رەسەيدىڭ  كرەملگە بايلانعان شىنجىرى جەتكەن جەرگە دەيىن ۇرەتىن ۆلاديمير  سولوۆەۆ دەيتىن ءجۋرناليسى قازاقستاننىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشكەنىنە شالا ءبۇلىندى. «قازاقتار دا ءوزى جازۋ-سىزۋ بولعان با » دەپ، ءوز سوزدەرىنە وزدەرى ءماز بولدى  سىبايلاستارىمەن.  ونىڭ ار جاعىندا  ارينە، كەشە قازاقستاننىڭ  بۇۇ-داعى  رەسەيدىڭ اقش-تى ايىپتاعان قارارىنا قوسىلماي قالىس قالۋىنا دەگەن قارا قازان وكپەلەرى  قابىنۋلى بولاتىن.  ارينە، قازاقستان  وز ۇستانىمىنا ساي كەلمەسە، داۋىس بەرمەيدى، ويتكەنى تاۋەلسىز مەملەكەت ەمەسپىز بە؟

«قازاقتار دا ءوزى جازۋ-سىزۋ بولعان با؟» دەمەكشى،  رەسەيدىڭ استاناسى ماسكەۋ باستاپ ورىس كنيازدىقتارى تۇگەل قازاقستان مۇراگەرى بولىپ تابىلاتىن التىن ورداعا تالاي جىل سالىق تولەپ تۇرعاندارىن ۇمىتىپ قالعان سياقتى.  كنيازدارى  تاققا وتىراردا  التىن وردا حانىنىڭ  تابانىنىڭ  ىزى   تۇسكەن  تاقتانى ءسۇيىپ،  انت بەرەتىندىكتەرىن بەينەلەگەن ورىس سۋرەتشىسى    ۆ.ورلوۆ-پەتروۆتىڭ  1912 جىلى سالىنعان  «كنيازدىككە انت بەرۋ» (التىن ورداعا ادالدىققا انت بەرۋ) دەگەن ۇلكەن كارتيناسى بار  ەكەنىن دە ەستەرىنە سالامىز. (بۇل تاريحي تاعىلىمدى  كارتينا تاياۋدا «قازاق ءۇنى» گازەتىنىڭ ءبىرىنشى بەتىنە تۇتاس جاريالانىپ، Qazaquni.kz  ۇلتتىق پورتالىنىڭ باستى بەتىندە تۇراقتى تۇراتىن بولادى.)   جالپى رەسەيدىڭ  سيىردىڭ بۇيرەگىندەي بولشەك-بولشەك  كنيازدىقتارىنىڭ باسى بىرىگىپ، ءبىرتۇتاس مەملەكەت بولعانى ءۇشىن التىن ورداعا قارىزدار ەكەنىن رەسەيلىك عالىمداردىڭ وزدەرى  جارىسا  جازىپ ءجۇر قازىر.

ال الەكساندريادان كەيىنگى الەمدەگى ەكىنشى كىتاپحانا ورنالاسقان، اريستوتەلدەن كەيىنگى ەكىنشى ۇستاز ءال-ءفارابيدىڭ وتانى   وتىراردا ەلۋ  مىڭداي حالىق بولعاندا  ماسكەۋىڭ تۇگىلى لوندون مەن پاريجدە ون مىڭعا جۋىق  قانا تۇرعىن بولعاندىعى بەلگىلى. ال تۇركىنىڭ  ءتول جازۋى  داۋىرلەپ تۇرعان ول كەزدە سلاۆيان جازۋى جوق بولاتىن،  ال ماسكەۋىڭنىڭ ءيىسى دە جوق ەدى..

بۇلار  قىرىمدى زاڭسىز تارتىپ العاسىن،  ۋكراينانى ايتىپ، جان-جاعىنا جالاقتاپ قوياتىن ادەتتەرى بويىنشا انا جىلى بەلورۋسسيانىڭ  جەرىنە دە كوز الارتقان ەدى. «كەتپەننىڭ باسىن باسساڭ، سابى ماڭدايىڭا  تيەدى» دەگەندەي،   باتىر باتكو  الەكساندر لۋكاشەنكو  «Euronews» تەلەارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا رەسەيدىڭ قىرىمدى وزىنە قوسىپ الۋ ساياساتىن سىناي كەلىپ:  «ولاي بولسا، باتۋ حاننىڭ كەزەڭىنە ورالايىقشى…  وندا قازاقستانعا  رەسەي تەرريتورياسى مەن شىعىس ەۋروپانى جانە  باتىس ەۋروپانى  قايتارىپ بەرۋ كەرەك بولادى»»- دەپ، قاق ماڭدايلارىنان سارت  ەتكىزگەن. سودان ەستەرىن ەندى جيا باستاعان بولۋى كەرەك، قايتادان  تاعى دا قازاقستانعا  قىرىن قاراي باستاپتى…

لاتىن دەمەكشى، 2013 جىلى مەن «لاتىن الىپبيىنە قارسىلىق – ۇلتتىق مۇددەگە قارسىلىق» اتتى ماقالامدا  لاتىنعا قارسى شىققان قازاق زيالىلارىنا  «سىزدەر سوندا ورىستىڭ كيريلليتسا قوراسىنان شىعىپ، لاتىن الىپبيىنە وتۋىنە جاندارى شىعا قارسى بولىپ جاتقان ورىس شوۆينيستەرى  جيرينوۆسكييلەردى، ليمونوۆتاردى قولدايسىزدار ما؟» دەپ، سىناعان بولاتىنمىن. مىنە، تاعى دا جيرينوۆسكيلەردىڭ جالعاسى تابىلىپ جاتىر..

لاتىنعا كوشكەنىمىزگە شوۆينيستەر شوشىعان سايىن ەلباسىعا ريزا بولامىن!  سىرتتان دا، ىشتەن دە قارسىلىقتار بولىپ جاتسا دا، قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ تاباندى تۇردە تاريحي شەشىم قابىلداپ، رۋحاني تاۋەلسىزدىگىمىزگە باتىل قادام جاسادى.

كەشە اقپارات جانە كوممۋنيكاتسيا ءمينيسترى داۋرەن اباەۆتىڭ  «سولوۆەۆ دەگەن ءجۋرناليستى تانىمايمىن، ونداي حاباردى دا بىلمەيمىن» -دەگەنى دە دۇرىس بولدى. تانىسىن، تانىماسىن، ماسەلە ءمينيستردىڭ رەسمي جاۋابىندا! ءيا، ماسكەۋدەگى  كوپتەگەن كوبىكاۋىز جۋرناليستەردىڭ  بىرىن وزگە ەلدىڭ، تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ ءمينيسترى تانۋى ءتيىس پە؟  رەسەيدىڭ اقپارات ءمينيسترى ءبىزدىڭ نۇرتىلەۋ يمانعاليۇلىن نەمەسە بەيسەن قۇرانبەك پەن بەرىك ءۋاليدى تانيدى ما؟ سول سەكىلدى قاراۋ كەرەك. بۇنى ارينە، «ورىستارعا قازاقشا سويلەۋگە بولادى ما، بۇل  نە سۇمدىق؟!.» دەپ، شالقاسىنان ءتۇسىپ، رۋزانىڭ ەتەگىنە جارماساتىن پاۆلودارلىق  كەپتەگەن قازاق زيالىلارى سەكىلدى   قۇلدىق ساناداعىلار عانا تۇسىنبەۋى مۇمكىن… رەسەيدىڭ ءيتى مەن قۇسىن دا تانىپ، جەتى اتاسىن جىلىكتەپ بەرۋدى مارتەبە سانايتىن قۇلدىق پسيحولوگيادان ارىلماعاندارعا اقپارات ءمينيسترىمىز  ۇلگى كورسەتىپ، تىڭنان تۇرەن سالىپ بەردى…

ال سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ماسكەۋلىك جۋرناليسكە شارا قولدانباق بولىپ جاتقانىن تەك قانا قۋانا قولدايمىز.

وتكەن جىلى كرەملدىڭ  وسى سۇرقى جامان سۇرقىلتايىن اتتاي قالاپ، استاناعا شاقىرىپ الىپ، اۋزىنا قاراپ، قالتاسىن قارجىعا تولتىرىپ بەرگەن، اياعىنا ورالىپ، جانىنا جارماسىپ سۋرەتكە ءتۇسىپ،  ارمانىنا جەتكەن ارمانجان بايتاسوۆ باستاعان الاوكپەلەر نە دەر ەكەن ەندى؟ وعان دەيىن دە قازاقستاننىڭ ۇستىنەن ات ايداپ جۇرگەن سولوۆەۆ بولسا، ماسكەۋگە بارعاسىن ءوزىن سىعىپ الۋدىڭ ورنىنا،  جايىلىپ توسەك، جىعىلىپ جاستىق بولىپ قارسى العان  قازاق زيالىلارىنىڭ  الجىعان بەيشارا ەكەنىنە تاعى دا كوزى جەتكەنىن  ايتىپ، ماسقارا قىلدى. «مەنىڭ اشىقتان-اشىق نەويمپەريالىق پوزيتسيامدى بىلە وتىرىپ، ءوزىن تاۋەلسىزبىن دەپ جۇرگەن بۇل ەل ماعان ەشنارسە ىستەي المادى! ايتارىمدى ايتتىم، اقشامدى دا قاپشىقتاپ تاپتىم!»،- دەپ، قازاقستاندىقتاردىڭ تارتقان تاباقتارىن  باستارىنا توڭكەرە سالدى…

مىنە، ناعىز قۇلدىق ساناداعىلار  وسى سولوۆەۆتىڭ استاناعا كەلۋىن ۇيىمداستىرعاندار! ەندى ولاردىڭ نە ويلايتىندارىنان، ارينە، سولوۆەۆتىڭ تىلىندە – رەسەي تىلىندە ويلايتىندىقتان دا، ەشقانداي  ۇمىت كۇتۋگە بولمايدى! مەنىڭ دە ولارمەن شارۋام جوق!

الدىمەن ۇلتتىق  مۇددەنى ويلاماعن جەردە مەملەكەتتىڭ ىرگەسى بەرىك بولمايدى.

قازىبەك يسا

دەرەككوزى: «قازاق ءۇنى» گازەتى

Abai.kz