قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ

باس پروكۋرورى ق. قوجامجاروۆتىڭ نازارىنا

بىلتىرعى جىلدىڭ اياق جاعىندا ماعان اۋىت مۇقيبەك اعامىز حابارلاسىپ، وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن قىتايدان كاسىپكەرلىك ماقساتتا كەلگەن قانداسىمىزدىڭ ءىستى بولىپ، قر ازاماتتىعىن الا الماي نە ەلىنە قايتا الماي جۇرگەنىن، سوعان كومەك قولىن سوزۋىمدى سۇراعان بولاتىن.

مەن ىسپەن تانىسىپ باستاعان كەزدە، قحر ازاماتى ماسيپحان قونايعا قاتىستى قر قك-ءنىڭ 190-بابىنىڭ 4-بولىمىمەن №151968031001809 ساندى قىلمىستىق ءىس بويىنشا سوتقا دەيىنگى تەرگەپ تەكسەرۋ امالدارى، الماتى وبلىستىق ءىىد-ءنىڭ تەرگەۋ باسقارماسىمەن جۇرگىزىلىپ جاتىر ەكەن.

ءىستىڭ ءمان-جايىمەن تانىسقان مەن تاڭ قالدىم. قر قىلمىستىق پروتسەستىك كودەكسىنىڭ 192 بابىنىڭ 2 بولىگىنە سايكەس، تەرگەۋ مەرزىمى 2 ايدان ءارى اسپاۋ كەرەك، ياعني سول مەرزىم ىشىندە تەرگەۋ اياقتالىپ، ءىس سوتقا جولدانىپ، سوتتتا ءوز كەزەگىندە 1 اي ىشىندە قارالىپ، ۇكىم شىعارىلۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ جاعدايدا، تۇك قيىندىعى جوق ءىستىڭ تەرگەلۋى بىرنەشە جىلعا سوزىلعان، سول ۋاقىت ىشىندە ءماسىپحان قونايعا قاتىستى تەرگەۋ ورگاندارى مەن ىلە اۋداندىق پروكۋاتۋراسى تاراپىنان، «مۇلىكتى كەپىلگە قويۋ» شاراسى قولدانىلىپ، ارتىنان ونى وزگەرتىپ، «قاماۋعا الۋ» تۇرىندەگى شارالار بىرنەشە رەتتەن قولدانىلعان، ءىس سوتقا 4 رەت بارىپ، 4 رەت سوتپەن پروكۋرورعا قايتارىلعان. وعان سەبەپ رەتىندە، ىلە اۋداندىق سوتى ءماسىپحان قونايدىڭ قۇقىقتارى اياقاستى ەتىلگەندىگىن پروكۋرورعا قايتارۋ تۋرالى قاۋلىسىندا بىرنەشە مارتە كورسەتسە دە، پروكۋرور تەرگەۋشىنىڭ جەتەگىندە كەتىپ، ءىستى قايتا-قايتا سوتقا جولداۋمەن بولعان.   ول از بولعانداي، ءوزى كەلىسىم بەرىپ قابىلداعان «مۇلىكتى كەپىلگە قويۋ» باس شاراسىن، ەشقانداي قۇقىقتىق نەگىز بولماسا دا، تەرگەۋشىنىڭ ىقپالىمەن ءوزى قايتا بۇزىپ، ءماسىپحان قونايدى قاماپ تاستاعان. مەن ىسپەن تانىسىپ جاتقان كەزدە جاعداي وسىلاي بولاتىن.

ەڭ ءبىرىنشى مەن تەرگەۋشى مەن پروكۋروردىڭ ارەكەتىنە سوتقا شاعىم كەلتىرىپ، ءماسىپحان قونايدى قاماۋدا جاتقان جەرىنەن قايتادان، الماتى وبلىستىق سوتى ارقىلى «مۇلكىن كەپىلگە قويۋ» ارقىلى بوستاندىققا شىعاردىم.

ودان كەيىن الماتى وبلىستىق ءىىد-ءنىڭ تەرگەۋشىسى رىسبەكوۆتىڭ نازارىن 2015 جىلدان بەرى ىلە اۋداندىق سوتىنىڭ ءىستى پروكۋرورعا قايتارۋ تۋرالى قاۋلىلارىندا كورسەتىلگەن تالاپتاردىڭ ورىندالماي كەلە جاتقانىنا اۋداردىم. ول از بولعانداي، ماعان دەيىن ءماسىپحان قونايدىڭ قورعانۋ قۇقىعى ورەسكەل بۇزىلعان، وعان نە تەرگەۋشى نە پروكۋرور نازار اۋدارماعان، نازار اۋدارماعانى بىلاي تۇرسىن، سول زاڭ بۇزۋشىلىقتار ىلە اۋداندىق تەرگەۋ ورگاندارىنىڭ «كومەگىمەن» جۇزەگە اسىرىلعان. اتاپ ايتقاندا، ماعان دەيىن ءماسىپحاننىڭ قۇقىقتارىن ا.تولكۋمباەۆ، ا.ۋرۋنوۆ، ن.ت.كامەتوۆ، گ.ەشەنگازيەۆا، ر.كوجاشەۆا، س.كاليەۆا، ج.ا.سماگۋلوۆا دەگەن ادۆوكاتتار قورعاعانى، الايدا ولاردىڭ ىشىندە ەكەۋى مۇلدەم قازاقشا بىلمەيتىنى، ال ءماسىپحاننىڭ كەرىسىنشە ورىسشا بىلمەيتىنى، اتالعانداردىڭ ىشىنەن 3 ادۆوكاتتىڭ بىردە-ءبىر تەرگەۋ ارەكەتىنە قاتىسپاستان، ءماسىپحاننىڭ سىرتىنان قولدارىن قويىپ كەتكەنى انىقتالدى. تيىسىنشە، ولاردىڭ «قاتىسۋىمەن» بولعان بارلىق تەرگەۋ ارەكەتتەرى زاڭسىز دەپ تانىلىپ، ءىس ماتەريالدارىنان الىنۋى كەرەك ەدى، الايدا، وعان قىڭق ەتكەن تەرگەۋشى بولعان جوق، ءىستى قايتادان ايىپتاۋ اكتىسىمەن ىلە اداندىق پروكۋرورىنا، ال پروكۋرور بولسا سوتقا وسىمەن  5-ءى مارتە جولداپ كەپ جىبەردى.

زاڭگەرلەر تىلىمەن ايتقاندا، «ساقالى شىققان» قىلمىستىق ءىس ىلە اۋداندىق سوتىنىڭ سۋدياسى باتىروۆتىڭ وندىرىسىنە ءتۇستى. ءىستى جان-جاقتى زەرتتەپ، زەردەلەپ، قورعاۋشى تاراپتىڭ پىكىرىن تىڭداپ ء(بىز ءىستى پروكۋرورعا قايتارۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرگەن بولاتىنبىز), سوت وسىمەن 5 مارتە ءىستى پروكۋرورعا قايتاردى. وعان قوسا، الماتى وبلىستىق ءىىد تەرگەۋشىسى رىسبەكوۆتىڭ ۇستىنەن جەكە قاۋلى شىعاردى. وعان سەبەپ رەتىندە سوت ءوز قاۋلىسىدا مىنا ءمان-جايلاردى ءتىزىپ كورسەتىپ بەردى (سوت قاۋلىسىنان ءۇزىندى);

وعان قوسا، قر قپك-ءنىڭ 24 بابىنىڭ 5 بولىگىنە سايكەس، ءىس بويىنشا كۇدىكتىنى اشكەرەلەيتiن دە، اقتايتىن دا ءمان-جايلار انىقتالۋعا جاتاتىندىعى كورسەتىلگەنمەن، تەرگەۋشى iستiڭ ءمان-جايىن جان-جاقتى، تولىق جانە وبەكتيۆتi زەرتتەۋگە وزگەدەي جولمەن كەدەرگi كەلتىرگەن، ياعني ءىس قۇجاتتارىنا 10 توم 78 ءىس بەتىندە قحر قۇزىرەتتى ورگاندارىنا حالىقارالىق كومەك كورسەتۋ تۋرالى ءوتىنىش جىبەرگەن تۋرالى مالىمەت تىركەگەن. بىراق، تەرگەۋشى بۇل ءوتىنىش قحر قۇزىرەتتى ورگاندارىنا كەتپەگەندىگىن بىلگەن جانە وعان جاۋاپتى كۇتپەي، بىرجاقتى تەرگەۋ جۇرگىزگەندىگىن ءبىلدىرىپ، ءىستى ايىپتاۋ اكتىسىمەن اياقتاۋعا اسىققان. ونىڭ ىشىندە، 21.12.2017 جىلعى سوت قاۋلىسىندا، ءىس بويىنشا سوتتالۋشى ماسيپحان كونايعا قاتىستى تەرگەۋ بىرجاقتى جۇرگىزىلگەنى كورىنەدى، اتاپ ايتقاندا ونىڭ تەرگەۋدە بەرگەن جاۋابىندا ناقتى كىرپىش زاۋىتىن تۋتىباەۆ اسقارمەن بىرگە جۇمىس جاساپ سوققانىن، ا.تۋتىباەۆتان العان اقشا قاراجاتىن ءوزارا الىس بەرىستەرىمەن جاپقانىن، كەيىننەن زاۋىتتى ا.تۋتۋباەۆ وزىنە الىپ العانىن كورسەتكەن ۋاجدەرىن، الدىن-الا تەرگەۋدە سوتتالۋشى ك.ماسيپحان اتالعان زاۋىتتى سوعۋعا قاتىسقاندىعى نەمەسە قاتىسپاعاندىعىن، اتالعان زاۋىتتىڭ يەسىنەن جاۋاپ الا وتىرىپ، سوعىلعان كىرپىش زاۋىتىنا سوتتالۋشىنىڭ ۇلەسى بارلىعى نەمەسە جوقتىعىن انىقتاماي، كورسەتىلگەن ۋاجدەردى بۇل جولى دا تەرگەۋشى تەكسەرمەگەن. 07.04.2017 جىلعى ىلە اۋداندىق سوتىنىڭ قاۋلىسىندا، ونىڭ ىشىندە سوتتالۋشىنىڭ ۋاجدەرىن تولىق تەكسەرۋ ءۇشىن حالىقارالىق تاپسىرمانى قحر جولداۋ ارقىلى تەكسەرۋ قاجەتتىگى كورسەتىلگەن.

سوتتىڭ بۇنداي شەشىم قابىلداۋىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2005 جىلعى 28 قاراشاداعى №91 زاڭىمەن راتيفيكاتسيالانىپ، 2006 جىلعى 24 ساۋىردە كۇشىنە ەنگەن «نيۋ-يوركتە 1966 جىلعى 16 جەلتوقساندا جاسالعان «ازاماتتىق جانە ساياسي قۇقىقتار تۋرالى حالىقارالىق پاكتىنىڭ» 14 بابىنىڭ 2 بولىگىندە كورسەتىلگەن نەگىزدەر، ياعني قىلمىستىق iس بويىنشا ايىپتالعان ءاربىر ادام، كiناسi زاڭ بويىنشا دالەلدەنگەنگە دەيiن، كiناسىز دەپ ەسەپتەلۋگە قۇقىلى دەلىنگەن تالاپتار سەبەپ بولعان. اتالعان جانە 29.10.2015 جىلعى، 29.05.2016 جىلعى، 20.10.2016 جىلعى، 21.12.2017 جىلعى سوت قاۋلىلارى، پروكۋروردىڭ نارازىلىعىنا قاراماستان اپەللياتسيالىق سوت ساتىسىمەن كۇشىندە قالدىرىلىپ، زاڭدى كۇشىنە ەنىپ، وندا كورسەتىلگەن سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ كەزىندە جىبەرىلگەن كەمشىلىكتەردى جويۋ ءۇشىن، قىلمىستىق ءىس پروكۋرورعا جولدانعان. بىراق، جوعارىدا كورسەتىلگەن «ازاماتتىق جانە ساياسي قۇقىقتار تۋرالى حالىقارالىق پاكتى»، سول سياقتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنىڭ 76 بابىنىڭ 3 بولىگىندە كورسەتىلگەن: سوتتار شەشىمدەرىنىڭ، ۇكىمدەرى مەن وزگە دە قاۋلىلارىنىڭ رەسپۋبليكانىڭ بۇكىل اۋماعىندا مىندەتتى كۇشى بولادى دەگەن تالاپتار تەرگەۋشى مەن پروكۋرورمەن ورەسكەل بۇزىلىپ، اتالعان جانە 29.10.2015 جىلعى، 29.05.2016 جىلعى، 20.10.2016 جىلعى، 21.12.2017 جىلعى، 06.02.2017 جىلعى سوت قاۋلىلارىندا كورسەتىلگەن كەمشىلىكتەر تولىق جويىلماي، زاڭ تالاپتارىنا قايشى قىلمىستىق ءىس سوتقا نەگىزىنەن قاراۋ ءۇشىن جولدانعان. 3) ودان بولەك، قىلمىستىق ءىس بويىنشا سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ مەرزىمدەرى ورەسكەل بۇزىلعان، ياعني: -30.03.2015 جىلى ب.تۋتۋباەۆ ارىزى سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋلەردىڭ بىرىڭعاي تىزىلىمىنە تىركەلىپ، سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ باستالعان; -22.05.2015 جىلى سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ مەرزىمدەرى 3-ايعا ۇزارتىلعان; -24.07.2015 جىلى سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ مەرزىمدەرى 5-ايعا ۇزارتىلعان; -25.08.2015 جىلى سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ مەرزىمدەرى 6-ايعا ۇزارتىلعان; -25.09.2015 جىلى ىسپەن سوتتالۋشى تانىسقان، ايىپتاۋ اكتىسى جاسالعان; -30.09.2015 جىلى ايىپتاۋ اكتىسىنە پروكۋرور ءوز كەلىسىمىن بەرگەن; -12.10.2015 جىلى ءىس بويىنشا سۋديامەن الدىن الا تىڭداۋ تاعايىندالعان; -29.10.2015 جىلى قىلمىستىق ءىس سۋديامەن پروكۋرورعا قايتارىلعان; -15.02.2016 جىلى ءىس تەرگەۋشىمەن وندىرىسكە قابىلدانعان; -15.02.2016 جىلى سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ مەرزىمدەرى 7-ايعا، ياعني 15.03.2016 جىلعا دەيىن ۇزارتىلعان; -03.03.2016 جىلى ىسپەن سوتتالۋشى تانىسقان، ايىپتاۋ اكتىسى جاسالعان; -14.04.2016 جىلى ايىپتاۋ اكتىسىنە پروكۋرور ءوز كەلىسىمىن بەرگەن; -22.04.2016 جىلى ءىس بويىنشا سۋديامەن الدىن الا تىڭداۋ تاعايىندالعان; -29.05.2016 جىلى قىلمىستىق ءىس سۋديامەن پروكۋرورعا قايتارىلعان; -18.08.2016 جىلى ءىس تەرگەۋشىمەن وندىرىسكە قابىلدانعان; -05-06.09.2016 جىلى ىسپەن سوتتالۋشى تانىسقان، ياعني وسى كۇنى 7-ايعا ۇزارتىلعان سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ مەرزىمدەرى شىققان; -13.09.2016 جىلى ايىپتاۋ اكتىسى جاسالعان -30.09.2016 جىلى ايىپتاۋ اكتىسىنە پروكۋرور ءوز كەلىسىمىن بەرگەن; -10.10.2016 جىلى ءىس بويىنشا سۋديامەن الدىن الا تىڭداۋ تاعايىندالعان;-20.10.2016 جىلى قىلمىستىق ءىس سۋديامەن پروكۋرورعا قايتارىلعان; -26.12.2016 جىلى ءىس تەرگەۋشىمەن وندىرىسكە قابىلدانعان; -21-23.01.2017 جىلى ىسپەن سوتتالۋشى تانىسقان، ايىپتاۋ اكتىسى جاسالعان; -07.02.2017 جىلى ايىپتاۋ اكتىسىنە پروكۋرور ءوز كەلىسىمىن بەرگەن; -10.02.2017 جىلى ءىس بويىنشا سۋديامەن الدىن الا تىڭداۋ تاعايىندالعان; -07.04.2017 جىلى قىلمىستىق ءىس سۋديامەن پروكۋرورعا قايتارىلعان; -28.07.2017 جىلى ءىس تەرگەۋشىمەن وندىرىسكە قابىلدانعان; -21.10.2017 جىلى ىسپەن سوتتالۋشى تانىسقان، ايىپتاۋ اكتىسى جاسالعان; -03.11.2017 جىلى پروكۋرورمەن جاڭا ايىپتاۋ اكتىسى جاسالعان; -17.11.2017 جىلى ءىس بويىنشا سۋديامەن الدىن الا تىڭداۋ تاعايىندالعان; -21.12.2017 جىلى قىلمىستىق ءىس سۋديامەن پروكۋرورعا قايتارىلعان; -22.01.2018 جىلى ءىس تەرگەۋشىمەن وندىرىسكە قابىلدانعان; -15-16.02.2018 جىلى ىسپەن سوتتالۋشى تانىسقان، ايىپتاۋ اكتىسى جاسالعان; -01.03.2018 جىلى پروكۋرورمەن جاڭا ايىپتاۋ اكتىسى جاسالعان. ياعني قىلمىستىق ءىس بويىنشا سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەپۋ مەرزىمدەرى ساقتالعان تۋرالى مالىمەتتەر مەن دالەلدەر ىسكە تىركەلمەگەن، ياعني قپك-ءتىڭ 192 بابىنىڭ 7 بولىگىنە ساي، پروكۋرور ءىستى قوسىمشا تەرگەپ-تەكسەرۋ ءۇشىن قايتارعان كەزدە پروكۋرور بەلگىلەگەن، ءبىر ايدان اسپايتىن مەرزىم بەرىلگەن تۋرالى شەشىم جانە مەرزىمدى ودان ءارى جالپى نەگىزدەردە ۇزارتۋ تۋرالى قاۋلىلار ىسكە تىركەلمەگەن جانە قىلمىستىق ءىس بويىنشا تىزىمگە ەنگىزىلمەگەن. ءىس بويىنشا سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ مەرزىمدەرى ساقتالعان تۋرالى قۇجاتتار قر قپك-ءنىڭ 112 بابىنىڭ 3 بولىگىنە ساي، قىلمىستىق iس قۇجاتتارىنا تىركەلمەگەندىكتەن جانە ماتەريالدارىنىڭ تىزىمدەمەسىنە ەنگىزىلمەگەندىكتەن، سوت ولاردى ايىپتاۋ نەگiزiنە جاتقىزا المايدى. ال، قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى سوتىنىڭ 2006 جىلعى 20 ساۋىردەگى № 4 «قىلمىستىق ىستەر بويىنشا دالەلدەمەلەردى باعالاۋدىڭ كەيبىر ماسەلەلەرى تۋرالى» نورماتيۆتىك قاۋلىسىنىڭ 18 تارماعىنا ساي، الدىن الا تەرگەۋ مەرزىمى وتكەننەن كەيىن الىنعان ءىس جۇزىندەگى دەرەكتەر جارامسىز دالەلدەمەلەر دەپ تانىلادى دەلىنگەن. 4) ودان بولەك، قر قپك-ءنىڭ 30 بابىنىڭ تالاپتارى بۇزىلىپ، قىلمىستىق سوت iسiن جۇرگiزۋ تiلiن بiلمەيتiن ادامدار ءۇشiن قۇجاتتاردىڭ سوت iسiن جۇرگiزۋدiڭ وسى ادامدار تاڭداعان تiلiندە جازىلعان، كۋالاندىرىلعان كوشiرمەسi قوسا بەرىلمەگەن، ونىڭ ىشىندە قىلمىستىق ءىس-ارەكەتىن سارالاۋ، بۇلتارتپاۋ شاراسىن تاعايىنداۋ، ءوزىنىڭ قاتىسىمەن جۇرگىزىلگەن تەرگەۋ ارەكەتتەرى مەن ايىپتاۋ اكتىسى جانە تاعى باسقا ءتيىستى قۇجاتتار. سوتتالۋشىنىڭ بۇنداي كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارى بۇزىلعاندىعى ءىس قۇجاتتارىمەن ءوز دالەلىن تاپقان، ياعني ىستە ءتيىستى قۇجاتتار اۋدارماسى تىركەلمەگەن جانە سوتتالۋشى بۇنداي اۋدارمانى الماعانىن كورسەتۋدە. بۇنداي زاڭ بۇزۋشىلىقتار تۋرالى ىلە اۋداندىق سوتىنىڭ 29.10.2015 جىلعى، 29.05.2016 جىلعى، 20.10.2016 جىلعى، 07.04.2017 جىلعى جانە 21.12.2017 قاۋلىلارىمەن باستى سوت تالقىلاۋىن تاعايىنداۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن، قىلمىستىق-پروتسەستىك زاڭنامانى ەلەۋلى تۇردە بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ ءۇشىن ءىس پروكۋرورعا قايتارىلعان، ونىڭ ىشىندە قىلمىستىق ءىستىڭ سوتقا دەيىنگى تەرگەپتەكسەرۋ بارىسىندا، الدىن الا تەرگەۋ ورگانى، قىلمىستىق ءىس بويىنشا سوت ءتىلىن بۇزىپ، سوتتالۋشى ماسيپحان كوناي قورعانۋ قۇقىقتارىن ورەسكەل بۇزعان دەپ كورسەتكەن، بىراق ءدال وسىنداي كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتار قايتا بۇزىلۋدا. ءىس ماتەريالدارىندا جوعارىدا كورسەتىلگەن قۇجاتتار اۋدارماسى سوتتالۋشىعا ۇسىنىلماعان، ول تۋرالى ماسيپحان كوناي الدىن الا سوت وتىرىسىندا كورسەتۋدە. ودان بولەك، ءىس قۇجاتتارىنا تىركەلگەن ايىپتاۋ اكتىسى مەن جاڭا ايىپتاۋ اكتىسىنىڭ اۋدارمالارى مۇددەلى اداممەن قول قويۋ ارقىلى اۋدارما راستالماعان، ونداعى اۋدارما تۇپنۇسقاعا سايكەس كەلەتىندىگى تۇرالى كورسەتىلمەگەن (جالعان اۋدارما جاساعان ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋعا جاتاتىن اۋدارماشى جوق، ويتكەنى اۋدارمانى سوتتالۋشىنىڭ ءوزى جاساعان), سوتتالۋشى ماسيپحان قونايدىڭ ايتۋى بويىنشا بۇل اۋدارمالاردىڭ بارلىعىن تەرگەۋشى وزىنە جاساتقان، اۋدارمانى ءوز قولىمەن جازعان، ياعني ءىس بويىنشا اۋدارماشى قاتىسپاۋدا، سوتتالۋشى ماسيپحان قوناي كۇدىكتى ءارى اۋدارماشى بولىپ ىسكە تەرگەۋشىمەن قاتىستىرىلعان. سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ ورگانىمەن، جوعارىدا كورسەتىلگەن كەمشىلىكتەر مەن قىلمىستىق-پروتسەستىك كودەكستىڭ جانە نورماتيۆتىك قاۋلىنىڭ تالاپتارىن ورەسكەل بۇزىلعان.

بۇل ورەسكەل زاڭ بۇزۋشىلىقتار تۋرالى ىلە اۋدانىنىڭ پروكۋرورى ە.مولداحمەتوۆ بىلمەدى ەمەس ءبىلدى، الايدا ونىڭ ءىستى سوتقا جولداۋعا اسىققانى سونشالىق، ول ءتىپتى تەرگەۋشى تاراپىنان جاساقتالعان ايىپتاۋ اكتىسىنە ءوزىنىڭ قولىن قويىپ، بەكىتۋدى دە ۇمىتىپ كەتكەنى سوتتا انىقتالدى! ياعني، قىلمىستىق ءىس سوتقا سول كۇيى پروكۋروردىڭ قولىنسىز جولدانعان. بۇنى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ بۇرىندارى ءبىز ءىستى تەكسەرمەي قولىن قويىپ، سوتقا جولداي سالاتىن پروكۋرورلاردى نوتاريۋسكە تەڭەيتىنبىز، مىنا جاعدايدا ىلە اۋداندىق پروكۋرورلارى نوتاريۋس قۇرلى تەكسەرۋگە جاراماعانى ما دەپ تاڭ قالدىق.

قىلمىستىق زاڭناما تالاپتارىنا سايكەس، جوعارىدا كورسەتىلگەن ءمان-جايلار ءىستى پروكۋرورعا قايتارۋعا ءسوزسىز نەگىزدەر بولىپ تابىلادى. ياعني ولارد ىدالەلدەپ جاتۋدىڭ قاجەتتىلىگى دە جوق، سەبەبى ولاردىڭ دالەلدەنۋى  داۋ تۋدىرمايتىن دالەلدەر نەگىزدەر قاتارىنا جاتادى.

سوعان قاراماستان، ىلە اۋداندىق پروكۋراتۋراسىنىڭ وسى سوت قاۋلىسىمەن كەلىسپەي الماتى وبلىستىق سوتىنا ءوتىنىش حات (بۇرىنعىشا نارازىلىق) كەلتىرگەندە مەنىڭ تاڭدانىسىمنىڭ شەگى بولمادى.

ادەتتە، «بۇنداي ىستەردىڭ» ارتىندا وتە مۇددەلى ادامداردىڭ ۇزىن قولى تۇراتىنى ءمالىم. مەن دە، ءماسىپحان قونايدان ءىستىڭ ءمان-جايىن تولىق سۇراستىرا كەلە تۇسىنگەنىم، ول وسىدان تۋرا 13 جىل بۇرىن، ياعني 2005 جىلى تالدىقورعان قالاسىنىڭ تۇرعىنى اسقار تۇتىباەۆ دەگەنمەن تانىسىپ، ونىمەن الماتى وبلىسى، ەڭبەكشىقازاق اۋدانىندا سالىناتىن كىرپىش زاۋىتىنىڭ جۇمىستارىن بىرلەسىپ اتقارۋعا كەلىسىمگە كەلگەن. كەيىننەن اسقار تۇتىباەۆ ءماسىپحان قونايدى ول جوبادان ىسىرىپ شىعىپ، كىرپىش زاۋىتىنىڭ قوجايىنى قىلىپ ءوزىنىڭ قارىنداسى اجار تۇتىباەۆانى عانا قالدىرعان. وسى ماسەلە بويىنشا ءوزىن قوناي مازالاي باستاعان كەزدە، ونى ءوزىنىڭ ءىنىسى باحىتبەك تۇتىباەۆتان اقشا الىپ بەرمەي كەتتى دەپ ايىپتاپ، ىلە اۋداندىق ىشكى ىستەر ورگاندارىنا ارىز جازادى. ەكى قولىن ىسقىلاپ ىسكە كىرىسكەن تەرگەۋشىلەردىڭ ءىس-ارەكەتىن جوعارىدا جازدىق...

ءىس بويىنشا جابىرلەنۋشى دەپ تانىلعان باحىتبەك تۇتىباەۆتىڭ ىسكە قاتىسى جوقتىعىن تەرگەۋشىنىڭ الدىندا دالەلدەپ اق بەردىك، بىراق وعان نە تەرگەۋشى، نە پروكۋرور نازار اۋداراتىن ەمەس. قاراڭىز، ىستە قونايدىڭ اتىنان جازىلعان ا.تۇتىباەۆتان 60 000$ اقشا العانى تۋرالى قولحات بار، ونى ق.ءماسىپحان تۇتىباەۆتىڭ تاپسىرىس بويىنشا تسەمەنت الۋ ءۇشىن العانىن جانە قىتايداعى تسەمەنت زاۋىتىنا تولەگەنىن قۇجات تۇرىندە دالەلدەپ كورسەتتى. ق.ءماسىپحان ءوزىنىڭ باحىتبەك تۇتىباەۆپەن ەشقاشان ىستەس بولماعانىن، تەك قانا اسقار تۇتىباەۆپەن جۇمىس جاساعانىن باسىنان باستاپ ايتۋدا، ول تۋرالى قولحاتتا دا بادىرايىپ كورىنىپ تۇرسا دا، تەرگەۋ ا.تۇتىباەۆتى كۋا، ب.تۇتىباەۆتى جابىرلەنۋشى دەۋىنەن تانار ەمەس. ونىڭ سەبەبى، اسقار تۇتىباەۆ الماتى وبلىسىندا وتە ءىرى قىزمەتتەردى اتقارىپ كەلە جاتقان شەنەۋنىك، تەرگەۋ كەزىندە ول تالدىقورعان قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى بولىپ ءجۇرىپ، بەلگىلى فەرمەر ا.سادىرباەۆپەن ارادا بولعان توبەلەستەن كەيىن قىزمەتىنەن كەتكەن ەدى. ول ءىس بويىنشا ا.سادىرباەۆتىڭ باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىنا كەسىلىپ، كەيىن الماتى وبلىستىق سوتىمەن بوساتىلعانى دا بەلگىلى. ايتۋشىلار، ا.تۇتىباەۆتى الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى باتتالوۆپەن بايلانىستىرادى. ول جاعى ارينە ءبىز ءۇشىن قۇپيا، الايدا بىزگە بەلگىلىسى، تۇتىباەۆ الماتى ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنە كەلگەندە، دەپارتامەنت باسشىلىعىنىڭ وبلىس اكىمى كەلگەننەن بەتەر دۇرلىگىسىپ قالاتىنى عانا.

سونىمەن، ءساۋىردىڭ 25 كۇنى الماتى وبلىستىق سوتىمەن ىلە اۋداندىق پروكۋرورىنىڭ وتىنىشحاتىمەن اپەللياتسيالىق ساتىدا ءىس قارالدى. سوت القاسىنا توراعالىق ەتۋشى س.ساكەنوۆ، سۋديالار ب.نيازوۆ، ب.زاگيەۆ بولىپ قاراپ، پروكۋروردىڭ ءوتىنىشحاتىن قاناعاتتاندىرۋسىز قالدىردى. ءىس تاعى دا پروكۋرورعا قايتارىلدى، الايدا، مەنىڭ ادۆوكات رەتىندە ىلە اۋداندىق پروكۋراتۋراسى تاراپىنان ءتيىستى پروكۋرورلىق قاداعالاۋدىڭ بولاتىنىنا ۇلكەن كۇمانىم بار. ال، قوناي ءماسىپحان قانداسىمىزدى قىتايدا ءوزىنىڭ وتباسى زارىعىپ كۇتىپ وتىرعانىنا 4 جىلعا تاقادى...

وسىمەن بۇل سەريالعا بەرگىسىز تەرگەۋ ىسىنە نۇكتە قويىلا ما، جوق پا؟ مەن، باق وكىلدەرىنەن وسى ءىستى باقىلاۋعا الۋدى سۇرايمىن.

سونىمەن قاتار، «نۇر وتان» پارتياسى ارقىلى قوناي ءماسىپحاننىڭ قايرات قوجامجاروۆتىڭ ەكى مارتە قابىلداۋىندا بولعانىن ەسكە سالعاندى ءجون كورەمىن.

ول كەزدە، قايرات پەرنەشۇلى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ۇلتتىق بيۋرونىڭ توراعاسى بولاتىن. ەندىگى جەردە باس پروكۋرور رەتىندە، ءوز قاراماعىنداعى پروكۋرورلارعا وسىمەن 5 مارتە كەلىپ تۇسكەن ءىس بويىنشا وبەكتيۆتى شەشىم قابىلدار، اسقار تۇتىباەۆتىڭ سويىلىن سوعىپ، بىلىققا بەلشەسىنەن باتقان ىلە اۋدانىنىڭ پروكۋراتۋراسى مەن الماتى وبلىستىق ءىىد باسشىلىعىنا شارا قولدانار دەپ ۇمىتتەنەمىن.

ابزال قۇسپان

بقو ادۆوكاتتار القاسىنىڭ مۇشەسى، ادۆوكات

Abai.kz