وتكەن جولى قىتاي ەلشىلىگىنىڭ ەكى نويانى ەل ءىشىن كەزىپ، شي ەلىنىڭ شەكاراسىنان اسىپ، قازاقستانعا كەلگەن قازاق ستۋدەنتتەرىن جيىپ جيىن وتكىزگەنىن حابارلادىق. ماقالا «قىتاي ەلشىلىگىنىڭ ەكى نويانى نە ماقساتپەن ەل ارالاپ ءجۇر؟» دەگەن اتپەن جاريا بولدى. وندا قىتايدا ساياسي قۋدالاۋعا ۇشىراپ، قىساستىق كورىپ جاتقان از ۇلتتار، سونىڭ ىشىندە قازاققا قاتىستى ءبىرشاما دەرەكتەر ايتىلدى. دەپۋتاتتار دەرەكتەرىن تىزبەلەپ، جاۋاپتى مينيسترلەردى سۇراقا الدى.  قر ءىىم گەنەرالى قاسىموۆ پەن قر ءسىم ۆيتسە-ءمينيسترى تىلەۋبەردى جاۋاپ بەرىپ، ارگۋمەنت كەلتىرگەن بولدى. اقىرى مۇحتار تىلەۋبەردى شي جيڭپين باسقارىپ وتىرعان ەلدەگى تەگى قازاق ازاماتتاردىڭ جاي-كۇيىن ءبىلىپ كەلمەككە ۇرىمجىگە اتتاناتىنىن ايتىپ قۇتىلدى. ايدىڭ كۇنى امانىندا ايداۋعا ءتۇسىپ، تەمىر تورعا توعىتىلعان قانداستاردىڭ جاعدايى جايلى ەگجەي-تەگجەيلى وقيمىن دەسەڭىزدەر، مىنە سىلتەمەگە وتەرسىزدەر. http://abai.kz/post/69023

ەلشىلىكتىڭ ەلكەزبەلەرى جۇرگىزىپ جۇرگەن ۇگىت

سودان، الگى ەلكەزبە ەكەۋگە ورالايىق، وزدەرىن ۆان جانە گو دەپ تانىستىرعان بۇلار اۋەلى اۋليەاتا جەرىندەگى تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە باردى. كوكەكتىڭ توعىزىنشى جۇلدىزىندا. ودان سوڭ، ات باسىن استاناعا بۇرىپ، مۇندا دا قىتايدان كەلگەن قازاق ستۋدەنتتەرىنە ۇگىت جۇرگىزدى.

«سەندەر وتە باقىتتىسىڭدار! سەندەردى قىتاي ۇكىمەتى وسىنداي باقىتقا يە ەتتى. شەتەلدە وقىتىپ، قامقورلىق جاسادى. قىتاي ۇكىمەتى سەندەردەن ۇلكەن ءۇمىت كۇتەدى. سەندەر ەلگە قايتىپ، جۇمىس ىستەۋگە بورىشتىسىڭدار. مەنىڭ بايقاۋىمشا، سەندەر قىتايشانى ۇمىتىپ قالعان سياقتىسىڭدار. قىتاي ءتىلىن ەشقاشان ۇمىتپاڭدار جانە ونى ءبىرىنشى ورىنعا قويىپ ۇيرەنىڭدەر. سەبەبى، سەندەر ەلگە قايتقاندا جوعارعى جالاقىمەن جۇمىس ىستەيسىڭدەر» دەپ سويلەگەن. بۇل - قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن سويلەپ، تۇسىنبەك تۇگىلى تانىمايتىن گو دەگەن ديپلوماتتىڭ ءوز ءسوزى.

تارمۋ-دىڭ 10 ستۋدەنتى قىتايدان قايتىپ كەلە الماي وتىر

م.ح.دۋلاتي اتىنداعى تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى مۇحامەتقالي سارىبەكوۆ بەرگەن دەرەككە كوز جۇگىرتىڭىز ەندى. ءوزى باسقارىپ وتىرعان وقۋ ورنىندا ءبىلىم الىپ جاتقان 10 ستۋدەنت قىسقى دەمالىس كەزىندە قىتايعا بارىپ، قايتپاي قالعان. ولاردىڭ 8-ءى دايارلىق كۋرسىندا وقىپ جاتقان بولسا، 2-ەۋى 1 كۋرستىڭ ستۋدەنتتەرى ەكەن. قىسقى دەمالىسىندا اكە-شەشە، تۋعان-تۋىسىن ساعىنىپ، قىتايعا بارعان، سودان قايتپاي قالعان 10 ستۋدەنتىتڭ ءتىزىمى مىنە: http://abai.kz/post/69023

ەرەكەڭنىڭ ەلباسىنا ۇناعان ەسەبى

وتكەن جولى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ مينيستر كرەسلوسىنا قونجيعالى بەرى باسى داۋدان ارىلماي كەلە جاتقان «باس پەدوگوگ» ەرلان ساعاديەۆتى قابىلداعان ەدى. بەسىكتەن بەلى شىقپاعان، قازاقتىڭ ءتول ارىپتەرىن تانىپ ۇلگەرمەگەن بالالاردى ءۇش تىلدە سايراتامىن دەپ شەشكەن ساعاديەۆ پرەزيدەنتتىڭ قابىلداۋىنان ماقتاۋ سوزگە سەمىرىپ شىققان ەدى. پرەزيدەنت ەرەكەڭنىڭ ەسەپ-قيسابىن كورىپ، «دۇرىس جولدا كەلە جاتىرسىڭ» دەپ ارقاسىنان قاققان. «ەكىنىڭ-ءبىرى ەلباسىنان ماقتاۋ ەستي بەرمەيتىنىن ەسكەرسەك، ەرەكەڭنىڭ جولى بولعان ەكەن» دەدىك ءبىز.

جولى بولعىش ەرلان كەنجەعاليۇلىنىڭ نازارىن ەندى ءبىز اۋدارايىق! ەرەكەڭ ەلگە كەلىپ، ءبىلىم الىپ جۇرگەن قازاق بالالارىنىڭ قىتايدان قايتىپ ورالا الماي جاتقانىنان حاباردار ما ەكەن؟ قىتايدان قازاقستانعا كەلىپ، قازاقستاننىڭ جوعارعى وقۋ ورىندارىندا، قازاقستاننىڭ ءبىلىم گرانتتارىندا تەگىن ءبىلىم الىپ جاتقان ستۋدەنتتەردىڭ الدى 1 جىل، ارتى 2 اي شەگىندە شەكارادا شەگەندەلىپ تۇرعانىن ەستىپ پە ەكەن؟ ولار قىتايدا ءۇي قاماقتا، تۇرمەدە جانە قايتا تاربيەلەۋ لاگەرلەرىندە جاتىر. ايىبى – قازاقستانعا كەلىپ ستۋدەنت اتانعانى عانا. بۇل ستۋدەنتتەر قر جوو ءبىلىم گرانتىنىڭ يەگەرلەرى. وقۋ اقىسى، تاماق پەن جاتاقجايى قازاقستاننىڭ بيۋدجەتىنەن ەسەپتەلەدى. ولارعا بولىنەتىن شاكىرتاقى تاعى بار. ءبىلىم ءمينيسترى دەگەن دارداي لاۋازىم يەسى ەرلان كەنجەعاليۇلى تارمۋ-دىڭ 10 ستۋدەنتىنىڭ قاپاستاعى تاعدىرى جايلى ەستىپ پە ەكەن؟ قىتاي ەلشىلىگىنىڭ ەكى ديپلوماتى ەمىن-ەركىن ەل كەزىپ، قازاقستاننىڭ جوو-دا ستۋدەنتتەرگە كەرى اگەتاتسيا جۇرگىزىپ جۇرگەنىنەن باس پەدوگوگتىڭ حابارى بار ما؟

قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ەرلان ساعاديەۆتىڭ بۇل ستۋدەنتتەردىڭ جاي-كۇيىنەن حابارى بار ما؟ ءاي، قايدام. وتكەندە عانا پرەزيدەنتتىڭ الدىندا اقتارىلىپ، اعىنان جارىلعان ەرلان كەنجەعاليۇلى ەكىلەنە سويلەپ، ەش قيىندىقتىڭ جوق ەكەنىن ايتقان ەدى عوي. ەسەبىنە ەلدى ءبىر، ەلباسىن ەكى سەندىرىپ شىققان. سوندا، ەلگە كەپ ءبىلىم قۋعان قازاق بالالارىنىڭ قىتاي قىسپاعىنداعى قيىن ءحالى ەرەكەڭدى ەلەڭ ەتكىزبەگەنى مە؟ الدە بيۋدجەتتىك ەسەبىنە 78 ستۋدەنتتىڭ جىلدىق شىعىنى ەنبەگەن بە؟

ءشيدىڭ شىرعالاڭى

قازىر قىتايداعى قازاقتاردىڭ جاعدايى تىم اۋىرلاپ كەتكەن. شي بيلىگى (كيريلل، ياعني، قازىرگى قولدانىستاعى ورىس جازۋى بويىنشا ونىڭ اتى-ءجونى: سي تسزينپين) قازاقتى تەرروريست، ەكسترەميستەردىڭ ساپىنا قوستى. قۇجاتتارىن تارتىپ الىپ، قازاقستانعا كەلىپ-كەتكەن ءار قازاقتى تۇرمەگە جاپتى.  قايتا تاربيەلەۋ لاگەرلەرىنە ايدادى. ءتىپتى، مولدا-قوجالاردىڭ كەيبىرى تۇرمەدە قايتىس بولدى دەگەن اقپار دا تارادى. قولىڭنان كەلسە شاۋىپ ال دەگەن بۇل ارانداتۋشىلىقتى، اپەرباقاندىقتى، الىمجەتتىكتى شي تۇتقاسىن ۇستاپ وتىرعان قىتاي بيلىگى كۇنى بۇگىنگە دەيىن جاساپ كەلەدى. قازىر شىڭجاڭنان شىققان يررەدەنت قازاقتاردىڭ كوشى ءباسىبۇتىن توقتادى.

قىتايداعى از ۇلتتارعا قاساقانا جاسالىپ جاتقان رەپرەسسياعا اقش الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى. قىتاي ۇكىمەتىنە سۇراۋ سالدى. ادام قۇقىقتارىن بۇزۋ دەپ باعا بەردى.

ال بۇگىن رەداكتسيامىزعا ەۋروپاداعى قانداسىمىز ءومىرحان التىننان جەدەلحات جەتتى. ەۋروپا پارلامەنتى قىتاي قازاقتارىنىڭ جاي-كۇيىن تالقىلايتىن بولادى. 15-مامىر كۇنى. المانيا ۇكىمەتى دە بۇل ماسەلەنى جۋىق ارادا كۇن تارتىبىندە قارايتىن كورىنەدى.

ءومىرحان التىننان جەتكەن حابار. نەمىس دەپۋتاتىنىڭ كوز جاسى

ءومىرحان التىن وتكەن جىلى دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ 5-قۇرىلتايىندا كەزەكتەن تىس ءسوز الىپ، قىتايداعى قازاقتاردىڭ قيىن جاعدايىن ەلباسىنا تىكەلەي جەتكىزگەن ەدى.

ەندى مىنە، المانياداعى ومكەڭنىڭ ارىزى ەۋروپا پارلامەنتىنىڭ قاراۋىنا الىنىپ، ماماردىڭ 15-ءى كۇنى تالقى جاسايتىن بولىپ شەشكەن ەكەن.

باربارا لوچۆيحلەر(Barbara lochbihler). بۇل كىسى - ەۋروپالرامەنتتىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كوميتەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى. ومكەڭە جاۋاپ حات جولداعان وسى كىسى. باربارا حانىم ءوز حاتىندا شىعىس تۇركىستانداعى جاعداي تۋرالى بەرگەن مəلىمەتتەرى ءۇشىن العىسىن بىلدىرە وتىرىپ، ءوزىنىڭ ول جاقتا ادام قۇقىقتارىنىڭ ورەسكەل تۇردە تاپتالۋىنا قاتتى الاڭداۋلى ەكەنىن ايتتى.

ءومىرحان التىن المانيا بۋندەستاگىنىڭ دەپۋتاتى، ادام قۇقىتارى كوميتەتىنىڭ مۇشەسى مارگارەت باۋس باۋسە (Margerete Bause) حانىممەن كەزدەسىپ، قىتايدىڭ قاسقانا جاساپ جاتقان قىسىمى جايلى، ونداعى قانداستاردىڭ قىتاي بيلىگىنىڭ اسسيميلياتسيالاۋ ساياساتىنا ءتۇسىپ جاتقانى جايلى ايتىپ بەرگەن ەكەن.

«قىتايدىڭ قازاق پەن ۇيعىرعا جاساپ جاتقان ادام سەنگىسىز قىسىمى، قۋدالاۋ تاسىلدەرىن، كəرى-جاس دەمەي ءجۇز مىڭداعان ادامداردىڭ جازىقسىز تۇردە تۇرمەلەرگە قامالۋىن، ەكىگە بولىنگەن وتباسىلارىنىڭ ايانىشتى تۇرمىس جاعدايلارىن ەستىگەندە نەمىس دەپۋتاتى باۋس (Bause) حانىم كوزىنە جاس الدى»،- دەيدى ءومىرحان التىن.

مىنە، قىتاي قىسپاعانى تۇسكەن قازاقتاردىڭ جايى ەۋروپارلامەنت پەن بۋندەستاگ دەپۋتاتتارىن بەي-جاي قالدىرىپ وتىرعان جوق. اقش ارنايى سۇراۋ جىبەردى ءتىپتى. ال ءبىز شە؟

ەرەكەڭنىڭ ەسەبىنە ورالايىق. بۇل ستۋدەنتتەر قازاقستاندا وقيدى. ياعني، ستۋدەنتتەردىڭ سۇراۋى سىزدە،  ەرلان مىرزا!

ەرلان ساعاديەۆتىڭ ەسەبىنە ەنبەگەندەر

الماتى، استانا، قاراعاندى، قىزىلوردا، اتىراۋ، وسكەمەن، تۇركىستان، جامبىل وبلىسى، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى، شىعىس قازاقستان وبلىسى، پاۆلودار وبلىسى، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى 20 جوو ستۋدەنتتەرى مەن 1 مەكتەپ وقۋشىسى. ۇزىن-ىرعاسى 79 ادام. ولاردىڭ ەسىم-سويى مىنەكەي:

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

كوگەرشىن تىلەگەن

Abai.kz