ادەتتە تەلەديداردان كورسەتىلىپ جۇرگەن شوۋ-باعدارلامالاردى جاي ويىن-ساۋىق رەتىندە، تەك ءبىر كوڭىل كوتەرەتىن دۇنيە دەپ قاراۋعا بولمايدى. ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى ادامنىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋگە، تەز ويلاي بىلۋگە، اسىرەسە، وتكەن تاريح پەن مادەنيەتتەن مول ماعلۇمات الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ماسەلەن، وسىلاردىڭ قاتارىنا جاقىندا «حابار» ارناسىندا قايتا اشىلعان «كتو ۆوزمەت ميلليون؟» دەگەن باعدارلامانى جاتقىزۋعا ابدەن بولادى. ءبارى دە جاقسى-اۋ، دەگەنمەن وزەكتى ورتەيتىن ءبىر «اتتەگەن-ايى» ويىمىزدى سان-ساققا جۇگىرتىپ، مازا بەرمەي تۇرعانى. بۇل باعدارلاماعا مۇقيات قاراعان ادامعا بىرنەشە كەمشىلىك كوزگە ۇرىپ تۇر. بىرىنشىدەن، ونىڭ جالعىز عانا دەمەۋشىسى بار. ول رەسەيدىڭ «سبەربانك» دەگەن مىقتىسى. ەكىنشىدەن، ونىڭ تەك قانا ورىس تىلىندە جۇرگىزىلەتىنى. ال كەلەتىندەردىڭ بارلىعى دەرلىك ءوزىمىزدىڭ قاراكوزدەرىمىز.

بۇدان قانداي قورىتىندى شىعادى؟ الدىمەن، "وسىنداي تاعىلىم بەرەتىن باعدارلامانى ءوزىمىزدىڭ قاپتاعان بانكىلەردىڭ ءبىرى نەگە قولداۋ جاساي المايدى؟" دەگەن ساۋال وزىنەن-ءوزى سۇرانىپ تۇر. ولاردىڭ يەلەرىنىڭ كىم ەكەنىن جانە بۇلاردىڭ قالاي بايىعانىن جۇرتتىڭ ءبارى دە بىلەدى. قالتىلاردىڭ مۇنداي دارەجەگە قالاي جەتكەنى مەملەكەتتىڭ ءبىر كەزدەگى كومەگىنىڭ ارقاسى ەكەنىن كەزىندە ەلباسىمىز دا سان مارتە ايتقان. ەندى ولاردىڭ حالقىنا دا قىزمەت ەتۋ كەرەكتىگىن دە ەسكە سالعان. الايدا، بۇلاردىڭ ساراڭدىعى مەن تەك ءوز قالتاسىن عانا ويلايتىنى ونداي-ونداي «ۇساق ماسەلەلەردى» ونشا ەلەمەيتىن سەكىلدى. ونىڭ ەسەسىنە، ولار جىل سايىن بيۋدجەتكە الاقان جايىپ، كومەك سۇراۋدان جالىققان ەمەس. سۇرانشاق تىلەكتەرى ورىندالىپ تا جاتادى. جىل سايىن ونداعان ميلليون دوللار اۋدارىلىپ تۇرادى. جاقىندا ءتىپتى قاراپايىم جانداردىڭ ناپاقاسى دەيتىن زەينەتاقى قورىنا دا قولدى مول سالىپ، سوزگە كەلمەستەن بىردەن 200 ميلليارد تەڭگەنى دە ۇستاتا سالدىق. نە دەگەن مىرزالىق دەسەڭشى. ال ولار بولسا جاڭاعىداي باعدارلاماعا بەس-ون ميلليون تەڭگە بولۋگە جاراماي وتىر. جانە ول تەگىن دە ەمەس قوي. سول شوۋعا قاراساڭ، الگى «سبەربانكتىڭ» جارناماسى ۇنەمى ەكراننان تۇسپەيدى. سوندا ءبىزدىڭ بانكىلەرگە جارنامانىڭ قاجەتى جوق پا؟ ول دا  كليەنتتەردى تارتۋدىڭ وڭتايلى ءبىر جولى ەمەس پە؟ دەمەك، بۇل قوسىمشا تابىس كوزى. ال ەندى جارنامانىڭ قاجەتى جوق بولسا، ولاردىڭ قارنى توق، جەگەنى الدىندا، جەمەگەنى ارتىندا عوي. ەندەشە بۇلاردىڭ «مەملەكەتتەن كومەك بولماسا، قۇردىمعا كەتەمىز» دەگەنى دە وتىرىك بولعانى ما؟

شىندىعىندا كەلگەندە، وزگە ەلدىڭ بانكىسىنىڭ بىزگە جاردەمدەسكەنى نامىسىمىزعا ءتيىپ، جانىمىزعا باتپاي ما؟ ولار وسىلاي ەتە تۇرا، وزدەرىنىڭ ساياساتىن جۇرگىزبەيتىنىنە كىم كۋا. وزگەسىن بىلاي قويعاندا ولار ورىس ءتىلىنىڭ دامۋىنا قىزمەت ەتىپ جاتىر ەمەس پە؟ ايتپەسە، نەگە ءالى دە ومىردەن ءوز ورنىن تابا الماي جۇرگەن انا تىلىمىزگە قول ۇشىن بەرمەسكە؟ بەرمەيدى، ارينە. كورىپ تۇر ەمەس پە، بايلىعىمىزدىڭ قايدا شاشىلىپ جاتقانىن. سوندىقتان دا «بۇل بەيشالاررعا ءبىر سۇيەك-ساياق تاستاي سالايىق» دەپ مىسقىلداپ ىشتەي كۇلىپ تۇرماسىنا كىم كەپىل؟ ايتپەسە سۇراقتارىنىڭ كوپشىلىگى ەلىمىزگە ەش قاتىسى جوق «بولمەدەگى داۋىس» نەمىس تىلىندە قالاي ايتىلادى؟» نەمەسە «قاي ەلدىڭ تۋىنىڭ ءتۇسى ۇنەمى وزگەرىپ تۇرادى؟» دەيتىن ەشبىر ماعىناسى جوق دۇنيەلەر بولىپ كەلەتىنى قالاي؟

ال ءبىز جوعارىدا ايتقانداي بۇل شوۋ - ويىنشىق ەمەس. ماسەلەن، ونى ءوزىمىزدىڭ ءبىر بانك دەمەۋشىلىك كورسەتىپ اشىپ بەرسە، ۇلكەن ساۋاپقا قالار ەدى. ويتكەنى سول ارقىلى ولار ەلىمىزدىڭ تاريحىن، ادەبيەتى مەن مادەنيەتىن كوبىرەك بىلۋگە جاردەمدەسەدى. ال بۇل دەگەنىڭىز پاتريوتتىق تاربيە بەرۋدىڭ تاپتىرماس قۇرالى. ويتكەنى شىنىن ايتقاندا بىزدە ءوز ەلىنىڭ وتكەنى تۇگىلى، بۇگىنگىسىن، ونىڭ  ءتىپتى جاعراپيالىق جاعدايىن دا بىلمەيتىندەر تولىپ جاتىر. سونىڭ  ءبىر كورىنىسىن ءدال وسى مەرەكە الدىنداعى سول شوۋدان بايقاپ قالدىق. وعان قاتىسقان ءبىر كورەرمەن ء(وزى تىم جاس تا ەمەس، جىگىت اعاسى اتانىپ قالعان) كاسپي تەڭىزىنە قانداي وزەن قۇياتىنىنان مۇلدەم حابارسىز بولىپ شىقتى. اقىرى وعان سىرداريا وزەنى قۇياتىن شىعار دەگەن ويعا كەلدى. وسىنىڭ ءوزى-اق كوپ نارسەنى اڭعارتىپ تۇر ەمەس پە؟

ال ەگەر ءوزىمىز اشقان باعدارلامادا  سۇراقتاردى نەگىزىنەن ەلىمىزدىڭ تاريحى مەن ادەبيەتىنەن، مادەنيەتى مەن ونەرى تۇرعىسىنان قامتىساق، ءبىراز ادامعا وي سالىپ، ولاردى كوبىرەك بىلۋگە ىنتالاندىرماس پا ەدى؟ ال ازىرگە جالعىز وزەنىمىزدىڭ قايدا بارىپ قۇياتىندىعىن بىلمەسەك تە، ەش قىسىلمايتىن دارەجەگە جەتكەنىمىزدى ماقتان تۇتىپ جۇرە بەرەتىن شىعارمىز. وتە وكىنىشىتى-اق. قازاقتا وسىندايدا «قارعايىن دەسەم، جالعىزىمسىڭ، قارماعايىن دەسەڭ جالماۋىزىمسىڭ» دەگەن قاتتىلاۋ ايتىلسا دا شىندىقتان الىس كەتپەيتىن ماقالى ويعا تۇسەدى. بوتەن نە ايتايىق ەندى. جەتكەن جەرىمىز وسى بولسا.

جايبەرگەن بولاتوۆ، قوستاناي

Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىندا جاريالانعان ماقالاعا پىكىر ايتىپ، ويىڭىزدى بىلدىرگىڭىز كەلسە، مىنا پاراقشاعا جازىپ قالدىرىڭىز!

Abai.kz