسىنى ەسكەرە كەلىپ، ءبىزدىڭ دە كاسىپتىك كوللەدجەر وقىتۋدىڭ ءدۋالدى جۇيەسىن قابىلداۋدا. ونىڭ ارتىقشىلىعى نەدە؟ ستاندارتتى ءبىلىم بەرۋ كوللەدجدەرىندە ءبىرىنشى باسىمدىق لەكتسياعا بەرىلەدى. وندىرىستىك پراكتيكا ۋاقىتى از. ال ءدۋالدى وقىتۋ باعدارلاماسى بويىنشا، ستۋدەنت وقۋ جىلىنىڭ 60 پايىزىن وندىرىستە وتكىزەدى، 40 پايىزى وقۋعا كەتەدى. ونىڭ وزىندە مۇعالىم لەكتسيا وقۋشى ەمەس، جەتەكشى بولىپ قانا جۇرەدى.

قازىرگى كۇنى ەلىمىزدە تەحنيكالىق باعىتتا ءبىلىم بەرەتىن 800-دەن استام كوللەدج بار. سوڭعى جىلدارى بۇل وقۋ ورىندارىنا دا سۇرانىس ارتتى. وعان سەبەپ: جۇمىسشى مامان بولۋعا دەگەن ىنتا ەمەس. مەكتەپ بىتىرۋشىلەردىڭ باسىم بولىگى ۇلتتىق بىرىڭعاي تەستىلەۋگە قاتىسقىسى كەلمەي، 9- سىنىپتان سوڭ كوللەدج جاعالايتىنى جاسىرىن ەمەس. جانە كاسىپتى كوللەدجدى اياقتاعان سوڭ، دەنى ماماندىعى بويىنشا جۇمىس ىستەۋدەن باس تارتىپ، جوو تاڭدايتىن كورىنەدى.

بۇرىن قوراسىنداعى جالعىز سيىرىن ساتسا دا بالاسىن وقىتۋدى ارماندايتىن قازاق ۇرپاعىن سوت، زاڭگەر، ءتىپتى بولماعاندا قاراپايىم كەڭسە مامانى بولسا دەيتىن. كاسىپتىك-تەحنيكالىق ماماندىقتى «قارا جۇمىسقا» بالايتىن. ال، بۇگىنگى ەڭبەك نارىعىندا  ەكونوميست پەن زاڭگەر، پروگرامميست پەن قارجىگەرگە سۇرانىس جوق. كاسىپتىك –تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋدىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ، جۇمىسشى ماماندارىن دايارلاۋ، ەڭبەك نارىعىنداعى ۇسىنىس پەن  سۇرانىس اراسىنداعى  قايشىلىق - الەمدىك تەندەنتسيا.  الەمدە ون مىڭداعان  ماماندىق بولسا، ونىڭ جەتپىس پايىزدان استامى جۇمىسشى ماماندىعىنىڭ ساناتىندا ەكەن.

زارينا ادىلبەك

Abai.kz