استاناداعى ۇلتتىق كىتاپحانادا الەمگە ايگىلى جازۋشى شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ 90 جىلدىعىنا ارنالعان «ايتماتوۆ تاعىلىمى» اتتى حالىقارالىق فورۋم ءوتىپ جاتىر، - دەپ حابارلايدى Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى قازاقپارات تىلشىسىنە سىلتەمە جاساپ.

زاڭعار جازۋشىنىڭ مەرەيتويىنا ارنالعان بۇل جيىندى قر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ قولداۋىمەن حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى ۇيىمداستىرىپ وتىر.

"حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى بيىلعى جىلدى شىڭعىس ايتماتوۆ جىلى دەپ جاريالاعان ەدى. بۇگىنگى فورۋمدى قازاق-قىرعىز زيالىلارىنىڭ بەيرەسمي فورۋمى دەپ ايتۋعا بولادى. سەبەبى، بۇگىنگى جيىنعا قىرعىزستاننان بەدەلدى مەملەكەت قايراتكەرلەرى، اقىن جازۋشىلار كەلىپ وتىر. سوندىقتان بۇگىنگى جيىندا ايتماتوۆتىڭ شىعارمالارىمەن بىرگە، الاتاۋدىڭ ەكى بەتىن  بولىسە جايلاعان باۋىرلاس حالىقتارعا قاتىستى پىكىرلەر ايتىلادى", - دەپ اتاپ ءوتتى حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى دارحان قىدىرالى فورۋمنىڭ اشىلۋىندا.

قر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى ىشكى ساياسات ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ايدا بالاەۆا الاتاۋدى بىرگە جايلاعان قوس ەلدىڭ دوستىعىن نىعايتۋ جولىنداعى ەڭبەكتەرى ءۇشىن قىرعىز بەن قازاق قايراتكەرلەرىنە ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى.

"ايتماتوۆ شىعارمالارىمەن تۇتاس بۋىن تاربيەلەندى. ونىڭ ناعىز ومىردەن الىنعان كەيىپكەرلەرى مەن وقيعالارى ءاربىر وقىرمانعا ەتەنە جاقىن. قالامگەر تۋىندىلارىنىڭ وزەكتىلىگى قازىرگى زاماندا تىپتەن ارتا تۇسەدى. ادامنىڭ جان دۇنيەسىنىڭ تازالىعى، ويى مەن ءىسىنىڭ ۇندەستىگى، تابيعاتپەن ۇيلەسىمدى بولۋى - قازىرگى ۋاقىتتا بۇكىل ادامزاتتىڭ الدىنداعى پروبلەمالار. تەرەڭ فيلوسوفيالىق ماعىناسى بار ايتماتوۆ تۋىندىلارىنىڭ تۇپكى يدەياسى رۋحاني جاڭعىرۋ باعدارلاماسىمەن ۇندەسىپ جاتىر. وسىنداي ۇلى قالامگەردى حالىقارالىق دەڭگەيدە ۇلىقتاۋ - تۇتاس تۇركى جۇرتىنىڭ ەلدىگى مەن بىرلىگىنە لايىق ءىس", - دەدى ايدا بالاەۆا حالىقارالىق فورۋم بارىسىندا.

ايدا بالاەۆا شىڭعىس ايتماتوۆ مەرەيتويىنىڭ استانادا باستاۋ الۋىنىڭ ەرەكشە سيمۆولدىق ءمانى بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

"ەكى ەلدىڭ رۋحاني بىرلىگىنە ۇيىتقى بولاتىن - وسى وتىرعان بىزدەر. ەكى حالىقتىڭ اراسىندا شىنايى سىيلاستىق پەن قۇرمەت بولسا عانا، ءبىزدىڭ دوستىعىمىز ماڭگىلىك بولماق. سول سەبەپتى قازىرگى قاتىناستاردى ودان ءارى جانداندىرا بەرۋىمىز قاجەت", - دەپ ءوز ءسوزىن تۇيىندەدى ا. بالاەۆا.

شىڭعىس ايتماتوۆ 1928 جىلى 12 جەلتوقساندا قىرعىز اكسر شەكەر اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ ء"اشىم" اتتى تۇڭعىش اڭگىمەسى 1952 جىلى جاريالاندى. ونان كەيىن "اسپالى كوپىر" (1956), "بەتپە بەت" (1957) تاعى باسقا اڭگىمەلەرى جارىق كوردى. جازۋشىنى العاش الەمگە تانىتقان تاڭداۋلى تۋىندىسى ايگىلى ء"جاميلا" پوۆەسى (1958) بولدى.

شىڭعىس ايتماتوۆ 2008 جىلى ماۋسىمنىڭ 10-ىندا المانيانىڭ نيۋرنبەرگ قالاسىنداعى اۋرۋحانادا قايتىس بولدى. 14 ماۋسىمدا بىشكەك قالاسىنىڭ شەتىندەگى «اتا-بەيت» تاريحي-مەموريالدىق كەشەنىندە جەرلەندى.

شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ مەرەيتويى بىرقاتار تۇركى ەلدەرىنە كەڭىنەن تويلانباق. 20 ءساۋىر كۇنى انكارادا تۇركسوي-دىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن شىڭعىس ايتماتوۆ جىلى اشىلدى.

وزبەكستاننىڭ ۇلتتىق كينو اگەنتتىگى شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ «شىنارىم مەنىڭ، شىرايلىم مەنىڭ» شىعارماسىنىڭ جەلىسىمەن كوركەم فيلم تۇسىرەدى.

Abai.kz