(ازالگى اڭگىمە)

ءبىزدىڭ ۇيدە ءۇي تەلەفون بار. ءوزى – اپپاق، ءوزى – ءسۇپ-سۇيكىمدى، ءوزى – موپ-موماقان. كەيدە جازۋ كورسە وقىماي تىنبايتىن ەسكى ادەتىممەن قويۋ سۇر ارىپتەرمەن جازىلعان «Panasonic» دەگەن جازۋىن ەجىكتەپ قوياتىنىم بار. ايتپەسە، ول تەلەفوننىڭ مەندە، مەنىڭ وندا جۇمىسىم جوق. ويىنشىق كورسە، سىندىرماي قويمايتىن بالالارىم دا ءبىر مارتە قىزىعىپ، قولدارىنا ۇستاپ كورگەن ەمەس. بۇراڭداعان ۇزىن باۋى مەن بەتىندەگى سۇستى تەتىكتەرىنەن جۇرەكسىنەتىن بولسا كەرەك، ايتەۋىر تەلەفونعا جولامايدى. ەسەسىنە مەنىڭ ايفونىم ولارعا ەرمەك.

قوش! اڭگىمە ايفون جايلى ەمەس، تەلەفونىم تۋرالى عوي. سول تەلەفون ايىنا ءبىر رەت قانا بەزەك قاعاتىن. ول شىر ەتە تۇسسە، تاعى ءبىر ايدىڭ شولتاڭ ەتىپ تۇگەسىلگەنىن، دەرەۋ ينتەرنەتتىڭ اقشاسىن تولەمەسەم بولمايتىنىن بىلە قويامىن. سويتەم دە، تەلەفوننىڭ تۇتقاسىن كوتەرىپ اۋرە بولماي-اق (ارعى جاقتا ادەمى داۋىستى ءبىر قىزدىڭ ينتەرنەتتىڭ اقشاسىن ايدىڭ 25-نەن كەشىكتىرمەي تولەۋ كەرەكتىگىن، تولەمەسەم، قارىزىمنىڭ وسەتىنىن ەسكەرتەرىن بىلەمىن) ينتەرنەت ارقىلى «قازاقتەلەكومعا» بەس مىڭدى اۋدارا سالامىن. سوسىن اپپاق تەلەفونىم تاعى ءبىر ايعا دەمالۋعا كەتەدى. ونىڭ ەندى مەنى مازالاۋعا حاقى جوق.

ءبىز وسى داعدىعا ۇيرەنگەلى مىنە، ءۇش جىل. ءۇش جىلدان بەرى تەلەفون ەكەۋمىزدىڭ ارامىزداعى وسى سالت، وسى ءداستۇر بۇزىلماپ ەدى.

وتكەن ايدا. ءيا، وتكەن ايدا ءوزى – اپپاق، ءوزى – ءسۇپ-سۇيكىمدى، ءوزى – موپ-موماقان تەلەفونىم شىرىلداپ قويا بەرگەنى. مەزگىلسىز شىرىلدان شوشىنىپ، جۇرەگىم توقتاپ قالا جازدادى.  «ءبىر اپتا بۇرىن عانا ينتەرنەتتىڭ اقشاسىن تولەپ ەدىم عوي» دەدىم ءوز-وزىمە كۇبىرلەپ. «ەندى مىناعان نە كەرەك؟»...

بەزەك قاققان تەلەفوننىڭ تۇتقاسىن كوتەرۋگە باتىلىم جەتەر ەمەس. مەنى ىزدەگەن ادام قالتا تەلەفونىم ارقىلى ءاپ ساتتە تاۋىپ الا قويادى. تۋىستاردان بۇل ءنومىردى بىلەتىن ادام جوق. تۋىستى قويىپ، ۇيىمىزدە ءۇي تەلەفون بار ەكەنىن ايەلىم ۇمىتىپ قالعالى قاشان؟.

جۇرەگىم اتقاقتاپ بارادى. ارعى جاقتا كىم تۇر؟ قوڭىراۋ شالعان ادام با، جوق الدە...

قولىم ءدىر-ءدىر ەتەدى.

تۇتقانى كوتەرەمىن بە، كوتەرمەيمىن بە؟

كوتەرسەم، ارعى جاقتان ءبىر سۇمدىق داۋىس ەستىلەردەي قورقىپ تۇرمىن. ايىنا ءبىر رەت قانا شىرىلدايتىن، ول شىرىلدىڭ نەنى قالايتىنىن كوتەرمەي-اق سەزە قوياتىن مەن بەيباق مىنا مەزگىلسىز قوڭىراۋدى نەگە جورىرىمدى بىلمەي راس ساستىم.

ءوستىپ، ءوڭ مەن ءتۇستىڭ ورتاسىندا ءبىراز وتىرىپ قالسام كەرەك، تەلەفوننىڭ ءۇنى ءوشتى. ءۇنى ءوشتى دەگەنىم بەكەر ەكەن، جارتى ساعاتتان كەيىن تاعى دا بەزەكتەپ قويا بەرگەنى...

بۇل كىم؟ تاعى دا ماناعى ۇرەي بۇكىل تۇلا بويىمدى بيلەپ الدى. قولىم قالتىراپ، تەلەفوننىڭ تۇتقاسىن كوتەرە الساشى. ماڭدايىمنان بۇرشاق-بۇرشاق تەر تامشىلاپ، دەنەم مۇزداي بولىپ سۋىپ كەتتى. ءبىراز شىرىلداپ الىپ، اپپاق تەلەفونىم «كوتەرمەسەڭ، كوتەرمە» دەگەندەي تىنا قالدى. «Panاsonic» دەگەن بەتىندەگى جازۋىن وقىماق بولىپ ەدىم، كوزىم بۇلدىراپ كەتتى. ءسۇپ-سۇيكىمدى تەلەفونىم ماعان ءبىرتۇرلى وكپەلەپ قالعان سياقتى.

«تەلەفون شالعان كىم بولدى ەكەن؟» دەگەن اۋىر سۇراققا جاۋاپ تاپپاي تاعى جارتى ساعات جىلجىدى. تۋرا جارتى ساعات وتكەننەن كەيىن تاعى شىر ەتە ءتۇستى، و سورلى.

بار كۇشىمدى جيىپ، «ءاۋپ» دەپ تۇتقانى كوتەرىپ العانىمدى، قورقىنىشتان قالتىراپ «ءالو» دەگەنىمدى بىلەمىن.

ارعى جاقتان «تالاپ پا؟» دەدى قوڭىر ءۇن.

– بۇل كىم ەكەن؟، – دەدىم اياعىم قالتىراپ تۇرىپ.

– مەن ءانناس اعىسۇلى دەگەن اعاڭمىن.

– و، اقساقال اسسالاۋماعالەيكۋم، – دەدىم قۋانىپ كەتىپ.

مىناۋ كىپ-كىشكەنتاي تالاپقا قازاقتىڭ اتان-جىلىكتى جازۋشىسى ءانناس اعىسۇلى قوڭىراۋ شالىپ تۇر. ماعان عابيت مۇسىرەپوۆ، يا ءسابيت مۇقانوۆ ءتىرىلىپ كەلىپ تەلەفون سوققانداي اسەر ەتتى. ويتپەگەندە شە، بۇ كىسى قازىرگى جازۋشى اقساقالداردىڭ ىشىندە كىسىلىگىن جوعالتپاعان جالعىز ادام. شەندىلەرگە تىك سويلەگەنى سەبەپتى «وپپوزيتسيونەر-جازۋشى» اتالىپ ءجۇر. سەكسەننەن اسسا دا، قولىنان قالامىن تاستاماعان اقساقالدى قۇرمەت تۇتاتىنىمدى جاسىرىپ قايتەمىن. مىقتى كىسى.

– بار بول، بالام! مەن سەنىڭ جازعاندارىڭدى وقىپ تۇرامىن.

ال، ەندەشە. مەن كىم، ءانناس اعىسۇلى كىم؟

بۇل كىسى كەڭەستىك جۇيەدە قازاققا جۇمىس جاساعان ادام. تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن دە تالاي مىقتىنىڭ مىسىن باستى.

– سەنىڭ «اجداھالار ەلىندە» دەگەن فانتاستيكالىق حيكاياتىڭدى وقىپ شىقتىم، – دەپ باستادى اڭگىمەسىن.

اقساقال تۋرا ءبىر ساعات سويلەدى. ماقتاۋدى كىم جەك كورسىن، بۋىن-بۋىنىم بوساپ، كوزىمنىڭ سوراسىن اعىزىپ وتىرىپ تىڭدادىم. تىڭدادىم دا، ءوزىمنىڭ سوندايلىق قارا جاياۋ ادام ەمەس ەكەنىمدى تۇيسىنە باستادىم.

وسى مەنىڭ دە ادام سۇيەر قىلىعىم جوق. ءبىر-ەكى كىتاپ جازىپ، ونى ەشكىمگە وقىتا الماي قويعاندىقتان، سوڭعى جىلدارى قۋلىق-سۇمدىقتىڭ جولىنا ءتۇسىپ كەتىپ ەدىم. قۇداي ءوزى كەشىرسىن! جازۋشىدا دا تاماق بار، بالا شاعا بار؟ سولاردى اسىراۋ ءۇشىن ەل ويلاماعاندى ويلاپ، ەل جاساماعاندى جاسادىم.

ءبىزدىڭ اۋىل – ۇلكەن اۋىل. سول اۋىلعا بارىپ، ءار ءۇيدى ارالاپ ءجۇرىپ، جەرلەستەرىمنىڭ وتكەنى مەن بۇگىنى تۋرالى ماتەريال جينادىم. التى جىل وتىرىپ، التى مىڭ وتباسى تۋرالى ءنان كىتاپ جازىپ شىقتىم. ءار وتباسىنىڭ وتاعاسى تۋرالى التى سويلەمنەن ماقتاۋ ءسوز قاشاپ، الگى كىتاپقا قوسىپ جىبەردىم.

بۇ قازاقتا ماعان دەيىن ءدال وسىنداي ۇلكەن كىتاپ جازعان جازۋشى جوق. وزدەرى تۋرالى جازىلعان تۋىندىنى جەرلەستەرىم ساتىپ الادى عوي دەگەن دامەمەن مىڭ تارالىممەن قارىزدانىپ ءجۇرىپ الگى كىتاپتى باسىپ شىعاردىم.

باسىپ شىعاردىم دا، ساتىلىمعا قويدىم. ءبىرىنشى كۇنى ساۋداگەر اۋىلداسىم جەتتى، القىنىپ. كىتاپ ساتىپ الماق ەكەن. قۋانىپ كەتىپ، ءبىر كىتاپتى قولتاڭبامدى جازىپ تۇرىپ، ساتىپ جىبەردىم.

ءوزى تۋرالى ماقتاۋ ءسوزدى تەبىرەنە وقىدى دا، «ءبىز سەنىمەن ماقتانامىز»  دەپ باۋىرىنا باستى.

مەن بۇ دۇنيەگە كەلگەلى بۇكىل اۋىلىم وقيتىن كىتاپ جازعانىما ماساتتانىپ، قۇشاقتان بوساي بەرگەنىمدە ساۋداگەر اۋىلداسىم كولىگىنىڭ ەسىگىن اشىپ جىبەرىپ، اۋىلدىڭ دامۋى، مەكتەپتەگى وقۋشىلاردىڭ يگىلىگى ءۇشىن سۋ جاڭا كسەروكس ساتىپ العانىن كورسەتتى. مۇنداي مارتتىككە، ەلى ءۇشىن، جەرى ءۇشىن تالماي ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن ازاماتقا قالاي ريزا بولمايسىڭ. قۋانىپ كەتىپ، سۇيىنشىسىنە ساتقان كىتاپتىڭ اقىسىن بەرىپ، ساۋداگەر تۋىسىمدى رازى ەتىپ قايتاردىم.

سودان كەيىن بىردە ءبىر ادام كىتاپ ساتىپ الۋعا كەلمەدى.

وزدەرى تۋرالى جازىلعان كىتاپتى الۋعا ەشكىمنىڭ كەلمەۋى مەنى قاتتى تاڭ قالدىردى. تاڭ قالدىرماعاندا شە؟ التى جىل بويى وسىنى جازامىن دەپ كۇندىز كۇلمەدىم، تۇندە ۇيىقتامادىم. ول از بولعانداي بالا-شاعامنىڭ ىرىزعىسىن اۋزىنان جىرىپ الىپ، باسپاعا كوپ اقشا تولەدىم. مىڭ كىتاپ بىرەر ايدا ءوتىپ كەتسە، تاعى دا تارالىمىن كوبەيتىپ بايىسام دەگەن ويىم دا بولعان. ول وي – قۇر قيال ەكەن.

ەشكىم كىتاپ ساتىپ الماعان سوڭ، اۋىلعا ءوزىم بارايىن دەپ شەشتىم. اۋىلعا بارسام، ءار ءۇيدىڭ تورىندە مەنىڭ ماقتاۋ سوزدەرىم ءىلىنىپ تۇر. ساۋداگەر جەرلەسىم اۋىلعا كەلگەن دە، ءار وتباسىعا كەرەكتى بەتتىڭ كوشىرمەسىن جاساپ، ويۋلى رامكاعا سالىپ تۇرىپ ساتىپتى. قاي ۇيگە كىرمەيىن، توردە مەنىڭ كىتابىمنىڭ ءبىر بەتىنىڭ كوشىرمەسى. حالىقتىڭ ءبارى ماعان رازى، ال ساۋداگەر جەرلەسىم بولسا، قارا كسەروكستىڭ ارقاسىندا الماتىدان ءۇي سالىپ جاتىر دەسەدى.

تۋعان جەردەن نە قۋانا الماي، نە قايعىرا الماي قايتىپ كەلدىم. قۋانا المايتىنىم، كىتابىمدى ەشكىم ساتىپ المايدى، ەندى. قايعىرا المايتىنىم، ماعان ەلىم رازى. سوسىن، ارى ويلانىپ، بەرى ويلانىپ، جازۋدى ءبىرجولاتا قويايىن دەپ شەشتىم.

ءسويتىپ جازۋدى قويىپ كەتكەن كەزىمدە اپپاق تەلەفونىمنىڭ شىر ەتە قالعانىن، باسقا-باسقا ەمەس، ءانناس اعىسۇلىنىڭ ءوزى ۇلكەن باسىن كىشىرەيتىپ قوڭىراۋ شالا قالعانىن قارامايسىز با؟

– ءيا، نە بۇيىمتايىڭىز بار؟، – دەيمىن بار ماداق ءسوزدى ەستىگەن سوڭ، كەۋىپ-ءپىسىپ.

– اينالايىن، تالاپ جان! سەنىڭ كىتاپ وقيتىن بالا ەكەنىڭدى بىلەمىن. مىناۋ جازۋشىلار وداعىنىڭ جۋىردا شىققان تەلەفون انىقتامالىعىنان ءۇيىڭنىڭ ءنومىرىن ارەڭ تاپتىم. ساعان ارناپ قويعان ءبىر كىتابىم بار ەدى. سونى الىپ كەتسەڭ. تەگىن. تەگىن الاسىڭ، كىتاپتى، اينالايىن!

العىسىمدى ايتىپ، تەلەفون تۇتقاسىن قويدىم. قويدىم دا، مەنىڭ جازعاندارىمدى ءانناستاي مىقتى جازۋشىنىڭ ءسۇيىپ وقيتىنىن ايتىپ، ءىشىن كۇيدىرەيىن دەپ، قالامداس-دوسىمنىڭ ۇيالى تەلەفونىنا سوقتىم.

ءانناس اقساقال دوسىما دا قوڭىراۋ شالىپتى. ونىڭ دا شىعارماسىن جىلىكتەپ وتىرىپ، تالداپ بەرىپتى.

كىتاپتى قويشى، مەنىڭ بۇرىندارى ايىنا ءبىر رەت قانا شىرىلدايتىن تەلەفونعا جانىم اشىدى. جانىم اشىدى دا، توعىنان اجىراتىپ تاستادىم.

تاعى دا ءبىر اعالارىم قوڭىراۋ شالىپ شىعارماشىلىعىمدى ماقتايتىنىنا سەنىمىم كامىل. بىراق، مەن ءۇشىن سول ماقتاۋدىڭ اقىسىنا ونىڭ ۇيىنە ءوز اياعىممەن بارىپ، قولتاڭباسى جازىلعان كىتاپتى اكەتۋدەن اۋىر جۇمىس جوق، قازىر.

قانات ابىلقايىر

15 اقپان 2018 جىل

Abai.kz