تاۋەلسىز زەرتتەۋ كومپا­نيالارىنىڭ مالىمەت­تەرىنە سەنسەك، 2010 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستاندا ينتەرنەت قولدانۋشى­لارىنىڭ سانى 4,3 ملن حالىقتى قۇراعان، بۇل دەگەنىڭىز ەل حالقىنىڭ 26,5 پايىز ۇلەسى. بۇل كورسەتكىش 2009 جىلمەن سالىستىرعاندا ەلىمىزدە ينتەرنەت قولدانۋشىلار سانىنىڭ 30 پايىزعا ارتقانىن كورسەتەدى. ەل ازاماتتارى­نىڭ 94 پايىزى ينتەرنەتتى ايىنا بىرنەشە رەت، نە ودان دا جيىرەك قولداناتىن كورىنەدى.

بۇل زەرتتەۋلەردى «ICT-Marketing» تاۋەلسىز زەرتتەۋ كومپانياسى (www.ictm.kz) جۇرگىزىپتى. ناتيجەنىڭ دالدىگى ءۇشىن قالالىق جانە اۋىلدىق جەرلەردە انكەتالىق ساۋالناما جۇرگىزىلگەن كورىنەدى. جالپى، «2010 جىلى حالىققا ينتەرنەت قىزمەتىن كورسەتۋ سالاسى قارقىندى دامىعان» دەگەنگە سايادى زەرتتەۋ ناتيجەسى. ماسەلەن، قالالىق جەرلەردە جاسى 16-داعى جانە ودان اسقان ازاماتتاردىڭ 41 پايىزى، ال اۋىلدىق جەرلەردە 19 پايىزى ينتەر­نەتتى قولدانادى ەكەن. ال حالىق سانى 70 مىڭدىق نەمەسە ودان دا كوپ قالالاردىڭ ىشىندە ينتەرنەت قولدانۋشىلار 16-24 جاس ارالىعىندا 66 پايىزدى، 25-44 جاس ارالىعىندا 52 پايىزدى قۇرايدى. 45-54 جاس ارالىعىنداعى ازاماتتاردىڭ 35 پايىزى ينتەرنەتتى قولدانسا، 55 جاس­تاعى جانە ودان اسقان ازاماتتاردىڭ تەك 10 پايىزى عانا عالامدىق جەلىنى قولدانا الادى ەكەن. ەل ازاماتتارىنىڭ باسىم بولىگى عالامتورعا كومپيۋتەر نەمەسە نوۋتبۋك ارقىلى شىعادى. قالتافون ارقىلى ينتەرنەتتى قولدانۋشىلار سانى 12 پايىز عانا.
ءبىر ايتا كەتەرلىگى، 2009 جىلى قا­زاقستان حالقىنىڭ نەبارى 3,16 ميل­ليونى عانا ينتەرنەتتى قولدانعان ەكەن. زەرتتەۋلەر جىل وتكەن سايىن قالالىق جانە اۋىلدىق جەرلەردە جەكە كوم­پيۋتەرلەرىمەن قامدانىپ، ينتەرنەت جەلىسىنە قوسىلىپ جاتقان وتباسىلار سانىنىڭ ارتىپ كەلە جاتقانىن كورسەتەدى. ەگەر 2009 جىلى حالقى 70 مىڭنان اساتىن قالالىق جەرلەردەگى وتباسىلاردىڭ 47 پايىزى جەكە كوم­پيۋتەرگە قول جەتكىزگەن بولسا، 2010 جى­لى بۇل كورسەتكىش 55 پايىزعا دەيىن ارتقان. ال نوۋتبۋكتارى بار وتباسىلار سانى 2009 جىلعى 7 پايىزدىق مەجەنى ارتتا قالدىرىپ، 12 پايىزعا دەيىن ءوس­كەن. بۇل تۇستا 2009 جىلدىڭ قاراشا­سىندا ءتيىستى قالالىق جەرلەردە ينتەر­نەتتى حالىقتىڭ 26 پايىزى قولدانسا، 2010 جىلدىڭ قاراشاسىندا بۇل كورسەتكىش 33 پايىزعا دەيىن ارتقان.
بايقاپ قاراساق، ايتۋلى زەرتتەۋلەر ءالى دە اۋىلدىق جەرلەرگە عالامتوردىڭ تولىقتاي جەتپەگەنىن كورسەتىپ وتىر. بۇل تۇستا قازاق ينتەرنەتىنىڭ، ونىڭ ىشىندە قازاقشا سايتتار مەن بلوگتاردىڭ دامۋى قانداي دەڭگەيدە دەگەن ساۋال تۋىندايدى. جالپى، قازاقشا سايت­تاردىڭ وقىرماندارى تەك اۋىلداردا عانا ما؟ ولارعا سۇرانىس قانداي؟ 2011 جىلى قازاق ينتەرنەتىن نە كۇتىپ تۇر؟ بۇل جايلى ساراپشىلارىمىز وي تولعايدى.

سەرىكقازى كاكىبالانوۆ، «قازاق ينتەرنەتى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى: ينتەرنەت - ۇلكەن يدەولوگيالىق قۇرال
- جالپى، بۇگىنگى تاڭدا ەل حالقىنىڭ 47 پايىزى اۋىلدا تۇرادى. ولار ينتەرنەتتى پايدالانباق تۇرماق، اتىن دا بىلمەيدى. مىسالى، ءىرى قالالارعا جۇمىس ىزدەپ كەلگەن، قۇرىلىستا جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ينتەرنەتكە ۋاقىتى دا جوق. ارينە، سالانى دامىتۋ ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ مىندەتتى تۇردە قاجەت. ءتىپتى، بيزنەستىڭ ءوزى مەم­لەكەتتىك قولداۋدى قاجەتسىنگەندە، ين­تەرنەتكە مۇنداي قولداۋ قاجەت ەمەس دەۋ دۇرىس ەمەس.
ينتەرنەت ۇلكەن يدەولوگيالىق قۇرال بولعاندىقتان، ونى دۇرىس پايدالانا بىلگەن ءجون. ەڭ الدىمەن، ول ءۇشىن ين­تەرنەت ءتىلىن مەملەكەتتىك تىلگە بۇرۋ قاجەت. وكىنىشكە قاراي، بۇگىندە قازاقشا ينتەرنەتتى قالىپتاستىرىپ، دامىتۋعا جەكەلەگەن ادامدار نەمەسە كەيبىر ۇلتتىق-پاتريوتتىق ۇيىمدار عانا اتسالىسىپ ءجۇر، ال بيلىك پەن بيزنەس تاراپىنان سالاعا قولداۋ جوق دەسە دە بولادى.
تاياۋدا «قازاقستان ينتەرنەت قاۋىم­داستىعىنىڭ» باسشىسى شاۋقات سابي­روۆ ءبىر سۇحباتىندا: «2011 جىلى مادەنيەت مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، قازاقشا ينتەرنەت-جوبالارىمەن ءدۇمپۋ جاسايمىز» دەپتى. كىم بىلەدى، مۇمكىن ءدۇمپۋ بولاتىن دا شىعار... ايتسە دە، قازىرگى تاڭدا قازاقشا ينتەرنەت بىرەن-ساران سايتتى ايتپاعاندا، نەگىزىنەن بلوگتار ارقىلى عانا دامۋدا. ولاردى دا جۇرەگى قازاق دەپ سوعاتىن ازاماتتار عانا وقيدى. قۇدايعا شۇكىر، ونداي ازاماتتار بارشىلىق. سوعان قاراعاندا، نەگىزىنەن قازاقتىلدى اۋديتوريا قالىپ­تاسقان، تەك ولارعا ۇسىناتىن سايتتار مەن پورتالدارىمىز بولماي تۇر.
شىنى كەرەك، قازاقشا سايتتاردى كوبىنە جاستار وقيدى. ال زيالى قاۋىم وكىلدەرى ينتەرنەت تۇگىلى، كومپيۋتەردەن الىستا جۇرەتىن سياقتى. ارينە، بارلىعى دەمەيمىن، بىراق كوپشىلىگى عالامتورعا جاقىن ەمەس. جوعارىدا ايتقانىمداي، بلوگتار جاقسى دامىپ كەلەدى. ال سايت­تاردى كونتەنت جاعىنان دا، تەحنيكالىق جاعىنان دا جەتىلدىرۋ قاجەت.
- ال نەگە قازاقتىلدى ينتەرنەت قول­دانۋشىلارىنا قاتىستى ناقتى زەرت­تەۋلەر جوق؟
- وعان زەرتتەۋ جاساماي جۇرگەن ءوزىمىز كىنالىمىز. ارينە، مۇنداي زەرت­تەۋلەردىڭ قاجەتتىلىگى زور. سون­دىقتان بولاشاقتا وسى تەكتەس زەرتتەۋلەر ءجۇر­گىزۋ جوسپارى بار. تەك كۇيبەڭ تىرلىكپەن قول بوساماي كەتەدى ەمەس پە؟!

سەرىك مۇراتحانۇلى، ينجەنەر: قازاقشا ينتەرنەتتىڭ دامۋ دەڭگەيى ارقيلى...
- قازاقشا ينتەرنەت قولدانۋشىلارى كوبىنە ادەبي-شىعارماشىلىق سالاعا قاتىستى پورتالدار مەن بلوگتار اشۋمەن شەكتەلىپ وتىر. ەل حالقىنىڭ 26,5 پايىز ۇلەسى ينتەرنەت كولدانادى دەسەك، ولار­دىڭ كوبىنەسە رەسەيدىڭ سايتتارىن (ونىڭ ىشىندە «موي مير»، م-اگەنت سياق­تى الەۋمەتتىك جەلىلەردى) بايلانىس قۇرالى رەتىندە پايدالانادى.
قالالىق جەرلەردە ينتەرنەت ءبىرشاما اۋقىمدىراق قامتىلعانىمەن، اۋدان، اۋىلدىق جەرلەردى ينتەرنەت تولىقتاي قامتىماي وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. مۇنىڭ سالدارىنان قازاقتىلدى تۇتى­نۋشىلار ينتەرنەتكە قول جەتكىزە الماي وتىر. قازاق تىلىندە ادەبي سايتتار مەن بلوگتار بارشىلىق. تەك حالىقتىڭ كۇن­دەلىكتى ومىرىنە قاجەتتى تەحنيكالىق سالالارعا قاتىستى ماتەريالدار، دەن­ساۋلىق ساقتاۋ ىسىنە بايلانىستى اقپا­راتتار نەمەسە زاڭنامالىق كەڭەستەر، ءتىپتى قازاقشا جارنامالار دا جوقتىڭ قاسى.
ماسەلەن، جاپونيادا كەز كەلگەن جاپوندىق ءوز انا تىلىندە وزىنە قاجەتتى ماتەريالدى ينتەرنەتتەن ىزدەپ تابا الادى جانە ينتەرنەتتى سەنىمدى كە­ڭەسشىسى رەتىندە پايدالانادى.
ال قازاقستاندا قازاق ينتەرنەتى بۇل تالاپقا جاۋاپ بەرە المايدى. سوندىقتان قازاق ينتەرنەتى تۋرالى تولىمدى پىكىر ايتۋ ءالى دە ەرتەرەك دەپ ويلايمىن.

ەسەنگۇل كاپقىزى، «مىنبەر» جۋرناليستەر ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى: ءموبيلدى ينتەرنەتتىڭ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى
- قازاقستاندا ينتەرنەت قولدانۋشى­لارىنىڭ سانى ارتقان بولسا، ول ءموبيلدى تەلەفوندار ەسەبىنەن كوبەيىپ وتىر. ال ءموبيلدى تەلەفون قازاقستاننىڭ بار­لىق ايماعىنا جەتتى دەسە دە بولادى. وسى تۇرعىدان الساق، بۇگىنگى ينتەرنەت قولدانۋشىلارى نەگىزىنەن «موي.ميردا» حات الماسىپ، «فەيسبۋك» سياقتى الەۋ­مەتتىك جەلىلەردى پايدالانۋشىلار عانا. ولار ناقتى ينتەرنەت «ونىمدەرىن» - ينتەرنەت-گازەتتەرى مەن ينتەرنەت-را­ديولارىن قولدانۋشىلار ەمەس. بۇعان ءموبيلدى ينتەرنەتتىڭ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى. اقيقات ءبىر نارسە بار: اۋىلعا ينتەرنەت جەتكەن جوق. اۋىل تۇگىلى، اۋدان ورتالىقتارىنىڭ وزىنەن سابىلىپ ءجۇرىپ ينتەرنەتتى ارەڭ تاباسىڭ. مۇنىڭ باستى سەبەبى - ينتەرنەت باعاسىنىڭ قىمباتتىعى، اۋىلداعى قاراپايىم تۇرعىن ءۇشىن ايىنا 4500-5000 تەڭگەنى ينتەرنەتكە تولەۋ اۋىر سالماق. ال قازاق ينتەرنەتىن قولدانۋشىلاردىڭ باسىم بولىگى اۋىلدا تۇرادى. ولارعا قازاق گازەتتەرى دە جەتپەيدى. سول قازاق باسىلىمدارىنىڭ وقىرماندارى سياق­تى ينتەرنەت وقىرماندارى دا الىس اۋىلداردا ءالى دە وركەنيەت كوشىنە ىلەسە الماي كەلەدى.
«مىنبەر» ينتەرنەت-سايتىنىڭ كۇن­دەلىكتى ستاتيستيكاسىنا قاراساق، ورتا ەسەپپەن وعان كۇنىنە 1000 ادام كىرەدى. ەگەر اۋىلدا ينتەرنەت بول­عاندا، ءبىز­دىڭ سايتتى تۇتىنۋشىلار سانىنىڭ بۇدان دا كوپ بولارىنا سەنىمىم مول.

«ايقىن» گازەتى