دامىعان نەمەسە دامۋ ۇستىندەگى تىنىش جاتقان ءبىر ەلدى توقىراۋعا جىبەرۋدىڭ ءبىر ءادىسى ءدىني اعىمدار ارقىلى قوعام ىشىندە ىرىتكى تۋدىرۋ. سوندىقتان دا سىرتقى كۇش ءتۇرلى ءدىني اعىمداردىڭ ىقپالىمەن قوعامعا بۇلىك سالىپ، وتباسىن ويرانداتىپ، ەكسترەميستىك، تەررورلىق ءىس-ارەكەت جاساپ، مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگىنە زيان تيگىزۋگە بارىن سالادى.

قازىر جەر بەتىندە  2 ميللياردقا جۋىق مۇسىلمان بار. بۇلاردىڭ ءبارى دە وزدەرىن «مۇحاممەد پايعامباردىڭ ۇممەتىمىز» دەپ تۇسىنەدى. مۇحاممەد پايعامباردىڭ وسيەتى مەن اماناتىن  «يسلام وركەنيەتى»، «يسلام مادەنيەتى»  دەگەن  ۇعىمدارمەن تىعىز قاراستىرادى.  ەجەلدەن وزگە وركەنيەتكە، وزگە مادەنيەتكە سىيلاستىقپەن، تۇسىنىستىكپەن قاراۋ دا ۇلكەن مادەنيەتتىلىك. بۇگىنگى تىلمەن ايتقاندا، تولەرانتتىلىق. تولەرانتتىلىق دەگەن تەرميندى العاش ەنگىزگەن جانە ءجيى ايتاتىن باتىس الەمى. باتىستا «يسلام وركەنيەتى مەن باتىس وركەنيەتى  تۇبىندە ءبىر قاقتىعىسادى» وسىعان دايىن بولۋ كەرەك،  باتىس وركەنيەتى يسلام وركەنيەتىن جەڭۋى كەرەك دەگەن تۇسىنىك بار. بۇل سامۋيل حانتيكگتوننىڭ «وركەنيەتتەر قاقتىعىسى» دەگەن كىتابىندا، سونداي-اق فرەكسيس فۋكميامانىڭ ەڭبەگىندە دە ايتىلادى. قازىرگى تاڭداعى ءدىننىڭ ساياسات قۇرالىنا اينالىپ، ءدىندى جىك-جىككە ءبولىپ، ءدىننىڭ قادىرىن كەتىرۋ دە جوعارىدا اتاپ وتكەن جازۋشىلاردىڭ ەڭبەگىندەگى سوزدەرىنە دالەل بولا الادى.

بۇل رەتتە، حالىقتىڭ ءدىني ساۋاتىن ارتتىرۋ نەگىزگى ماسەلە. «بىزگە نە جەتپەيدى؟ ءبىلىم جەتپەيدى. ونىڭ ىشىندە، ءدىني ساۋاتتىلىعىمىز وتە تومەن دەسەك ارتىق بولماس.  ءدىني ءبىلىمنىڭ جەتىلۋى دەگەنىمىز ءبىزدىڭ اۋىزبىرشىلىكتى كۇشەيتۋ دەگەن ءسوز. ءدىن بىرلىككە شاقىرادى. ءدىنى كۇشتى حالىقتىڭ ىنتىماعى دا مىقتى بولادى، ءجۇز-جۇزگە، جىك-جىككە بولىنبەيدى. بىزگە زايىرلى دا، زيالى ءدىني كادرلار، ءدىنتانۋشى عالىمدار قاجەت»-دەپ فيلولوگيا عالىمدارىنىڭ دوكتورى پروفەسسور  تۇرسىنبەك كاكىشۇلىنىڭ ءسوزىن تىلگە تيەك ەتە كەتكەن ءجون. قاراپايىم حالىقتى ىلاڭ سالۋشى، جات ءدىن اعىمنىڭ وكىلدەرىنە قارسى ءدىني ساۋاتتاندىرۋدان كەيىنگى ماسەلە جات ءدىني  يدەولوگيالارىنا قارسى جوو-دا، مەكتەپتەردە، مەملەكەتتىك مەكەمەلەردە لەكتسيا، سەمينار، كەزدەسۋلەرمەن قاتار ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزۋ كەرەك. وسى ورايدا،  جاستاردى ەسكەرتىپ وتىراتىن ماسەلە  ءدىني ءبىلىم الىپ، ءدىني ساۋاتىن ارتتىرۋ بارىسىندا الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن ينتەرنەت  رەسۋرستارىن پايدالانۋ بارىسىندا  دۇرىس اقپارات كوزدەرىن ىرىكتەي ءبىلۋ قاجەت.

ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىم وكىلدەرى ينتەرنەت رەسۋرستارىن وتە ءتيىمدى پايدالاناتىندىعىن ەسكەرمەۋگە بولمايدى. جات ءدىني اعىم وكىلدەرىنىڭ ءدىني سايتتارى مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە كوپتەگەن توپتارى بار. وسىعان بايلانىستى ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ دوتسەنتى، فيل.ع.ك. مۋحيتدينوۆ راشيد سراجۇلىنىڭ «جاستاردىڭ ءداستۇرلى ەمەس اعىمدارعا كىرۋ سەبەپتەرى» اتتى ماقالاسىنداعى مىنا ءبىر تۇسىنا نازار اۋدارعىم كەلەدى. اتاپ ايتقاندا:

- ءدىن ماسەلەسى كوتەرىلگەن كەز كەلگەن ماقالاعا رەسمي مەكەمەلەردىڭ ۇستانىمىن بىلدىرەتىن ارنايى توپ قۇرۋ. ولار قازاقستان سايتتارى مەن قاتار قازاقستان ازاماتتارى ءجيى قولداناتىن شەتەلدىك سايتتارعا باقىلاۋ ورناتىپ، ساراپتاما جۇرگىزىپ وتىرۋ كەرەك. سەبەبى مەملەكەتتىك مەكەمەلەر كوپ جاعدايدا اقپارات تاراتۋ جاعىنان باسقالارعا قاراعاندا كەش قالىپ جاتاتىنى بايقالادى.

-  ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىم وكىلدەرى رەسمي تاراپتان اقپارات الۋعا قۇلىقسىز. ولار دەرەككوز رەتىندە ينتەرنەت رەسۋرستارىن باسشىلىققا الادى. وسى ينتەرنەت رەسۋرستارىندا مەملەكەتتىڭ رەسمي ۇستانىمىن باياندايتىن مالىمەتتەردىڭ سانىن ارتتىرۋ جۇمىسى قولعا الىنۋى ءتيىس. سەبەبى ينتەرنەتتەن گۋگل نە باسقا دا ىزدەۋ سايتتارى ارقىلى مالىمەت ىزدەگەندە ءبىرىنشى بولىپ سول اعىم سايتتارى شىعادى. ىزدەۋشى ادام كوپ جاعدايدا ۋاقىت ۇنەمدەۋ ءۇشىن ىزدەۋ سايتتارىنىڭ ءبىرىنشى پاراقشاسىندا كەلگەن سايتتارداعى مالىمەتتەردى كورۋمەن شەكتەلەدى.

- ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىم مۇشەلەرىنىڭ باسىم كوپشىلىگى جاستار. ولار ونداي اعىمدارعا رۋحاني ازىق ىزدەپ كىرىپ جاتقانى دا قاپەردەن شىقپاۋى كەرەك. ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋ، اتا-بابا ءداستۇرىن ۇلىقتاۋ ارقىلى دا، ەلدىڭ رۋحاني بايلىعىن مەملەكەتتىك برەندتەرگە اينالدىرۋ ارقىلى دا جاستاردى دۇرىس جولدان جىرا كەتكەن اعىمداردان قۇتقارىپ قالۋداعى ءبىر ءتاسىل بولىپ تابىلادى.

وسىعان بايلانىستى ءدىنتانۋ ءپانىن وقىتۋ پروتسەسىندە  دۇرىس اقپارات كوزدەرىن ىرىكتەي ءبىلۋ جانە پسيحولوگيالىق تۇرعىدان الەۋمەتتىك جەلىدەگى جات اعىم وكىلدەرىنەن قورعانۋ ءتاسىلى رەتىندە قازاقستان اۋماعىنداعى ءدىني سايتتاردىڭ اقپاراتتارىنىڭ مازمۇنىنا ءمان بەرىپ، مەشىتتەردەگى اتقارىلعان ءىس-شارالاردى عانا ناسيحاتتاۋمەن شەكتەلمەي ناقتى ومىرلىك تاجريبەدە كەزدەسەتىن ماسەلەلەرگە جاۋاپ بەرۋگە ءتيىس. جات ءدىني اعىم وكىلدەرىنىڭ سايتتارىندا رەسمي سايتتارعا قاراعاندا جاستاردىڭ ۇلەسى باسىمىراق، ويتكەنى  پسيحولوگيالىق تۇرعىدان قازىرگى تاڭدا  جاستاردىڭ دەنى «كليپتىك ويلاۋ» بەيىمدەلگەن، ياعني ادامداردىڭ ۇزاق اقپاراتتاردى قابىلداۋعا ىنتاسى جوق، قىزىعۋشىلىق تانىتپايدى جانە رەسمي جاڭالىقتارعا دەن قويمايدى. وسىعان وراي، جامبىل وبلىسى اكىمدىگى «ءدىن پروبلەمالارىن زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ» ءدىنتانۋشى، تەولوگ ماماندارى الەۋمەتتىك جەلىلەردى قىسقا مەتراجدى سۇحاباتتارىن جاريالاۋدا. وسى تۇرعىندان جۇمىس جاساۋ ءتيىمدى دەپ سانايمىن.

قازىرگى تاڭدا عالامتور جانە جاستار قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى وتە وزەكتى ماسەلە بولىپ تابىلادى. ەلباسىمىز «قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋى: جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك» اتتى جولداۋىندا ينتەرنەت پەن الەۋمەتتىك جەلىدە ءدىني ەكسترەميزمنىڭ جولىن كەسۋدى، ءدىني راديكالدى كوزقاراسقا مۇلدەم توزبەۋشىلىكتى تاپسىرعان. ەكسترەميستەر وزدەرىنىڭ تەرىس پيعىلدارىن پسيحولوگيالىق تۇرعىدان ساۋاتتى تۇردە عالامتور ارقىلى ناسيحاتتاۋدى جەتىك مەڭگەرگەن. جات ءدىني اعىم وكىلدەرىنىڭ جازبا دىبىس ارقىلى كەلەتىن جولداۋلاردى، ءتۇرلى بەينەدەگى سۋرەتتەردى، تۇسىرگەن ۆيدەوروليكتەردى كورگەن جاستار ءتۇرلى پسيحولوگيالىق ويلارعا بارىپ، قاۋىپتەرگە بەل بۋادى. پسيحولوگيالىق تۇرعىدان ساۋاتتى جاساقتالعان ماتەريالدارمەن جات ءدىني اعىم وكىلدەرى جاستاردىڭ پسيحولوگيالىق ءالسىز تۇستارىن ءبىلىپ، ولاردىڭ مىنەزدەمەلەرىنە ساي ءتۇرلى ايلا ءتاسىلدى قولدانارى حاق. مىسالى نەيرو- لينگۆيستيكا عىلىمىن الاتىن بولساق،  بۇل عىلىمنىڭ نەگىزىن سالۋشى امەريكاندىق دجون گريندەر. فيزيولوگيالىق تۇرعىدان جانە سويلەۋى ارقىلى تۇلعانى انىقتاۋ نلب-نىڭ العاشقى قالىپتاسۋى مودەلدەۋ- دەپ اتالادى. ادامدار قالاي ويلايدى، ولار قالاي قيمىلعا كەلەدى، ولارعا  كومەكتەسەتىن ايماقتارىن ءتۇسىنۋدى قاراستىردى نلب- نىڭ تۇسىنىكتەرى كوپ، سونىڭ ءبىرى مانيپۋلياتسيا[1]  تاسىلدەر جيىنتىعى پسيحوكورەكتسيالىق [2] تەحنيكالار ايلا-امالدار ارقىلى قىسقا مەرزىمدى ءمان بەرەتىن جاعدايلار. ەگەر قارىم-قاتىناسقا تۇسكەن تۇلعا جاس ەرەكشەلىگىنە ساي ناقتى دالەلدەرمەن بىلىمگە سۇيەنەر بولسا، وندا جات ءدىني اعىم وكىلدەرى لوگيكالىق ارگۋمەنتتەرگە ايعاقتارعا سۇيەنە وتىرىپ سويلەم قۇراستىرادى، جاس جەتكىنشەك ەموتسيانالدى [3] ادام بولسا، ارباۋشى  قيمىل-قوزعالىستى جىلدام ەتىپ، اشىق جەستتەردى ءجيى پايدالانادى، سىنشىل تۇلعالارمەن اڭگىمەسىن  دە سىننان باستاپ، وزدەرىن جوعارى  كوزقاراستا ۇستانادى. وسى ورايدا،  رەپرەنزەنتاتيۆتى[4]  جۇيە جەتەكشى تۇرىندە بولادى، ول جۇيەلەر ۆيزۋالدى، اۋديالدى، كينەستەتيكالىق[5] تۇردە بىرىگۋ دەپ اتالادى.  ۆيزۋالدى[6]  ادامداردىڭ ەرەكشەلىگى كورۋ ارقىلى قابىلداۋىندا، ولاردى كەز-كەلگەن جۇيەنىڭ جەتەكشىسى ەتىپ الىپ، ماقساتتارىنا پايدالانا الادى، ويتكەنى ولار جەڭىل تۇردە سۋرەتتەرمەن بەينەلەردى، تۇستەر تۋرالى اقپاراتتى جاقسى قابىلداپ، سيپاتتاۋ بارىسىندا سوزدەردى اسەرلەپ سويلەيدى. ۆيزۋالدى تۇلعانىڭ ەرەكشەلىگى كورۋ، قاراۋ، كوزقاراس ارقىلى ولار بارلىق بولعان نارسەنىڭ بەينەسىن بەرەدى. جات اعىم وكىلىنە قاجەتتى اقپارات جەكە تۇلعانىڭ  ۆيزۋالدى، اۋديالدى نەمەسە كينەستەتيكالىق قاي توپقا جاتاتىندىعى جايىنداعى مىنەزدەمە.  جەتكىنشەكتىڭ نەگىزگى ءتىلى ۆيزۋالدى ما؟ دەمەك ارباپ، الداۋدى  سول تىلدە جالعاستىرۋ. اۋديالدى تۇلعانىڭ  جەتەكشى مىنەزدەمەسى ەستۋ. ولار ءسوز ىرعاعىنا سەزىمتال، ەستۋ، ايتۋ، ايقاي-شۋلى دىبىستارعا ەرەكشە ءمان بەرەدى. جات ءدىني اعىم وكىلدەرى مۇنداي تۇلعامەن سويلەسكەندە، ونىڭ ءسوزىن وزىنە قولدانا وتىرىپ جۇمىس جۇرگىزەدى.

كينەستەتيك تۇلعانىڭ  جەتەكشى مىنەزدەمەسى دەنە، ءتان جۇيەسى، تەرى ارقىلى سەزىنەدى، ياعني جاعىمدى. مۇنداي تۇلعالار ءۇشىن جىلى، تەز ءارى ىڭعايلى ەركىن سوزدەردى قولدانۋ ارقىلى سويلەۋ  قاجەت دەپ سانايدى. اۋديالدى ادامدار ءۇشىن ءسوزىڭىز اشىق انىق ىرعاقتى، كينەستەتيكتەر ءۇشىن سوزىڭدە ماعىنا مازمۇن بولۋ كەرەك بولسا،  ۆيزۋالدى تۇلعالار ءۇشىن ادەمى كيىنىپ ءسىزدىڭ سويلەپ تۇرعانىڭىزدى تولىق كورسەتۋ كەرەك بولادى. وسىنداي اقپاراتتارمەن پسيحولوگيا عىلىمىنىڭ قىر-سىرىن بىلگەن ءتۇرلى راديكالدى توپ مۇشەلەرى الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى وسى تاسىلدەردى پايدالانادى. ءوزىڭدى جانە جاقىندارىڭدى  قورعاۋ ءۇشىن ، الدىمەن پسيحولوگيالىق قورعانىستىڭ ادىستەرىن دۇرىستاپ تۇرىپ مەڭگەرۋىمىز كەرەك. ادامنىڭ ومىرىندە قاۋىپ توندىرەتىن سيتۋاتسيالار بولعاندا، ادام باسىنان كۇيزەلىستى، قورقىنىشتى، مازاسىزدىقتى باسىنان وتكەرەدى. كوڭىلىنە كەز كەلگەن نارسەنى العىش، كوڭىلى جارالانعىش بولىپ قالادى.  ابىرجۋدى ازايتۋ ءۇشىن، پسيحولوگيالىق قورعانىستىڭ ادىستەرى قوسىلا باستايدى.

پسيحولوگيالىق قورعانىس تاسىلدەرى: قورعانىستىڭ نەگىزگى جانە ءبىرىنشى ءتۇرى بۇل - تەرىستەۋ، تەرىسكە شىعارۋ. ءوزىڭدى جاعىمسىز سيتۋاتسيالاردان قورعاۋ ءۇشىن، ادام شىن مانىنلەگى بولعان نارسەنى تەرىسكە شىعارا باستايدى. "بۇل قاتە",  " بۇلاي بولۋى مۇمكىن ەمەس", "بۇل مەن ەمەسپىن" دەگەن سىقىلدى ءسوز تىركەستەرى ادامنىڭ تەرىسكە شىعارۋ ارقىلى قورعانىس ادىسىندە تۇرعانىن كورسەتەدى.  بۇنداي ساتتەردە، ءوزىڭدى جانە جاقىندارىڭدى قورعاۋ ءۇشىن داۋلاسىپ، ءارتۇرلى دالەلدەر كەلتىرۋ كەرەك ەمەس.  ودان دا ادامنىڭ جانىندا بولىپ، ونىڭ ويلانۋىنا مۇرسات بەرگەن ءجون.

قورعانىستىڭ كەلەسى ءتاسىلى - رەگرەسسيا[7].  مىسال رەتىندە الاتىن بولساق، ەگەر وتباسىندا ەكىنشى بالا پايدا بولاتىن بولسا، ۇلكەن بالاسى باقىرىپ، شاقىرىپ مىنەز كورسەتە باستايدى; نەمەسە جازعى لاگەردە ءۇيىن ساعىنعان بالانىڭ قىلىقتارى. ەگەر جاقىن ادامىڭىز وسىنداي قورعانىس ءتاسىلىن تاڭداسا، وعان ءوز ماحابباتىڭدى كورسەتۋ كەرەك.

قورعانىستىڭ ءپوزيتۆتى تاسىلدەرىنىڭ ءبىرى كومپەنساتسيا[8]  مەن سۋبليماتسيا[9].

ن.نازارباەۆتىڭ  «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى-قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىنداعى  «قازاقستاندىقتاردىڭ ءدىني ساناسىن ەلدىڭ سالت-داستۇرلەرى مەن مادەني نورمالارىنا  سايكەس قالىپتاستىرۋ» ۇلتتىق-ءدىني بىرەگەيلىك ماسەلەسىمەن  ۇشتاستىراتىن  ۇستانىم رەتىندە مەملەكەت باسشىسى تالابىن اتاپ وتكەن ءجون. ءداستۇرلى قۇندىلىقتار – ىشكى  تۇراقتىلىقتىڭ تۇعىرى، رۋحاني  قاۋىپسىزدىكتىڭ  تىرەگى جانە ەڭ باستىسى-ۇرپاقتار ساباقتاستىعىنىڭ نەگىزى.

ەل بولامىن دەۋ كوپتىڭ تىلەگى. ءدىن ەل بولامىن دەگەن مەملەكەتتى قالىپتاستىراتىن نەگىزگى ينستيتۋتتارىنىڭ ءبىرى. مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قالىپتاستىراتىن ۇلت بىرنەشە جىككە بولىنسە مەملەكەتكە زاقىم كەلەدى. ءار ادامنىڭ ازاماتتىق قوعامدى قۇرايتىن جەكە تۇلعا رەتىندە قۇقىقتارى تولىقتاي ساقتالىپ، زاڭدى، قۇقىقتىق قوعامدا ءومىر سۇرگىمىز كەلەدى. ساياسي ماقساتتى كوزدەيتىندەر ءدىندى تابىس كوزىنە اينالدىرعاندار مەن  قازاقتىڭ ءداستۇرلى قۇندىلىقتارىن جويعىسى كەلەتىن كۇشتەردىڭ ارەكەتتەرى بار ەكەندىگى بەلگىلى.  جەكە تۇلعا مەملەكەتتىڭ ازاماتى رەتىندە،  ءارى بەلگىلى ءبىر ءدىننىڭ وكىلى، ءدىندار ءارى زايىرلى بولۋى مۇمكىن. ءدىني تانىم مەن ءدىني سەنىم اراسىن اجىراتۋ جانە ناقتى انىقتاماسىن بەرۋ كەرەك. سەنىم مەن  تانىمنىڭ اراسىندا ايىرماشىلىقتاردى ناقتى كورسەتۋ كەرەك. سەنىم تابيعاتى جاعىنان سۋبەكتيۆتى ياعني، ءار ادامنىڭ ءتۇيسىنۋ، سەزىنۋ، قابىلداۋ دەڭگەيىنە قاراي ءار ءتۇرلى بولا بەرەدى. سەبەبى وندا ءار ادامنىڭ قۇدايدىڭ تانۋ تاجىريبەسى، رۋحاني پسيحولوگيالىق پروتسەسس رەتىندە ناقتى سۇيەنەدى. بارلىق ادام بالاسى قۇدايعا سەنگەنىمەن تانىمى ءار قانداي بولادى. ال تانىم نەگىزدەلۋى انىقتالۋى قايتا تەكسەرىلۋى  تالدانىپ ۇزدىكسىز ءجۇرىپ وتىرادى. بۇل جەردە ءدىننىڭ سەنىمىنە زايىرلىقتىڭ تانىمعا نەگىزدەلگەن  تۇسىنىكتەر ەكەنىن كورۋگە بولادى. زايىرلىلىق- سەنىمگە دىنگە،  يدەولوگيالارعا قاتىسى جوق. جەكە تۇلعانىڭ ۇزدىكسىز دامىپ وتىراتىن تانىم پروتسەسىنىڭ سونىمەن قاتار ءبىر جاراتۋشىعا دەگەن سەنىمىنڭ قالىپتاسۋىنا جات ءدىني اعىم وكىلدەرىنىڭ اسەرىن بولدىرماۋ وزەكتى ماسەلە.

بۇگىنگى كۇنى باق تۇگەندەيتىن تاق تۇگەندەيتىن ۋاقىت ەمەس، بەلىڭدى بەكەم بۋىپ، قاۋىمنىڭ جوتاسى شارۋاسىنا جان پيدا ەتەتىن زامان.

جاڭا مىڭجىلدىققا كەلىپ جاتقان تاۋەلسىز ەلدىڭ قوعامداعى ءوز ورنىن دۇرىس تاۋىپ، ءوز اياعىن ءجون الىپ ءتۇرۋ ءۇشىن دە ەڭ اۋەلى ءداستۇرلى قازاقى ءدىني سانا قالىپتاستىرۋ كەرەك. سوندا عانا راسىمەن سانامىز، پسيحولوگيامىز قۇلدىق سانادان ازات بولادى.

مانيپۋلياتسيا

1. جالعاندىق، كۋلىق جولىمەن فاكتىلەردى اۋىستىرۋ;
2. كوپشىلىككە اكپاراتتىق كىزمەتتەر اركىلى پسيحولوگيالىق اسەر ەتۋدىڭ جۇيەلىك ءتاسىلى

ساياسي مانيپۋلياتسيا - ازاماتتاردى كوبىنەسە ءوز مۇددەلەرىنە قارسى ارەكەت ەتۋگە (نەمەسە ءتىپتى ەشقانداي ارەكەت ەتپەۋگە) ءماجبۇر ەتەتىن ولاردىڭ ساياسي ساناسى مەن مىنەز-قۇلقىن الەۋمەتتىك باسكارۋدىڭ جاسىرىن تاسىلدەرى مەن امالدارى. [1]

پسيحوكورەكتسيالىق- پسيحولوگيالىق كومەكتىڭ ءبىر ءتۇرى [2]

 ەموتسيا (فر. emotion, لات. enoveo — تولعانۋ) — ادام مەن جانۋارلاردىڭ سىرتقى جانە ىشكى تىتىركەندىرگىشتەر اسەرىنە رەاكتسياسى; قورشاعان ورتامەن قارىم-قاتىناس نەگىزىندە پايدا بولاتىن كوڭىل-كۇي.[3]

رەپرەزەنتاتيۆ — نەيرولينگۆيستيكالىق پروگراممالاۋ

ادامنىڭ سىرتىق دۇنيەدەن اقپارات الۋداعى باسىمدى ءادىس.

ادامنىڭ رەپرەزەنتاتيۆتى جۇيەسى:

• ۆيزۋالدى— كورۋ بەينەلەرىنە سۇيەنەتىن;
• اۋديالدى— ەستۋ اقپارات ارناسىنا سۇيەنەتىن
• اۋديالدى-ۇندەستىك— ءبىرىنشى كەزەكتە دىبىستىڭ  ۇندەستىك رەتتىلىگىنە  نازار سالادى.
• كينەستەتيكالىق— ءيىس سەزۋ مەن نەگىزگى سەزۋ اقپارات ارناسىنا سۇيەنەدى.
• ديسكرەتتى (ديگيتالنايا)—  جوعارىدا كورسەتىلگەن ارنالار بويىنشا ادامنىڭ سيگنالداردى سۋبەكتيۆتى-لوگيكالىق ۇعىنۋى.[4]

كينەستەتيكالىق-  اقپاراتتى، الەمدى دەنە سەزۋى ارقىلى قابىلدايتىن جەكە تۇلعانىڭ ءتيپى. كينەستەتيكالىق تۇيسىكتەر قيمىل مۇشەلەرى كەڭىستىكتەگى قالپىن وزگەرتكەندە پايدا بولاتىن پروتسەستەرگە بايلانىستى.

تۇيسiكتەر سەزiم مۇشەلەرiمiزگە بايلانىستى كورۋ تۇيسiگi, دəم تۇيسiگi, يiس تۇيسiگi, تەرi تۇيسiگi, كينەستەتيكالىق، ۆيبراتسيالىق جəنە ورگانيكالىق بولىپ بiرنەشە تۇرگە بولiنەدi. ەجەلدەناق ادام ءوزiنiڭ سىرتقى بەس سەزiم مۇشەسiنە وراي كورۋ، ەستۋ، سيپاۋ، يiس جəنە دəم تۇيسiكتەرiن اجىراتقان.[5]

ۆيزۋالدى - قاراپايىم جانە قارۋلانعان كوزبەن كورۋ، باقىلاۋ.[6]

رەگرە́سسيا (لات. Regressus — كەرى ارەكەت) — ادامنىڭ بەيسانالى تۇردە قاقتىعىس، جانجال جاعدايلارىندا بۇرىنعى اقىل ەسى تولىقپاي تۇرعانداعى ءوزىن قورعانىسپەن قاۋىپسىزدىكتى كەپىلدەندىرەتىن سەكىلدى ارەكەتتەر ۇلگىسىنە سۇيەنەتىن قورعانىس مەحانيزمى رەگرەسسيا دەپ اتالادى.[7]

كومپەنسا́تسيا —شىنايى جانە ويدان قۇراستىرىلعان كەمشىلىكتەردى جەڭۋدەگى بەيسانالىق پسيحيكانىڭ قورعانىس مەحانيزمى. تەرميندى ز. فرەيد ەنگىزگەن. جەكە تۇلعالىق پسيحولوگيا بويىنشا الفرەد ادلەردىڭ ەڭبەكتەرىندە ومىرلىك ستراتەگيا رەتىندە قولداندى. مىسالى: مۇگەدەك ادامنىڭ سپورتپەن شۇعىلدانۋى كومپەنساتسيا بولىپ سانالادى. [8].

سۋبليماتسيانىڭ كوپتەگەن ماعىنالارى مەن ماعىنالارى بار. «Sublimated Iquot» دەگەن سوزدە; ليبيديندىك ەنەرگيانى شىعارماشىلىققا نەمەسە كەز كەلگەن بەتكە تۇسىرىلگەن كەسكىنگە كوشىرۋدىڭ ماعىناسىن قامتۋى مۇمكىن.

سۋبليماتسيا دەگەنىمىز - بۇل «مەن» دەپ وزگەردى; بۇل ءوز ەنەرگياسىن قۇرۋعا جانە باسقارۋعا قابىلەتتى ادامنىڭ بولىگى. سۋبليماتسيالانعان «مەن» ءوزىمدى وزگەرتكەندى بىلدىرەدى. سۋبليماتسيا (پسيحولوگيالىق تەرمين) ادامنىڭ ومىرىندە وڭ، پايدالى، جاعىمدى ناتيجەلەرگە قورعانىش فۋنكتسيالارىن قوسۋ نەمەسە، مۇمكىن، قايتا ءبولۋ، جاعىمسىز قاسيەتتەر مەن ۇمتىلىستار. [9].

1. «قازاقستان»: ۇلتتىق ەنتسكلوپەديا / باس رەداكتور ءا. نىسانباەۆ – الماتى قازاق ەنتسيكلوپەدياسى» باس رەداكتسياسى، 1998 ISBN 5-89800-123-9
2. جانتانۋ اتاۋلارىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگى. — الماتى: "سوزدىك-سلوۆار", 2006. - 384 بەت. ISBN 9965-409-98-6
3. جانتانۋ نەگىزدەرى // الماتى، 2006
4. كونسۋلتيروۆانيە ترەۆوجنىح كليەنتوۆ // وسنوۆى پسيحولوگيچەسكوگو كونسۋلتيروۆانيا. — موسكۆا: اكادەميچەسكي پروەكت, 1999. — 240 س. — (بيبليوتەكا پسيحولوگي، پسيحواناليزا، پسيحوتەراپي). — 5000 ەكز. — ISBN 5-8291-0002-9.
5. بەلياەۆ، ي. ا. وگرانيچەنيە ي كومپەنساتسيا سپوسوبنوستەي ي پوترەبنوستەي تسەلوستنوگو چەلوۆەچەسكوگو سۋششەستۆا/ ي. ا. بەلياەۆ // ۆەستنيك ورەنبۋرگسكوگو گوسۋدارستۆەننوگو ۋنيۆەرسيتەتا. — 2009. — № 2 (96), فەۆرال. — س. 24-30

ءلاززات مىرزاشوۆا

Abai.kz